Levey Relaksacja, Koncentracja, Medytacja

Relaksacja, Koncentracja,
Medytacja

Starożytne metody dla współczesnych umysłów

Joel Levey

Wydawnictwo Mudra

Tytuł oryginału

THE FINE ARTS OF RELAXATION,
CONCENTRATION AND MEDITATION
Ancient Skills for Modern Minds

First published in 1987

by Wisdom Publications, Inc.

Przekład
Jarosław Należnik

Redakcja
Marcjanna Góralczyk

Korekta

Dorota Strojnowska

Ilustracja na okładce
Anna Gałuszka

ISBN 83-87387-00-2

Wydawnictwo Mudra
tel. 0/12 2825197

Książkę tę poświęcam

licznym, życzliwym mi nauczycielom,

ku przebudzeniu wewnętrznej mądrości.

Spis treści

Słowo wstępne ............................................................................. 11

Wyzwanie ....................................................................................13

Podziękowania .............................................................................18

Jak najlepiej korzystać z tej książki? .............................................22

CZĘŚĆ PIERWSZA: RELAKSACJA

Dynamiczna relaksacja ................................................................ 26

Wskazówki do doskonalenia umiejętności relaksacji ...................29

1. Uwalnianie napięcia .................................................................41

2. Swobodne przepływanie ..........................................................43

3. Relaksacja ciała .......................................................................47

4- Badanie ciała ...........................................................................49

5. Trening autogenny .................................................................. 50

6. Stwarzanie wewnętrznej oazy .................................................. 52

7. Relaksacja tęczowego światła ...................................................54

8. Oznaki relaksacji ..................................................................... 57

- CZĘŚĆ DRUGA: KONCENTRACJA

Koncentrowanie umysłu ..............................................................60

Ogólne wskazówki do rozwijania zdolności koncentracji .............63

1. Sztuka obecności ......................................................................66

2. Antidotum na zniechęcenie ....................................................68

3. Oddechowe ćwiczenie zeń .......................................................69

4- Swobodne oddychanie ..............................................................71

5. Oddech brzuszny ..................................................................... 72

6. Koncentracja: prosty dziewięcioczęściowy oddech ................... 74

7. Praktyka kontemplacji ............................................................. 76

8. Kula umysłu ............................................................................ 78

_8_____________________________________Joel Leve\

9. Koncentracja na naturalnym obiekcie .....................................81

10. Koncentracja podczas chodzenia ............................................83

CZĘŚĆ TRZECIA: MEDYTACJA

Czym jest medytacja? ..................................................................86

Wskazówki dotyczące praktykowania medytacji ......................:r:.90

1. Wykonywanie ulubionych czynności ......................................99

2. Słuchanie ..............................................................................100

3. Kontinuum ...........................................................................102

4. Badanie umysłu .....................................................................104

5. Myśli .....................................................................................108

6. Medytacja jogi kuchennej ...................................................... 112

7. Uważne jedzenie .................................................................... 114

8. Medytacja podczas chodzenia ................................................ 116

9. Medytacja snu ....................................................................... 117

10. Przebudzenie ......................................................................... 119

11. Medytacja refleksyjna ............................................................ 121

12. Medytacja inspirująca zmiany ...............................................123

13. Dwa wymiary rzeczywistości .................................................124

14- Medytacja na cztery elementy ...............................................126

15. Medytacja na puste ciało .......................................................128

16. Masaż mentalny ....................................................................132

17. Centrum twojej mandali .......................................................134

18. Kropla i ocean .......................................................................135

19. Przekształcanie emocji ..........................................................137

20. Medytacja na wybaczanie ..................................................... 141

21. Rozwijanie współczucia .........................................................144

22. Medytacja na miłującą życzliwość .........................................146

23. Cztery niezmierzoności .........................................................150

24. Praktyka dawania i przyjmowania ........................................152

25. Medytacja na mistrza ...........................................................154

26. Matka Współczucia ..............................................................156

27. Kula światła .........................................................................159

28. Mantra: ochrona umysłu ...................................................... 161

29. Medytacja z partnerem .........................................................166

30. Matryca umysłu ...................................................................169

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja

CZĘŚĆ CZWARTA: INNE STRATEGIE DBANIA O UMYSŁ

1. Strategie opanowywania stresu ...............................................172

2. Wskazówki do twórczej wizualizacji .......................................175

3. Przekształcanie bólu ...............................................................180

4- Równoważenie umysłu, mózgu i oddechu ..............................184

5. Sport: joga zachodu ................................................................187

6. Biofeedback: technologia ciała, umysłu i ducha .....................194

DODATEK

Podsumowanie współczesnych badań nad medytacją ................ 203

Słowo Wstępne

W tej wspanialej książce Relaksacja, Koncentracja, Medytacja, Joel
Levey streszcza dwadzieścia lat swoich studiów i doświadczeń z za-
kresu samodoskonalenia. Wykazuje w sposób jasny, że to nie stres
jest tym, co nas zabija, lecz nasza nań reakcja. Autor prowadzi czy-
telnika, krok po kroku, od prostej umiejętności samoregulacji po
wyżyny wiedzy duchowej i transpersonalnej świadomości. Mam
nadzieję, że każdy, kto przeczyta tę książkę, znajdzie w swoim życiu
miejsce na praktykowanie przedstawionych w niej metod.

Dr Elmer Green

dyrektor Yoluntary Controls Program

Menniger Foundation, USA

Wyzwanie

Najbardziej rewolucyjnym odkryciem naszego pokolenia

jest stwierdzenie, że istoty ludzkie, zmieniając

wewnętrzne nastawienie swoich umysłów, mogą zmienić

zewnętrzne aspekty własnego życia.

William James

Ponieważ tempo współczesnego życia wzrasta, umiejętność re-
laksacji, koncentracji i medytacji jest niezbędna do wyciszenia u-
mysłu, dobrego emocjonalnego samopoczucia, zdrowia i realizacji
siebie. Większość z nas nie przywiązuje większej wagi do tego,
co dzieje się w ciele czy umyśle, dopóki nie przybierze to formy eks-
tremalnej przyjemności lub dyskomfortu. Jesteśmy zbyt mocno roz-
kojarzeni nieprzeliczonymi bodźcami zewnętrznymi, bv móc zająć
się subtelnymi sygnałami ostrzegawczymi stresu. Często zwlekamy
z przywróceniem równowagi i harmonii aż do momentu, gdy „szept"
napięcia w naszych ciałach, we wzajemnych relacjach z ludźmi
i światem zewnętrznym przejdzie w „krzyk".

Mimo iż nasze ciała nie różnią się tak bardzo od ciał naszych
przodków, świat, w którym żyjemy, zmienił się diametralnie. Może
się zdarzyć, że w ciągu jednego dnia będziemy zmuszeni przetworzyć
więcej informacji oraz podjąć więcej decyzji, niż nasi przodkowie
w ciągu całego roku. Obciążeni ciągłymi zmianami, ogromem wła-
snych i światowych problemów, oszałamiającą różnorodnością wy-
borów i szerzącym się niepokojem, często czujemy się przytłoczeni,
sfrustrowani lub mamy wrażenie, że rozmijamy się z czymś napraw-
dę istotnym w naszym życiu.

Jako społeczeństwo wytworzyliśmy liczne narzędzia ułatwiające
nam życie. Dokonaliśmy ogromnego postępu w naszej technologii

14_____________________________________Joel Levey

i umiejętnościach manipulowania zewnętrznym światem. Nauczyli-
śmy się prowadzić samochody i kierować pojazdami kosmicznymi,
wykorzystywać silę słońca, wiatru i elektryczności, by komunikować
się na odległość mikro- i makrowymiarów wszechświata. Jednocze-
śnie ile czasu i pieniędzy poświęciliśmy na rozpoznanie i opanowa-
nie sił własnego świata wewnętrznego.7 Jakie sukcesy osiągnęliśmy
w tworzeniu świata, w którym można żyć w zdrowiu, szczęściu i har-
monii?

Nie rozumiemy, jak działa nasz umysł, zatem
nie potrafimy się nim dobrze posługiwać.

Charles Tart

Jako ludzkie istoty, posiadamy umysł o nieskończonym potencja-
le tworzenia i działania. Jednak tylko nieliczni spośród nas mieli
szansę nauczyć się, jak dbać o jego zdrowie i harmonię. Zastanówmy
się, czy nasi rodzice i nauczyciele przekazali nam umiejętność relak-
sacji, koncentracji albo medytacji? Czy doskonalili się w tego rodza-
ju sztukach lub bodaj znali ich wartość? Prawdopodobnie - nie.
Zubożeni brakiem tego rodzaju podstawowych umiejętności, musi-
my czerpać ze starożytnej wiedzy. Nic dziwnego, że wraz z wieloma
ludźmi, którzy cierpią czy wręcz umierają na powodowane przez
stres choroby, zaczynamy poszukiwać praktycznych alternatyw dla
naszego obecnego stylu życia.

Szukamy wiedzy o tym, jak sensownie i w pełni żyć. Z pewnością
każdy z nas doświadczał krótkich momentów pełni życia. Prawdo-
podobnie pojawiały się one nieoczekiwanie, pośród zwykłych ak-
tywności dnia codziennego. Spontaniczne natchnienie pięknem
i zdumienie, jakim napawał nas zachód słońca... leczniczy spokój
i głęboki relaks drzemki przy strumieniu, w słoneczny dzień... stan
naturalnej uważności, który towarzyszył wykonywaniu jakiegoś za-
dania... intymne uczucie czułości, miłości i przynależności, doświad-
czane, gdy obcowaliśmy sam na sam z przyrodą, lub gdy trzymaliśmy
w ramionach własne dziecko czy kogoś bliskiego. Istnieją miliony
magicznych chwil, pozwalających nam głębiej odczuwać i poznawać

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________T5

życie - większość z nas pragnie je przywrócić, nie wie jednak jak to zro-
bić. Pozostają w nas w formie wspomnień, ulotnych stanów umysłu
spoza codziennego modelu funkcjonowania.

Poniższe strony zawierają wskazówki i opis praktycznych metod
pozwalających wzbogacić własne życie. Instrukcje te, właściwie wy-
korzystane, stanowią niezwykle skuteczne środki pozwalające uwol-
nić napięcia i zrozumieć naturę umysłu. Podręcznik niniejszy ma
nam pomóc rozwinąć umiejętności doskonalenia umysłu. A ponie-
waż umysł jest tym, co postrzega, interpretuje i dokonuje wyboru,
umiejętności te muszą mieć doniosłe znaczenie. Dla uproszczenia
zestawiono je w trzy kategorie: relaksacja, koncentracja i medytacja.

Dzięki opanowaniu sztuki relaksacji uczymy się rozpozna-
wać i redukować zbędne napięcia, zmniejszamy własny dyskomfort,
poprawiamy efektywność działania, uzyskujemy lepsze samopoczucie.

Sztuka koncentracji uczy nas jak kontrolować, zazwyczaj
rozproszoną, moc umysłu. Poprzez jej opanowanie jesteśmy w sta-
nie w pełni skoncentrować się na dowolnie wykonywanej czynności.
Wolny od rozproszenia i pomieszania umysł staje się stabilnym
i potężnym narzędziem, które pomaga w głębszym i pełniejszym ro-
zumieniu zjawisk.

Sztuka medytacji odkrywa przed nami niezliczone sposoby
wykorzystywania każdej aktywności w celu przekształcania i dosko-
nalenia umysłu. Posiadając zrelaksowane ciało i stabilną koncen-
trację, możemy dzięki medytacji uzyskać dostęp do szerszego spek-
trum twórczych możliwości postrzegania siebie i świata. Medytacja
daje nam środki umożliwiające zredukowanie negatywnych stanów
umysłu i wzmocnienie jego pozytywnych właściwości, takich jak
mądrość, siła i życzliwość wypełniona miłością.

Uzupełnieniem wyżej opisanych kategorii są pewne dodatkowe i-
dee i techniki, zawarte w końcowej - czwartej części książki.

Relaks i coś więcej

Książka ta przeznaczona jest dla wszystkich, którzy zaintereso-
wani są poznaniem metod opanowania stresu i poprawienia jakości
swojego życia. Jest także przewodnikiem dla tych, którzy pragną zro-

_16____________________________________Joel Levey

zumieć i zdobyć tego rodzaju umiejętności, aby nauczać innych. Idee
i techniki przedstawiono z położeniem nacisku na praktyczne zasto-
sowanie w codziennym życiu, zachowując przy tym ich duchowy cha-
rakter, który zawsze towarzyszy tego rodzaju wiedzy. Proponuję, byśmy
rozważyli te idee w swoim umyśle, odczuli ich wartość w sercu oraz
sprawdzili ich moc i użyteczność we własnym doświadczeniu.

Chociaż zaczynamy praktykować relaksację, koncentrację i me-
dytację, by uleczyć swoje fizyczne dolegliwości, poskromić stres czy
zredukować ból, możemy odkryć, że pożytki płynące z praktyki są
o wiele większe i sięgają dalej niż początkowo przypuszczaliśmy. Dla
wielu ludzi metody te są niczym klejnot spełniający życzenia - po-
prawnie i sensownie wykorzystane mogą okazać się bardzo sku-
teczną pomocą w rozwijaniu ukrytych talentów.

Jeśli jesteśmy zainteresowani głównie stroną fizyczną relaksacji,
wyciszeniem czy klarownością umysłu, wiele z przedstawionych tu
metod spełni nasze oczekiwania. Jeśli mamy skłonność do badania
głębszych i subtelniejszych mechanizmów własnego ciała i psychiki,
poprawne stosowanie tych technik przyspieszy nasze zrozumienie.
A jeśli podchodzimy do praktyki ze szczerym oddaniem, szczerym
pragnieniem pogłębienia duchowego zrozumienia po to, by sku-
teczniej pomagać innym - znajdziemy metody, dzięki którym osią-
gniemy ten cel.

Człowiek zawsze wiedział. Wiedział, że życie jest

zasadniczo dobre, że wszechświat, gwiazdy na niebie,

zwierzęta, rośliny, minerały, pierwiastki ziemi nie są

wrogie, lecz przesycone kosmicznym sensem. Ten sens

to naturalna świętość, to porządek samego
wszechświata. Jeśli człowiek rzeczywiście utrzymuje

tę sakralność w polu widzenia, jeśli wplatają
w strukturę swego serca poprzez pokorę i harmonię

ducha, to również struktura ludzkiej społeczności
odzwierciedli sakralność i porządek wszystkich rzeczy.

Jose Arguelles

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________17
Źródła

Książka ta jest efektem wyboru spośród ponad stu metod, które
z perspektywy bez mała dziewiętnastu lat praktyki uznałem z racji
swego zawodu i osobistego rozeznania za skuteczne. W okresie tym
miałem okazję pobierać nauki i ściśle współpracować z urzeczy-
wistnionymi i szanowanymi mistrzami duchowymi. Od tych wybit-
nych mężczyzn i kobiet nauczyłem się wielu starożytnych metod,
które pielęgnowano, chroniono i przekazano ku pożytkowi współ-
czesnych ludzi. Renesans zainteresowania sprawami ducha, świa-
domości i zdrowia psychicznego przeniósł owe metody relaksacji,
koncentracji i medytacji z jaskiń, klasztorów czy odległych kultur do
instytutów badawczych, w krąg zainteresowania współczesnego
społeczeństwa.

Wiele z tych metod zostało naukowo przebadanych i potwier-
dzonych jako antidotum na epidemię związanych ze stresem chorób,
na niepokój, wrogość i problemy egzystencjalne, które trapią nasz
gwałtownie zmieniający się świat.

Przez lata wykorzystywałem te metody jako podstawowe narzę-
dzie w mojej pracy: opiekuna, dbającego o psychofizyczną spraw-
ność sportowców i pracowników wielkich przedsiębiorstw, obarczo-
nych dużą odpowiedzialnością decyzyjną; badacza natury ludzkiej
świadomości; klinicysty uczącego biofeedbacku; wykładowcy z za-
kresu psychologii świadomości oraz medycyny holistycznej; konsul-
tanta-menedżera nauczającego metod opanowywania stresu oraz
metod twórczego myślenia; instruktora biocybernetyki w pionier-
skich programach elitarnych sił specjalnych armii USA; powiernika
osób stojących w obliczu śmiertelnej choroby czy cierpiących skut-
kiem utraty najbliższych; przewodnika i przyjaciela wielu ludzi, po-
szukujących głębszego znaczenia i sensu w swoim życiu.

Podziękowania

Na książkę tę złożyły się zainteresowanie, entuzjazm i pełna od-
dania praca wielu wspaniałych ludzi. Obecność, ogromna cierpli-
wość oraz praca edytorska ad infinitum mojej żony Michelle ożywia-
ła i wspierała niniejszą pracę (i jej autora) na różnych etapach. Nie-
oceniona okazała się pomoc moich partnerów ze Sports Mind Inc.:
Jacąue Nugent wydrukował pierwszą oficjalną wersję; Paul Acker-
man wykresy i fotografię autora; Bud Cook, Chris Majer, Larry
Burback i Horst Abraham sprawdzili dostarczony materiał. Podzię-
kowania za życzliwą propozycję wydania zebranych materiałów na-
leżą się Caroline Wareham, która zdopingowała mnie do ujednoli-
cenia rękopisu, wydrukowanego następnie przez Mary O'Malley
z pomocą Douglasa Andersona. Na tym etapie Pam Cowen i Steve
Miller przekazali rękopis Nickowi Ribushowi z Wisdom Publica-
tions, gdzie Lynn McDaid, a następnie Robina Courtin wraz z Sa-
rah Thresher i Susan Isaacs dokończyli pracę edytorską, nadając
ostateczny kształt książce.

Na poziomie wewnętrznym głębia mądrości, etyczna nieskazitel-
ność i współczująca aktywność moich nauczycieli, takich jak: Kyabje
Zong Rinpocze, Czcigodny Kału Rinpocze, Jego Świątobliwość Tenzin
Gyatso Dalajlama, Lama Thubten Yeshe, Rina Sircar, Geshe Rabten
i Chagdud Rinpocze, inspirowały i na niezliczone sposoby współtwo-
rzyły tę książkę. Przykład ich sposobu życia, nauczanie oraz troskli-
wa pomoc w mej własnej praktyce głęboko poruszyły moje serce i o-
tworzyły mój umysł na nowe wymiary pojmowania.

Inspiracją do tej książki natchnęli mnie także: Jego Świątobli-
wość Karmapa, Lama Govinda, Geshe Dhargye, Dezhung Rinpo-
cze, Geshe Tsultrim Gyaltsen, Zasęp Rinpocze, Brat David Stein-
dle-Rast, Soen Są Nim, Geshe Sopa, Rabbi Shlomo Carlbach, Lama

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja

Thubten Zopa, Taungpulu Sayadaw, Luding Khen Rinpocze, Dag-
chen Rinpocze, Ganden Tri Rinpocze, Rabbi Zalman Shachter, Pir
Yilayat Khan, Reshad Field, Dhyani Ywahoo, Genki Roshi, Sasaki
Roshi, Derald Langham, Jose Arguelles, Gregory Bateson i wielu
innych, z którymi studiowałem.

Dzierżąc linie nauk, pielęgnowane i przechowywane przez tysiąc-
lecia, nauczyciele ci przenieśli żywy przekaz starożytnej mądrości
w czasy współczesne. W ostatnich latach wielu z tych wybitnych
mistrzów zmarło. Jeśli książka ta w jakiś sposób przyczyni się do
zachowania ciągłości wiedzy, mądrości oraz altruistycznej postawy,
której nauczali i którą w tak inspirujący sposób ucieleśniali - moje
intencje będą spełnione.

Przyjaźń oraz zręczny styl nauczania, jakim posługują się Alan
Wallace, Ram Dass, Stephen Levine, Zasęp Rinpocze, Jonathan
Landaw, Chokyi Nyima, Joseph Goldstein, Jack Kornfield, Bili Ar-
nesen, Jack Schwartz, Robert Hover, Ruth Denison, Sogyal Rinpo-
cze, Ole Nydahl, Paul Reps, Lester Femhi i Yirginia Veach, na
przestrzeni lat inspirowały i ożywiały aspekty mojego własnego stylu
nauczania tych umiejętności.

Dziękuję także za duchowe wsparcie takim osobom, jak: Elmer
i Alyce Green, Richard Strozzi-Heckler, Norm Shealy, Jean Chap-
man, Art Gladman, Norma Estrada, Kent Peterson, Karen Malik,
oraz wielu innym przyjaciołom i kolegom ostatniej dekady z Council
Grove Conference; Annie Cox, Lindzie Dow, Shirley Begley, Ro-
bertowi Carlsonowi i Alanowi Millarowi; licznym studentom, pa-
cjentom i uczestnikom seminariów, których reakcja stanowiła nie-
ocenioną informację zwrotną co do zastosowania opisanych metod
w codziennym życiu.

Serdeczne podziękowania należą się: Earth Viev Inc. za pozwo-
lenie adaptacji licznych ścieżek dźwiękowych z mojego kompaktu
Sztuka relaksacji-, Taungpulu Sayadawowi i Rinie Sircar za pozwo-
lenie na zamieszczenie opisu ćwiczenia „Koncentracja podczas cho-
dzenia"; Kału Rinpocze za inspirację do praktyki „Kula umysłu";
Sogyalowi Rinpocze za inspirację do techniki „Antidotum na znie-
chęcenie"; Deborah Rozman (Meditating with Children, University
of the Trees Press) za inspirację do wstępu drugiej części, poświę-

20______________ __________________Joel Levey

conej koncentracji; Wisdom Publications za zezwolenie na doko-
nanie zmian w rozdziale pt. „Finding a teacher" z książki How to
meditate autorstwa Kathleen McDonald; Josephowi Goldsteinowi,
Jackowi Kornfieldowi, Stephenowi Levine'owi i Ramowi Dassowi,
których liczne cytaty, inspiracja i teksty w znaczący sposób przy-
czyniły się do zawartości i stylu tej książki, szczególnie w przypadku
fragmentów poświęconych medytacjom uważności i transformacji
bólu; Michelle Levey za „Medytację jogi kuchennej"; Johnowi Blo-
feldowi za medytację „Matka Współczucia"; Allanowi Wallace'owi
za zezwolenie na adaptację „Medytacji na miłującą życzliwość"; Ro-
gerowi Walshowi za inspirację do „Medytacji inspirującej zmiany";
Tenzinowi Gyatso, Jego Świątobliwości Dalajlamie za pozwolenie
zamieszczenia jego medytacji na współczucie; Lamie Thubtenowi
Yeshe i Wydawnictwu Wisdom Publications za pozwolenie na
adaptację techniki „Medytacja na mistrza", pochodzącej z książki
Silent Mind, Holy Mind, Joy Carey, będącej współautorką „Stra-
tegii opanowywania stresu"; Michaelowi Murphy'emu i Stephe-
nowi Donovanowi z Esalen Foundation Transformation Project, za
pozwolenie na zamieszczenie ich doskonałego „Podsumowania
współczesnych badań nad medytacją".

Cytaty zamieszczone w tym zbiorze pochodzą z wielu źródeł,
między innymi: Mariannę Anderson & Louis Savary, Passages:
A Guide to Pilgrims of the Mind, (New York: Harper & Rów,
1972/, Jose Arguelles, Earth Ascending, (Boston: Shambhala, 1984);
Garma C.C. Chang, Buddhist Teachings on Totality, (London:
P.S.U.P., 1977>, Fritjof Capra, Tao of Physics, (Boulder: Shambha-
la, 1975); Carlos Castaneda, Tales of Power, (New York: Simon
& Schuster, 1974); Larry Dossey, Time, Space andMedicine, (Bos-
ton: Shambhala, 1982); Rani Dass, Joumey ofAwakening, (New
York: Bantam, 1978); Joseph Goldstein, The Experience oflnsight,
(Boston: Shambhala, 1986); Jack Kornfield, Living Buddhist Ma-
sters, (Santa Cruz: Unity Press, 1977); Jean Millay, „Brainwaye Cor-
relates of Psi", Psi Research. 2:1, 1983: Institute ofNoetic Sciences
Newsletters; Hanuman Foundation Newsletters; Inąuiring Mind
Newsletters. Cytaty do rozdziału „Sport: joga zachodu" pochodzą
z pracy: Charles Garfield, Peak Performance Strategies & Insights

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________2\_

of America's MostProductive People (Morrow, 1986). Charles Gar-
field & Hal Bennett, Peak Performance: Mental Training Tech-
niąues of the World's Greatest Athletes, (L.A.: Tarcher, 1984).
Michael Murphy i Rhea White, The Psychic Side ofSports, (Lon-
don: Addison Wesley, 1978); Bili Bradley, Life on the Run, (New
York: Time Books, 1976); W.B. Furlong, „The Flow Experience:
The Fun in Fun", Psychology Today, Czerwiec 1976; Daniel Gole-
man, „Meditation and Consciousness: Ań Asian Approach to
Mental Health", American Journal of Psvchotherapy, 30 (1975):
41-54; W.P. Morgan, „Test of Champions", Psychology Today,
14:2 (1980): 92402; Michael Novak, Joy ofSports, (New York:
Basic Books, 1976); Carl Po wers, Psychophysiological Effects of
Biofeedback, Open Focus Self Regulation Training Upon HomeO'
static Efficiency During Exercise, doctoral disertation, (Dept. Of
Movement Science & Physical Education, Florida University,
1980).

Chciałbym także podziękować moim pierwszym nauczycielom:
babci Hildzie i dziadkowi Abe Levey'owi, których wiara, poczucie
humoru i życzliwość dowartościowywały mnie podczas mojej pracy,
oraz mojej matce, Recii Millar, której determinacja w nie poddawa-
niu się śmierci była dla mnie pierwszym przykładem potęgi modli-
twy, wiary i poświęcenia.

To dzięki mądrości i uprzejmości zarówno wyżej wymienionych,
jak i niezliczonych innych osób, oczyściłem się z zamętu, umocniłem
swoje zrozumienie, a wiele metod rozwijania potencjału umysłu sta-
ło się częścią mojego życia. Oby teraz stały się także częścią waszego.

Jak najlepiej korzystać z tej książki.7

Istnieją tysiące technik doskonalenia relaksacji, koncentracji
i medytacji. Celem każdej z nich jest wzmacnianie pożądanych cech
a redukowanie słabości. Na książkę tę składają się najbardziej efek-
tywne według mnie metody, choć do czytelnika należeć będzie osta-
teczny wybór tych, które mu odpowiadają.

Całkowite opanowanie tych technik dokonuje się w trzech eta-
pach. Pierwszy krok, to czytanie bądź słuchanie ich opisu.
Drugi to kontemplowanie i przemyśliwanie ich znacze-
nia oraz praktyczne odniesienie ich do naszego codziennego życia.
Trzeci krok, a zarazem klucz do realizacji własnego potencjału, to
głębokie przyswojenie każdej z nich w praktyce.

Nie oczekujmy natychmiastowych rezultatów. Mimo iż pewne
efekty mogą być szybko widoczne, rzeczywiste korzyści będą przy-
chodzić stopniowo, jako wynik systematycznej praktyki. Ile czasu
zajmie nam opanowywanie danej techniki? A ile czasu może zająć
nauka gry na flecie czy wiolonczeli? Kluczem do sukcesu będzie oso-
biste zaangażowanie i dyscyplina.

Książka ta składa się z czterech części: Relaksacja, Koncentracja,
Mediacja i Inne strategie dbania o umyśl. Każda z trzech pierw-
szych części zawiera wprowadzenie w przewodnią ideę i metody,
opis podstawowych wskazówek dotyczących ich wykorzystania oraz
opis samych metod.

Proponuję, by przed zapoznaniem się z instrukcjami uważnie
przeczytać wprowadzenie i wskazówki dotyczące każdej z części.
Zwróćmy uwagę na te, co do których intuicyjnie czujemy, iż będą
nam przydatne; wprowadźmy je w praktykę poprzez powolne i roz-
ważne czytanie oraz uchwycenie, krok po kroku, tego co znajduje
się poza słowami. Dobrze będzie poprosić przyjaciela o czytanie ins-
trukcji albo nagrać własny głos na taśmę.

Relaksacja, Koncentracja, Med\ tacja___________________23

Czytelnik może także odczuwać potrzebę zmiany mojej termino-
logii, bv lepiej odpowiadała jego stylowi czy przekonaniom. W mia-
rę zaznajamiania się z daną techniką nauczymy się kierować sobą
bez potrzeby zaglądania do instrukcji. Choć początkowo, w trakcie
praktyki, będziemy powtarzać w umyśle treść instrukcji, z czasem
rozwiniemy umiejętność tworzenia mentalnych wyobrażeń bez od-
woływania się do słów czy pojęć.

Część Pierwsza
Relaksacja

Wszystko, co robisz, rób z rozluźnionym umysłem.

Nie oczekuj żadnej pochwały ani nagrody.

Jeśli rozluźnisz się trochę, będziesz miał trochę spokoju.

Jeśli rozluźnisz się bardziej, będziesz miał więcej spokoju

Jeśli rozluźnisz się całkowicie, doświadczysz stanu

całkowitego spokoju i wolności.

Zakończy się twoja walka ze światem.

Achaan Chah

Dynamiczna relaksacja

Relaksacja opisana poniżej nie jest stanem bierności ani słabości,
lecz charakteryzuje się dynamiczną równowagą stanów pobudzenia
i odprężenia - dostosowaniem do zmian, jakie niesie codzienne ży-
cie. Nabrawszy praktyki będziemy umieli natychmiast wyczuć zby-
teczne napięcie. Dzięki umiejętności odprężania się mózg i mięśnie
będą lepiej dotlenione i odżywione, będziemy jaśniej myśleć i podej-
mować trafniejsze decyzje, a nasza zdolność do działania wzrośnie.

Umiejętność relaksacji jest podstawą dla praktykowania koncen-
tracji i medytacji. Z doświadczenia sami prawdopodobnie wiemy,
jak trudno przychodzi nam okiełznać i zogniskować uwagę, kiedy
ciało jest napięte, a umysł zmęczony i niespokojny.

Gdy zrozumiemy wartość opisanych tutaj metod i zaczniemy je
praktykować, napięcia i troski pojawiające się w naszym życiu staną
się sposobnością do doskonalenia umiejętności relaksowania się.
Wymaga to jednak celowego rozwijania:

1. Świadomości własnej - zdolności rozpoznawania tego, czego
doświadczamy za pomocą zmysłów, emocji, myśli - w każdym mo-
mencie.

2. Troskliwości i życzliwości - autentycznej, z głębi serca płyną-
cej troski. Takiej, która wybiera drogę wiodącą ku większej har-
monii w naszych mentalnych, fizycznych i osobistych relacjach ze
światem.

3. Pogodnej akceptacji losu - postawy wdzięczności i otwartości
wobec nieustannych wyzwań życia, stwarzających nam warunki do
uczenia się i rozwoju.

4- Zaangażowania i odwagi - gotowości dołożenia wszelkich sta-
rań, by realizować swój niezwykły potencjał i by pomagać w tym
innym.

Relaksacja. Koncentracja, Medytacja

Umiejętność relaksacji buduje podstawę dla naszej praktyki kon-
centracji i medytacji. Dzięki tym umiejętnościom będziemy w stanie
uwolnić nagromadzone napięcie i przejść przez kolejne etapy wy-
prowadzające nas z sytuacji silnego obciążenia stresem ku zdrowiu
i efektywnemu działaniu. Schemat przedstawia ten dynamiczny pro-
ces. Bywamy unieruchomieni przez stres, czasem ledwie radzimy so-
bie z napięciem i niepokojem, ale możemy też, wykorzystując posia-
dane informacje i umiejętności, osiągnąć spokój, wigor i pewność
siebie.

Stres czy napięcie zawsze będą nam towarzyszyć, jednak dzięki
znajomości relaksacji nauczymy się radzić sobie z nimi. Stres będzie
nas dopingował zamiast niszczyć. Zmiany i przeciwności losu będą

t*4

*•*

-J

PEŁMA ZDROWIA
I SPEŁNIENIA

OPANOWANIE
STRESU

STAWIAME CZOŁA
STRESOWI

ZDROWIE

PRZYGNĘBIENIE

28 ____________Joel Levey

nam dostarczać inspirujących sposobności do rozwoju, samorealiza-
cji i osiągania pełni zdrowia.

Kiedy nauczymy się redukować zgiełk we własnym ciele, w spo-
sób naturalny i bez wysiłku pojawią się: fizyczna witalność, przejrzy-
stość umysłu, spokój, koncentracja oraz dobre emocjonalne samo-
poczucie.

Pamiętając o tym przyjrzyjmy się teraz wskazówkom i metodom
praktykowania sztuki relaksacji.

Pamiętaj...

Rozluźnienie to nie coś, co stwarzasz.

To naturalna reakcja, na którą pozwalasz.

Rozluźnienie jest tym, co zostaje, kiedy przestajesz

stwarzać napięcie.

Wskazówki do doskonalenia
umiejętności relaksacji

1. Motywacja

Kiedy zaczynamy praktykować relaksację czy metody doskona-
lenia umysłu, bardzo ważne jest, by rozumieć dlaczego to robimy
i by wzbudzić w sobie pozytywną motywację. Dobrowolnie po-
dejmuj decyzje dotyczące praktyki, nie praktykuj pod wpływem na-
cisku ze strony innych. Pamiętaj, że nie chodzi tu o to, co robisz -
rzecz w tym jak i dlaczego to robisz.

2. Regularna praktyka

Uczyń relaksację przydatnym dla siebie narzędziem. Jeśli pra-
gniesz maksymalnie skorzystać z tych umiejętności, będziesz musiał
systematycznie i konsekwentnie praktykować. Zauważ, że gdy u-
czysz się np. jazdy na rowerze, doskonalisz umiejętności strzeleckie
czy jakąkolwiek inną fizyczną aktywność, uruchamiasz mięśnie,
których nigdy przedtem nie wykorzystywałeś. Podobnie rzecz się ma
z relaksem - będziesz rozwijać „mięśnie umysłu", których istnienia
nawet nie podejrzewałeś.

Najczęściej zaleca się praktykowanie przez dwadzieścia minut
rano i dwadzieścia minut wieczorem. Każdego dnia możesz także
dodatkowo praktykować przez około czterdzieści minut - minutę tu,
pięć minut tam - stojąc w kolejce, czekając na telefon, przystając na
czerwonym świetle. Stopniowo umiejętności te zostaną wprogra-
mowane w twój biokomputer - będą, w miarę potrzeby, łatwo
i niezawodnie dostępne.

30 _________________________________Joel Levey

3. Spokojne otoczenie

Na początku lepiej praktykować w spokojnym, komfortowym o-
toczeniu. Pomoże ci to precyzyjnie skoncentrować się na fizycznych
i mentalnych właściwościach, które pragniesz rozwijać.

Kiedy zaznajomisz się już ze swoimi wewnętrznymi mechani-
zmami i sposobami osiągania zamierzonego stanu, będziesz zdolny
kontynuować swą praktykę nawet w mniej sprzyjającym środowi-
sku. Nieustannie stawiając cię w obliczu wyzwań i niespodzianek
losu, świat wciąż będzie dostarczał ci sposobności doskonalenia two-
ich umiejętności. Kiedy faktycznie je opanujesz, będziesz mógł za-
chować energię, równowagę i przejrzystość umysłu, a dzięki temu,
być może, w krytycznej chwili odmienisz czyjeś życie - w tym także
i swoje.

4. Skupianie umysłu

Na początku każdej sesji pomocne będzie zastosowanie techniki
koncentrującej (patrz str. 66-84), poprzez: obserwowanie oddechu,
powtarzanie słowa lub zwrotu, kontemplowanie wewnętrznego wy-
obrażenia czy właściwości. Ta faza sesji pozwoli ci skupić umysł,
ożywić koncentrację, ograniczyć niepokój i rozproszenie. Kiedy kon-
centracja stanie się już stabilna, będziesz mógł skierować ją na do-
wolnie wybrany obiekt.

5. Naturalność oraz dobrowolne poddanie się

Stan ten charakteryzują: czujność, receptywność oraz spokojna
intensywność uwagi. Początkowo konieczne jest nauczenie się jak
rozwijać subtelną równowagę pomiędzy otwartą, spokojną uwagą
a napiętym, skoncentrowanym umysłem, który usiłuje coś zmienić
czy coś wywołać. Równowagę taką zdobywamy dzięki praktyce oraz
uważności na informację zwrotną, jaka płynie z naszych ciał i umy-
słów podczas relaksacji.

Aby uzyskać najlepsze rezultaty, po prostu pozwól sobie
na rozluźnienie. Nie rób nic na siłę. Im usilniej będziesz pro-

Relaksacja, Koncentracja. Medytacja_____________________3|.

bował, tym większe napięcie będziesz stwarzał. Uwalniaj napięcie
w chwili wydechu. Poddaj się łagodnemu oddziaływaniu przyciąga-
nia ziemskiego. Rozluźnij oczy. W swobodny i naturalny sposób
pozwól odejść zbędnemu napięciu w ciele i umyśle. Pozwól swoim
rytmom zwolnić tempo.

Jeśli jesteś typem osoby, stale zajętej pracą i nie znajdującej czasu
na bodaj chwilę przebywania z samą sobą,- powyższe zalecenia mogą
na początku wydać ci się obce. W miarę praktyki, kiedy będziesz
głębiej zrelaksowany, odkryjesz całkowicie nowy wymiar wewnętrz-
nej siły. Nie przejmuj się utratą kontroli. Gdy tylko zajdzie potrzeba
zwiększonego wysiłku czy energiczniejszego działania, będziesz wy-
starczająco przygotowany, by tego dokonać. Masz teraz do wyboru
już dwa sposoby działania, w miejsce upartego ograniczania nie
chcianego nawyku. Nie mając takiego wyboru, przez pozostałą część
życia możesz jedynie usiłować utrzymać kontrolę, zamiast po prostu
swobodnie i naturalnie zdać się na działanie siły życia.

6. Właściwa postawa

W celu uzyskania najlepszych rezultatów zaleca się przyjęcie wy-
godnej, wyprostowanej postawy. Ważne jest, by kręgosłup pozosta-
wał prosty. Jeśli ktoś ma tendencję do przysypiania, niewskazana
jest pozycja leżąca.

Dzięki praktyce będziesz w stanie zachować optymalną równo-
wagę pomiędzy stanem relaksu a aktywnością podczas rozmowy, jaz-
dy samochodem, spaceru czy w trakcie jakiegokolwiek innego dzia-
łania.

7. Zewnętrzny i wewnętrzny przewodnik

~~~- ^^~

Początkowo przydatne może być czytanie instrukcji przez inną o-
sobę czy słuchanie taśmy magnetofonowej z nagranym opisem re-
laksacji. Łatwiej nam wówczas będzie wejść w dane doświadczenie.
Kiedy na dobre zaznajomimy się z fazami relaksacji oraz różnorod-
nością sygnałów płynących z ciała i umysłu, będziemy mogli swo-
bodnie i samodzielnie wchodzić w owe stany. Równowaga, którą

32__________________________________Joel Levey

wówczas rozwijamy, przypomina równoczesne prowadzenie samo-
chodu i podziwianie widoków lub granie na instrumencie i jedno-
czesne zachwycanie się graną muzyką.

Dla większości z nas ten poziom świadomości jest niedostępny.
Jednak w miarę praktyki poszerzymy swoją mentalną i fizyczną
świadomość, co pozwoli nam bez trudu prowadzić samodzielne sesje
relaksacji.

! - i

8. Rozplanowanie w czasie

Kiedy, dzięki porannej i wieczornej praktyce, wprawimy się już
w technikach relaksacji, będziemy w stanie stosować je w miarę po-
trzeby jako antidotum na stresujące sytuacje.

Ogólnie rzecz biorąc, najlepiej praktykować relaksację zanim
staniemy się fizycznie czy psychicznie przemęczeni.

Nie praktykujmy z pełnym żołądkiem ani gdy jesteśmy bardzo
głodni!

Nie dopuszczajmy do tego, by nadmiar wrażeń zbytnio rozkoja-
rzył umysł, gdyż wtedy jakakolwiek koncentracja może okazać się
prawie niemożliwa. Również przejedzenie czy przemęczenie będzie
działać niekorzystnie, wprawiając nas w senność. Jak w przypadku
przeciekającego statku - nie zapominajmy, że mamy pompę wodną.
Nie dopuszczajmy do zalania i zatonięcia.

Pamiętajmy, że ciało i umysł to nasze podstawowe narzędzia.
Dobrze jest uważnie je obserwować w ciągu dnia, świadomie roz-
luźniać i dostrajać.

Jeśli mamy trudności z wyciszeniem się i z odpowiednim nasta-
wieniem umysłu, zaplanujmy swoje sesje relaksacji tuż po okresach
zwiększonego pobudzenia czy wysiłku fizycznego. Doświadczymy
wówczas bardzo wyraźnie psychicznego i fizycznego rozluźnienia -
naturalnego stanu odprężenia. Popłyńmy na fali niosącej nas od
pobudzenia (sympatycznego układu nerwowego) do reakcji rozluź-
nienia (za którą odpowiedzialny jest układ parasympatyczny). Ba-
dajmy i obserwujmy poszczególne etapy rozluźnienia, pojawiające
się uczucia i oznaki relaksacji, w chwilach ich największej inten-
sywności.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________33

9. Przezwyciężanie trudności

Istnieją dwie główne przeszkody, z którymi, niewątpliwie, przyj'
dzie nam się zetknąć w naszej praktyce. Są to: rozproszenie i senność.

Rozproszenie może być spowodowane przez dwa rodzaje
czynników: zewnętrzne, np. hałas, upał, chłód itp. oraz wewnętrz-
ne, jak sensacje żołądkowe, ból czy absorbujące nas myśli. Najlep-
szym sposobem postępowania w obu przypadkach będzie włączenie
owego rozproszenia w pole swojej uwagi, bez utożsamiania się z nim
czy stawiania mu oporu. Po prostu pozwólmy pojawiać się tym do-
świadczeniom i utrzymujmy uwagę na wykonywanej praktyce. Na-
wet gdyby nasz umysł tysiące razy odbiegał od obiektu koncentracji,
łagodnie sprowadzajmy go z powrotem. Nie wdawajmy się w anali-
zowanie tego procesu - po prostu róbmy swoje. Podniecony, „wę-
drujący" umysł zostanie poskromiony i ponownie będziemy mogli
skupić się na wyznaczonym celu.

W przypadku senności lub mentalnego otępienia należy
skontrolować postawę ciała, by upewnić się, czy siedzimy wypro-
stowani. Zanim wznowimy praktykę, możemy zaczerpnąć kilka głę-
bokich oddechów czy nawet spryskać twarz zimną wodą. Jeśli znaj-
dujemy się na wolnym powietrzu, usiądźmy w miejscu, które zmusi
nas do czujności.

Pomocą może okazać się kontemplowanie cenności własnego
życia oraz nieprzewidywalności śmierci i w tym kontekście wzmoc-
nienie postanowienia wykorzystania każdej chwili.

Nie możemy pozwolić, by błądzący, schematyczny umysł kontro-
lował nasz świat. Podobnie, nie zwlekajmy z praktyką, byśmy nie
ocknęli się na łożu śmierci, stwierdzając nagle, że przegapiliśmy
swoje życie. Weźmy sprawy w swoje ręce i bądźmy
wytrwali!

10. Wybór techniki

Kiedy rozpoczniemy praktykę opisanych w tej książce metod, na-
szym wyzwaniem stanie się rozpoznanie i opanowanie reakcji na
stres. Ponieważ każdy z nas posiada własny, specyficzny sposób re-

_34__________________________________Joel Levey

agowania, indywidualnie musimy znaleźć odpowiednią i najsku-
teczniejszą dla siebie metodę. Jeśli pojawiające się symptomy mają
fizyczną naturę, związane są z bólami mięśni, głowy, pleców, ze
skurczami czy tikami nerwowymi, uczuciem zmęczenia itp., wów-
czas bardzo skuteczne mogą okazać się techniki progresywnej relak-
sacji, trening autogenny, swobodne przepływanie, masaż mentalny
i wiele innych.

Jeśli symptomy stresu są natury poznawczej - przejawiają się
w formie niepokoju, zamartwiania się, natrętnie powracających my-
śli itp. - wówczas powinniśmy zwrócić uwagę na techniki koncen-
trujące oraz medytacje na słuchanie, spacerowanie czy badanie na-
tury myśli i samego umysłu.

Jeśli symptomy związane są z autonomicznym układem nerwo-
wym i objawiają się wzmożonym napięciem, migrenami, nieżytem
żołądka i jelit, zaburzeniami krążenia, nadmierną potliwością, zabu-
rzeniami łaknienia itp., wtedy wskazane będzie systematyczne wy-
konywanie treningu autogennego, medytacji na puste ciało, prak-
tyki przyjmowania i dawania oraz medytacji na miłującą życzliwość
i wybaczanie.

Jeśli mamy skłonność do negatywnych i zaburzających emocji,
takich jak gniew, niecierpliwość, poczucie winy, obsesyjne pożąda-
nie itp., wówczas techniki koncentrujące mogą przynieść przejścio-
wą ulgę, natomiast medytacja na umysł, myśli, wybaczanie, miłującą
życzliwość, współczucie oraz praktyka przyjmowania i dawania po-
mogą nam wykorzenić głębsze przyczyny takich emocjonalnych za-
burzeń.

Osobom cierpiącym skutkiem przewlekłego bólu pewną ulgę mo-
że przynieść praktykowanie technik relaksacyjnych, po których sto-
suje się masaż mentalny, medytację na puste ciało a także metody
przekształcania bólu.

Jeśli czujemy, że opanowaliśmy już umiejętność prawidłowego
reagowania na niezliczone życiowe stresy i pragniemy wykorzystać
własne ukryte możliwości, każda metoda opisana w tej książce po-
siada potencjał otwierania nowych horyzontów rozumienia, reali-
zacji siebie i rozwijania humanitarnej postawy wobec świata.

Relaksacja, Koncentracja. Medytacja___________________35

11. Uwalnianie napięcia

Kiedy zaczynamy stosować relaks, często pojawiają się różnorod-
ne zjawiska, towarzyszące uwalnianiu się napięcia. Będą to wstrząsy
czy drgania ciała przy zasypianiu, burczenie w brzuchu, uczucie
mrowienia, pocenie się, różne wizje, emocje czy inne łatwo dostrze-
galne zmiany. Pamiętajmy, że gdy jesteśmy zrelaksowani, rzeczą na-
turalną jest uświadamianie sobie pewnych doznań, których normal-
nie, w czasie codziennych aktywności, nie dostrzegamy. Na przy-
kład, podczas zawodów sportowych możemy ulec kontuzji, jednak
z powodu podekscytowania nie zwrócimy uwagi na ból - pojawi się
on później, kiedy emocje opadną.

Towarzyszące odprężeniu zjawiska to najczęstsze sygnały wskazu-
jące na to, że praktyka relaksacji czy medytacji zaczyna skutecznie
rozpuszczać psychiczne, emocjonalne i fizyczne napięcie. Najlep-
szym sposobem postępowania z tego rodzaju doświadczeniami bę-
dzie traktowanie ich bez oceniania: po prostu jako coś, co przeszka-
dza lub jako coś przyjemnego. Pozwólmy im po prostu powstawać,
swobodnie przepływać i rozpuszczać się, bez rozpraszania naszej
uwagi.

Większość z nas jest lepiej zaznajomiona z oznakami stresu niż
relaksacji.-W miarę praktyki staniemy się świadomi subtelnych fi-
zycznych, emocjonalnych i mentalnych stanów, związanych z coraz
głębszymi poziomami relaksacji i medytacji. W końcu nagromadzo-
ne przez nas napięcia ulegną wyczerpaniu, a obieg energii zostanie
oczyszczony, pozwalając na skuteczniejsze, cierpliwsze i rozumniej-
sze radzenie sobie z przeciwnościami dnia codziennego. Kiedy jeste-
śmy na właściwej drodze, wówczas westchnienie, mrowienie czy od-
czucie głębokiego ciepła stają się dobrze znanymi drogowskazami
w codziennej wędrówce poprzez własny, wewnętrzny pejzaż.

12. Wewnętrzna i zewnętrzna dyscyplina

To, czy osiągniemy powodzenie w relaksacji i medytacji, wiąże
się bezpośrednio z naszą dyscypliną w relacjach ze światem. Ponie-
waż zazwyczaj jesteśmy zmartwieni, trapieni gniewem, lękiem, za-

_36__________________________________Joel Levey

zdrością czy poczuciem winy, niezwykle trudno przychodzi nam roz-
winąć koncentrację i zrozumienie, niezbędne do opanowania wła-
snego umysłu. W momencie, gdy skupimy uwagę na swoim wnę-
trzu, problemy codziennego życia będą bardziej widoczne. Zignoro-
wanie owych trudności nie sprawi, że znikną. Powinniśmy podjąć
próbę opanowania własnego życia zamiast pozostawać w niewoli
mentalnych wypaczeń i emocjonalnego pomieszania.

Jeśli przejawimy więcej dyscypliny we wzajemnych związkach ze
światem, nasza zdolność do koncentrowania się wzrośnie. Wraz ze
wzmożoną jasnością i stabilnością umysłu uzyskamy nowe możliwo-
ści zrozumienia i wglądu, pozwalające nam na lepsze podejście do
życia. W ten sposób wewnętrzna i zewnętrzna dyscyplina będą się
wzajemnie wzmacniać.

13. Zmiana w świadomości . k

Ludzka istota jest cząstką całości zwanej przez nas >

„ wszechświatem ", cząstką ograniczoną w czasie

i przestrzeni. Doświadcza ona siebie, swoich myśli

i uczuć jako czegoś oddzielonego od reszt}'. Jest to rodzaj

optycznego złudzenia świadomości. Złudzenie to jest

rodzajem więzienia, gdyż ogranicza nas do osobistych

pragnień i przywiązania do kilku najbliższych nam osób.

Zadaniem naszym jest uwolnienie się z tego więzienia

poprzez poszerzenie kręgu swojego współczucia, objęcie

nim wszystkich żyjących istot i całej natury w jej

unikalnym pięknie.

Albert Einstein

Wygląda na to, że wszyscy cierpimy na skutek „optycznego złu-
dzenia świadomości". Każdy z nas, od urodzenia, żyje jakby w hip-
nozie, postrzegając i interpretując zarówno wewnętrzne jak i ze-
wnętrzne zjawiska w bardzo ograniczony sposób. Każda kultura po-
siada swój własny wzorzec kulturowej hipnozy, który skłania jej
członków, by poruszali się w pewnych wymiarach rzeczywistości,

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________37

ignorując inne. Na przykład Eskimosi utworzyli bardzo dużo słów
na określenie śniegu, Tybetańczycy opisują co najmniej 85 stanów
świadomości, a niektóre ludy wierzą, że świat ich snów jest bardziej
realny aniżeli zwykłe doświadczenia na jawie.

Wiele technik z tej książki to w rzeczywistości metody, które
pomagają nam uwolnić się od wzorca swojej kultury, rozluźnić o-
graniczone poglądy na to, kim jesteśmy, jak działamy i co wydarza
się w otaczającym nas świecie. Wszystkie zawarte tu techniki moż-
na podzielić na dwie kategorie: techniki koncentracji i techniki
receptywne. Techniki koncentracji pomagają nam zogniskować
naszą uwagę, podczas gdy techniki receptywne pozwalają nam
poznać pełne spektrum świata. Albowiem całościowy obraz świata
otrzymujemy na wielu poziomach równocześnie, choć przez więk-
szość życia kontrolujemy tylko jeden z nich.

W najpełniejszych chwilach - relaksu, snu, wglądu, wysiłku fi-
zycznego, medytacji, aktu seksualnego czy modlitwy - zakres naszej
świadomości może ulec rozszerzeniu, obejmując nowe sposoby do-
świadczania i poznawania, tzw. odmienne stany świadomości (ASC).
Psycholog, dr William James, podsumowuje ogrom zadania jakim
jest zintegrowanie pełnego spektrum zjawisk świadomości w naszym
codziennym życiu:

Nasza normalna świadomość w stanie czuwania,

tzw. świadomość racjonalna, jest zaledwie jednym

określonym rodzajem świadomości, podczas gdy

wszędzie wokół, zawoalowane, znajdują się zupełnie inne

formy świadomości. Możemy przejść przez życie

nie podejrzewając nawet ich istnienia: zastosuj jednak

odpowiedni bodziec, a za lada dotknięciem pojawią się

w całej swej pełni określone formy naszej psychiki, które

gdzieś, w jakimś obszarze, prawdopodobnie mogą znaleźć

_( swoje zastosowanie. Wszelkie próby stworzenia

kompletnej listy zjawisk we wszechświecie będą

chybione, zawsze znajdą się inne formy świadomości,

t które zostały pominięte. Ponieważ przeplatają się one

ze zwykłą świadomością, powstaje pytanie jak je

38___________ ________Joel Levey

traktować. Mimo iż mogą one determinować nasze

nastawienia, to jednak nie utworzą żadnej reguły; mogą

odkrywać przed nami nowy obszar - ale nie dostarczą

mapy. Tak czy inaczej nie dopuszczają do
przedwczesnego zamykania listy zjawisk, zachodzących

w rzeczywistości. -*t&4

14. Dynamiczne działanie

Czy przyrządzalibyście godzinami posiłek, by następnie wybiec,
nie skosztowawszy go? Jeśli pracujemy z umysłem, a następnie
w niewolniczy sposób pogrążamy się w codziennej aktywności, nie
pojęliśmy sedna sprawy. Sesje relaksacji i medytacji, to czas na sku-
pienie umysłu, harmonizowanie energii, przygotowanie do dyna-
micznych i efektywnych działań. To czas, który pozwala nam nie
wypaść z karuzeli życia, przy równoczesnym odczuwaniu bezruchu,
mocy i ciszy w centrum naszej istoty.

Kiedy kończymy sesję, świadomie przemieńmy tę energię w dzia-
łanie. W ciągu dnia często badajmy jej obieg, harmonizujmy ją, gdy
zachodzi potrzeba, wykorzystujmy umiejętności, nad opanowaniem
których tak ciężko pracowaliśmy.

15. Pięć mocy

Pięć psychicznych mocy niezbędnych do urzeczywistnienia na-
szego umysłu, to (1) zaufanie/wiara, (2) energia, (3) koncentracja,
(4) uważność, (5) wgląd/zrozumienie. Są one skutecznym antido-
tum na pięć przeszkód: (1) zwątpienie/lęk, (2) ospałość/ociężałość,
(3) rozproszenie/niepokój, (4) roztargnienie, (5) pomieszanie.

Czy podejmowalibyście jakiekolwiek zadanie nie mając bodaj o-
drobiny wiary w to, że potraficie to zrobić, lub przynajmniej na-
uczycie się czegoś na własnych błędach, zdobędziecie jakieś nowe
doświadczenie? Wiara we własne siły jest niezbędna, jeśli prakty-
kowanie relaksacji, koncentracji czy medytacji ma przynieść rezulta-
ty. Wiara we własne siły i zaufanie do siebie przeciwdziała-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________39

ją wątpieniu i pomagają nam przemienić każde zdobyte w czasie
praktyki doświadczenie w materiał inspiracji dla duchowego wglądu
i rozwoju.

ZAUFANIE .

^r' Wątpienie• ^^

WGLĄD/ \ ENERGIA
Pomieszanie Ospałość \

UWAŻNÓŚC\ l "

KONCENTRACJA

0x01 graphic

—— Cenniki rozwijające siłę umysłu
__ C^rmiki osłabiajcie siłę umysłu

Nadzieja i obawa, ból i ekstaza; każdy moment zmiany odsłania
nam naturę naszego umysłu i ciała. Takie zrozumienie może uwol-
nić nas od sięgania po pierwsze z brzegu, „dyżurne" reakcje, które
często nie są adekwatne do sytuacji.

Zrozumienie danego procesu umożliwia człowiekowi

uzyskanie kontroli nad tym procesem lub uwolnienie się

od bycia kontrolowanym przez ten proces. Dlatego

analityczne rozpoznanie podstawowych składników

ślepej furii: co uwalnia gniew, gdzie się ten gniew

kieruje, jak uaktywnia mentalne, werbalne i fizyczne

energie itd., umożliwia wybuchowej osobie

kontrolowanie swojej złości, a w końcu, być może,

wyzwolenie się spod jej wpływu.

Dalajlama

Mimo że możemy mieć niewielką władzę nad treścią swoich u-
czuć, myśli i wyobrażeń, odkryjemy, iż posiadamy wystarczającą siłę,

_40__________________________________Jpęl Levey

by zmienić sposób, w jaki podchodzimy do tego, co dzieje się w na-
szym umyśle.

Rozpoczynanie praktyki z radością i zaufaniem pozwoli nam wy-
zwolić drugą z mocy -energię. To z kolei pomoże nam pokonać
ospałości ociężałość niosąc nas w górę po spirali rozwoju.

Wzbudzone moce zaufania i energii musimy połączyć z siłami
koncentracji i u ważności. Koncentracja zapewnia skupie-
nie i klarowność w kierowaniu energią. Uważność to właściwość,
pozwalająca zachować przytomną obecność w tym, co aktualnie ro-
bimy. Koncentracja neutralizuje nasze rozproszenie i otępie-
nie, a uważność to antidotum na roztargnienie w naszym funkcjo-
nowaniu.

Zrozumienie, że nasze wstępne przekonania, kalkulacje czy prze-
czucia były słuszne, spowoduje wzrost naszego zaufania we własne
siły, a zakrzepie przeszkody zwątpienia i lęku ulegną rozpuszczeniu.
Moc zaufania, oparta na tym zrozumieniu i na wcześniejszych suk-
cesach wpłynie na wzrost koncentracji, witalności i mądrości.

Kiedy utrzymujemy swoją początkową motywację, dzięki sile za-
ufania do siebie, energii, koncentracji i uważności, naturalnie i sa-
morzutnie dojrzewa piąta moc - wgląd. Zdyscyplinowany umysł
będzie w stanie osiągnąć dogłębne zrozumienie zachodzących w nim
procesów.

Poniższe kompendium technik relaksacyjnych ma na celu zazna-
jomienie czytelnika z różnorodnością metod i strategii. Przejrzyjcie
je i wybierzcie te, które wydają się najbardziej odpowiadać waszym
potrzebom i zainteresowaniom. Możecie dowolnie interpretować
poszczególne słowa czy wyobrażenia, stosownie do własnego indy-
widualnego stylu. Z czasem poznacie unikalne właściwości każdej
z metod; będziecie też w stanie prawidłowo przekazywać je innym.

Przystępujcie do praktyki owych umiejętności z umysłem pełnym
radości. Pamiętajcie o tym, jak krótkie i ulotne jest wasze życie.

L Uwalnianie napięcia

Metoda ta pomoże nam określić skalę doświadczanego w ciągu
dnia napięcia, pomoże nam się odprężyć.

Najpierw tak mocno jak tylko potrafisz, napnij swoje ciało. Zaci-
śnij pięści, zegnij stopy i palce u nóg. Wykrzyw twarz w grymasie,
lecz nie na tyle, by miało ci to sprawić ból. Sciśnij... napnij... za-
trzymaj na chwilę. Zaobserwuj, jakie to uczucie być tak napiętym.
Trzymaj... następnie rozluźnij się zupełnie... pozwól, by oddech
naturalnie cię wypełniał, płyń razem z wydechem. Poddaj się prawu
grawitacji. Puść niepotrzebne napięcie. Pozwól falom oddechu przy-
pływać i odpływać.

Raz jeszcze napnij całe ciało, lecz tym razem tylko w połowie tak
intensywnie jak poprzednio. Napnij... zatrzymaj... sprawdź jak się
czujesz, gdy utrzymujesz taki poziom napięcia. Trzymaj... i puść.
Kiedy oddychasz, pozwól opaść całemu napięciu w ciele i umyśle,
niech każdy oddech unosi je z ciebie. Teraz odczuwaj, jak to jest,
gdy jesteś rozluźniony.

Ponownie napnij całe swoje ciało, znowu tylko w połowie tak
mocno jak ostatnio. Napnij... zatrzymaj... Odczuwaj to ogranicze-
nie, ściśnięcie, zatrzymanie. Uświadom sobie, iż prawdopodobnie
często w ciągu dnia jesteś tak napięty, nie zdając sobie z tego spra-
wy. Teraz zrób wydech... całkowicie pozbywając się powietrza. Po-
zwól falom oddechu zmyć napięcie. Poddaj się prawu przyciągania
ziemskiego. Poczuj, jak twoje ciało otwiera się na przepływ życia.
Poczuj swoją witalność i głęboko przenikające cię ciepło.

I znów napręż się tylko w połowie tak mocno jak poprzednim ra-
zem. Skontroluj ciało - wyczuj subtelne przenikające cię napięcie.
Zatrzymaj je... odczuwaj... i całkowicie puść. Łagodnie rozluźnij się
na fali własnego oddechu. Pozwól, by ciało i umysł odnalazły do-
skonałą harmonię.

42__________________________________Joel Levey

Teraz napnij tylko swój umysł. Zacieśnij uwagę na tym, co wo-
kół, na myśli, na niepokoju. Trzymaj... odczuj subtelny ból w sercu
skupiający się wokół lęku, gniewu, zwątpienia, poczucia winy.
Wzbudź pragnienie uwolnienia się od tego bólu i napięcia. Teraz
oddychaj... otwórz się... rozluźnij się. Pozwól by twój umysł i serce
otworzyły się na przepływ myśli, wyobrażeń i uczuć w obrębie tego
doświadczenia. Odpocznij w tej otwartości. Obserwuj jak lęk, nie-
pokój i zwątpienie przepływają. Odczuwaj głęboką, spokojną siłę,
która przenika całą twoją istotę.

Kiedy będziesz gotowy, weź kilka głębokich oddechów. Gdy od-
dychasz, świadomie wypełniaj ciało poczuciem witalności... natchnij
umysł jasnością i spokojem... natchnij serce ciepłem, czułością
i zrozumieniem dla siebie i świata, w którym żyjesz. Zatrzymaj
to uczucie w sobie — pozwól, by przenikało i ożywiało twoją ze-
wnętrzną aktywność.

2. Swobodne przepływanie

Wstęp

Zrób przerwę,

Uświadom sobie swoje otoczenie.

Poczuj, gdzie twoje ciało styka się ze światem.
Przenieś świadomość na ciężar i ciepło miejsca,

gdzie twoje ciało styka się z twoim własnym ciałem.

Kiedy oddychasz,

wydychaj długo i powoli,

delikatnie westchnij, jakbyś uwalniał się od wielkiego ciężaru.
Zaufaj sile ciążenia.

Pozwól wdechowi pojawiać się naturalnie,
bez wysiłku doświadczaj oddychania.

Dokonaj przeglądu swojego ciała w poszukiwaniu oznak napięcia.
Wraz z oddechem przenoś świadomość w te rejony.

Kiedy wydychasz, rozluźniaj i otwieraj napięte miejsca.
Uśmiechaj się do siebie.

Łagodnie sobie przypomnij:

„Nie muszę trzymać tego w sobie."

Po zbadaniu i rozluźnieniu całego ciała

pozwól wszelkim doznaniom przepływać w obrębie przestrzeni
twojej świadomości; doświadczaj symfonii życia
rezonującej wewnątrz twojego ciała.

Pamiętaj -w twoim doświadczeniu,
jest miejsce na wszelkie doznania.

44___________________________________Joel Levey

Jeśli napięcie lub ból wciąż utrzymują się, rozluźnij te miejsca.
Pozwól wrażeniom swobodnie, b e z stawiania im oporu,

przepływać i zmieniać się.

Łagodnie przenieś świadomość na przepływające

w umyśle myśli, uczucia i wyobrażenia. •"» *
Po prostu rejestruj (bez oceniania), jak zmieniają się
z chwili na chwilę.

Zajmuj się procesem zmiany, nie interesując się
szczegółową treścią myśli
czy wyobrażeń.

Jeśli zauważysz, że twoja uwaga skupia się wokół

jakiejś myśli, uczucia, wyobrażenia czy doznania, po prostu
zauważ to dążenie, uśmiechnij się do siebie,

skieruj tam swój oddech i pozwól temu przepływać.

Czerpanie

Naturalnie spocznij w tym przepływie.
Pamiętaj, w obrębie twojego doświadczenia
jest miejsce na wszystko.
Opór jest cierpieniem.
Zaufaj prawu ciążenia..

Rozluźnij się w przepływaniu...

Pozwól, by twoja świadomość wraz z każdym oddechem
stawała się subtelniej sza.

Zacznij czerpać z dobrodziejstw stanu przepływania.
Praktykuj dostrajanie się i powracanie do takiego
rezonującego stanu.

Ponowne wejście

Raz jeszcze stań się świadom swojego
kontaktu z otaczającym cię światem.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja__________________ 45

Z zamkniętymi oczami odczuwaj przestrzeń wokół siebie.
Odczuwaj jak łączy cię ona ze każdą rzeczą.
Doświadczaj dźwięków, zapachów i uczuć
wypełniających tę przestrzeń.

Łagodnie otwieraj swoje oczy,
niech będą miękkie i przyjmujące.
Postrzegaj nie patrząc.

Świadom oddechu...
Świadom grawitacji...
Świadom rezonansu...
swobodnie przepływającego w tobie życia.
Przenieś spokojną witalność tego
doświadczenia w działanie...

Doskonalenie

System energetyczny człowieka jest szczególnie wrażliwy na zmia-
ny. Aby utrzymać optymalną równowagę, wymaga częstego dostra-
jania się do otoczenia.

Życie jest nieuchronnym wyzwaniem.

Kontroluj poziom swojego napięcia w ciągu każdego dnia. Dzięki
świadomemu rozpoznawaniu i redukowaniu „hałasu" w twoim ży-
ciu w naturalny sposób zacznie pojawiać się harmonia.

Cierpliwa, wytrwała praktyka przynosi rezultaty. Jeśli masz trzy-
dzieści sekund na światłach drogowych, trzydzieści minut przy o-
biedzie czy po pracy, wykorzystaj je na zharmonizowanie swojego
ciała i umysłu.

Nawet jeśli pewne napięcie wciąż pozostaje, zaufaj temu, co
przez ciebie przepływa. Każdy z nas jest w pełni wyposażony we
wszystko, co niezbędne do nauki relaksu. Prawdopodobnie nikt
nigdy nie pokazał nam, jak wydobyć ów potencjał.

W miarę praktyki będziemy świadkami wielu wspaniałych zmian
w ciele, umyśle i w skuteczności naszego działania.

46_____________________________________Joel Levey
Swobodny przepływ: prosta metoda na opanowanie stresu

Dziesięć poniższych punktów poprowadzi cię przez etapy po-
przedniej techniki. Kiedy zaznajomisz się już z tym podstawowym
schematem, będziesz w posiadaniu prostej i skutecznej metody roz-
poznawania i redukowania objawów stresu, jeszcze zanim się w%$-
bie skumulują.

1. Usiądź w wygodnej pozycji. Rozluźnij się, wyprostuj plecy.

2. Uświadom sobie otoczenie.

3. Wdychaj świadomość istnienia w swoje ciało. Wydychaj długo
i powoli, z westchnieniem „Ach..." poddaj się prawu grawitacji. Po-
zwól wdychanemu powietrzu naturalnie cię wypełniać.

4- Wczuj się w swoje ciało w poszukiwaniu oznak napięcia.

5. Łagodnie uśmiechnij się do siebie, pamiętając: „Nie muszę te-
go ściskać w sobie tak mocno".

6. Delikatnie rozluźnij miejsce wokół każdego ogniska napięcia
czy bólu.

7. Niech twoje oczy będą miękkie, szczęki rozluźnione, ramiona
ciężkie i ciepłe, umysł wyciszony. Odpoczywaj i pozwalaj się unosić
na falach opływającego cię życia.

8. Wyobraź sobie, co będziesz robił po medytacji i mentalnie
wprowadź to wyobrażenie w czyn.

9. Łagodnie rozszerz swoją koncentrację, stając się świadom ota-
czającej cię przestrzeni.

10. Wnieś tę spokojną witalność w życie zewnętrzne. Doświad-
czaj stanu swobodnego przepływania w praktyce. Podziel
się tym z innymi.

3. Relaksacja ciała

1. Wybierz wygodne miejsce do siedzenia lub leżenia. Zdejmij
buty, rozluźnij pasek czy ciasne ubranie. Wyciągnij się na plecach:
ramiona spoczywają wzdłuż ciała, stopy nieznacznie rozstawione,
oczy przymknięte.

2. Pomyśl: „Teraz zupełnie się odprężę. Kiedy skończę, będę cał-
kowicie rześki i zregenerowany".

3. Przenieś uwagę na stopy — zegnij nogi w kostkach, poruszaj
palcami. Następnie uwolnij całe napięcie. Poczuj, jak twoje stopy
stają się miękkie i ciężkie.

4- Przenieś uwagę na kolana i uda, następnie w górę do bioder.
Wyobrażaj sobie, jak twoje nogi ciężko i bezwładnie zapadają się
w podłogę czy fotel.

5. Przenieś uwagę na przedramiona, łokcie, ramiona i wyżej, na
barki. Wyobrażaj sobie, iż całe napięcie rozpuszcza się i odpływa.

6. Przenieś uwagę na dół brzucha. Pozwól, by napięcie z tego
rejonu odeszło, a oddecli przepływał spokojnie i głęboko.

7. Przenieś uwagę w okolice żołądka i klatki piersiowej, w górę,
w kierunku gardła i szyi. Pogłębiając oddech wyobrażaj sobie, że ca-
łe napięcie odpływa w miarę jak coraz bardziej się odprężasz.

8. Przenieś świadomość na gardło, szyję i głowę, odczuwając od-
prężenie i zrelaksowanie. Rozluźnij mięśnie twarzy, usta i szczęki.
Wyobraź sobie, że jesteś całkowicie zrelaksowany.

9. Jeśli wciąż czujesz obecność napięcia, udaj się mentalnie do
takiego obszaru i uwolnij je.

10. Pozostań w tym całkowicie zrelaksowanym stanie przez 5-10
minut. Możesz przywołać jakieś przyjemne myśli lub po prostu po-
zostawić umysł czystym i wejść w stan lekkiej drzemki.

11. Kiedy będziesz gotów wstać, powiedz sobie w duchu: „Zre-
laksowałem się głęboko. Jestem gotów ocknąć się. Czuję się całko-

48__________________________________Joel Levey

wicie odświeżony, wypoczęty i rozluźniony".

12. Zanim wstaniesz pozginaj nogi w kostkach, porusz palcami
stóp. Rozruszaj palce rąk i łagodnie wstrząśnij nadgarstkami.

13. Zegnij prawe, następnie lewe kolano. Zegnij prawe, następ-
nie lewe przedramię.

14. Otwórz oczy. Wyciągnij ręce ponad głowę. Następnie powęk
usiądź lub wstań i znów się przeciągnij. Jesteś teraz gotów ponownie
wejść w aktywności dnia codziennego.

4* Badanie ciała

0x01 graphic

Niniejsza technika pomoże ci odzyskać cały „zaginiony świat"
twojego ciała. Częste stosowanie tej „topograficznej" metody po-
zwoli ci ujawnić bogactwo twoich fizycznych, zmysłowych wrażeń.
Umożliwi ci też wcześniejsze rozpoznanie pojawiającego się napięcia.

Określ natężenie doznań doświadczanych w każdym z obszarów
twojego ciała (ilustracja powyżej) stosując skalę od -5 do +5 oraz
stan neutralny (-5 to skrajnie złe samopoczucie, +5 maksymalne
zadowolenie). „Wrysuj" w mapę ciała uczucia mrowienia, odrę-
twienia, wibracji, ciężkości i inne. Nie rysuj struktur anatomicznych
(kości, organy wewnętrzne itp.). Przedstaw graficznie te uczucia we
wszystkich uświadamianych sobie obszarach.

5. Trening autogenny

Praktyka ta niezwykle skutecznie równoważy ciało i umysł. Wy-
korzystuje ona specjalne sformułowania, które bezpośrednio oddzia-
łują na systemy kontroli w naszym ciele.

Zacznijmy od przyjęcia właściwej postawy. Ciało powinno spo-
czywać wygodnie i nieruchomo. Wykonaj pięć głębokich wdechów
i wydechów, oddychając obiema dziurkami nosa. Dalej oddychaj ła-
godnie i powoli, nie robiąc przerw między wdechem a wydechem.
Skup swoją uwagę na odczuwaniu powietrza opływającego nozdrza.
Jeśli umysł „wędruje", spokojnie sprowadź go z powrotem, koncen-
trując się na przestrzeni między nozdrzami. Kontynuuj powolne
i swobodne oddychanie, nie próbuj wciągać zbyt wiele powietrza.

Wyobrażenia uspokajające ciało

Kiedy słuchamy poniższych zwrotów czy bezgłośnie je powta-
rzamy, wyobrażajmy sobie i odczuwajmy odprężenie przenikające
całe nasze ciało. Pozwólmy po prostu reagować ciału na instrukcje:

Czuję się spokojny... zaczynam się całkowicie rozluźniać... moje
stopy, kostki, kolana i biodra stają się ciężkie, odprężone i bezwład-
ne... cały centralny obszar mojego ciała jest zrelaksowany i spokoj-
ny... ręce stają się ciężkie, ciepłe i rozluźnione... ramiona i barki są
ciężkie, miękkie i odprężone... moja szyja, szczęka i czoło są w pełni
zrelaksowane, odprężone i uspokojone... w całym ciele odczuwam
przyjemność, rozluźnienie i głęboki spokój.

Wyobrażenia wyciszające emocje

Podczas wizualizacji utrzymuj stan odprężenia i zrelaksowania.
Wyobraź sobie i odczuj treść poniższych zwrotów, mających na

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________51

celu uspokojenie emocji i napełnienie twojego ciała ciepłem:

Moje ręce i ramiona są ciężkie i ciepłe... czuję się spokojny, bar-
dzo spokojny... moje ręce i ramiona są rozluźnione, rozluźnione
i ciepłe... ręce są ciepłe... ciepło wpływa do moich rąk, są ciepłe...
bardzo ciepłe... zrelaksowane i ciepłe... kiedy wdycham powietrze,
wypełnia mnie ciepło i uczucie radości... kiedy wydycham, jestem
w stanie otworzyć serce i umysł pozwalając uczuciom swobodnie
przepływać...

Wyobrażenia uspokajające umysł

Z każdym słowem instrukcji wyobrażaj sobie iodczuwaj wzra-
stający wewnętrzny spokój i zwiększające się wewnętrzne skupienie.

Czuję się spokojny... mój umysł jest bardzo spokojny, cichy i ja-
sny... przestaję myśleć o tym, co mnie otacza, czuję się wyciszony
i rozluźniony... głęboko w sobie mogę wizualizować i doświadczać
siebie jako kogoś zrelaksowanego, otwartego na przepływ uczuć
i spokoju... jestem czujny w swobodny, pozbawiony wysiłku spo-
sób... mój umysł jest spokojny, jasny i cichy... odczuwam wewnętrz-
ne dobrodziejstwo ciszy i bezruchu.

Ożywianie umysłu i ciała

Kiedy jesteśmy gotowi ponownie zacząć działać, rozprostujmy
ciało wyobrażając sobie i utrzymując w umyśle poniższe zwroty:

Czuję się wypoczęty i zregenerowany... odczuwam, jak energia
życiowa przepływa przez moje ręce i ramiona... odczuwam energię
życiową przemieszczającą się i przepływającą przez twarz, przenika-
jącą ramiona, klatkę piersiową, brzuch i dolną część ciała... całe
moje ciało odczuwa ożywienie, witalność, integrację i pełnię życia...
mój umysł jest spokojny, jasny i czujny... czuję się rześko, żwawo,
jestem gotów do działania.

Następnie przeciągnij się, wykonaj głęboki wdech, powoli otwórz
oczy.

6. Stwarzanie wewnętrznej oazy

Usiądź lub połóż się w wygodnej pozycji. Skieruj swoją uwagę do
wewnątrz. Nie poddawaj się zgiełkowi świata zewnętrznego, pozwól
mu przypływać i odpływać. Pozwól twojej wewnętrznej wizji prze-
nieść cię w szczególnie piękne, pełne spokoju i mocy miejsce stwa-
rzające idealne warunki dla głębokiej relaksacji i regeneracji. Może
to być wizja z przeszłości czy miejsce wyimaginowane lub też wy-
obrażenie będące kompozycją zarówno fantazji, jak i rzeczywistości.
Istotne, by przedstawiała ona otoczenie spokojne, np. wybrzeże mor-
skie, góry czy nawet twój własny ogródek.

Ożyw tę wizję. W plastyczny sposób wyobrażaj sobie, że faktycz-
nie znajdujesz się w takim miejscu. Kiedy oddychasz, ożywiaj wszyst-
kie swoje zmysły. Z całą jasnością postrzegaj kształty i kolory wokół
siebie. Wsłuchuj się w dźwięki z otoczenia. Wąchaj wypełniające
powietrze zapachy i kosztuj wszystkie smaki w twojej wizji. Odczu-
waj swoim ciałem temperaturę powietrza czy powiew wiatru, kształ-
ty oraz strukturę otaczającego cię świata. Przestrzennie doświadczaj
siebie w takim otoczeniu. Bądź świadom tego, co znajduje się pod
tobą, za tobą czy z boku.

Odpocznij w tej wizji. Uzdrawiaj, relaksuj i harmonizuj siebie.
Pozwól, by każdy oddech wypełniał cię ciszą, siłą, przejrzystością
i spokojem - w zależności od tego, jakich uczuć najbardziej potrze-
bujesz. Pozwól, by twój umysł absorbował harmonię i naturalną
moc tego wspaniałego miejsca. Odczuwaj swoje ciało i umysł jako
zdrowe i doskonałe. Doświadczaj, jak wchodzisz w pełną harmonię
i rezonans z uzdrawiającymi, ożywiającymi właściwościami takiego
szczególnie pięknego i pełnego mocy miejsca. Odpoczywaj w nim.
Wchłaniaj wszelkie właściwości czy energie, których potrzebujesz.
Pozwól sobie pozostać w tej harmonii.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________53

Kiedy będziesz gotów, rozpuść tę wizję w swojej wewnętrznej
przestrzeni. Zachowując całą energię, witalność, piękno, moc, spo-
kój i pogodę owej mentalnej oazy, stań się świadom swego otocze-
nia. Kiedy oddychasz, wyobrażaj sobie, że czerpiesz inspirację z tego
miejsca wewnątrz siebie. Przechodząc do aktywnego życia, odczuwaj
jak pozytywne uczucia emanują z twojego ciała i umysłu i wpływają
na zewnętrzne działanie. Pozwól zewnętrznemu światu odzwiercie-
dlać wyjątkowe właściwości twojej wewnętrznej oazy.

7. Relaksacja tęczowego światła

Usiądź wygodnie, plecy wyprostowane, oczy przymknięte, szczęki
rozluźnione, a cale ciało zrelaksowane.

Wyobraź sobie w żywy, wyrazisty sposób, że otacza cię świetlista
poświata odprężenia i komfortu psychicznego. Nadaj jej czerwony
kolor1 oraz ciepłe emocjonalne zabarwienie. Następnie wykonaj cykl
pięciu głębokich, powolnych oddechów. Kiedy wdychasz tę relaksu-
jącą mgiełkę i zatrzymujesz pierwszy oddech, powoli licząc do pię-
ciu, wyobrażaj sobie, że wypełnia ona twoją głowę, szyję, barki, wni-
kając w ich każdy por i komórkę. Kiedy wydychasz, wyobrażaj sobie,
że wraz ze zużytym powietrzem opuszcza cię fizyczne napięcie, my-
śli, troski czy otępienie umysłu, które zgromadziły się w tym rejonie
ciała. Wyobraź sobie wydychane powietrze i fizyczne, emocjonalne
dolegliwości jako dym czy mgłę całkowicie wypieraną z ciała przez
świetlistą, łagodną poświatę. Wyobrażaj sobie, że ten dym całkowi-
cie rozpuszcza się w otaczającej cię przestrzeni.

Przy drugim cyklu pięciu oddechów skup się na tułowiu, rękach
i ramionach. W plastyczny sposób wyobrażaj sobie i odczuwaj, jak
relaksująca mgiełka powoli wpływa przez nos, wypełnia centrum
klatki piersiowej, i następnie rozprzestrzenia się na ręce, ramiona
i tułów, wypełniając cały ten obszar świetlistym, ciepłym, odpręża-

1 Różne kolory w subtelny sposób oddziałują na różnych ludzi w różnym
czasie. Kiedy opanowałeś już podstawową wizualizację, eksperymentuj
wyobrażając sobie inne kolory, by określić, który ma najlepszy wpływ
na ciebie. Jeśli okaże się, iż wizualizowanie kolorów jest dla ciebie zbyt
trudne, zacznij od spoglądania na odpowiednio zabarwiony kawałek papie-
ru, folii lub filmu czy też na spektrum światła słonecznego rzucanego na
ścianę przez kryształ. Z czasem technika ta stanie się prostsza i bardziej
skuteczna.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________55

jącym uczuciem. Tak jak poprzednio, zatrzymaj pierwszy oddech na
czas odpowiadający powolnemu liczeniu do pięciu, pozwalając, by
tlen nasycił i odżywił twoje tkanki oraz rozpuścił toksyczne złogi
w mięśniach i mózgu. Wyobrażaj sobie, że cały ten rejon oddycha
ożywczą czerwoną poświatą głębokiej relaksacji.

Przy trzecim cyklu pięciu oddechów skieruj swoją uwagę na dol-
ne części ciała - biodra, pośladki, genitalia, nogi i stopy. Kiedy wdy-
chasz, wyobrażaj sobie, jak owa świetlista mgiełka spływa do pępka,
a gdy wydychasz, jak rozchodzi się, całkowicie wypełniając dolną
część ciała. Pozwól, by mięśnie i tkanki zostały dotlenione i oczysz-
czone. Pozwól kolejnym oddechom znaleźć ich własny, naturalny
rytm i głębię. Odczuwaj i wyobrażaj sobie, jak twoje ciało promie-
niuje głębokim pełnym odprężeniem, ciepłem i witalnością.

Przy ostatnim cyklu pięciu oddechów wyobrażaj sobie, że oddy-
chasz znajdując się w krystalicznie czystej poświacie i tęczowym
świetle. Pozwól falom oddechu przychodzić i odchodzić bez wysiłku,
zgodnie z ich własnym naturalnym rytmem. Wyobrażaj sobie, że ta
świetlista substancja wpływa do centrum twojej klatki piersiowej,
'a następnie rozlewa się po całym ciele. Kieruj to potężne, oczyszcza-
jące i harmonizujące światło w każdy rejon ciała, który wymaga
uzdrowienia. Uświadamiaj sobie i głęboko odczuwaj, że cała twoja
istota jest czysta i klarowna niczym kryształ wypełniony tęczowym
światłem. Tak jak lśniące światło przechodzi przez kryształ, podob-
nie wyobrażaj sobie tę świetlistą energię przechodzącą przez ciebie
i dalej na zewnątrz, w świat. Myśl, że gdy siłą swego umysłu skieru-
jesz to światło na innych, pomoże ono rozpuścić ich napięcia, uspo-
koić ich umysły i otworzyć ich serca. W żywy sposób uświadamiaj
sobie, że energia i światło, przechodząc przez ciebie, niosą większą
harmonię otoczeniu. Jest to bardzo prosty, bardzo cichy, a jednak
potężny dar czy błogosławieństwo, które ofiarowujesz światu.

Zauważysz, że im bardziej plastyczna jest twoja wielozmyslowa
wizja, tym potężniejszy i skuteczniejszy będzie rezultat wizualizacji
w odniesieniu do własnego ciała i umysłu, ciał i umysłów innych
oraz świata, w którym żyjesz. Jeśli trudno ci wyobrażać sobie i od-
czuwać kolory i światło, wzmocnij swoją praktykę silną wiarą i prze-
konaniem, że i tak to wszystko się dzieje. Kiedy zaznajomisz się już

^56__________________________________Jpęl Levey

z tą podstawową techniką, rozwiń ją poprzez wzbogacenie wyobra-
żenia świetlistej poświaty o przyjemne dźwięki czy zapachy, a nawet
smaki.

Kiedy już opanujesz tę technikę, będziesz w stanie osiągnąć takie
same rezultaty, wykonując jedynie cztery oddechy: wyobrażając SO'
bie, jak czerwone światło wpływa, przy pierwszym oddechu wypeł-
niając oraz oczyszczając twoją głowę i szyję, przy drugim oddechu
tułów, przy trzecim dolną część ciała. Przy czwartym oddechu całe
twoje krystalicznie czyste ciało wypełnia się promieniującym, tęczo-
wym światłem. Z czasem będziesz w stanie wykonać to ćwiczenie już
przy pojedynczym oddechu. Będziesz umiał wypełnić całe ciało
i umysł tęczowym światłem w dowolnie wybranym czasie i miejscu.

8. Oznaki relaksacji

Wielu z nas zna lepiej objawy napięcia aniżeli rozluźnienia. Po-
niższa lista przedstawia wybrane, najczęściej powtarzające się oznaki
rozluźnienia. Które z nich są ci znane? Jakie inne mógłbyś dodać do
swój ej listy?

Wiem, że jestem zrelaksowany, kiedy pojawia się:

ciężkość

lekkość

ciepło ,

mrowienie

ziewanie

westchnienie

wolniejszy oddech

lżejszy oddech

oddech przeponowy

otwartość

poczucie więzi ze światem

uspokojenie

wyciszenie

przepływ uczuć

emocjonalne rozluźnienie

drżenie ciala

miękkość powiek

rozluźnienie mięśni

ciężkość i ciepło w rękach

Część Druga
Koncentracja

Koncentracja jest jak diament,
skupiający naszą energię,
inteligencję i wrażliwość.

Koncentrowanie umysłu

Życie to ciągłe uczenie się. Zakres faktycznie przyswajanej wiedzy
zależy od zdolności utrzymywania koncentracji. Uczenie się, o jakim
mówimy w tej książce, jest nie tylko zdobywaniem wiedzy, ale także
głębokim pojmowaniem jej znaczenia.

Dzięki doskonaleniu umiejętności koncentracji rozwiniemy zdol-
ność integrowania myśli, faktów i informacji w strukturalne ramy,
które odkryją przed nami, niedostrzegalne dla powierzchownego czy
roztargnionego obserwatora, bardziej syntetyczne znaczenie. Skon-
centrowany umysł daje nam bezpośredni dostęp do ukrytego znacze-
nia i genezy zjawisk, a to pozwala na szybsze uczenie się - i rozwój.

Dla większości ludzi rozproszenie i niekontrolowany przepływ
myśli i wrażeń czy pochłonięcie jakimiś wybranymi aspektami tych
wrażeń to stan normalny. Stan taki nie prowadzi do realizacji siebie
ani do twórczego wglądu. W takim - zazwyczaj dominującym -
stanie dyskursywnego myślenia czy przypadkowej obserwacji nasz
rozbiegany umysł jest pozbawiony stabilności i mocy, niezbędnych
do przebicia zewnętrznych zasłon i do bezpośredniego postrzegania
głębszego znaczenia zjawisk i ich wzajemnych relacji, do których od-
wołują się wszyscy wielcy uczeni i filozofowie.

Zapytano kiedyś dr. Williama Jamesa, ojca współczesnej psycho-
logii strumienia świadomości, jak długo można utrzymać uwagę
skupioną na pojedynczym obiekcie. Po chwili zastanowienia odpo-
wiedział, że przy jego wiedzy i zdolnościach cztery sekundy to mak-
simum. Dla większości z nas nawet to byłoby wyczynem! Kiedy jednak
przeglądamy literaturę dotyczącą szczytowych osiągnięć wielkich tra-
dycji kontemplacyjnych, odnajdujemy wskazówki do rozwijania zdol-
ności koncentracji i wolnej od rozproszenia uwagi oraz opisy pozo-
stawania w takich stanach przez minuty, godziny, a nawet dni.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________61

Wszyscy doświadczaliśmy chwil koncentracji. W różnych mo-
mentach życia każdemu z nas zdarzyło się w pełni poświęcić swoją
uwagę ukochanej osobie, pięknemu zachodowi słońca, rozbrzmiewa-
jącej symfonii czy projektowi, który całkowicie nas pochłaniał. Mo-
żemy ćwiczyć umysł w rozwijaniu i doskonaleniu takiej koncentracji.

Pierwszą oznaką stabilności naszego skupienia jest zdolność do
utrzymywania nieporuszonej uwagi, kiedy liczymy najpierw do
siedmiu, potem do dwudziestu jeden, a w końcu do stu ośmiu odde-
chów. Kiedy wzrasta koncentracja, nawet jeśli umysł zaczyna
„wędrować", stan rozproszenia zostaje od razu zauważony i możemy
powrócić do obiektu, na którym ogniskujemy swoją uwagę.

W następnej fazie nasza koncentracja „dojrzewa" przechodząc
w kontemplację. Zaczynamy doświadczać poczucia więzi, prze-
pływu pomiędzy sobą (jako obserwatorem) a obiektem naszej uwagi.

W końcu, na trzecim stopniu unif i kac j i, nasza uwaga w spo-
sób całkowity i nieprzerwany skupia się na obiekcie. Wkraczamy
w intymny związek z obiektem, poznając go intuicyjnie, jakby sta-
nowił z nami jedność. Czasami mogliśmy spontanicznie doświadczać
• takiego stanu, kiedy byliśmy zakochani czy kiedy nasza uwaga była
całkowicie pochłonięta jakimś inspirującym pięknem.

Z czasem nasze umysły stają się coraz stabilniejsze, a postrzega-
nie siebie i otaczającego świata stopniowo ulega zmianie. Odsłania-
my i wcielamy w życie nowe zakresy intuicyjnego zrozumienia. Zni-
ka poczucie izolacji, czujemy współzależność, współczucie, współod-
czuwanie i szacunek - dla siebie, dla innych i dla całego świata.

Rozwój silnej koncentracji bardzo przypomina rozwój siły fizycz-
nej. Cierpliwa wytrwała praktyka poniższych technik z pewnością
rozwinie w nas zdolność skupiania się. Gdy umiejętność ta zostanie
udoskonalona, będziemy mogli koncentrować zogniskowany stru-
mień świadomości na każdej aktywności, osiągając głębsze zrozu-
mienie i poszerzenie własnej percepcji.

Przystępując do poniższych praktyk, staraj się pamiętać o nastę-
pującej radzie:

Miej cierpliwość dla wszystkich, a zwłaszcza dla siebie
samego. Nie zniechęcaj się własnymi

62__________________________________Joel Levey

niedoskonałościami, lecz bezustannie i odważnie próbuj.
Jak możemy być cierpliwi wobec błędów innych łudzi,

skoro brakuje nam cierpliwości wobec własnych.7

Martwienie się popełnionym błędem nie naprawi go.

Wszelka konstruktywna poprawa przychodzi

z wyciszonego, spokojnego umysłu. „* <

St. Francis de Sales

Ogólne wskazówki do rozwijania
zdolności koncentracji

Zanim narzędzie będzie mogło być użyte, musi zostać
stworzone. Prawdą jest, że większość z nas uczy się
koncentrować na wydarzeniach w świecie, lecz cały

wysiłek jest skierowany na analizowanie,

syntetyzowanie i porównywanie faktów oraz idei,

podczas gdy Koncentracja, będąca niezbędnym

preludium do Medytacji, ma na celu nieporuszone

skupienie na wybranej rzeczy lub idei przy

jednoczesnym wyłączeniu jakiegokolwiek innego

obiektu... całkowite wycelowanie myśli w dany obiekt -

ołówek, zaletę charakteru czy wyobrażony w umyśle

diagram.

Christmas Humphreys
1. Wybór obiektu koncentracji

Możemy polecić dosłownie tysiące obiektów przydatnych do
rozwijania koncentracji. Niektóre starożytne tradycje kładą nacisk
na koncentrowanie się na duchowych atrybutach, takich jak miło-
sierdzie, moc, współczucie, piękno itp. Inne zalecają kontemplację
konkretnych lub subtelnych elementów ziemi, wody, ognia, powie-
trza i przestrzeni. Jeszcze inne sugerują skupienie się na czakramach
w ciele, sakralnych obiektach, symbolach czy modlitwach.

Najprostszą i najbardziej bezpośrednią metodą na rozwinięcie
stabilności i koncentracji umysłu będzie skupienie się na własnym
oddechu. Łatwo go zlokalizować, jest zawsze obecny i powtarzalny
(około 21 000 razy w ciągu każdego dnia). Dla ludzi o niespokoj-

64 _________________________________Joel Levey

nych umysłach, uwikłanych w wewnętrzne dialogi, będzie to nie-
wątpliwie najbardziej efektywna metoda.

Stan umysłu i oddech są ściśle ze sobą powiązane. Sami możemy
obserwować zmiany w rytmie i przepływie własnego oddechu w za-
leżności od tego, czy czujemy się niespokojni, rozgniewani, rozba-
wieni, zakochani, napięci albo zrelaksowani. Poprzez skierowanie
uwagi na proces oddychania, umysł skłania się ku wyciszeniu, przej-
rzystości i zrównoważeniu.

Jeśli jesteśmy bardziej zorientowani na ciało, być może jakieś
proste, powtarzalne ruchy pomogą nam udoskonalić koncentrację.
Niektóre odmiany sztuk walki, gesty czy mudry, pozycje jogi, a na-
wet jogging lub jazda na rowerze mogą, o ile zaangażujemy się w nie
całym sercem, pomóc nam osiągnąć wstępne poziomy koncentracji.

Jeśli mamy skłonność do religijnego oddania, to uzyskaniu peł-
nego skupienia może dobrze służyć jakiś obiekt o specjalnym zna-
czeniu. W takim przypadku wybierzmy wizerunek lub też symbol
sakralny, będący dla nas źródłem inspiracji. Powtarzanie krótkiej
modlitwy, mantry lub kontemplacja jakiegoś boskiego aspektu także
może być potężnym narzędziem umożliwiającym pełne skoncentro-
wanie uwagi.

Na początku każdej sesji można stosować ćwiczenia oddechowe.
Pozwoli to na szybkie osadzenie umysłu w stanie wyciszenia. Ideałem
byłoby też kończyć okresy aktywności chwilą obserwacji oddechu.

Oddech może stać się dobrym przyjacielem. Obudzi cię na natu-
rę procesów, których doświadczasz. Ze świadomością pojedynczego
oddechu skupisz się na chwili, pozbędziesz się napięcia, osiągniesz
głębszą harmonię.

2. Klucz do rozwinięcia koncentracji

Kiedy zaczniemy już uczyć się koncentracji, odkryjemy, że nasze
umysły oscylują pomiędzy nadmiernym a zbyt słabym skupieniem
na obiekcie. Ważne jest znalezienie równowagi pomiędzy jednym
a drugim.

Kiedy więc ogniskujemy uwagę na przedmiocie koncentracji, roz-
luźniajmy się nieco. Jeśli zbyt mocno będziemy lgnąć do obiektu,

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________65

umysł stanie się zbyt pobudzony, a ciało napięte. Jeśli będziemy zbyt
rozluźnieni, uwaga zacznie błądzić i słabnąć.

W miarę rozwoju praktyki i cierpliwości nauczymy się odróżniać
te dwa stany, a nasza koncentracja ulegnie pogłębieniu.

\
3. Jak długo praktykować?

Na początku zaleca się krótkie sesje. Perspektywicznie patrząc,
częste a krótkie chwile praktyki będą pożyteczniejsze i efektywniejsze
aniżeli dłuższe a nieliczne. Jeśli nasze sesje będą zbyt długie i zbyt for-
sowne, będziemy się męczyć i frustrować.

Pozwólmy, aby nasze „spotkania z samym sobą" były jak wizyta
bliskiego przyjaciela - jeśli ta skończy się zanim poczujemy zmęcze-
nie towarzystwem, będziemy wypatrywali następnej. Jeśli z radością
będziemy podchodzić do każdej sesji, zachowamy entuzjazm, dzięki
czemu nasza koncentracja stanie się bardziej stabilna.

Im większa będzie siła koncentracji w czasie praktyki, tym więk-
sza będzie moc skupiania się na tym, co robimy w naszym codzien-
nym życiu.

Mądrość to harmonia między naszym umysłem
i prawami rzeczywistości. Moralność to harmonia

między naszymi przekonaniami i działaniem.

Koncentracja, to harmonia pomiędzy naszymi

uczuciami, naszą wiedzą i naszą wolą, jedność

wszystkich twórczych sił w doświadczaniu wyższej

rzeczywistości.

Lama Govinda

Patrz: „Wskazówki do doskonalenia umiejętności relaksacji" na
str. 29-40.

/. Sztuka obecności

Jeśli dusza błąka się lub jest rozproszona, bardzo

łagodnie przywołaj ją z powrotem... i choćby w ciągu

całej godziny (kontemplacji) twoja dusza za każdym

razem ponownie odchodziła i choćbyś nie robił nic

innego poza przywoływaniem jej z powrotem, bardzo

dobrze wykorzystana została ta godzina.

S t. Francis de Sales

Kiedy czytasz te słowa, wiedz że czytasz.

Doskonalenie umiejętności bycia świadomym tego, co aktualnie
robimy, to sztuka obecności. Praktyka ta umożliwia nam zestraja-
nie własnej percepcji i działania. Wprowadza ona do umysłu spo-
kój, klarowność i poczucie wolności - czyli właściwości niezbędne
dla rozpoznania ograniczających nas wzorców i nawyków. Pozwala
nam wybierać bardziej twórcze, efektywniejsze opcje. Dzięki tego
rodzaju świadomości, możemy sterować swoim życiem i osiągać u-
pragnione cele.

Kiedy robię wdech, wiem że wdycham.

Wydychając, wiem że wydycham.

Słuchając, wiem że słucham.

Dotykając, wiem że dotykam.

Podnosząc, jestem świadom podnoszenia.

Siadając, jestem świadom siadania.

Myśląc, jestem świadom myślenia.

Doświadczając lęku, jestem świadom odczuwania lęku.

Doświadczając radości, jestem świadom odczuwania radości.

Planując, jestem świadom planowania.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja________________________67

Rozpoczynając, jestem świadom rozpoczynania.
Czytając, jestem świadom czytania.
Kończąc, jestem świadom kończenia.

Zalecenia: i
Po prostu chodź na spacery.
Po prostu słuchaj muzyki.
Po prostu jedz posiłki.

Przede wszystkim jednak, w pełni utrzymuj swój umysł
na tym, co robisz. Kiedy ulegnie rozproszeniu - co z pewno-
ścią nastąpi - sprowadź go z powrotem (ku wykonywanej aktywno-
ści) i bez samokrytyki czy obwiniania się, powróć do praktykowania
sztuki obecności.

2. Antidotum na zniechęcenie

Kiedy rozproszenie i niepokój zakłócają znaczną część naszych
sesji, łatwo możemy nabrać przeświadczenia, że jest to strata czasu.
Prostym rozwiązaniem będzie podzielenie przeznaczonego na prak-
tykę czasu na kilka krótszych sesji. System ten pozwala też wykorzy-
stywać wolne chwile podczas dnia.

1. Usiądź wygodnie, zachowując proste plecy.

2. Wykonaj łagodny, pełny wydech.

3. Kiedy wydychasz, wydawaj dźwięk AH... Niech dźwięk ten
rozprzestrzenia się i odpływa. Niech umysł otwiera się i płynie wraz
z nim jako jedna, nieprzerwana fala świadomości, dopóki nie pojawi
się rozproszenie.

4. Przy pierwszych oznakach dekoncentracji i pobudzenia na-
tychmiast przerwij sesję.

5. Zrelaksuj się, zrób sobie 15-20 sekundową przerwę. Rozej-
rzyj się wokół, rozprostuj nogi. Następnie powtórz instrukcje 2-5.

Powtarzaj to ćwiczenie, w czasie przeznaczonym na praktykę, do-
wolną ilość razy. Stopniowo przywykniesz do takich krótkich okre-
sów nieprzerwanej koncentracji. Początkowo będziesz w stanie sku-
pić swoją uwagę jedynie przez kilka sekund, lecz w miarę praktyki
siła i czas koncentracji wzrosną.

Kiedy twoja zdolność koncentrowania się ulegnie poprawie, wy-
obrażaj sobie, że umysł i wibracja sylaby AH nieprzerwanie rozprze-
strzeniają się na zewnątrz, nawet gdy dla nabrania powietrza prze-
rywasz wokalizację.

3. Oddechowe ćwiczenie zeń

W miarę poprawy koncentracji i u ważności umysł staje

się przejrzysty i zrównoważony. Coraz wyraźniej widzimy,

że rzeczy zmieniają się z każdą chwilą, że ostatecznie nie

są one źródłem trwałego szczęścia, i że cały proces

psychofizyczny przebiega zgodnie z pewnymi prawami

(karma), niwecząc wszelkie poczucie trwałego „ja"...

Takie głębokie zrozumienie jest możliwe dzięki poprawie

uważności i świadomości zachodzących w nas procesów.

Wraz z nim wzrasta mądrość, niosąc nam równowagę,

miłującą życzliwość i współczucie - gdy doświadczamy

pustki, jaką jest ego, widzimy jedność wszystkich istot.

Jack Kornfield

1. Usiądź wygodnie z wyprostowanymi plecami. Przyjmij właści-
wą motywację przed rozpoczęciem sesji.

2. Kiedy w naturalny sposób wdychasz i wydychasz, utrzymuj u-
wagę albo na odczuwaniu powietrza opływającego nozdrza albo na
brzuchu.

3. Świadomie, nie spinając się, wykonaj kilka głębokich odde-
chów. Zwróć uwagę na oczyszczające działanie oddechu.

4- Pozwól oddechowi płynąć swoim własnym naturalnym ryt-
mem. Niech ciało oddycha bez ingerencji z twojej strony. Pozwól,
by wdech i wydech przychodziły i odchodziły bez wysiłku - utrzymuj
pełną świadomość tego procesu.

5. Delikatnie, lecz pewnie, pozwól swojej świadomości dryfować
na zmiennych rytmach wdechu i wydechu. Jeśli uwaga ulegnie roz-
proszeniu bądź zacznie „wędrować" — a będzie to często miało miej-
sce - łagodnie przywołaj ją z powrotem.

70_____________________________________Joel Levey

Na początku dobrze jest liczyć oddechy do dziesięciu (liczymy je-
dynie wydechy). Kiedy dojdziesz do dziesięciu, powtarzaj od począt-
ku. Jeśli uwaga ulegnie rozproszeniu lub osłabieniu, zacznij od no-
wa. Celem nie jest dotarcie gdziekolwiek, lecz rozwinięcie zdolności
bycia w pelni obecnym w każdym momencie, z chwili na chwilę.

Nie ulegaj zniechęceniu, jeśli zdarzy ci się rozproszyć lub pó*czu-
jesz otępienie, to naturalne. Z czasem będziesz w stanie dostrzegać
roztargnienie i z powrotem kierować uwagę na oddech. W końcu
twoja koncentracja stanie się stabilna i mimo ponownie pojawiają-
cego się rozproszenia uwaga niewzruszenie trwać będzie przy o-
biekcie. Rozwiniesz zdolność przenoszenia wnikliwej uwagi na każ-
dą wybraną przez siebie sferę percepcji czy kontemplacji.

Siła umysłu i jego świetlista, przenikająca właściwość, kiedy jest
rozwinięta, przypomina swą mocą promień lasera, w odróżnieniu od
blasku świecy zwyczajnego, rozproszonego stanu świadomości. Moc
taka jest jednym z najbardziej użytecznych narzędzi, jakie potrafi
wytworzyć ludzka istota.

4* Swobodne oddychanie

Usiądź wygodnie i rozluźnij się. Skieruj świadomość na oddech.
Kiedy wydychasz, rozpuszczaj i oczyszczaj wszelkie negatywne ener-
gie, od których chcesz się uwolnić. Kiedy wdychasz, niech oddech
swobodnie i bez wysiłku wypełnia cię pozytywnymi, ożywczymi
właściwościami. Niechaj głęboki wdech będzie naturalnym odzwier-
ciedleniem głębokiego wydechu.

Myśl o określeniu wyrażającym właściwość, którą pragniesz być
wypełniony, np. o relaksacji, harmonii, równowadze,
witalności, wyciszeniu czy cierpliwości. Wdychaj ową
szczególną właściwość jako świetlistą energię, która rozprzestrzenia
się, wypełnia cię i przepływa przez ciebie, całkowicie przenikając
twoje ciało i umysł. Pozwól tej świetlistej energii rozpuszczać wszel- •
kie negatywne stany umysłu, napięcie czy ból. Niech naturalna wi-
talność przebudzi się w tobie.

Kiedy wydychasz, powtarzaj w duchu: rozpuszczanie, roz-
tapianie, uwalnianie lub rozluźnianie. Odczuwaj, jak
napięcia, myśli, troski oraz bolesne stany ciała i umysłu odpływają
z ciebie, po czym rozpuszczają się w przestrzeni. Kładź nacisk na
długi i powolny wydech, po czym pozwalaj wdechowi pojawiać się
naturalnie i swobodnie.

Połóż ręce na brzuchu — łagodnie wciągaj i wypuszczaj „przez
nie" powietrze. Kiedy oddech przepływa, niech brzuch delikatnie
wznosi się i opada.

Po kilku minutach pozwól oddechowi, po tym jak naturalnie
wypełnił brzuch, wznieść się do klatki piersiowej i wypełnić ją od
wewnątrz niczym bańkę. Wydychaj poprzez wyobrażony w centrum
klatki piersiowej otwór. Pozwalaj się otwierać swojemu sercu.

Wdychaj „przez ręce"... przenoś powietrze powyżej brzucha i wy-
pełniaj nim centrum serca... otwieraj je... wydychaj... otwieraj i uwalniaj.

5. Oddech brzuszny

Większość z nas pod wpływem stresu ma tendencję do krótkiego,
płytkiego oddechu. Oddychamy wówczas głównie klatką piersiową.
Nie jest to najlepszy sposób. Nie tylko nie zapewnia pełnej wentylacji
płuc, lecz także przyczynia się do wzrostu napięcia w mięśniach.

Jest bardzo ważne, byśmy podczas sytuacji stresowych oddychali
brzuchem, a nie samą tylko klatką piersiową. Oddech brzuszny roz-
luźnia mięśnie, masuje organy wewnętrzne i sprawia, że ciało otrzy-
muje więcej tlenu.

Najlepszym momentem na praktykowanie oddechu brzusznego
są chwile, kiedy czujemy się spięci, niespokojni, pozbawieni energii
lub gdy chcemy wyciszyć umysł. Już kilka takich pełnych oddechów
cudownie odpręża. Można je wykonywać w każdej sytuacji - pod-
czas spotkania czy rozmowy telefonicznej. Jest to prosta i b a r d z o
skuteczna technika.

1. Usiądź wygodnie, plecy wyprostowane.

2. Wykonaj pełny wydech.

3. Bardzo wolno wciągaj powietrze przez nos. Jednocześnie wy-
pychaj brzuch, jakby był powiększającym się balonem. Staraj się jak
najmniej poruszać klatką piersiową.

4. Kiedy brzuch jest już powiększony, rozszerzając klatkę pier-
siową wypełnij powietrzem środkową część płuc.

5. Spraw, by barki i obojczyki uniosły się, a brzuch nieznacznie
się zapadł. Wypełni to górną część płuc.

6. Zatrzymaj oddech na około pięć sekund. W tym momencie ca-
łe płuca są wypełnione.

7. Powoli wydychaj przez nos - pozwalaj, by brzuch łagodnie się
cofal. Dzięki temu przepona uniesie się i sprawi, że płuca ulegną

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________73

opróżnieniu. Prawidłowy wydech w pełni usuwa zużyte powietrze
i stwarza przestrzeń dla kolejnego wdechu.

Czasami możemy odczuwać nieznaczne zawroty głowy - kiedy
jednak przyzwyczaimy się do tej praktyki, będziemy w stanie wyko-
nywać ją swobodnie i bez wysiłku. t

6. Koncentracja: prosty
dziewięcioczęściowy oddech

Jako przygotowanie do praktyki medytacyjnej zaleca się stoso-
wanie różnych wariantów niżej podanej techniki koncentracji.

Wiążą się one z naprzemiennym wdychaniem i wydychaniem
powietrza raz lewą, raz prawą dziurką nosa. Przeciwległe dziurki
możemy zamykać na przemian: jedną kciukiem, drugą palcem wska-
zującym albo po prostu skupiać się w danym czasie tylko na tej,
którą oddychamy. Nie forsuj ani nie zatrzymuj oddechu, pozwól mu
wolno i naturalnie przepływać.

1. Wciągaj powietrze prawą dziurką, wydychaj lewą (trzy razy).

2. Wciągaj powietrze lewą dziurką, wydychaj prawą (trzy razy).

3. Wciągaj powietrze obiema dziurkami, wydychaj obiema (trzy
razy).

Wraz z każdym wdechem wyobrażaj sobie, że wciągasz w siebie -
w formie światła - przejrzystą witalną energię. Wyobrażaj sobie, jak
przepływa ona przez ciebie, zmywając otępienie i oczyszczając ciało.
Jeśli stracisz wątek, zacznij od początku. Kiedy zaznajomisz się już
z tą podstawową techniką, sama wizualizacja takiego modelu oddy-
chania wystarczy, by wywołać harmonizujący efekt.

Jeśli masz trudności z oddychaniem przez nos z powodu alergii
czy niedrożności, samo wyobrażanie sobie oddechu przepływającego
przez twoje nozdrza, może ci pomóc w oczyszczeniu zatok.

Zaleca się także (jako środek na lepsze zharmonizowanie ciała
i umysłu) dodatkowe stosowanie następującej wizualizacji:

1. Kiedy wydychasz przez lewą dziurkę od nosa, wyobrażaj sobie,
że usuwasz na zewnątrz wszelkie pożądanie czy przywiązanie do
idei, obiektów lub stanów umysłu. Wizualizuj je w kolorze ciemno-
czerwonym.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________75

2. Kiedy wydychasz przez prawą dziurkę od nosa, wyobrażaj so-
bie, że pozbywasz się całego gniewu, urazy i frustracji. Wizualizuj je
jako dym.

3. Kiedy wydychasz przez obie dziurki od nosa, wyobrażaj sobie,
że wydychasz w ten sposób całe swoje pomieszanie, niewiedzę, du-
mę oraz wszelkie inne mentalne stany, które uniemożliwiają ci po-
strzeganie i rozumienie twojej prawdziwej natury oraz natury ota-
czającego cię świata. Wizualizuj je jako ciemność.

Za każdym razem, gdy wciągasz powietrze, wdychaj światło. Kie-
dy wydychasz, wyobrażaj sobie, że całe twoje mentalne i emocjonal-
ne pomieszanie, zaćmienie i otępienie umysłu całkowicie rozpusz-
czają się w przestrzeni i ostatecznie odchodzą. Tę doskonałą metodę
możemy często stosować w ciągu dnia, gdy tylko potrzebujemy oczy-
ścić i skupić swój umysł. (Patrz: „Równoważenie umysłu, mózgu
i oddechu", str. 184-186.)

7. Praktyka kontemplacji

Nasze odkrywanie Boga jest, w pewnym sensie,

odkrywaniem nas przez Boga. Znamy Go tak dalece,

jak dalece On zna nas, a nasza kontemplacja Jego jest

uczestnictwem w kontemplacji Boga przez Siebie

Samego. Zagłębiamy się w kontemplacji, kiedy Bóg

odkrywa w nas samego siebie. W takim momencie

doświadczamy najpełniejszego kontaktu z Bogiem —

przechodzimy przez centrum własnej duszy wkraczając

w wieczność.

Thomas Merton

Jeśli masz skłonność do religijnego oddania, najlepszym obiek-
tem służącym rozwinięciu koncentracji może być posążek czy obra-
zek np. Jezusa, Marii Panny, Buddy, wielkiego świętego czy jakiegoś
szczególnego mistrza. Wpatrywanie się w taką podobiznę czy wi-
zualizowanie jej, a także recytacja modlitwy lub mantry, mogą być
bardzo skutecznym środkiem porządkującym umysł i doprowadzają-
cym go do spokojnego stanu koncentracji.

1. Wybierz obiekt kontemplacji, mający dla ciebie specjalne zna-
czenie.

2. Poświęć mu całą uwagę, duszą i ciałem, przez z góry określony
odcinek czasu.

3. Kiedy umysł odbiega od obiektu, łagodnie przywołaj go.

4. Kiedy skończysz, rozluźnij się, pogodnie uśmiechnij i wyraź
podziękowanie.

5. Wykorzystaj tak uzyskane wyciszenie i jasność umysłu w ko-
lejnej aktywności.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________77

Całkowicie zaangażuj się w kontemplację. Niech twój umysł
w zrelaksowany, ale czujny sposób „usadowi się" w obiekcie. Kiedy
wdychasz i wydychasz powietrze, odczuwaj przepływ energii i infor-
macji pomiędzy tobą a samą istotą przedmiotu kontemplacji. Po-
zwól umysłowi w nią wejść. Niech esencjonalna natura obiektu u-
jawnia się przed tobą i cię przenika. Wyobraź sobie czy odczuj istotę
tego wyobrażenia, mantry, świętego symbolu czy modlitwy, i poz-
wól, by rezonowała ona w głębi ciebie.

Najpiękniejszym i najgłębszym przeżyciem, jakiego

możemy doznawać, jest doświadczenie mistyczne.

Zasiewa ono ziarno całej prawdziwej wiedzy. Ten, komu

przeżycie to jest obce, kto już nie znajduje w sobie

cieką wości i nie potrafi przystanąć w zach wyceniu

i zdumieniu, równie dobrze mógłby być martwy.

Wiedza, że to co niepoznawalne dla nas rzeczywiście

istnieje, manifestując się jako najwyższa mądrość

i najsilniej promieniujące piękno, które za pomocą

naszych przytępionych zdolności pojmujemy jedynie

w ich najprymitywniejszej formie — ta wiedza,

to odczucie jest sercem prawdziwej religijności. Na moją

religię składa się pokorny podziw dla światłości

Najwyższego, objawiającego nam siebie
w najdrobniejszych szczegółach, jakie nasze wątłe

umysły są w stanie postrzegać. Takie głębokie

przekonanie o obecności najwyższej, rozumnej mocy,

która objawia się w niepojętym wszechświecie, tworzy

moją ideę Boga.

Albert Einstein

8. Kula umysłu

Przede mną spokój

Za mną spokój
Pode mną spokój
Nade mną spokój
wokół mnie spokój

Navajo

Usiądź wygodnie, wyprostuj plecy i rozluźnij ciało. Przez kilka
minut obserwuj swój oddech lub wykonuj dziewięcioczęściowy od-
dech, o którym była mowa wcześniej.

Mając zamknięte lub nieznacznie otwarte oczy, wyobraź sobie, że
sięgasz w przestrzeń i chwytasz w dłoń kulę. Przybliż tę wyobrażoną
kulę do siebie, nadaj jej kształtowi i rozmiarom wrażenie żywości.
Następnie wyobraź sobie, że w jednej chwili przemienia się ona
w kulę jaskrawego białego światła: trójwymiarowego, przejrzystego,
błyszczącego i niesubstancjalnego. Wyobrażaj sobie, że ta kula pro-
mieniuje cichym spokojem i dobrem. Kiedy oddychasz, poczuj, jak
wchodzi w centrum twojej klatki piersiowej. Naturalnie skup się na
tym miejscu. Gdy tylko twoja uwaga ulega rozproszeniu, ponownie
kieruj ją ku wewnętrznej wizualizacji promieniejącej kuli.

Jeśli w trakcie tej wizualizacji odczuwasz napięcie w klatce pier-
siowej lub gdy twój umysł jest zbyt niespokojny by się skupić, mo-
żesz zmodyfikować tę technikę, stosując poniższą instrukcję.

Umieść wizerunek świetlistej kuli w centrum swojej klatki pter-
siowej. Następnie, nie zważając na to w jaką stronę świata jesteś
rzeczywiście zwrócony, mentalnie zorientuj siebie, jakbyś patrzył na
wschód. Wyobraź sobie, że kula wystrzeliwuje prosto przed ciebie,
poza wschodni horyzont, do miejsca oddalonego o setki, tysiące czy

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________79

miliony kilometrów. Pozwól spocząć umysłowi na wyobrażanej kuli,
która znajduje się w tak odległej przestrzeni. Doświadczaj swobody,
z jaką umysł rozciąga się i rozprzestrzeniania wciąż dalej i dalej, bez
żadnych ograniczeń.

Jeśli zaczynasz tracić zainteresowanie obiektem koncentracji
bądź twój umysł odpływa z myślami, ponownie umieść wizerunek
promieniejącej kuli w klatce piersiowej. Tym razem przenieś swoją
uwagę ku zachodniemu horyzontowi, za sobą, i w plastyczny sposób
wyobrażaj sobie wysyłanie kuli nieskończenie daleko w tym kierun-
ku. Pozwól spocząć tam umysłowi, a jeśli zaczyna „wędrować", po-
nownie umieść wizerunek kuli w sercu.

Przy następnym cyklu wyślij kulę-umysł w kierunku południo-
wym. Wyobraź ją sobie, jak unosi się i promieniuje światłem w od-
ległości tysięcy czy milionów kilometrów, na prawo od ciebie. Po-
zwól umysłowi spocząć tam w sposób nie rozproszony i rozluźniony.
Tak jak poprzednio, gdy twoja uwaga wędruje czy słabnie, przenieś
ją ponownie, tym razem skupiając się na kuli światła w przestrzeni
na lewo od siebie, za północnym horyzontem. W poszczególnych
fazach tej praktyki utrzymuj wizualizację tak długo, aż nie odczujesz
znużenia.

Tradycyjnie kontynuuje się tę praktykę wysyłając kulę poza ho-
ryzont przed sobą na lewo i na prawo, za sobą na lewo i na prawo,
a nawet nad sobą i pod sobą. We wszystkich przypadkach powinie-
neś po prostu pozwalać umysłowi spoczywać na owej świetlistej kuli
- rozprzestrzenieniu umysłu na dużą odległość. Poświęć tyle czasu,
ile potrzebujesz, by uzyskać poczucie rozległej, niczym nie ograni-
czonej natury swojego umysłu.

W końcu rozprzestrzeń umysł obejmując nim wszystkie kule,
które wysłałeś w poszczególnych kierunkach (w tym pierwotną kulę
w sercu). W klarowny i naturalny sposób doświadczaj równoczesnej
ekspansji umysłu na wszystkie strony.

Zmieniamy kierunki w opisanej technice po to, by wprowadzić
element nowości, świeżości i zabawy. Dlatego zwlekaj ze zmianą aż
do chwili, gdy tracisz zainteresowanie danym kierunkiem. Pamiętaj,
że technika ta ma dwojaki cel. Pierwszym jest ustabilizowanie, zin-
tegrowanie i skupienie umysłu na tym, co robimy, a drugim ukażą-

80__________________________________Joel Levey

nie ci jego otwartej, świetlistej, nieograniczonej natury. Gdyby na-
sze umysły były ograniczone, jak mogłyby sięgać w nieskończoność
w dowolnie wybranym kierunku?

Ekspansywna, świetlista, rozumiejąca właściwość umysłu nie jest
ograniczona do naszego ciała i zmysłów. Nie posiada tych ograni-
czeń, jest wszechkierunkowa - zdolna w jednej chwili sięga? we
wszystkie strony. Metoda ta pomoże nam odczarować nasze ograni-
czone postrzeganie i doświadczanie świata. Dlatego próbujmy często
praktykować ją w wolnych chwilach.

Na począ tku medytujący czuje jak jego umysł pieni się
niczym wypadająca z ciasnego wąwozu rzeka

w biegu środkowym płynie wolno
niczym łagodnie wijący się Ganges

aż wreszcie rzeka

staje się jednością z wielkim

rozległym Oceanem, gdzie Światło

Syna (ja)

i Matki (podłoże istnienia)
stapiają się w jedno

Tilopa

9. Koncentracja na naturalnym obiekcie

W jednej chwili wzburzony umyśl uspokaja się.

To co wewnętrzne i to co zewnętrzne staje się

klarowne i czyste. Po karkołomnym salcie pojawia się

wielka pustka.

Ach, jak swobodnie przychodzą i odchodzą
nieprzeliczone formy rzeczy!

Hań Shan

Wielu z nas, obcując z naturą, doznawało przebłysków głębokiej
koncentracji. Obserwując wschód słońca, przepływający strumień,
wpatrując się w kwiat, chmurę czy krople deszczu na powierzchni
sadzawki, doświadczaliśmy, jak nasz umysł stawał się czysty, spokoj-
ny i głęboki. Innym razem cykanie świerszczy, dźwięk uderzających
o brzeg fal czy szmer strumyka usuwały niepokój, pozostawiając nas
w stanie wyciszenia i uporządkowania.

1. Wybierz sobie naturalny obiekt czy zjawisko.

2. Zaangażuj się weń całym sercem.

3. Otwórz się, pozwól mu wejść w siebie, przyjmij jego światło,
dźwięk, wibrację i życie.

4. Otwórz swoje serce i umysł. Poddaj się obejmowaniu i przeni-
kaniu przez ów obiekt czy zjawisko.

5. Kiedy obserwujesz, słuchasz lub odczuwasz, zjednocz się z o-
biektem swojej koncentracji. Pozwól intuicji, by ujawniła przed tobą
jego esencjonalną naturę i ukryte właściwości.

Poczucie cudu opiera się na przyznaniu, że nasz intelekt

jest ograniczonym i skończonym instrumentem
informacji i ekspresji, posiadającym ściśle określone,

praktyczne zastosowanie, lecz nieodpowiednim
dla reprezentowania całości naszej istoty... To właśnie

w tym punkcie bezpośrednio stykamy się

z rzeczywistością. Rzeczywistość ta może urągać naszemu

rozumowi, wypełniając nas jednak owym poczuciem

cudu, które otwiera drogę do wewnętrznego

sanktuarium umysłu, do serca wielkiego misterium życia

i śmierci, i dalej w przestrzeń wewnętrznej pustki,

z której czerpiemy swoje koncepcje na temat
zewnętrznego świata; świata, który mylnie uważamy

za jedyną rzeczywistość. Innymi słowy nasza

rzeczywistość jest naszym własnym wytworem,

wytworem zarówno naszych zmysłów jak i naszego

umysłu, a te z kolei zależą od aktualnego poziomu i głębi

naszej świadomości.

Lama Govinda

10. Koncentracja podczas chodzenia

Możemy zaczynać praktykę od ćwiczenia samej

koncentracji, a następnie przejść do uświadamiania

sobie procesu. Niektórzy nauczyciele wolą początkowo

stosować techniki koncentracji, by umożliwić

medytującemu wyciszenie rozbieganego,

niezdyscyplinowanego umysłu. Potem ukierunkowują

tę koncentrację na proces psychofizyczny, w celu

rozwinięcia mądrości. Inni nauczyciele starają się

zaczynać od razu od obserwacji procesu, od skupienia na

zmieniających się wrażeniach, uczuciach czy myślach.

Podejście takie musi jednak wiązać się z rozwojem

mentalnych właściwości wyciszenia i koncentracji, zanim

rozwinie się jakikolwiek wgląd. Budda nauczał obu

sposobów w zależności od potrzeb swoich uczniów.

Jack Kornfield

Poruszanie się pieszo niejednokrotnie zajmuje nam dużo czasu.
Poniższa technika pozwala wykorzystać chodzenie jako środek roz-
wijający koncentrację.

1. Licz pierwsze pięć kroków.

2. Przy następnym kroku zacznij liczenie od początku i licz do
szóstego kroku.

3. Przy następnym kroku zacznij liczenie od początku i licz do
siódmego kroku.

4. Kontynuuj liczenie w ten sposób aż do dziesięciu.

5. Teraz zacznij od początku, licząc pierwsze pięć kroków.

6. Powtarzaj całą sekwencję od pięciu do dziesięciu kroków tyle
razy, na ile masz ochotę.

84__________________________________Joel Levey

Jeśli w którymś miejscu pogubisz się w liczeniu - co prawdopo-
dobnie będzie miało miejsce - zacznij od początku, od cyklu pięciu
kroków.

Zauważ, że jeśli zaczynasz od prawej stopy, cykle kończące się na
pięć i sześć kroków też zakończą się prawą stopą. Cykle, które koń-
czą się cyfrą siedem i osiem, zakończą się lewą stopą. Natomiast te,
które kończą się cyfrą dziewięć i dziesięć, zakończą się prawą stopą.
Schemat ten będzie ulegał odwróceniu przy każdym kolejnym cyklu.

Pamiętaj...

Kiedy idziesz, idź;

kiedy biegniesz, biegnij.

Bardzo jednak proszę, nie poruszaj się chwiejnie!

poemat zeń

Część Trzecia
Medytacja

Medytacja otwiera umysł człowieka na największe misterium,

jakie ma miejsce każdego dnia, w każdej godzinie;

poszerza serce tak, że z każdym uderzeniem może ono

odczuwać wieczność czasu i nieskończoność przestrzeni

- sprawia, iż nasze życie w tym świecie staje się rajem;

i wszystkie te duchowe akty zachodzą bez uciekania się do

jakiejkolwiek doktryny, a jedynie dzięki prostemu,

bezpośredniemu i mocnemu trzymaniu się prawdy, która

zamieszkuje naszą najgłębszą istotę.

Suzuki Roshi

Czym jest medytacja?

Sercem każdej wielkiej tradycji religijnej są nauki o procesie
transformacji. Podczas gdy ogólnie dostępne nauki religijne dostar-
czały wskazówek i przykładów jak najlepiej postępować w życiu
zewnętrznym, o tyle bardziej psychologiczne i medytacyjne nauki
szkół ezoterycznych przez wieki dostarczały praktycznych wskazó-
wek do przekształcania emocji i osiągania pełnej dojrzałości umysłu.

W kulturach Zachodu większość takich duchowych przekazów
zanikła. Jednak w wielu kulturach Wschodu nauki te mogły kwit-
nąć w sprzyjającym środowisku. Tam ceniono, pielęgnowano i za-
chęcano do badania i rozwijania ludzkiego potencjału mocy, mądro-
ści i współczującej miłości.

Dzisiaj techniki medytacyjne przechodzą ponowny renesans. Na-
sze „urzędowe wyrocznie nauk" odkrywają i ogłaszają pożytki pły-
nące z medytacji, uważając je za lekarstwo na epidemię stresu we
współczesnym życiu. W ciągu ostatnich lat coraz powszechniejsze
staje się zachęcanie do praktyk medytacyjnych: na sesjach myślenia
kreatywnego organizowanych dla osób zarządzających przedsiębior-
stwami, jak również podczas przerw na kawę, przed i po pracy,
przed przystąpieniem do testów, przed zawodami sportowymi, na-
wet podczas manewrów wojskowych. Za pomocą relaksacji, wizuali-
zacji, treningu uważności czy medytacji, wiele osób zostaje wprowa-
dzonych w pełne mocy, wysoce skuteczne techniki indywidualnej
przemiany, pielęgnowane i często trzymane w tajemnicy przez staro-
żytne tradycje duchowe.

Trend ten niektórzy przypisują zjawisku przesunięcia procesów
myślowych z lewej do prawej półkuli mózgowej czy też spotkaniu się
wschodnich i zachodnich poglądów i wartości. Dla naszych celów

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________87

uważajmy medytację za skuteczny sposób na przechodzenie od bólu
„rozszczepienia" (wewnątrz istoty ludzkiej i wewnątrz naszego świa-
ta) do bezpośredniego intuicyjnego uzmysłowienia sobie naszego
potencjału oraz poczucia, że stanowimy całość.

Techniki medytacyjne to metody mentalnego treningu. Ich cel
jest dwojaki: 1) świadome kultywowanie tych psychicznych
właściwości, które wzmagają nasze rozumienie, siłę życiową i mi-
łość, oraz 2) świadoma przemiana lub osłabienie cech, które
blokują owe pozytywne właściwości.

Osoba zorientowana w tradycjach rozwoju duchowego ma do-
stęp zarówno do prawdziwej apteki „leków" medytacyjnych prze-
ciwko zaburzonym stanom umysłu, jak i do skutecznych metod roz-
wijania i umacniania zdrowych, pozytywnych stanów świadomości.
Doskonaląc swój umysł w tym kierunku, z pewnością rozwiniemy
sprawność fizycznej i werbalnej ekspresji oraz naszych relacji ze
światem.

Wybory w życiu medytującego są bardzo proste: rób

rzeczy, które coś wnoszą w poszerzenie twojej

świadomości i powstrzymuj się od robienia tych,

które nie wnoszą nic.

Sujata

Współcześnie określa się medytację jako ćwiczenie czy dyscypli-
nowanie własnej uwagi. Większość z nas ma niewielką lub żadną
kontrolę nad uwagą, którą poświęcamy jakiemuś wydarzeniu czy
doświadczeniu. Nasza świadomość jest w sposób niekontrolowany
przyciągana ku tym zmysłowym i mentalnym doświadczeniom, któ-
re niosą nam przyjemność, a odpychana od tych, które wiążą się
z niezadowoleniem czy cierpieniem. Tymczasem nie potrafimy cie-
szyć się przyjemnościami: jak często wyczekiwaliśmy ulubionej po-
trawy, by następnie nie móc, na skutek rozproszenia, w pełni się nią
delektować? Jak często na filmie czy koncercie umykały nam całe
fragmenty, ponieważ nasza uwaga odpływała w fantazje, troski czy
senność?

J58_____________________________________Joel Levey

Dzięki ćwiczeniu umysłu za pomocą medytacji uczymy się być
w pełni obecni w każdym momencie. Niewątpliwie rozproszenie będzie
się pojawiać, lecz dzięki praktyce szybko je rozpoznamy i zredukujemy.

Istnieją tysiące technik medytacyjnych (w wielu różnych trady-
cjach), lecz wszystkie można zaklasyfikować jako należące do jednej
z trzech kategorii: 1) koncentrujących, 2) recepty wrfych
i3) refleksyjnych lub będące ich kombinacją.

Stosując me d y tac j ę koncentrującą uczymy się wzmac-
niać i stabilizować swoją uwagę. Celem jest ścisłe i nieprzerwane
skupienie na danym obiekcie czy działaniu.

Tradycyjnie praktyka wiąże się z koncentracją na własnym odde-
chu, formie ruchowej (rytuał lub sztuka walki), mantrze, modlitwie,
wizualizacji określonej formy czy kontemplacji właściwości umysłu.
Medytujący podchodzi do takiej koncentracji w zrelaksowany i rów-
nocześnie zdyscyplinowany sposób. Gdy tylko uwaga odbiega, na-
tychmiast kierowana jest z powrotem na obiekt naszego skupienia.

Właściwości, jakie zostają rozwinięte w tej praktyce, to: stabil-
ność emocjonalna, przejrzysta świadomość, a przede wszystkim u-
miejętność posługiwania się w pełni skoncentrowanym umysłem.
Praktyka takiej medytacji pomoże nam także rozwinąć introspek-
cyjną czujność, rozpoznającą i zapobiegającą rozproszeniu, oraz siłę
woli i determinację, dzięki której nasz umysł będzie obecny w tym,
co aktualnie robimy.

Medytacja receptywna kładzie nacisk na rozwój nie roz-
różniającej, bacznej uwagi, nastawionej na wszystko, co pojawi się
w sferze naszego doświadczenia. Tradycyjnie do tej kategorii medy-
tacji zaliczymy praktykę zeń, mahamudrę, ćwiczenie uważności,
praktykowanie nie rozróżniającej świadomości czy sztuki obecności,
a także z głębi serca płynącą modlitwę.

Doświadczając oczarowania głębią nocnego nieba, brzmieniem
ciszy... każdy z nas poznał spontaniczne, choć krótkotrwałe chwile
tego rodzaju medytacyjnej świadomości.

Medytacja receptywna wzmacnia owo poczucie oczarowania
i szacunku, umożliwiając nam, w sposób łatwy acz precyzyjny, ist-
nienie w takim wielozmysłowym doświadczeniu, z chwili na chwilę.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________89

Medytacja ta potęguje również zdolność do swobodnego i pre-
cyzyjnego ogarniania uwagą całości naszego doświadczenia w miarę
jak zjawiska pojawiają się i znikają.

Wzajemne oddziaływanie koncentracji i medytacji receptywnej
pozwała uruchomić potężne możliwości badania i intuicyjnego poj-
mowania głębokiej natury własnych doświadczeń. Wnikliwy wgląd,
jaki rozwijamy, może być wykorzystany do zrozumienia bardzo sub-
telnych procesów zachodzących w naszym świecie i w naturze na-
szego postrzegającego umysłu. Dochodzimy do zrozumienia dyna-
miki i przenikania się rzeczy we wzajemnych zależnościach. Dozna-
jemy intymnego uczucia bliskości z wszystkim, co nas otacza oraz
poczucia, że jesteśmy tego częścią.

Praktykując refleksyjną bądź analityczną medyta-
cję, angażujemy się w analizę czy kontemplację pytania, zasady,
idei lub doświadczenia. Tradycyjnie stosujemy ten rodzaj medytacji,
by głębiej wejrzeć w znaczenie życia, śmierci, odpowiedzialności lub
aby świadomie rozwijać takie cechy jak ufność, cierpliwość, wytrwa-
łość i zogniskowaną siłę umysłu.

Jeśli szukamy twórczych rozwiązań w naszej pracy i życiu osobi-
stym, medytacja refleksyjna dostarcza nam niezwykle efektywnych
metod skupiania uwagi. Jest ona potężnym narzędziem umożliwia-
jącym zrozumienie i rozproszenie przeszkód, jakie medytujący może
napotkać w praktyce koncentracji czy medytacji receptywnej.

Medytację receptywną lub refleksyjną dobrze byłoby poprzedzać
kilkuminutową sesją medytacji koncentrującej. Gdy umysł będzie
już stabilny i klarowny, możemy rozpocząć właściwą praktykę.

Wskazówki dotyczące praktykowania
medytacji

W*,

1. Czyste, wyodrębnione miejsce

Wygospodaruj dla siebie specjalne miejsce - pokój czy kąt, i uży-
waj go tylko do medytacji, zgłębiania wiedzy czy kontemplacji.

Wypełnij tę przestrzeń przedmiotami, które są pomocą w prak-
tyce. W estetyczny sposób porozkładaj wokoło obrazki i przedmioty,
które aktywizują pożądane cechy serca i umysłu. Urządź sobie wygo-
dne siedzenie do medytacji.

Utrzymuj to miejsce w czystości i porządku, jakbyś stale oczeki-
wał specjalnego gościa. Wchodź do takiego pomieszczenia z szacun-
kiem, czerp energię ze spokoju, piękna oraz leczniczych właściwości,
którymi jest ono wypełnione.

2. Właściwa postawa

Nasza postawa, stan fizyczny i zdrowie w bezpośredni sposób od-
działują na stan naszego umysłu. Dlatego szczególnie ważne jest, by
podczas medytacji siedzieć wygodnie, zachowując prosty kręgosłup
i zrelaksowane ciało.

Na początku możesz być rozproszony przez napięcie, ból, niepo-
kój czy niemożność znalezienia wygodnej pozycji. Zanim usiądziesz,
wykonaj krótkie, proste ćwiczenie rozciągające lub hatha jogę.

Możesz siedzieć zarówno na krześle, jak i w siadzie skrzyżnym.
Jeśli chcesz nauczyć się siedzieć' ze skrzyżowanymi nogami, zaczynaj
sesje od ćwiczenia rozciągającego. Codziennie, w miarę jak pozycja
ta będzie dla ciebie coraz bardziej komfortowa, zwiększaj czas prze-
bywania w niej. Pamiętaj jednak, by nie forsować się nadmiernie.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________91

Pośladki powinny być wyżej aniżeli kolana. Eksperymentuj z po-
duszkami o różnej wysokości, aż znajdziesz najwygodniejsze ułożenie.

Inną alternatywą jest siedzenie w siadzie klęcznym na malej me-
dytacyjnej ławeczce bądź wysokiej poduszce. Postawa taka ma to
udogodnienie, że zmniejsza obciążenie kolan. Można także leżeć na
plecach, lecz w przypadku skłonności do przysypiania nie jest to
zalecane.

Bez względu na to jaki sposób prowadzenia sesji medytacyjnej
wybierzesz, pamiętaj, że głowę i kręgosłup powinieneś utrzymywać
tak prosto, jak tylko to możliwe - dzięki temu umysł pozostanie
czujny.

Z czasem nauczysz się utrzymywać medytacyjny umysł kiedy stoi-
my, leżymy czy nawet chodzimy.

3. Relaksacja a czujność

Jesteśmy przyzwyczajeni do ciągłego poruszania się w obrębie
pewnego kontinuum pobudzenia — od głębokiej relaksacji podczas
snu do stanu nadaktywności i czujności. Dla większości z nas do-
świadczanie głębokiej relaksacji kojarzy się z całkowitym brakiem
czujności, a w najlepszym przypadku ze stanem słodkiego otępienia
i senności. Natomiast stan najwyższej czujności kojarzy się nam
z przeciwieństwem relaksu, a mianowicie z napięciem fizycznym i pod-
nieceniem umysłu. Obie te skrajności dalekie są od zrelaksowanego
i jednocześnie czujnego stanu medytacyjnego zrównoważenia.

Podczas medytacji konieczne jest znalezienie dynamicznej rów-
nowagi pomiędzy nadmierną czujnością, która grozi rozproszeniem,
a zbytnim rozluźnieniem, które koreluje z otępieniem. Szczególnie
na początku znaczną część sesji będziesz musiał spędzać na szukaniu
owej równowagi, przywołując umysł ze stanu rozproszenia czy otę-
pienia do stanu zrelaksowanej czujności. W końcu będziesz zdolny
utrzymywać równocześnie głębokie rozluźnienie i klarowny umysł,
a w życiu codziennym odkryjesz, że twoje postrzeganie świata nie
jest już tak uwarunkowane czy ograniczone. Wraz z pogłębionym
rozumieniem będziesz mógł lepiej, w twórczy i pełen miłości sposób,
odpowiadać na wyzwania i wymagania chwili.

92_____________________________________Joel Levey

4. Koncentracja

Koncentracja jest fundamentem medytacji. Bez względu na tech-
nikę, musisz wykazywać umiejętność „osadzania" swojej uwagi na
obiekcie i utrzymywania jej tam bez rozproszenia. Dzięki cierpliwo-
ści i treningowi twój umysł stanie się spokojniejszy, silniej szy^re-
cyzyjniejszy — będzie w stanie sprostać każdemu zadaniu.

Jak omówiono to w drugiej części tej książki, każdy obiekt czy ak-
tywność mogą być wykorzystane do rozwoju koncentracji. W poniż-
szych medytacjach również stosowana będzie zasada: gdy tylko u-
mysł zaczyna błądzić, przywołaj go z powrotem do obiektu medytacji.

Dobrze jest rozpoczynać sesje od krótkiej koncentracji, szczegól-
nie z użyciem technik oddechowych.

5. Myśli sprzyjające medytacji

Rozważmy unikalną możliwość, jaką stwarza nam ludzka egzy-
stencja. Dzięki praktykowaniu medytacji możemy urzeczywistnić
i wyrazić nasz potencjał. To wielki dar.

Następnie zastanówmy się nad przemijalnością. Wszystko co się
narodziło, umrze; wszystko co się pojawiło, zniknie. Jedynym wy-
jątkiem jest otwarta, czysta, nieograniczona przestrzeń naszego u-
mysłu. Uświadamiając to sobie, rozumiemy, że umysł jest rzeczą
najważniejszą. Rozumiemy także, iż nie wiemy ile czasu nam pozo-
stało, by go rozpoznać i opanować.

Myśląc o przyczynie i skutku, rozumiemy, że tworzymy swoje
własne życie. To, czego doświadczamy dzisiaj, to rezultat tego, co
zrobiliśmy, pomyśleliśmy i powiedzieliśmy wcześniej, a to, co robi-
my, myślimy i mówimy teraz, zaowocuje w naszej przyszłości.

Wreszcie rozważmy, dlaczego powinniśmy pracować ze swoim
umysłem. Doświadczenie oświecenia jest radośniejsze, intensyw-
niejsze i pełniejsze niż cokolwiek, czego doświadczyliśmy dotych-
czas, a raz odkryte, nie może zostać utracone. Poza tym świat pełen
jest cierpienia, a nasza zdolność niesienia pomocy innym w sytuacji,
kiedy sami jesteśmy pomieszani, jest bardzo ograniczona. Zatem z my-
ślą o sobie i o innych chcemy zaufać tym, którzy są w stanie nam

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________93

pomóc oraz naukom i metodom, które pozwolą opanować umysł
i pomogą nam stać się naprawdę mądrymi, życzliwymi ludźmi.

6. Zaufanie

Z powyższych powodów szukamy schronienia przed chaosem
i pomieszaniem jakie mają miejsce w nas i wokół nas. Tak jak małe
dziecko przyjmuje schronienie u swojej matki czy wędrowiec szuka
osłony przed burzą, tak i my, w tym szalonym świecie, szukamy
schronienia w psychicznym zdrowiu.

Na zewnątrz zawierzamy nauczycielom, którzy poprzez swoją ży-
czliwość, przykład i nauczanie uświadamiają nam, że można uwolnić
się od emocjonalnego pomieszania, zyskać mądrość i dobroć. Znaj-
dujemy siłę i przewodnictwo w naukach, które ukazują nam jak o-
panować swój umysł, jak znaleźć wolność i zrozumienie w życiu.
Podobnie przyjmujemy schronienie w społeczności przyjaciół, którzy
także studiują, praktykują i poszukują praktycznego zastosowania
sztuki medytacji w życiu codziennym.

Wewnętrznie nauczyciel odzwierciedla nasz własny potencjał zro-
zumienia i szczerej życzliwości. Ustne i pisane nauki kierują nasze
umysły ku niewypowiedzianej mądrości, która świeci niczym słońce
i wnika w nasze serca, ku prawdziwej tajemnicy poprzedzającej życie
i wykraczającej poza śmierć. Nasi towarzysze w tej drodze przypo-
minają nam o społeczności ludzi, którzy od zamierzchłych czasów
usiłowali znaleźć takie samo zrozumienie, którzy ochraniali i prze-
kazywali te nauki przez wiele pokoleń.

Medytacja nie wydarza się w próżni pozbawionej związku z in-
nymi ludźmi - bez względu na to, czy siedzisz samotnie w jaskini,
biurze czy medytujesz w grupie. Utrzymywanie opartych na zaufa-
niu związków z innymi oraz ze wszechświatem zapewni ci ochronę
i spokój umysłu, zainspiruje twoją praktykę.

7. Właściwa motywacja

Rozpoczynając każdą z sesji, przypomnij sobie, dlaczego medytu-
jesz? Dlaczego dajesz sobie ten czas na koncentrowanie, harmoni-

94__________________________________Joel Levey

zowanie i dostrajanie? Aby uniknąć bólu? By być szczęśliwym? By
znaleźć spokój? By odpocząć i zregenerować siły?

Pamiętaj, że kiedy rozwijasz przejrzystość i równowagę umysłu,
w sposób bezpośredni przyczyniasz się do niesienia spokoju i zro-
zumienia innym. I pamiętaj, kiedy rozwijasz cierpliwość wobec ludzi
i sytuacji, które poprzednio wyzwalały twoją frustrację, będziesz
wypełniał wszechświat współczuciem a nie gniewem, zrozumieniem
a nie pomieszaniem.

Nasze intencje powracają do nas echem w postaci takiej samej
energii. Jak często byłeś świadkiem działań motywowanych lękiem,
potęgujących paranoję danej sytuacji? Jak często twoja miłość i tros-
ka poruszały i otwierały serca innych?

Pamiętaj, nie jest istotne, co robisz, lecz to jak i dlaczego to ro-
bisz. Zawsze masz wybór, dokonuj go więc w sposób mądry i twórczy.

8. Kontrola własnej medytacji

Twoja sesja medytacji będzie prawdopodobnie przechodzić przez
kilka faz. Na początku powinieneś ustabilizować swoją uwagę, kon-
centrując się przez pewien czas. Następnie możesz zająć się wybraną
medytacją - receptywną bądź refleksyjną. W trakcie sesji, w celu
kontrolowania jakości koncentracji, powinieneś wykorzystywać
swoją czujność samoobserwacji. Dzięki niej możesz rozpo-
znawać kiedy twoja uwaga odbiega od obiektu bądź słabnie. Jeśli o-
każe się, że kontynuowanie medytacji jest zbyt trudne, gdyż jesteś
nadmiernie rozproszony czy otępiały, pomocą będzie ponowne wy-
konanie kilkuminutowej techniki koncentrującej, najlepiej polega-
jącej na obserwacji oddechu. Następnie powróć do zasadniczej prak-
tyki medytacyjnej.

9. Dedykowanie swojej praktyki

. Na koniec każdej sesji poświęć kilka chwil na świadome rozprze-
strzenienie pozytywnych energii, które nagromadziłeś.

Wysyłaj w przestrzeń ciepło, światło i miłość, wyobrażaj sobie, że
w formie wibracji docierają one do innych, wyciszając, ożywiając, le-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________95

cząc i pocieszając. Bądź twórczy! Wyobraź sobie, że bawisz się w pe-
wien rodzaj mentalnej gry video. Promieniuj wszelkimi pozytyw-
nymi uczuciami do swoich przyjaciół, rodziny, ludzi ci obojętnych,
nawet do swoich wrogów. Uświadamiaj sobie, że wszyscy oni, tak
jak i ty, chcą być szczęśliwi, chcą uniknąć cierpienia i bólu i pragną
jak najlepiej wykorzystać swoje życie.

Na swój własny sposób możesz uczynić świat bardziej szczę-
śliwym i spokojnym.

Widzisz więc, że czas, który poświęcasz na opanowanie swojego
stresu nie jest czasem spędzonym egoistycznie. W rzeczywistości jest
to aktywna forma przyjmowania odpowiedzialności i wnoszenia
swojego udziału w życie innych. Choć początkowo techniki takiego
mentalnego treningu mogą wydawać się czymś jedynie wymyślonym
czy konceptualnym, w miarę praktyki odkryjemy, że naprawdę
pomagamy - sobie i innym.

10. Przenoszenie praktyki

Dzięki medytacji możemy rozwinąć wiele dotąd ukrytych pozy-
tywnych właściwości. Wykorzystując krótki czas swojej praktyki na
odczuwanie i rozwijanie spokoju, przejrzystości, zrozumienia, życz-
liwości i witalności (które są nieodłączną cząstką naszej wrodzonej
natury), stajemy przed zadaniem przeniesienia tych właściwości
w dynamiczne działanie w świecie zewnętrznym.

W ciągu dnia świadomie przywołuj i ożywiaj te uczucia. Szcze-
gólnie, gdy zaczynasz pędzić i miotać się - zatrzymaj się wewnętrz-
nie i przywołaj owo poczucie harmonii, którego doświadczyłeś wcze-
śniej w medytacji. Okresy cichej, skupionej praktyki to cenna spo-
sobność do zetknięcia się z właściwościami, które stopniowo dojrze-
wając zaczną przenikać twoje najbardziej nawet absorbujące aktyw-
ności. Zrozumiesz, że każdy rodzaj działania może być okazją do
ćwiczenia umysłu, doskonalenia koncentracji, oczyszczania świado-
mości czy rozwijania życzliwości.

Żyj w twórczy, medytacyjny sposób, jakby twoje życie było snem,
z którego wciąż się budzisz.

96_____________________________________Joel Levey

11. Wybór praktyki

Praktyka relaksacji i koncentracji, opisana we wcześniejszych
rozdziałach, może stanowić dużą pomoc w naszej medytacji. Każdą
sesję zaczynaj od kilkuminutowego relaksu lub ćwiczeń oddecho-
wych, by wyciszyć ciało i umysł - najważniejsze składniki medytacji.

Kiedy dokładniej zaznajomisz się już z medytacją, wybierz tech-
niki, które najbardziej odpowiadają twojemu temperamentowi i na-
turalnym skłonnościom. Pamiętaj, że każda technika to antidotum
na określoną trudność i środek na wzmocnienie określonych wła-
ściwości umysłu. Jeśli np. masz problemy z gniewem, wówczas po-
winieneś medytować na wybaczanie (str. 141), miłującą życzliwość
(str. 146), wykonywać medytacje ze stron 144-156. Jeśli doświad-
czasz fizycznego dyskomfortu czy choroby, pomocne mogą okazać
się: medytacja na puste ciało (str. 128), praktyka przyjmowania
i dawania (str. 152) oraz techniki przekształcania bólu (str. 180).
Jeśli twój umysł ma tendencję do spiętego, zawężonego funkcjono-
wania, medytacje na: słuchanie (str. 100), kontinuum (str. 102),
myśli (str. 108), puste ciało (str. 128) i matrycę umysłu (str. 169)
umożliwią ci jego otwarcie i zrelaksowanie.

Jeśli jesteś szczególnie zainteresowany zrozumieniem natury u-
mysłu, wówczas praktykuj medytacje ze stron 104-111. Jeśli masz
skłonności do nabożnego oddania, wówczas pomocne będą: medy-
tacja na mistrza (str. 154), praktyka kontemplacji (str. 76) oraz peł-
na oddania postawa w stosunku do innych rodzajów medytacji.

Zaufaj swojemu sercu i intuicji, ale pamiętaj również o znaczeniu
praktykowania pod przewodnictwem doświadczonego mistrza.

12. Szukanie nauczyciela

Najbardziej efektywnym sposobem uczenia się czegokolwiek jest
studiowanie z osobą, która dany temat już opanowała. Medytacja
z pewnością nie jest tu wyjątkiem. Nasz umysł można przyrównać
do doskonałego muzycznego instrumentu, zdolnego wyczarować
najpiękniejszą muzykę, wciąż jednak wydającego chaotyczne, hała-
śliwe dźwięki. Jeśli szczerze pragniemy nauczyć się pięknie grać,

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________97

musimy studiować z mistrzem, który perfekcyjnie opanował instru-
ment. Aby rozwinąć czysty, spokojny, radosny i miłujący umysł,
potrzebujemy przewodnictwa kogoś, kto gruntownie zrozumiał za-
sady funkcjonowania i sposoby przekształcania umysłu.

Jak możesz znaleźć kompetentnego nauczyciela? Nie zawsze jest
to łatwe. Nauczyciel powinien charakteryzować się takimi właści-
wościami jak: współczucie, wiedza, mądrość, moralność, szczerość
oraz biegłość zarówno w nauczaniu jak i kierowaniu własnym ży-
ciem. Ze swej strony powinieneś darzyć nauczyciela zaufaniem o-
raz mieć łatwość komunikowania się z nim. Nie urządzaj jednak
szalonego polowania na guru! Spokojnie. Mogą upłynąć lata zanim
spotkasz osobę, która odpowie na twoje pytania i zostanie twoim
szczególnym przyjacielem i przewodnikiem.

W międzyczasie możesz praktykować medytacje opisane w tej
książce i prosić o rady innych medytujących, którzy budzą twoje za-
ufanie. Staraj się polegać na swojej własnej intuicyjnej mądrości,
na własnym, wewnętrznym guru, który podpowie ci, czy zmie-
rzasz we właściwym kierunku.

Ciche siedzenie; nic - nie - robienie.
Przychodzi wiosna i trawa rośnie sama.

Patrz: „Wskazówki do doskonalenia zdolności relaksacji" na str.
29-40.

Niemowlęta i małe dzieci w naturalny sposób
odkrywają techniki medytacyjne: zatrzymując swój
oddech, gapiąc się bez mrugania powiekami, stając

na głowie, naśladując zwierzęta, obracając się
w kółko, siedząc nieporuszenie i wciąż powtarzając

frazy, tak długo, aż wszystko inne stopniowo

zaniknie. Przestań myśleć, że medytacja jest czymś

specjalnym. W ogóle przestań myśleć! Spójrz na

otaczający cię świat jakbyś dopiero co pojawił się na

Ziemi. Obserwuj naturalnie uformowane skały,
zakorzenione w ziemi drzewa, wyciągnięte ku niebu

konary, rośliny, zwierzęta oraz wzajemne związki
między nimi. Spoglądaj na siebie oczami psa z parku.

Spoglądaj na kwiat przez pryzmat jego istoty.

Spoglądaj na górę przez pryzmat jej masywnoścL

Kiedy umysł pozwala postrzeganym obiektom

pozostawać w spokoju, może się zdarzyć, że nie

będzie umysłu, nie będzie obiektu - tylko jedność,

która wstrzymała oddech.

Surya Singer

Wykonywanie ulubionych czynności

Pierwszy krok w rozwoju to robić to, co naprawdę lubisz
i uświadamiać sobie, że to robisz.

Sujata

Co naprawdę lubisz robić? Czy pomyślałeś kiedyś, że ulubiona
czynność może być doskonałą medytacją?

Świadome wykonywanie tego, co lubimy, to medytacja. Medyta-
cja nie jest aktywnością, lecz właściwością uwagi, którą wnosimy
w działanie. Wszelkie aktywności codziennego życia podejmowane
z intencją rozwijania koncentracji i przejrzystości mogą stać się me-
dytacją.

1. Wybierz rodzaj aktywności, którą lubisz.

2. Podejmij decyzję o zaangażowaniu w nią całej swojej uwagi.

3. Zaczynaj powoli, starannie i ostrożnie. Pozostawaj rozluźnio-
ny, czujnie skupiając się na wykonywanej czynności.

4. Kiedy tylko twoja uwaga zaczyna wędrować czy słabnąć, ła-
godnie wróć do stanu w pełni świadomego działania. Jeśli powstanie
napięcie, zrelaksuj się i żartobliwie uśmiechnij się do siebie.

5. Gdy aktywność lub czas, jaki przeznaczyłeś na jej wykonanie,
miną, przerwij na chwilę, by zastanowić się nad bogactwem jakie
odkryłeś w tej tak dobrze znanej ci czynności.

W rzeczywistości wszystko, co robimy w ciągu dnia, nawet obo-
wiązki, których nie lubimy, może okazać się środkiem doskonalącym
nasze umysły i pogłębiającym koncentrację.

2. Słuchanie

W samym sercu każdego z nas, bez względu na nasze
niedoskonałości, istnieje cichy puls doskonałego rytmu •

strumień fal i rezonansów, indywidualny

i niepowtarzalny, a jednak łączący nas ze wszystkim

we wszechświecie.

George Leonard

SŁUCHAJ...

Nieustannie słuchasz informacji

z otaczającego cię świata i ze swego wnętrza.
Zredukuj szumy, przyciszając
swój wewnętrzny dialog.

Wyobraź sobie, że wszechświat zamierza
wyszeptać odpowiedź na twoje najskrytsze
pytania... a ty nie chcesz tego
przegapić!

SŁUCHAJ...

Zwyczajnie, bez analiz czy
komentarzy, nie bacząc na to,
jakiego rodzaju dźwięki wnikają
w sferę twojej świadomości. Nie próbuj
identyfikować dźwięków. Jeśli zaczniesz
myśleć, zreflektuj się i po prostu...

SŁUCHAJ...

Bez wysiłku, tego, co rozbrzmiewa.
Niech do ciebie przyjdzie.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________101

Nie musisz się napinać ani wysilać.

Zaufaj. Odpuść kontrolę. Bądź swobodny.
Cichy... spokojny... wrażliwy... i czujny...

SŁUCHAJ... (
Zauważaj jak dźwięki powstają... i zanikają...
Roztapiają się w ciszy czy innych dźwiękach.
Nie próbuj ich zatrzymać, pozwól im płynąć...

SŁUCHAJ...

Dokąd dźwięki odchodzą?

SŁUCHAJ...

Skąd dźwięki przychodzą?

SŁUCHAJ...

Doświadczaj, jak przestrzeń twojej świadomości

bez wysiłku mieści w sobie wzajemnie przenikające się
symfonie dźwięków, myśli, wrażeń, uczuć i wyobrażeń.
Pozwól, by twoje ciało i umysł rozluźniły się
w nieograniczonej przejrzystości...

SŁUCHAJ...

Pozwól odpowiedziom na twe pytania
przyjść w formie zrozumienia, nie myśli.

SŁUCHAJ...
I zastanów się...
KTO SŁUCHA?

3. Kontinuum

Wżyciu nic się nie kończy, tylko ulega zmianie. Ciągła

zmiana. Duchowa rzeczywistość to fizyczna

rzeczywistość, wyraźnie postrzegana.

Bili Voyd

Kiedy oddychasz, skoncentruj swoją świadomość na tej chwili.

W trakcie wydychania pozwalaj świadomości swobodnie płynąć
ku chwili następnej. Kiedy wdychasz, znów stabilizuj i skupiaj swoją
świadomość na chwili. Wydychając, odczuwaj ujawnianie się włas-
nej istoty, jej poruszanie się i nieprzerwane manifestowanie w da-
nym czasie i miejscu.

Pozostając w teraźniejszości wejdź w przyszłość, bezpowrotnie
pozostaw za sobą utraconą przeszłość. Kiedy się poruszasz, odczu-
waj, jak emanujesz i przemieszczasz się naprzód poprzez czas i prze-
strzeń.

Wyobrażaj sobie, że poruszając się, znaczysz ścieżkę ze światła
i energii w strukturze czasu i przestrzeni. Wyobraź sobie, że gdybyś
się odwrócił, mógłbyś naprawdę zobaczyć tę świetlistą ścieżkę.

Następnie zobacz drogę, którą zostawiłeś za sobą dzisiaj, w mi-
nionym tygodniu, w ostatnim miesiącu. Poczuj wzorce, cykle i ryt-
my swoich przyjść i wyjść.

Wyobraź sobie ślady swoich kroków, kiedy poruszałeś się wokół
domu, jechałeś do pracy czy do szkoły, zachodziłeś do ulubionych
sklepów, odwiedzałeś znajomych, udawałeś się na spacery czy rowe-
rowe przejażdżki. Zobacz swoje życie jako kontinuum wzorców e-
nergii świetlnej odciśniętych w czasie i przestrzeni.

Wyobraź sobie własne kontinuum rozwijające się od chwili na-
rodzin. Spróbuj nawet wyobrazić sobie wzorzec energii twojego ciała

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________103

w poprzednim wcieleniu, potem jeszcze wcześniejszy i tak coraz
dalej wstecz. Naprawdę odczuj, że jesteś dynamicznym procesem,
wyrażającym się i rozwijającym w czasie i w przestrzeni.

Wyobraź sobie nieprzeliczone ilości dóbr tego świata, które
w formie powietrza, wody i jedzenia zużyłeś na swoje utrzymanie
w trakcie podróży przez kolejne żywoty.

Wyobraź sobie chwile, kiedy byłeś zakochany, przeżycie radości,
gniewu. Odczuj, jak twoja energia przenika przestrzeń i oddziałuje
na otaczających cię ludzi.

Zauważ, że nawet zwykłe jabłko to kontinuum - fuzja światła
słonecznego, wody, ziemi, powietrza oraz drzew i jabłek, które ist-
niały wcześniej. Wyobraź sobie życzliwość i pracę wielu ludzi i stwo-
rzeń, które sprawiły, że w końcu masz to jabłko. Gdzie ta energia
jabłka zaczyna się i kończy? Gdzie zaczyna się i kończy t woj e pole
energii?

Wyobraź sobie swoich przyjaciół i towarzyszy. Postrzegaj ich jako
zaledwie przebłysk w kontinuum istnienia. Ujrzyj las, kwiaty i wszy-
stko inne jako proces. Odtwórz drogę szpilki przy swoim krawacie,
drogę włókna w swoim ubraniu - aż do ich organicznych korzeni
w ziemi. Postrzegaj wszystko jako wzajemny splot ścieżek światła
i energii, ujawniających się w czasie i w przestrzeni. Ludzie, planety,
galaktyki, atomowe chmury energii, wirujące od zawsze i bez końca
rozwijające się w przestrzeni i czasie. Myśli, sny, fantazje, wspo-
mnienia - cała gra twojego umysłu.

Wydychając, wyobrażaj sobie wypuszczanie zadawnionych uraz
czy ograniczeń. Wdychając, wchłaniaj nowe siły, mądrość i energię.
Wykorzystuj swój cykl oddechowy, by uwolnić się od starych, o-
graniczających nawyków i emocji, które powstrzymują cię od swo-
bodnego przemieszczania się poprzez życie. Z każdym oddechem
przyjmuj inspirację do wzmacniania wartości, które pragniesz rozwijać.

Życie składa się z chwil. W każdej z nich dojrzewają nasiona po-
siane w przeszłości. W teraźniejszej chwili możemy świadomie za-
siewać nasiona szczęścia i pomyślności na przyszłość.

Bądź obecny w każdym wdechu.

Kiedy wydychasz, pozwalaj swojemu kontinuum rozwijać się
w spokoju, równowadze i radości.

4* Badanie umysłu

Należy sobie zdać spra we, że medytujemy nie po to,

by zagłębić się w sobie i odsunąć się od świata(...).

Nie kierujmy się pragnieniem osiągnięcia jakiegoś

egzaltowanego czy „wyższego" stanu, gdyż prowadzi to

do uwarunkowań i sztuczności, które stanowią

przeszkodę dla swobodnego poruszania się umysłu (...).

W czasie medytacji powinniśmy w pełni otwierać się na

świat, zachowując absolutną prostotę i niewinność

umysłu (...). Medytacja nie służy rozwijaniu stanów

przypominających trans; służy raczej wyostrzeniu

percepcji, widzeniu rzeczy takim, jakimi są. Na tym

poziomie może odnosić się do konfliktów codziennego

życia, przypomina wykorzystywanie kamienia

do ostrzenia noży - sytuacja jest kamieniem.

Trungpa Rinpocze

Umysł jest procesem. To ciągły przepływ intelektualnych, emo-
cjonalnych i zmysłowych doświadczeń. Zwykle błąka się on przy-
padkowo, samorzutnie, zgodnie z uwarunkowanymi schematami
i nawykami. Kiedy nauczysz się obserwować i rozumieć ów proces,
wzrośnie twoja naturalna zdolność do utrzymywania spokoju
i przejrzystości umysłu. Stopniowo zauważysz, że możesz skuteczniej
kontrolować swoje życie, w mniejszym stopniu ulegać wpływom
myślowych i emocjonalnych wzorców.

Poniższy zestaw ćwiczeń pozwala uświadomić sobie, jak umysł
pracuje. Aby osiągnąć najlepszy rezultat, każde z ćwiczeń wykonuj
przez kilka dni, tygodni lub tak długo, aż osiągniesz pewne zrozu-
mienie. Dopiero wtedy przechodź do kolejnego ćwiczenia.

l illitU

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________105
Ćwiczenie 1. Skupianie i wyciszanie umysłu

Usiądź wygodnie i relaksuj się przez kilka minut. Opuść ręce na
łono i łagodnie uśmiechnij się do siebie. Skieruj uwagę na oddech
i skup się na odczuwaniu wypływającego przez nozdrza powietrza.
Teraz zacznij liczyć każdy wydech - od jeden do dziesięć. Jeśli stra-
cisz rachubę lub dojdziesz do dziesięciu, zacznij od początku.

Możesz wykonywać tę technikę o każdej porze dnia, choćby tylko
przez kilka minut. Jej celem jest sprowadzenie uwagi do intensyw-
nego, a jednocześnie zrelaksowanego stanu skupienia na tym, co ak-
tualnie robisz. Nie próbuj koncentrować się zbyt mocno — pozwól
umysłowi być czujnym lecz rozluźnionym. Będzie on niewątpliwie
odbiegał od obiektu koncentracji. W takiej sytuacji po prostu wra-
caj do liczenia oddechów. Z czasem coraz łatwiej będzie ci utrzymy-
wać uwagę na określonej czynności.

Ćwiczenie 2. Obserwowanie umysłu

Ponownie usiądź wygodnie, uśmiechnij się do siebie i przez pe-
wien czas obserwuj przepływ oddechu. Pozwól, żeby niepokój two-
jego „wędrującego" umysłu naturalnie opadł, odsłaniając jasność
i spokój.

Opuść ręce na nogi (otwartymi dłońmi w dół) i skieruj uwagę na
oddech. Gdy tylko twój umysł odbiega we wspomnienia czy myśli
o przeszłości - delikatnie klepnij się w lewą nogę. Jeśli zaś zauwa-
żysz, że wędruje on w fantazje czy wyobrażenia przyszłych zdarzeń —
za każdym razem delikatnie klepnij się w prawą- nogę. Spokojnie,
lecz czujnie obserwuj przepływ powietrza i po prostu zauważaj „wy-
cieczki" umysłu we wspomnienia czy w wyobrażenia na temat przy-
szłości. Kiedy pojawiają się myśli, mentalnie notuj: „wspomnienie"
lub „wyobrażenie" - po czym ponownie zwracaj swoją uwagę na
oddech.

Celem tego ćwiczenia jest samo zauważanie procesu myślo-
wego, bez wikłania się weń czy identyfikowania ztreścią myśli.

106_________________________________Joel Levey
Ćwiczenie 3. Doznania zmysłowe

Zacznij, jak w poprzednich ćwiczeniach, wykorzystując oddech
do uspokojenia i skupienia umysłu. Następnie rozszerz swoją zdol-
ność obserwowania procesów zachodzących w umyśle przez zwró-
cenie uwagi także na doznania zmysłowe. Gdy tylko staniesz się
świadom wrażenia płynącego z ciała, nazwij je w umyśle: „wra-
żenie" lub jeśli chcesz być bardziej dokładny: „przyjemność", „ból",
„dzwonienie w uszach", „swędzenie", itp. Nie angażuj się w wew-
nętrzne dialogi, lecz w prosty i lapidarny sposób zauważaj czego
doświadczasz i z powrotem przenoś uwagę na oddech. Podobnie,
staraj się być świadom doświadczeń innych zmysłów, odnotowując:
„słyszenie", „smakowanie", „wąchanie" czy „dotykanie".

Ćwiczenie 4~ Emocje

Najpierw zrelaksuj swoje ciało i skoncentruj umysł na obserwacji
oddechu. Następnie, oprócz odnotowywania doznań zmysłowych,
zacznij postrzegać także doznania emocjonalne. Kiedy tylko zaczyna
dominować jakieś szczególne uczucie, nazwij je: „gniew", „smutek",
„lęk", „uraza", „poczucie winy", „niepokój", itp. Szczególną uwagę
zwróć na uczucia w rodzaju: „lubię" i „nie lubię". Pamiętaj, nie
wikłaj się w treść emocji, po prostu zauważaj je i powracaj do świa-
domego oddychania.

Ćwiczenie 5. Intencje

Gdy opanujesz już rozpoznawanie swoich myśli i uczuć w chwili,
kiedy powstają, będziemy w stanie spostrzec intencję poprzedzającą
każde działanie. Zacznij być świadom pojawiania się tej fazy.

Zauważ zamysł powstania - zanim podniesiesz się z krzesła, za-
mysł wyciągnięcia ręki - zanim otworzysz drzwi. Rejestruj swoje
intencje poprzedzające poruszenie się, zatrzymanie, odezwanie się,
obrócenie, przyspieszenie i zwolnienie, zachowanie opryskliwe czy
uprzejme.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________107

Dzięki rozwijaniu uważności w dostrzeganiu swoich intencji bę-
dziemy mieć większe możliwości twórczego wyboru, uświadomimy
sobie całą gamę nowych opcji, których do tej pory nie dostrzegaliś-
my, a które są dla nas dostępne pomimo schematycznego, uwarun-
kowanego trybu życia, jaki prowadzi większość z nas. Kiedy rozwi-
niemy wgląd w istnienie nieświadomych, nawykowych impulsów,
które kierują naszym zachowaniem, odkryjemy większą wolność wy-
boru zarówno tego, co robimy, jak i tego, w jaki sposób to robimy.

W szybkim tempie codziennego życia nie jesteś w stanie uniknąć
popadnięcia w nawykowe myśli i emocje. W takim przypadku masz
mniejszą szansę na utrzymanie koncentracji czy na dokonywanie
świadomych wyborów. Kiedy zdasz sobie z tego sprawę, przystań na
chwilę, uśmiechnij się do siebie, a być może nawet zbesztaj się żar-
tobliwie - a potem odetchnij, pozwól myślom i uczuciom prze-
pływać, a poczuciu siły, spokoju i przejrzystości wzrastać.

Tym właśnie jest (...) powiększanie czy poszerzanie

świadomości (...); przejmowaniem funkcji, które
dotychczas biegły automatycznie, w niezgodzie z tobą
samym, z twoim otoczeniem, i czynieniem ich bardziej

świadomymi i harmonijnymi; stawaniem się

w mniejszym stopniu ofiarą nawyków, a w większym

osobą, która rozumie zachodzące w niej mechanizmy

psychologiczne i świadomie je kontroluje.

Charles Tart

5. Myśli

Jeśli chcemy rozwijać mądrość, musimy pamiętać

o właściwości umysłu, która jest kluczem do praktyki

medytacyjnej. Właściwość ta to uważność. Najprostszym

sposobem na zrozumienie naszej życiowej sytuacji jest

postrzeganie jej bez rozróżniania, po prostu zauważanie

wszelkich zdarzeń. Taka postawa, wolna od osądu,

pozwala wszelkim wydarzeniom pojawiać się

w naturalny sposób. Dzięki utrzymywaniu uwagi

na ch wili obecnej możemy szerzej i przejrzyściej

postrzegać rzeczywiste właściwości procesów,

zachodzących w naszym umyśle i ciele.

Jack Kornfield

Istnieje wiele obiektów medytacji. Podczas gdy pewne tradycje
kładą nacisk na ciało czy na procesy w nim zachodzące, jak np. od-
dychanie i postawa - inne zwracają uwagę na zmienną naturę myśli,
doznań, emocji i stanów świadomości.

Poniższa medytacja polega na pracy z myślami. Mimo że wielu
ludzi traktuje pojawianie się myśli podczas praktyki jako coś nega-
tywnego, mogą one być interesującym i efektywnym obiektem me-
dytacji. Przez uczynienie z myśli przedmiotu swojego zainteresowa-
nia dochodzimy do zrozumienia, że utożsamianie się z nimi nie ma
sensu. Uświadamiamy sobie, że myśli są jedynie banieczkami dryfu-
jącymi po rozległym oceanie umysłu, obłokami, które pojawiają się,
zmieniają i przesuwają na naszym wewnętrznym nieboskłonie. Li-
cząc się świadomie nie identyfikować się z treścią naszych myśli,
zaczynamy postrzegać myślenie, jako proces, który powstaje i prze-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________109

jawią się bez udziału „myślącego". Patrząc głębiej we własne myśli
i zastanawiając się, kim jesteśmy, odkrywamy, że nasza istota to coś
więcej aniżeli głosy czy idee, które manifestują się w otwartej prze-
strzeni naszego umysłu.

Zacznij od spokojnego siedzenia i skupiania uwagi na natural-
nym przepływie oddechu. Kiedy pojawiają się myśli, odnotuj:
„myślenie". Niezliczone „pociągi myśli" ulegną wykolejeniu, gdy
tylko zaczniesz je rozpoznawać, a umysł znów stanie się spokojny.
Staraj się możliwie szybko zauważać pojawianie się myśli, zanim
pochłoną cię bez reszty - obserwowanie oddechu może być pomoc-
ne w takiej sytuacji. Niech twoje myśli będą jak fale na powierzchni
rozległego oceanu czy jak chmury płynące po niezmierzonym
niebie.

Etykietowanie myśli

W przypadku niektórych ludzi etykietowanie różnego rodzaju
procesów myślowych okazuje się bardzo pomocne. Można to robić
w sposób następujący. Kiedy w umyśle pojawi się wspomnienie,
odnotuj: „wspomnienie". Gdy pojawi się fantazja dotycząca przy-
szłości, odnotuj: „wyobrażenie" czy „planowanie". Tego rodzaju
etykietowanie może wzmocnić koncentrację i klarowność umysłu
oraz pomóc nam rozpoznać i zbadać dominujące wzorce myślowe,
z którymi bezwolnie się utożsamialiśmy i które sterowały nami przez
całe życie. Dzięki prostej umiejętności rozpoznawania myślenia jako
myślenia, planowania jako planowania, obwiniania jako obwinia-
nia, pamiętania jako pamiętania, możemy zacząć dostrzegać swoją
siłę w każdym jednym momencie i uwalniać się z więzienia błędnej
identyfikacji z ograniczającymi nas myślowymi stereotypami. Dzięki
temu uzmysłowimy sobie moc własnego umysłu i pokierujemy nią
w celu rozwinięcia głębszych właściwości naszego istnienia jako
istoty ludzkiej.

Wykonując tę medytację, wystrzegaj się utożsamiania z treścią
myśli. Zwracaj baczną uwagę raczej na sam proces myślenia niż
na treść myśli. Koncentruj się zwłaszcza na odruchowej i reflek-
syjnej skłonności do tworzenia myśli o myślach, na angażowaniu się

110____________________________________Joel Levey

w wewnętrzne komentarze. Nie oceniaj myśli jako dobre czy złe,
właściwe lub niewłaściwe, czy jako przeszkody w twojej praktyce.
Suzuki Roshi, wielki współczesny mistrz zeń, napisał w swojej
książce Umyśl Zeń, Umyśl Początkującego:

Kiedy praktykujesz medytację zazen, nie próbuj • *

zatrzymywać swojego myślenia. Pozwól, aby ustało

samoistnie. Jeśli coś przychodzi do twego umysłu,

pozwól temu wejść i wyjść, a nie pozostanie długo.

Jeśli usiłujesz powstrzymać swoje myśli, stwarzasz

problem. Wydaje się, że przychodzą one z zewnątrz, lecz

są to tylko fale twojego umysłu. Jeśli nie przejmujesz się

nimi, stopniowo zanikają (...). Choć mogą pojawiać się

różne doznania, myśli czy wyobrażenia, wszystkie są

jedynie falami twojego własnego umysłu. Nic

nie przychodzi z zewnątrz (...). Umysł uspokoi się,

jeśli pozostawisz go takim, jaki jest. Umysł taki,

to Wielki Umysł.

Zauważanie zmiennych stanów umysłu

Kiedy umysł stanie się bardziej zrównoważony, możesz odnieść
wrażenie, że praktyka postrzegania i nazywania myśli, emocji czy faz
oddechu jest zbyt kłopotliwa. Gdy osiągniesz już ten poziom men-
talnej przenikliwości, zacznij po prostu zauważać wdychanie,
wydychanie, rodzaj myśli czy stanów emocjonalnych, bez tworzenia
mentalnych etykietek. Praktyka uważnego postrzegania nieprzebra-
nej ilości powstających i przepływających myśli, fizycznych doznań
oraz emocji pozwala głębiej wniknąć w esencjonalną naturę tych do-
świadczeń.

Jeśli zauważysz, że precyzja czy przejrzystość twojej uwagi zaczy-
na słabnąć, wtedy po prostu zastosuj świadome oddychanie czy
techniki mentalnego etykietowania. Kiedy klarowność i jasność
umysłu powrócą, zostaw etykietowanie i wróć do zwyczajnego za-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________111

uważania zmieniających się stanów ciała i umysłu, które są wple-
cione w strukturę twojego doświadczenia.

Zapytaliśmy nauczyciela: „Co jest naturą umysłu?"

Odpowiedział, podając nam instrukcję: „ W swoim sercu

wyobraź sobie własny umysł w formie kropli światła,

koloru nieba i wielkości ziarna gorczycy. Wyobrażaj

sobie, że ta świetlista kropla umysłu rozprzestrzenia się

tak daleko jak to możliwe. Odkryj, co jest większe:

rozprzestrzeniona kropla czy niebo". Przez piętnaście

minut siedzieliśmy zatopieni w tej medytacji; wówczas

mistrz powiedział: „ To jest natura i przestrzeń umysłu!".

6. Medytacja jogi kuchennej

Wszelkie aktywności życia codziennego mogą być przekształcane
w medytację - nawet te najbardziej przyziemne i zwyczajne, jak np.
mycie i krojenie warzyw. Klucz do takiego ich wykorzystania leży
w sztuce zwracania bacznej uwagi na wszystko, co wydarza się
w danym momencie. To nie rodzaj czynności określa żywotność u-
mysłu, ale energia uważności, którą wnosimy w daną czynność.
Wszyscy spędzamy sporą część życia wykonując rutynowe, automa-
tyczne prace. Kierując się poniższymi wskazówkami, zobaczysz, że
wszystko, co robisz, można przekształcić w praktykę uważności:

1. Zacznij od ugruntowania siebie. Doświadczaj kontaktu swoich
stóp z podłożem, skoncentruj się na wrażeniu, że podłoga jest połą-
czona z ziemią.

2. Nieznacznie ugnij kolana; odczuwaj, jak twoje biodra, uda, ca-
łe nogi „rosną w dół", wrastają w ziemię.

3. Następnie przenieś świadomość w okolice pępka, do swojego
centrum mocy.

4. Teraz pozwól górnej części ciała otworzyć się i ożywić. Podczas
wydechu opuść ramiona, rozluźnij oczy i szczękę.

5. Kiedy wydychasz, kieruj uwagę na ciało. Odczuwaj jego po-
stawę.

6. Bądź receptywny. Gdy kroisz nożem warzywa, odbieraj wraże-
nia wizualne z tym związane.

7. Odczuwaj nóż trzymany w ręce, jego twardość, dotyk ręki
na rękojeści. Czy ściskasz nóż mocniej niż to konieczne? Rozluźnij
uchwyt.

8. Skieruj uwagę na odczucia związane z przytrzymywaniem wa-
rzyw. Rejestruj jakość tych wrażeń.

9. Bądź świadom dotykania stopami podłogi.

10. Utrzymuj nieznacznie ugięte kolana.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________113

11. Wyprowadzaj każdy ruch z centrum twojej mocy.

12. Bądź świadom oddechu.

13. Rozluźniaj oczy.

14. Bądź receptywny...

15. Pozostawaj w kontakcie ze swoimi doznaniami, r

16. Bądź obecny w każdym momencie, tak jakby byf on twoim
ostatnim.

17. Bądź łagodny lecz czujny; rozluźniony lecz precyzyjny.

18. Z chwili na chwilę utrzymuj skoncentrowaną uwagę.

7. Uważne jedzenie

Praktykowanie uważności podczas jedzenia bywa bardzo odkryw-
cze. W ciele i umyśle zachodzi w tym czasie wiele procesów. Jeśli
skierujemy na nie swoją uwagę, może pojawić się głębokie zrozu-
mienie.

W całym ciągu wrażeń, których możesz doświadczać podczas
spożywania posiłków, pierwszym jest widzenie jedzenia. Bądź
świadom „widzenia". Następnym krokiem jest intencja sięgnię-
ci a po nie. Bądź świadom intencji wprawiającej twoje ciało w ruch.
Kiedy twoja ręka czy widelec nabierają pożywienie, pojawia się wra-
żenie dotykania. Bądź świadom tego wrażenia. Z kolei twoje ra-
mię unosi się, przenosząc pokarm do ust.

W skupieniu dostrzegaj każdą fazę tego procesu. Bądź świadom
otwierania ust, wkładania do nich jedzenia, opuszcza-
nia ręki, odczuwania struktury pożywienia w ustach, następ-
nie żucia i smakowania go. Bądź szczególnie uważny do-
świadczając smaków. Zauważaj, jak smak zanika. Na końcu mamy
połykanie. Obserwuj też, jak pojawia się pragnienie zjedzenia
więcej, następnie zamiar sięgnięcia po kolejną porcję, itd.

Doświadczaj, jak jedna faza wydaje się automatycznie prowadzić
do następnej, jakby w rzeczywistości nie było jedzącej osoby, a jedy-
nie ciąg powiązanych wzajemnie wydarzeń: intencja, ruch, dotyka-
nie, smakowanie, itd.

Uważne jedzenie może ukazać nam, że jesteśmy jedynie ciągiem
zdarzeń, przepływem życiowej energii. Może także unaocznić nam
wiele naszych nawykowych postaw, związanych z „konsumowa-
niem" świata i czerpaniem z niego pożywienia wszystkimi swoimi
zmysłami.

Kiedy nauczymy się zatrzymywać i postrzegać również proces,
a nie tylko treść naszych aktywności, wówczas zaczniemy rozpozna-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja_____________________115

wać i przekształcać wiele starych, ograniczających nas do tej pory
wzorców i wybierać nowe, bardziej twórcze możliwości przeżywania
swojego życia.

118_________________________________Joel Levey

wszechświecie roztapia się w ocean światła i przestrzeni. Pozwól,
aby twój umysł rozmył się całkowicie, niczym kropla wpadająca do
świetlistego oceanu. Odpoczywaj głęboko i w poczuciu siły. Obudź
się z przeświadczeniem, że zarówno ty sam jak i otaczający cię świat

jesteście czyści i odświeżeni.

»•*

Pewnego razu,

ja, Chuang Tzu,

śniłem, że jestem motylem,

fruwającym tu i tam,

prawdziwym motylem.

Świadom byłem tylko podążania za moimi zachciankami

motyla

i nie byłem świadom
mojej indywidualności jako człowieka.

Nagle

przebudziłem się.

Oto leżę,

znów ja.

Teraz

nie wiem,

czy wówczas byłem człowiekiem

śniącym, że jest motylem,

czy też teraz jestem

motylem śniącym,

że jest człowiekiem.

Chuang Tzu

10. Przebudzenie

Nasze najprawdziwsze życie ma miejsce wówczas,
gdy pozostajemy świadomi w swoich snach.

Thoreau

Skąd wiemy, czym jest rzeczywistość? Kiedy śnisz
w nocy, wierzysz, że sen jest rzeczywistością — odczuwasz
ją i doświadczasz jej. Następnie budzisz się i wyzbywasz

takiego przekonania. W jaki sposób odróżniasz to,

co rzeczywiste od tego, co nierzeczywiste? Gdzie teraz

znajduje się sen z poprzedniej nocy? Gdzie znajduje się

doświadczenie poprzedniego dnia? Możesz patrzyć

na stan jawy jak na sen. Jeśli nie widzisz różnicy

pomiędzy nocnymi snami i dziennymi iluzjami, może

ci to przynieść ulgę w cierpieniu. Kiedy już ustalisz,

że twoje doświadczenie jest snem, może ono nie

wydawać się tak złe. Sny są nierealnymi, błędnymi

ideami, iluzją. Możesz zobaczyć, że twoje doświadczenie

nie jest tak poważne, jak myślałeś. Twoja osobowość

zmieni się, a twoje związki z innymi ludźmi ulegną

poprawie. Istnieją różne sposoby osiągnięcia

urzeczywistnienia, ale patrzenie na egzystencję jak na

sen jest jednym z najlepszych, ponieważ jest bardzo

przyjemne, bardzo satysfakcjonujące i interesujące. Przez

długi czas odbieraliśmy świat w jeden sposób -jako

rzeczywisty, solidny i konkretny. Ujrzenie go w innym

świetle jest bardzo miłe. Wszystko staje się łatwiejsze.

Nic nie jest złe: zapominamy o nudzie. Rozumiemy czym

jest jedność, czym jest nieskończoność - nieskończoność

120

Joel Levey

czasu, nieskończoność przestrzeni, nieskończoność
świadomości. Kiedy zdejmujesz wszystkie warstwy idei,

napięć i frustracji, i odkrywasz nagą rzeczywistość

świadomości - gdzie nie istnieją rzeczy, których mógłbyś

się trzymać- nie może wydarzyć się nic złego. Nie jest to

fan tazja czy ucieczka. To prą wda. Jeśli potrafisz • *

urzeczywistnić taką świadomość, świat sam odsłoni się

jako źródło nieskończonego zachwytu.

Tarthang Tulku

11. Medytacja refleksyjna

Usiądź wygodnie.

Rozluźnij ciato wykonując trzy głębokie,
pełne oddechy,

wycisz i skup umysł.

Spokojnie obserwuj przez kilka minut swój oddech,
wdychanie i wydychanie.

Kiedy umysł zaczyna wędrować, ponownie skieruj go
na przepływający oddech.

Następnie wybierz sobie dowolne pytanie, ideę, sytuację,
* doświadczenie czy przewidywany scenariusz wydarzeń,
i uczyń je przedmiotem swoich rozważań.
Zaangażuj się w tę czynność całym sobą.

Rozpatruj i badaj znaczenie, wzajemne relacje
i przydatność danej kwestii dla swojego życia.

Gdy koncentracja na wyobrażanej wizji czy analizowanej idei
słabnie, wróć po prostu do obserwacji przepływającego oddechu.
Kiedy umysł będzie skupiony i stabilny, ponownie
rozważaj tę samą bądź inną ideę,
powtarzając powyższą obserwację.

Na zakończenie sesji

wykonaj trzy głębokie oddechy,
otwórz oczy, przeciągnij się,
a co najważniejsze,

wykorzystaj swoje spostrzeżenia
w codziennym życiu!

Kiedy medytacja przechodzi od oddechu do

uświadamiania sobie zmiennej natury wszystkiego,

nauczyciel, przy pomocy specjalnej instrukcji, poucza

medytującego, jak przenosić uwagę na poszczególne *

fragmenty ciała, zachowując świadomośćprzemijalności

każdego poruszenia, każdego doznania. Gdy tego rodzaju

świadomość będzie utrzymana, medytujący zrozumie, że

moc jego koncentracji może odblokować przepływ

energii w ciele. Kierowanie uwagą będzie wówczas

szybsze i precyzyjniejsze. Kiedy ciało nie stawia oporu

przepływowi energii, a świadomość przemijalności

wszelkich doznań staje się bardziej widoczna,
medytujący przemieszcza swoją uwagę w rejon serca.

Teraz koncentracja na stale zmieniających się

wrażeniach i uczuciach jest tak mocna, że wszelkie

doznania, nawet ruch umysłu, doświadczane są jako

zmiana, wibracja. Postrzeganie całego świata, materii

i umysłu sprowadzone zostaje do różnorodnych

poziomów wibracji, będących w stanie ciągłej zmiany.

Medytujący wykorzystuje swoje zrozumienie i rosnące

umiejętności do bezpośredniego doświadczania

prawdziwej natury istnienia.

U Ba Khin

12. Medytacja inspirująca zmiany

Możesz wierzyć, że potrafisz albo wierzyć, żenię
potrafisz; w obu wypadkach masz rację.

Henry Ford

Na początku tej refleksyjnej medytacji wyobraź sobie siebie sa-
mego w przyszłości - za pięć lat. Postrzegaj siebie takim, jakim naj-
bardziej chciałbyś być. Zobacz kogoś, kto dokonał rzeczy, o jakich
marzysz, kogoś, kto nauczył się tego, czego chciałbyś się nauczyć
i kto osiągnął upragnione przez ciebie cele.

Aby urzeczywistnić te cele, musiałeś wiele zmienić. Rozważ:
, Jakie cechy rozwinąłeś w sobie?

Jakich najważniejszych rzeczy się nauczyłeś?

Ze spełnienia jakich zobowiązań jesteś najbardziej zadowolony?

W jaki sposób pozbyłeś się poczucia braku własnej wartości?

Dzięki czemu zacząłeś doceniać innych?

Jakiego fałszywego przeświadczenia o braku własnych możliwości
musiałeś się pozbyć?

Jakie cechy musiałeś w sobie zaakceptować?

Jakie cechy musiałeś zaakceptować w innych?

Następnie rozważ, co możesz uczynić właśnie teraz, by stać
się taką osobą.

Jeśli decydujesz się na zmiany, przyrzeknij sobie, że zrealizujesz
tę wizję w swoim życiu.

13. Dwa wymiary rzeczywistości

Jesteśmy istotami ze światła. Jesteśmy tymi, którzy

postrzegają. Jesteśmy świadomością. Nie jesteśmy

obiektami. Nie posiadamy substancji. Jesteśmy nie

ograniczeni. Materialny aspekt świata czyni naszą

ziemską podróż wygodniejszą. Jest tylko opisem, który

stworzono, by nam pomóc. My, czy raczej nasz rozum,

„zapomnieliśmy", że opis jest tylko opisem i dlatego

utknęliśmy w błędnym kole, z którego rzadko udaje

nam się w naszym życiu wyrwać... Jesteśmy tymi, którzy

postrzegają. Postrzegany przez nas świat jest iluzją.

Został on stworzony dzięki opisowi, który przekazywano

nam od chwili naszych narodzin.

Don Juan

Żyjemy w świecie o dwóch wymiarach rzeczywistości. Istnieje
wymiar konwencjonalny, w którym przedmioty mają swoje nazwy
i określone powiązania, w którym „ja" to „ja", a „ty" to „ty". Istnie-
je też wymiar ostatecznej rzeczywistości, „zupa kwantowa", pole nie
zróżnicowanego morficznie rezonansu, wymiar czasoprzestrzeni
i energii, który jest całkowicie pozbawiony izolowanych, istnieją-
cych realnie cząstek, i który jest całością wszystkich pól i ciągłością
powiązanej energii i życia.

Uświadamianie sobie istnienia owych dwóch wymiarów w na-
szym codziennym życiu może pomóc nam na wiele sposobów. Z ca-
łą pewnością rozwiniemy większy szacunek, postawę bardziej wy-
pełnioną sacrum wobec ludzi i otaczającego nas świata.

Staraj się często podczas dnia zagłębiać w poniższych rozważa-
niach.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________125

Tradycyjnym podejściem zeń jest pytanie: „Czym to jest?".
W zetknięciu z obiektem czy sytuacją nie próbuj ich analizować, po
prostu zgłębiaj: „Czym to jest?". Niech twój umysł osiąga bezpo-
średni wgląd, pozostając całkowicie otwartym, receptywnym, czuj-
nym i badawczym.

Innym podejściem jest mówienie sobie: „ja tylko określam to, ja-
ko...".

Twoje określanie czy nazywanie, to po prostu przypisywanie
zjawiskom etykietek pojęciowych. Uświadom sobie względność tych
pojęć i umysłowych projekcji. Otwórz swój umysł na przebłysk na-
tury rzeczy nie nazwanych, świeżych, żywych i nie wykoncypowa-
nych.

Kontemplując swoją osobę, badaj i zastanawiaj się: „Kim je-
stem?".

Nasłuchuj odpowiedzi, które pojawiają się w formie zmiennego
przepływu fizycznych i emocjonalnych doznań, stanów umysłu czy
świadomości. Wystrzegaj się wszelkich idei, przypisywanych sobie
jako całości. Doświadczaj i uświadamiaj sobie, że jesteś czymś więcej
niż tylko myślami o tym, kim jesteś.

Kim naprawdę jesteś?

14* Medytacja na cztery elementy

Zacznij od kilku minut relaksu i obserwacji oddechu. Następnie
skieruj uwagę na pierwiastek ziemi w swoim ciele - aspekt twojego
istnienia charakteryzujący się zwartością i solidnością. Odczuwaj
masywność ciała, jego ciężar i kształt. Kiedy oddychasz, kontempluj
ten pierwiastek, doświadczany jako forma, stan skupienia, masa
i ciężar.

Teraz przenieś uwagę na pierwiastek wody - aspekt świata
i twojej cielesności, który jest płynny i spoisty. Odczuwaj lub wy-
obrażaj sobie tę dynamiczną płynność - krew, limfę i inne wody
życia, płynące w twoim ciele. Uzmysławiaj sobie, jak żywioł wody
przejawia się w świecie, w którym żyjesz.

Pierwiastek ognia jest powiązany z ciepłem, światłem, gorącem
ciała i świata. Odczuwaj to wewnętrzne, witalne ciepło, które ulat-
nia się w chwili śmierci. Doświadczaj, jak żywioł gorąca i światła
promieniuje we wszystkich żyjących istotach i w otaczającym cię
świecie.

Pierwiastek powietrza odnosi się do wolnych przestrzeni we-
wnątrz ciała, jest związany z ruchem i przepływem oddechu. Funk-
cja oddychania dynamicznie łączy nas ze światem. Na bardziej sub-
telnym poziomie pierwiastek powietrza wiąże się z ruchem energii
w wewnętrznych systemach energetycznych ciała, przedstawianych
czasem na wykresach akupunkturowych czy na ezoterycznych ma-
pach ciała. W szerszej skali żywioł ten przędzie sieć rezonujących
energii, które regulują metabolizm planety i zestrajają nas z ruchami
niebios. Kontempluj obecność pierwiastka powietrza w sobie i wo-
kół siebie.

Duchowy wgląd i zrozumienie wiążą się z najbardziej podstawo-
wym, a jednocześnie najsubtelniejszym, nie mającym fizycznej natu-
ry żywiołem. Nadano mu wiele nazw: świadomość, eter, umysł,

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________127

duch, to co nie umiera, itd. Jest to ożywiająca siła, jedyna w swoim
rodzaju witalna esencja, która widzi poprzez nasze oczy, słucha po-
przez nasze uszy, jest zawsze przytomna i świadoma w sercu każdej
czującej istoty.

Kontemplacja pięciu żywiołów jest wykorzystywana w wielu tra-
dycjach jako środek umożliwiający człowiekowi głębsze sprzymie-
rzenie się z pierwiastkami życia wewnątrz i na zewnątrz nas oraz
z kosmosem.

15. Medytacja na puste ciało

Jedna z najskuteczniejszych technik, pozwalających uwolnić sku-
mulowane napięcie, to doświadczanie, że nasze własne ciało jest
puste, otwarte i wypełnione czystą przestrzenią. Nie postrzegaj tej
przestrzeni jako konkret czy jako „czarną dziurę", ale raczej jako
wewnętrzną otwartość, w której uczucia i doznania mogą swobodnie
pojawiać się i znikać; wewnętrzną przestronność, pozbawioną
wszelkich przeszkód czy jakiegokolwiek poczucia substancjalności
i spoistości.

Ta pozornie prosta metoda, wykorzystywana przez tysiące lat,
jest w ostatnich czasach szeroko opisywana, jako środek na integra-
cję i optymalizację funkcjonowania neuromięśniowego, autonomi-
cznego i centralnego systemu nerwowego. Służy także redukcji bólu,
podnoszeniu naszej wytrzymałości oraz ogólnej koordynacji psycho-
fizycznej.

Zajmij wygodną pozycję, pamiętając o zachowaniu prostych ple-
ców. Zrelaksuj się.

Skieruj swoją uwagę na oddech. Wyobrażaj sobie, że wdychasz
powietrze w swoją głowę. Pomocne będzie wizualizowanie oddechu
w formie krystalicznej, świetlistej poświaty, która całkowicie głowę
wypełnia. W czasie wydychania pozbywaj się z głowy uczucia spo-
istości czy solidności. Wyobrażaj sobie, że twoja głowa jest całkowi-
cie otwarta i wypełniona przestrzenią. Odczuwaj i doświadczaj wra-
żeń i wibracji, swobodnie pojawiających się i znikających w rozległej
przestrzeni tej części ciała.

Następnie wyobrażaj sobie, że wdychane powietrze rozprze-
strzenia się na obszar szyi i gardła. Obszar ten otwiera się na prze-
pływ energii życiowej, wibracji i wrażeń. Doświadczaj uczucia we-
wnętrznej otwartości, przestrzeni pozbawionej spoistości czy solid-
ności.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________129

Kontynuuj to ćwiczenie, stopniowo i świadomie kierując powie-
trze w kolejne części ciała. Za każdym razem w inny obszar. „Wdy-
chaj" doznanie świetlistej, otwartej przestrzeni w swoje ręce, ramio-
na, barki, klatkę piersiową, brzuch, biodra, pośladki, genitalia, nogi
oraz w stopy. Kiedy wydychasz, odczuwaj i w plastyczny sposób wy-
obrażaj sobie, że każdy rejon pozostaje całkowicie otwarty na stru-
mień doznań i wibracji. Pośród tego przepływu doświadczaj wewnę-
trznego bezruchu i spokoju, który zawiera w sobie wszystkie niezli-
czone zmiany i wibracje.

Następnie zagłęb się w doświadczeniu pustki swojego ciała, nie
twórz koncepcji, nie analizuj. Pozwól myślom, uczuciom, spostrze-
żeniom i wyobrażeniom, niczym bańkom mydlanym, powstawać
i zanikać w przestrzeni umysłu. Doświadczaj swojego ciała jako jed-
ności i całości, odczuwaj, jak całe nagromadzone napięcie powoli się
rozpuszcza. Z każdym kolejnym oddechem pogłębiaj wewnętrzną
harmonię i delikatnie wyostrzaj swoją świadomość.

Początkowo możesz spostrzec, że pewne rejony twojego ciała
sprawiają wrażenie napiętych i jakby skamieniałych. Możesz być
niezdolny do świadomego odczuwania tych obszarów. Wielu ludzi
odcina się od niektórych części swojego ciała z powodu bolesnych
przeżyć z przeszłości, zabiegów chirurgicznych, bycia wykorzystywa-
nym w dzieciństwie czy innych uświadomionych bądź stłumionych
urazów. Jak długo będą w tobie obszary odcięte od ciebie jako cało-
ści, tak długo możliwości umysłu będą zablokowane. Te „zamknięte
szuflady" w ciele są twoją piętą achillesową, ponieważ stanowią one
glebę, na której wzrastają niszczące choroby i rak. Niniejsza metoda,
w połączeniu z masażem mentalnym (str. 132), pozwala odblokować
tego rodzaju obszary w naszym ciele.

W miarę praktykowania bez trudu będziesz w stanie wyobrażać
sobie i faktycznie odczuwać, że całe twoje ciało od szczytu głowy po
koniuszki palców jest całkowicie otwarte, pozbawione napięć, zinte-
growane i promieniejące. Takie wewnętrzne odczuwanie siebie jako
całości, umożliwi ci odzyskanie utraconych rejonów ciała i umysłu.

Stosując medytację na puste ciało, z czasem będziesz mógł osią-
gać stan takiej integracji, otwartości i lekkości już za pierwszym od-
dechem.

130_________________________________Joel Levey
Odmiany bardziej zaawansowane

Poniższe warianty tej medytacji potęgują zdolność koordynacji
naszego ciała i umysłu, a także wzmacniają naszą umiejętność samo-
leczenia.

1. Rozpuść swoje ciało w otwartej przestrzeni. Następnie jpcznij
wyobrażać je sobie w różnych rozmiarach. Niech twoje ciało stanie
się małe, coraz mniejsze. Zredukuj je do rozmiarów ziarenka seza-
mu, a następnie rozszerz, aż wypełni sobą pokój, budynek, planetę,
Drogę Mleczną i cały wszechświat. Przeznacz tyle czasu, ile będziesz
potrzebował, aby rozwinąć tego rodzaju elastyczność umysłu. U-
trzymując poczucie jedności i świetlistej otwartości, przechodź ko-
lejno od wyobrażania sobie swojego ciała jako nieskończenie małe
do wyobrażenia go sobie jako nieskończenie rozległe.

2. Gdy już dobrze zaznajomisz się z powyższą techniką, przejdź
do następnego wariantu. Skoncentruj się na swoim ciele i odczuwaj
je jako puste i promieniejące. Następnie wypełnij swoją świadomo-
ścią cały wszechświat. Wyobrażaj sobie, że wszechświat stopniowo
rozpuszcza się i wnika w twoje ciało. Wizualizuj, ze z kolei twoje
ciało ulega rozpuszczeniu, jednocześnie od góry i od dołu, po czym
przeobraża się w małą kulę światła w centrum klatki piersiowej.
Dalej wyobrażaj sobie tę świetlistą kulę — twój umysł — jak staje się
coraz mniejsza, aż w końcu stapia się z jasną i rozległą przestrzenią.

Spoczywaj w nieograniczonej przestrzeni: spokojny, cichy, kla-
rowny, wolny od tworzenia koncepcji. Kiedy w tym bezruchu umy-
słu powstanie pierwsza myśl, natychmiast wyobraź sobie, że poja-
wiasz się w formie pustego ciała. Tym razem jednak odczuwaj, że
wcześniejsze, ograniczające cię negatywne myśli, nawyki i postawy
oraz wrażenie ciężkości w ciele całkowicie rozpuściły się w prze-
strzeni, a ty pojawiasz się świeży, jasny, promieniejący i oczyszczony
- w pewnym sensie, odrodzony.

Jeśli będziesz często praktykował te medytacje, siła starych, o-
graniczających cię wzorców stopniowo zaniknie, pozwalając ci
w bardziej twórczy sposób reagować na okoliczności i wyzwania
życia.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________131
Zastosowanie praktyki

Wprowadź w codzienne życie osiągnięte poczucie wewnętrznej
integracji i otwartości. Świadomie wykorzystuj oddech, by pomóc
sobie w przywoływaniu tego stanu. Aby odnieść więcej korzyści
z praktyki, zacznij zwracać uwagę na przestrzeń i odległość pomię-
dzy przedmiotami. Wyobrażaj sobie i odczuwaj objętość oraz natu-
ralne promieniowanie innych ludzi czy obiektów. Zauważaj, jak
przestrzenie pomiędzy samochodami, budynkami, ludźmi czy chmu-
rami, faktycznie je łączą. Ćwicz swoją wewnętrzną i zewnętrzną per-
cepcję, by doświadczać jak przestrzeń, wewnątrz i na zewnątrz, łączy
wszystko. Doskonaląc się w praktyce, stopniowo zaczniesz postrze-
gać rzeczy i obiekty jako puste i przestrzenne. Nauczysz się rozpo-
znawać przestrzeń jako jednoczące medium, zasobne w informacje
o wielu częstotliwościach i długościach fal transformowanych przez
nasze zwykłe i subtelne zmysły. Ten rodzaj wrażliwości może zostać
wzmocniony dzięki praktyce wsłuchiwania się w ciszę pomiędzy
dźwiękami, zauważania przestrzeni pomiędzy myślami. Praktyka ta
jest podstawą rozwoju intuicji i poszerzenia zakresu zmysłowego
postrzegania.

16. Masaż mentalny

Za pomocą umysłu możesz masować wnętrze swego ciała. Prze-
mieszczaj uwagę w ciele, niczym łagodna bryza, wiejąca z wnętrza
na zewnątrz. Pozwalaj umysłowi poruszać się dogłębnie i swobod-
nie, jakby wszystko wewnątrz ciebie było uczynione ze światła
i energii. Szczególną uwagę zwróć na rejony objęte dolegliwościami
czy chorobą. Łagodnie kieruj swoim umysłem, przemieszczając go
niczym promień lasera lub światło reflektora do przodu i do tyłu,
w górę i w dół, ukośnie lub ruchem spiralnym. Intuicyjnie oceń, jak
najłatwiej przychodzi ci sterować uwagą wewnątrz swego ciała. Pró-
buj różnych podejść. Zwróć uwagę na zmienność subtelnych do-
znań. Zauważ, jak wszystko w tobie porusza się, wibruje i zmienia
z chwili na chwilę. Jeśli jest ci trudno skupić się, skieruj uwagę na
oddech, a gdy twoja koncentracja poprawi się, wróć do mentalnego
masażu swojego ciała.

Mimo że na początku będziesz pracować na poziomie imaginacji,
wkrótce rozwiniesz głęboką świadomość, która umożliwi ci - po-
przez świadomą intencję i uwagę - odbierać i faktycznie zmieniać
wzorce subtelnych doznań, intuicyjnych przeczuć i elektromagne-
tycznych energii. Chociaż na początku ciało może wydawać się być
zasypane różnymi dolegliwościami, a niektórych obszarów możemy
w ogóle nie odczuwać, jednak rejony te stopniowo same ożywią się
doznaniami i odczuciami głębszej harmonii i rezonansu.

Wieża jest tak rozległa i przestronna jak niebo. Ziemia

wokół jest wybrukowana (niezliczonymi) klejnotami

wszelkiego rodzaju, a wewnątrz (nieprzeliczone) pałace,

ganki, okna, schody, balustrady i korytarze — wszystkie

wykonane z siedmiu rodzajów cennych klejnotów.

W środku bogatej i wspaniale zdobionej wieży znajdują

się setki tysięcy (...) wież, z których każda jest tak samo

bogato zdobiona jak główna wieża i równie rozległa jak

niebo, l wszystkie te nieprzeliczone wieże wzajemnie

sobie nie zawadzają - każda zachowuje swoją
indywidualność, pozostając w pełnej harmonii z resztą;

(...) są całkowicie przemieszane, a jednak stoją

w doskonałym ładzie. Sudhanan, młody pielgrzym, widzi

siebie jednocześnie we wszystkich tych wieżach, jak

również w każdej z nich z osobna, gdyż wszystkie

zawierają się w jednej, a jedna we wszystkich.

Avatamsaka Sutra

17. Centrum twojej mandali

We wszystkich sztukach i naukach, mających sakralny charakter,
znajdujemy nawiązanie do metod tworzenia sfery mistycznej prze-
strzeni. Sfery te są często przedstawiane jako mandale, uzdrawiające
koła, gotyckie okna, neolityczne kręgi kamienne czy inne święte
symbole. Każde z nich ma swoje centrum i obrzeże. Każde jest na-
rzędziem kontemplacji, prowadzącym umysł ku poznaniu i pełniej-
szemu uczestnictwu w dynamicznej grze sił, jaka toczy się w nas
i wokół nas.

Usiądź wygodnie i zrelaksuj się. Staraj się wdychać powietrze,
jakbyś wchłaniał w siebie wszechświat. Wydychaj z centrum swojej
wewnętrznej mandali. Odczuwaj siebie, siedzącego w jądrze własne-
go wszechświata. Wyobrażaj sobie, jak pole twojej energii i świado-
mości powoli rozszerza się, obejmując i ożywiając otaczającą cię
przestrzeń.

Niech oddech naturalnie przypomina ci o twoim dynamicznym
związku z wszechświatem. Pamiętaj, że zawsze, gdziekolwiek byś nie
był, znajdujesz się w centrum swojego świata. Pamiętaj, że każda
istota również stale przebywa w centrum swojej własnej mandali.
Wzajemne przenikanie się tych pól energii i świadomości wypełnia
przestrzeń zawiłą siecią oddziaływań mandal, które promieniują
z centrum każdego atomu i każdej istoty.

Każda istota „obejmuje" i „jest obejmowana" przez pozostałe.

Siedź mocno, pewnie i spokojnie w sercu mandali swojej energii
i świadomości.

Jeśli jakieś doświadczenie wytrąci cię z tego centrum, skoncen-
truj się na oddechu i ponownie spocznij w mandali.

18. Kropla l ocean

Oddychaj spokojnie i naturalnie, bez wysiłku uwalniaj i rozpusz-
czaj w przestrzeni umysłu myśli i napięcie.

W trakcie wdychania powietrza wyobrażaj sobie kroplę jasnej,
świetlistej energii, umiejscowioną w twoim wnętrzu. Z kolei kiedy
wydychasz, wyobrażaj sobie, że banieczka ta powiększa się... i roz-
szerza poza granice ciała, w otaczającą cię przestrzeń. Wraz z wde-
chem wypełniaj się tą świetlną energią. Z każdym wydechem wy-
obrażaj sobie, że kuleczka jasnej energii otwiera się i rozprzestrzenia
bez przeszkód, przenikając ściany, budynki i ziemię wokół ciebie.
Pozwól, by twoje „małe ja" otworzyło się i rozprzestrzeniło. Pozwól
wszelkim uczuciom, doznaniom i wibracjom rozszerzać się, otwierać
jak bańka i rozpuszczać, niczym chmury znikające w przestrzeni
nieba. Wykorzystaj oddech, by nauczyć się rozprzestrzeniać własną
świadomość tak, jak rozchodzi się krąg fal na spokojnym stawie, po
wrzuceniu kamyka... ach... otwarcie... otwarcie... we wszystkich
kierunkach... odczuwanie przestrzeni nad sobą, pod sobą... otwarcie
przed sobą i za sobą... kula energii, świadomość życia wszędzie wo-
kół... otwarcie i rozprzestrzenianie się z każdym oddechem...

Następnie, gdy wdychasz, pozwól tej świetlistej energii przybrać
przyjemną barwę, np. niebieską (spokój), czerwoną (ciepło) lub
jakikolwiek inny nacechowany emocjonalnie kolor, który ci odpo-
wiada. Niechaj wypełni cię głęboko i całkowicie. Wraz z wydechem
otwieraj tę kolorową kulę-uczucie i rozszerzaj ją w sobie i wokół
siebie. Wyobrażaj sobie, jak świetliste fale ciepła i szczęśliwości
rozprzestrzeniają się dookoła. Zagłębiaj się w atmosferze spokoju
i pozytywnych wibracji otaczającego cię świata. Spraw, by źródło
twojej wewnętrznej energii ożywiło się i rozszerzyło, niosąc także
pożytek znajdującym się w pobliżu innym ludziom.

Kiedy już umocniłeś to pole psychicznego komfortu, wyobraź

136_____________________________________Joel Levey

sobie, że wyzwala ono odzew ze strony wszechświata. Wyobrażaj
sobie, że twoja kropla-jądro energii rozprzestrzenia się, po czym
powraca jako ocean spokoju, ciepła i miłości, wpływający do twoje-
go wnętrza. Doświadczaj równocześnie uczucia ekspansji i uczucia
kumulacji. Drobna kropla twojego umysłu otwiera się na zewnątrz
i rozpuszcza w rozległym oceanie pozytywnie wibrującej energii.
Ocean ten wpływa w ciebie, skupiając się w kropli. Wyobraź sobie,
że twoje ograniczenia, ból, myśli i troski rozpuszczają się w tym
swobodnym pulsowaniu.

Inny wariant

Metoda ta może także doskonale służyć rozpuszczaniu negatyw-
nych emocji.

W trakcie wydechu pozwól energii lub odczuciu bólu otworzyć
się i rozpuścić w przestrzeni. Kiedy wibracja energii bólu rozprze-
strzenia się, odczuwaj bądź w wyrazisty sposób wyobrażaj sobie, że
z otaczającego cię oceanu energii spływa uzdrawiające echo. Sta-
raj się widzieć leczniczą falę, która wpływa w ciebie i rozpuszcza się
w rejonie bólu. Jeśli np. odczuwasz pieczenie, pozwól temu dozna-
niu rozszerzyć się, i jednocześnie wchłaniaj w siebie chłodną, koją-
cą energię. Kiedy czujesz niepokój, pozwól temu uczuciu otworzyć
się, rozprzestrzenić i rozpuścić, przy równoczesnym odczuwaniu
napływu głębokiego spokoju i zadowolenia. Swobodnie pobieraj ze
świata to, czego najbardziej w danym momencie potrzebujesz. Wy-
dychając, rozpuszczaj ogniska napięć, które zaciemniają twój umysł,
blokują serce i ciało. W pełni otwórz się na harmonię wszechświata.
Niech oddech naturalnie i bez wysiłku obmyje twoje tkanki
w kąpieli tlenu i światła, rozpuszczając wszelkie napięcie czy ból.
Niech wypełni cię miłością, odwagą i siłą, których potrzebujesz, by
uwolnić lęk, zwątpienie czy gniew i odpocząć w poczuciu, że jesteś
pełnią.

Oddychaj i wchłaniaj to, czego potrzebujesz... uwalniaj stare o-
graniczenia... spoczywaj w poczuciu integracji... dostrajaj się do
pozytywnych, leczniczych właściwości, których w danej chwili po-
trzebujesz...

19. Przekształcanie emocji

Nasze emocjonalne reakcje są zazwyczaj uwarunkowane i ma-
chinalne. Miotani wiatrami emocji często doświadczamy pomiesza-
nia, dysharmonii i fizycznych dolegliwości. Kiedy zrozumiemy ich
naturę, będziemy w stanie przejąć większą kontrolę i odpowiedzial-
ność za swoje uczucia i zachowanie. Dzięki wzbudzaniu pozytyw-
nych emocji jako antidotum na egoistyczne i destruktywne reakcje,
możemy nauczyć się odzyskiwać równowagę, nieść harmonię umy-
słowi i ciału.

Aby móc pracować ze swoimi reakcjami, musimy najpierw zro-
zumieć, w jaki sposób emocje funkcjonują. Jeden ze sposobów po-
dejścia do tego zagadnienia został zilustrowany przez poniższy
schemat. Przedstawiono tu cztery podstawowe emocje oraz odpo-
wiadające im cztery potencjalne stany neurotyczne. Każda neuroza
może zostać przekształcona w adekwatną, pozytywną emocję. Na
rysunku opisano je dużymi literami. Wyrażają one to, co dla ludz-
kiej istoty jest dojrzałe, prawdziwe i naturalne. Natomiast uczucia
opisane małymi literami określają stan, który ujawnia się wtedy, gdy

SPOKÓJ

jpr Apatia \
/ J

_ RADOŚĆ
MIŁOŚĆ / Podniecenie

Przywiązanie

WSPÓŁCZUCIE
Sentymentalizm

~™ Neutralizowanie

138____________________________________Joel Levey

doświadczenie ma egocentryczne zabarwienie. Pierwsze są przeja-
wem prawdziwej natury naszego umysłu, podczas gdy drugie to ego-
centryczne, egoistyczne aspekty, w które pozytywne uczucia mogą
się łatwo przerodzić.

SPOKÓJ może prowadzić do apatii, «•$

RADOŚĆ do ekscytacji,
WSPÓŁCZUCIE do sentymentalizmu,
MIŁOŚĆ do przywiązania.

Trening medytacyjny pomaga nam skupić swoją uwagę, aby zro-
zumieć wzajemną grę postaw mentalnych, emocji i reakcji fizycz-
nych. Wiedza ta pozwoli utrzymać lub przywrócić wewnętrzna rów-
nowagę, dzięki wzbudzaniu w sobie odpowiedniej emocji, będącej
antidotum na dany zaburzony stan. Na przykład:

MIŁOŚĆ przeciwdziała apatii.
SPOKÓJ zapobiega ekscytacji.
RADOŚĆ rozpuszcza sentymentalizm.
WSPÓŁCZUCIE redukuje przywiązanie.

Jeśli czujesz się znudzony, pozwól sobie kochać tego, kogo ko-
chasz, ale sięgnij swoją miłością także poza tę osobę, ku tym, którzy
mogą właśnie teraz potrzebować miłości.

Jeśli twoje współczucie rozpuściło się w sentymentalności, od-
wołaj się do radości, a jeśli jesteś zbyt podekscytowany, wycisz się
i wytwórz w sobie uczucie spokoju.

Pamiętaj! Każda z twoich emocji może być wyrażana z poziomu
pełni ludzkiej istoty bądź też z poziomu osobistych uprzedzeń i ego-
centryzmu. Pierwsze czyni cię wolnym, podczas gdy drugie usidla
cię w cyklu wiecznej dysharmonii.

Inne metody przekształcania emocji

1. Kiedy owładną tobą emocje, skoncentruj uwagę na fizycznych
doznaniach płynących z ciała oraz na własnych uczuciach - pomija-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________139

jąć zewnętrzną sytuację czy zaangażowane w nią osoby. Jeśli czujesz
napięcie, zablokowanie lub ucisk w ciele, skup się na tym miejscu.
Oddychaj... i rozluźnij się. Pamiętaj, tylko ty jesteś odpowiedzialny
za swoje mentalne, emocjonalne i fizyczne reakcje. Oddychaj. Roz-
luźniaj się i poszerzaj pole swojej świadomości, by znaleźć właściwe
rozwiązanie.

2. Obserwuj doznania w ciele i wyobrażenia w umyśle, towarzy-
szące twoim emocjom. Zastanów się: taki gniew, lęk, smutek czy żal,
jakie to właściwie odczucie? W której części ciała go odczuwasz? Jak
silne jest to uczucie? Skąd przychodzi i dokąd odchodzi? Czym są
myśli i nawykowe zachowania umysłu, towarzyszące określonym
stanom emocjonalnym? Odkryjesz, że intensywność reakcji emocjo-
nalnych zmniejszy się dzięki samej tylko obserwacji ich natury. U-
mysł stanie się wyciszony, klarowny i bardziej zintegrowany we-
wnętrznie.

3. Kiedy czujesz się przybity czyimś cierpieniem, niech ten ból
rozedrze twoje serce. Obudź autentyczne współczucie: współczucie
dla jego trudności, cierpienia i poczucia bezsilności; współczucie dla
własnej frustracji i bezradności; współczucie dla wszystkich, którzy
mogliby czuć się podobnie.

4. Kiedy inni postępują okrutnie i bezdusznie, pamiętaj, że nikt
się tak nie zachowuje, jeśli sam nie cierpi. Im szybciej będziesz
w stanie rozpoznać i przekształcić własne negatywne emocjonalne
wzorce, tym bardziej prawdopodobne, że nie skrzywdzisz kogoś in-
nego.

5. Pomyśl o ironii wpadania w złość z powodu odczuwania zło-
ści, czy czucia się winnym z powodu poczucia winy. Uczenie się roz-
poznawania i akceptowania starych, uwarunkowanych reakcji e-
mocjonalnych to pierwszy krok ku ich zmianie.

6. Zacznij zaprzyjaźniać się ze swoimi pomieszanymi czy nega-
tywnymi emocjami. Kiedy powstają, uśmiechnij się do siebie i men-
talnie odnotuj w umyśle: „Aha, gniew... (poczucie winy, zazdrość)...
no, tak!"

7. Rozwiń elastyczność w podejściu do emocji. Jeśli pojawi się
gniew, praktykuj wzbudzanie współczucia wobec samego siebie i in-
nych. W obliczu zachłanności rozwijaj uczucie wdzięczności za

140

Joel Levey

wszystko, co posiadasz. Doświadczając zazdrości, próbuj cieszyć się
z powodzenia innych. W przypadku irytacji ćwicz cierpliwość.

8. Gdy wszystko to zawodzi, ucz się na własnych błędach! Anali-
zuj podobne sytuacje z przeszłości, zastanów się nad przyczynami
swoich reakcji i w plastyczny sposób wyobrażaj sobie siebie w po-
dobnej sytuacji w przyszłości, reagującego w sposób, w jaki dlfciał-
byś reagować.

Kiedy rozwiniesz umiejętność rozpoznawania i akceptowania te-
go, co czujesz, będziesz w stanie lepiej rozumieć niszczący potencjał
negatywnych emocji. To bezpośrednie zrozumienie umożliwi ci
świadome kształtowanie nowych reakcji, które wniosą większą rów-
nowagę i harmonię w twoje życie i wzajemne związki z innymi.

20. Medytacja na wybaczanie

Wraz z rozwojem naszej praktyki medytacyjnej w naturalny spo-
sób stajemy się coraz bardziej świadomi tego, co dzieje się w naszych
umysłach. Zaczynamy rozumieć, co czujemy i dlaczego to czujemy.
Odkrywamy sprzeczności w swoim życiu i uświadamiamy sobie ura-
zy, których źródłem są dawne relacje z przeszłości. Stopniowo za-
czynamy wiązać „luźne końce" i leczyć rany.

Praktyka wybaczania to wspaniały sposób na wyleczenie starych
ran, które blokują nasze serca, nie pozwalając nam zaufać, pokochać
siebie i innych. Wybaczanie jest kluczem, który otwiera nas na na-
ukę, jaka płynie z bolesnych lekcji z przeszłości, jest kluczem, który
pozwoli nam wejść w wolną od przeszkód przyszłość.

Usiądź wygodnie, zrelaksuj się i skoncentruj uwagę na oddechu.
Pozwól swobodnie przepływać w umyśle wspomnieniom i emocjom,
wszystkiemu, co uczyniłeś, powiedziałeś czy pomyślałeś, a czego so-
bie nie wybaczyłeś. Rób to bez względu na to, jak bardzo bolesne są
te myśli. '

Z głębi serca powiedz: „Wybaczam sobie wszystko co złe, co u-
czyniłem w przeszłości, w sposób zamierzony lub niezamierzony,
wszelkie negatywne czyny, słowa i myśli. Dość już wycierpiałem!
Zrozumiałem, dorosłem i jestem gotów otworzyć na siebie samego
swoje serce. Obym był szczęśliwy, obym był wolny od pomieszania,
obym poznał radość głębokiego zrozumienia siebie, innych i świata.
Obym doszedł do poznania swej własnej pełni i obym pomógł in-
nym osiągnąć to samo."

Teraz, w przestrzeni przed sobą, wyobraź sobie kogoś, kogo ko-
chasz, komu chcesz wybaczyć lub czyjego wybaczenia potrzebujesz.
Bezpośrednio ze swojego serca do serca tej osoby przekaż, co nastę-
puje: „W pełni wybaczam ci wszystko, co uczyniłeś poprzez swoje
działania, słowa czy myśli, w sposób zamierzony czy niezamierzony,

142

Joel Levey

a co sprawiło mi ból. Wybaczam ci i proszę, byś i ty wybaczył mi
wszystko, czym cię skrzywdziłem, celowo lub niechcący, poprzez
moje czyny, słowa i myśli. Obyś był szczęśliwy, wolny i radosny.
Obyśmy oboje otworzyli swoje serca i umysły na miłość i zrozumie-
nie." Wyobrażaj sobie, że przesłanie to dociera i zostaje przyjęte -
utwierdź się w tym uzdrawiającym waszą relację uczuciu. Następnie
rozpuść tę wizję w przestrzeni.

Z kolei wyobraź sobie przed sobą kogoś, wobec kogo czujesz silną
urazę czy niechęć. W miarę własnych możliwości postaraj się ze
swojego serca do serca tej osoby wysłać następujące przesłanie:
„Z całego serca wybaczam ci wszystko, co uczyniłeś mi, w sposób
zamierzony czy niezamierzony, a co sprawiło mi ból. Wybaczam ci
czyny, myśli i słowa, których użyłeś pod moim adresem, działając
pod wpływem bólu, pomieszania, bezduszności lub lęku. Wybaczam
ci i proszę, byś i ty wybaczył mi to, że świadomie bądź nieświadomie
zamknąłem przed tobą swoje serce. Proszę o wybaczenie za to, że
zadałem ci cierpienie. Obyś był szczęśliwy. Obyś był wolny od cier-
pienia i pomieszania. Obyśmy oboje otworzyli swoje serca na miłość
i zrozumienie." Wyobrażaj sobie, że przesłanie dotarło i zostało
przyjęte oraz utwierdź uzdrawiający proces, jaki dokonał się we-
wnątrz ciebie, między wami. Po czym spraw, by wyobrażenie to
roztopiło się w przestrzeni.

Następnie pomyśl o tych wszystkich ludziach, przed którymi za-
mknąłeś swoje serce. Przypomnij sobie, jak czułeś się i co robiłeś,
gdy ludzie złorzeczyli ci, używali nieprzyjemnych słów, zajmowali
twoje miejsce do parkowania, wpychali się przed tobą do kolejki.

Zastanów się, jak wiele osób skrzywdziłeś w ten czy inny sposób
swoimi świadomymi lub nieświadomymi działaniami, słowami czy
myślami. Ile razy sam złorzeczyłeś, wpychałeś się bez kolejki, nie-
grzecznie się odzywałeś.7 Wyobraź sobie siebie w takich rolach,
w formie niezliczonych osób, które stoją przed tobą. Ze swojego
serca do ich serc przekaż esencję następujących słów: „Wybaczam
wam wszystko, co zrobiliście, celowo czy niechcący, a co sprawiło mi
ból. Wybaczam wam i proszę o wybaczenie tego, co sam uczyniłem,
w sposób zamierzony bądź niezamierzony, a co przyniosło wam
cierpienie. Obyśmy wszyscy stwarzali powody dla przyszłego szczę-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________143

ścia w naszym życiu. Obyśmy dojrzeli i przekształcili przyczyny swo-
jego cierpienia. Obyśmy wszyscy poznali radość prawdziwego zro-
zumienia i przyjaźni. Obyśmy otwarli swoje serca i umysły na siebie
i spotkali się w harmonii.

Powtarzaj tę medytację tak często jak tylko masz ochotę. Na ko-
niec wyobrażaj sobie i odczuwaj, tak żywo i szczerze jak potrafisz, że
rzeczywiście uwolniłeś się od całego poczucia winy. Doświadcz od-
puszczenia i wyrozumiałej akceptacji swoich przeszłych uczynków.

21. Rozwijanie współczucia

Poniższa medytacja pochodzi z rozmowy z Dalajlamą.

„Unikaj krzywdzenia innych i gdy to tylko możliwe, bądź gotów
do niesienia pomocy." Jeśli pragniesz rozwinąć współczucie, postę-
puj zgodnie z tym przesianiem.

Rozpoczynając medytację, wyobraź sobie siebie jako osobę neu-
tralną. Z prawej strony zobacz swoje dawne, egoistyczne „ja" w po-
staci osoby myślącej tylko o sobie, zupełnie nie troszczącej się o in-
nych, chcącej każdego wykorzystać i nigdy nie będącej zadowoloną.
Po swojej lewej stronie wyobrażaj sobie grupę ludzi, którzy autenty-
cznie cierpią i potrzebują pomocy.

A teraz pomyśl: wszystkie istoty naturalnie pragną być szczęśliwe
i chcą uniknąć cierpienia; wszyscy, bez wyjątku, mają prawo do
szczęścia i do braku cierpienia. Rozważ w mądry i altruistyczny spo-
sób: wszyscy chcą szczęścia, nikt nie chce być niemądrą czy egois-
tyczną osobą.

Sam więc widzisz, że jeśli chcesz być dobrym, rozsądnym i lo-
gicznie myślącym człowiekiem, wówczas nie możesz utożsamiać się
z odizolowaną, egoistyczną, chciwą i niezadowoloną jednostką znaj-
dującą się z prawej strony. Gdybyś miał dokonać wyboru pomiędzy
taką osobą a grupą cierpiących, na pewno wybrałbyś grupę.

Kiedy praktykujemy tę technikę, naturalne jest, że lewa strona
zdobywa nasze serce. Im bardziej opowiadamy się za wyborem tej
strony, tym bardziej oddalamy się od swego egoizmu. Ponieważ to ty
medytujesz, twoje własne poczucie altruizmu będzie wzrastać. Jeśli
codziennie praktykujesz w ten sposób, będzie to dla ciebie bardzo
pomocne.

Niezwykle trudno jest utrzymać serce otwarte na

otaczające nas cierpienie, a jednocześnie zachować

rozróżniającą mądrość. O wiele łatwiej jest robić tylko

jedno: mając otwarte serce, zatracić się w politowaniu,

empatycznym cierpieniu, świętym oburzeniu, itp., bądź

pozostawać w oddaleniu i odizolowaniu, niczym bierny

obserwator. Gdy zrozumiesz już, że prawdziwe

współczucie to połączenie otwartego serca i wyciszonego

umysłu, nadal trudno będzie ci znaleźć równowagę.

Najczęściej zaczynamy od robienia tych rzeczy na

przemian. Otwieramy swoje serca i zatracamy się

w melodramacie, po czym wycofujemy się z tego

wielkiego otwarcia, medytujemy, odzyskując swoje ciche

centrum. Ponownie otwieramy się, znów wchodzimy

w ten taniec, i tak postępujemy cykl za cyklem.
Potrzebujemy dłuższej chwili, nim uda nam się osiągnąć

równowagę. Na początku, kiedy kierujemy się tylko

rozróżniającą mądrością, czujemy się jak nieczuła, zimna

ryba, jakbyśmy utracili swoją wrażliwość i troskliwość.

Za każdym jednak razem, gdy znów się otwieramy na

uczucia, zatracamy się w dramacie i dostrzegamy swoje

kłopotliwe położenie: jeśli rzeczywiście chcemy pomóc

innym, którzy cierpią, musimy rozwinąć równowagę

pomiędzy sercem a umysłem, tak byśmy byli czujący

i wrażliwi, a jednocześnie jaśni i otwarci. Musimy

pozostawać dokładnie na krawędzi tej równowagi.

Wydaje się to niemożliwe, a jednak osiągamy to.

Początkowo utrzymujemy równowagę za pomocą

świadomej kontroli. Ostatecznie jednak stajemy się

po prostu przeja wem jedności otwartego serca

i wyciszonego umysłu. Wówczas nie ma już walki;

jest tylko sposób, w jaki istniejemy.

Ram Dass

22. Medytacja na miłującą życzliwość

Medytacja ta została zainspirowana przez B. A/ana Wallace'a.

Rozluźnij swoje ciało, weź trzy głębokie wdechy i przez krótką
chwilę obserwuj naturalny przepływ powietrza.

Ze spokojnym i wyciszonym umysłem wejdź w refleksyjną medy-
tację miłującej życzliwości. W praktyce tej początkowo skupiamy się
na sobie. Rozpatrujemy negatywne zachowania, do których wciąż
mamy skłonność, błędne wzorce w umyśle, którym wciąż podlegamy
- rozpoznając jednak, że w głębi duszy jesteśmy esencjonalnie czy-
ści, że nasz umysł w swej istocie jest niesplamiony. Posiadamy nie-
zgłębiony potencjał mądrości i współczucia, a nasze pragnienie za-
dowolenia i szczęśliwości oraz bycia wolnym od cierpienia można
uznać za przejaw owej prawdziwej natury. Pozwólmy jej ujawnić się
tak, aby mogła zamanifestować swój pełny potencjał. Akceptując
niedoskonałości, negatywne cechy i wzorce zachowań, wyrażaj gorą-
ce życzenie: „Obym był wolny od negatywności, wolny od uczucia
gniewu, wolny od przywiązania, wolny od pomieszania, wolny od
arogancji. Obym był wolny od mentalnego cierpienia, wynikającego
z tego rodzaju postaw umysłu. Obym rozpoznał i pielęgnował inne
strony swojej osobowości - miłującą życzliwość i współczucie, mą-
drość i cierpliwość - cały szereg zdrowych właściwości, które także
są we mnie obecne. Zarówno dla mojego jak i innych szczęścia, oby
cechy te ujawniły się i rozkwitły. Obym doświadczał wspaniałego
uczucia powodzenia i harmonijnego sposobu życia, wynikających
z pełnej stabilizacji umysłu, głębokiego współczucia i wglądu. Obym
był dzięki temu szczęśliwy. Oby moje lęki i smutki odeszły. Obym
znalazł niezmąconą niepokojem radość, która nie przemija, nie o-
piera się na kilku przyjemnych podnietach czy pomyślnych okolicz-
nościach, lecz ma swoje źródło w głębi mojego serca". Wyobrażaj to

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________147

sobie tak żywo i tak realistycznie, jak tylko potrafisz. Poczuj, że
wszystko to dzieje się właśnie teraz.

Następnie wyobraź sobie kogoś, kogo lubisz, szanujesz i kochasz,
osobę, na widok której reagujesz natychmiast spontaniczną radością
i uczuciem miłości. „Ktoś taki, podobnie jak i ja sam,* prawdopo-
dobnie również posiada wady, przejawia skłonność do niezdrowych
aktywności czy mentalnych zaburzeń; lecz osoba ta, niczym ja sam,
posiada prawdziwą naturę umysłu i pełną możliwość duchowego
przebudzenia; podobnie do mnie pragnie być wolna od żalu i do-
świadczać autentycznej radości i szczęśliwości. Być może ta istota na
zawsze uwolni się od emocjonalnych zaburzeń, szkodliwych zacho-
wań, smutku, sprzeczności i wynikającego z nich cierpienia. Być
może odkryje ona w sobie pozytywne właściwości i będzie je rozwi-
jać, bez względu na wybraną przez siebie tradycję duchową. Oby
znalazła najlepszą dla siebie drogę. Oby dzięki temu rozwinęła owe
zdrowe właściwości i odsłoniła swoją prawdziwą naturę. Oby, po-
dobnie jak i ja sam, była wolna od cierpienia i nieszczęść, oby miała
się naprawdę dobrze i oby była szczęśliwa." Wyobrażaj to sobie tak
żywo, jak tylko potrafisz.

Skoncentruj się teraz na kimś, kto jest ci obojętny. Może to być
ekspedientka w sklepie spożywczym, którą często widujesz, sprze-
dawca ze stacji benzynowej, kolega czy ktoś, z kim pracujesz - oso-
ba, wobec której nie żywisz żadnych specjalnych uczuć. Uświadom
sobie, że ten ktoś również, podobnie jak ty, posiada prawdziwą na-
turę umysłu, podobnie jak ty, odczuwa cierpienie i radość. Osoba ta
może nie posiadać żadnej duchowej orientacji, lecz jej doświadcze-
nie cierpienia i radości nie będzie przez to mniej realne czy ważne.
Wyrażaj życzenie, oby rozwijała ona pozytywne, a ujarzmiała nega-
tywne właściwości; oby podobnie jak ty sam, miała się dobrze i była
szczęśliwa, wolna od niepotrzebnego bólu, nieszczęść czy lęków.
Wyobrażaj sobie, że tak jest.

W końcu wyobraź sobie kogoś, kogo rzeczywiście nie lubisz, ko-
go nie chciałbyś w ogóle widzieć, o kim nawet nie chciałbyś słyszeć.
Przypuszczalnie osoba ta skrzywdziła cię; być może posiada ona ce-
chy charakteru, którymi gardzisz. Uświadom sobie i rozpoznaj, że
źródłem cierpienia są negatywne stany naszego umysłu, błędne po-

148

Joel Levey

stawy czy wzorce. Pomyśl, że osoba taka podlega im tak samo jak
i ty, a prawdopodobnie w jeszcze większym stopniu. Podobnie jak
nieprzydatne jest identyfikowanie się ze swoimi niedoskonałościa-
mi, tak samo nie utożsamiajmy innych z ich wadami, zaburzeniami
i schorzeniami. Uświadom sobie, że istota ta, podobnie jak i ty, pra-
gnie być szczęśliwa i wolna od cierpienia. Być może sposób'w jaki
usiłuje to osiągnąć jest niewłaściwy, lecz jej życzenia nie są przez to
mniej realne ani doświadczanie radości i smutku mniej autentyczne.
Gdyby osoba ta znalazła skuteczne środki na osłabienie nieszczęścia
i usunięcie przyczyn swoich niepowodzeń czy sprzeczności, wówczas
powody, dla których czujesz niechęć do niej, zniknęłyby, a w to
miejsce pojawiłoby się uczucie miłości. W takim kontekście bez
trudu powinno nam przyjść wyrażenie życzenia: „Oby osoba ta,
podobnie jak i ja, czuła się dobrze i była szczęśliwa, oby była wolna
od cierpienia, oby jej Prawdziwa Natura ujawniła się, a jej piękno
uzewnętrzniło się". Wyobrażaj sobie, że tak w istocie jest.

Kiedy zbliżasz się do końca medytacji, spróbuj wyrazić swoją ży-
czliwość także poprzez formę. Wyobrażaj sobie perłę z białego, pro-
mieniującego światła, której naturą jest czystość i miłująca życzli-
wość, i która jest samą esencją Prawdziwej Natury Umysłu. Wizu-
alizuj tę perłę w swoim sercu. Postrzegaj ją jako niewyczerpane
źródło światła, które przenika każdą komórkę twojego ciała, wypeł-
nia cię miłującą życzliwością, nieskazitelną czystością i zdrowiem.

Następnie wyobrażaj sobie, że twoje ciało jest tak przepełnione
światłem, że nie może go pomieścić, a jego blask wypływa na ze-
wnątrz we wszystkich kierunkach. Niewyczerpane źródło promie-
niuje wszędzie wokół, wyrażając twoją miłującą życzliwość i troskę
o wszystkie istoty, które podobnie jak i ty pragną uwolnić się od
cierpienia i osiągnąć szczęście. Wyobrażaj sobie, że promienie świa-
tła docierają do wszystkich istot - rozjaśniają twoje sąsiedztwo, miasto,
całe otoczenie, niosąc pożywienie tam, gdzie panuje ubóstwo i głód,
deszcz tam, gdzie panuje susza, harmonię tam, gdzie występują
konflikty oraz miłość tam, gdzie rządzi nienawiść. Pozwólmy temu
światłu rozprzestrzeniać się wokół całego globu i dalej...

W ten sposób ofiarowujemy zasługę - pozytywny potencjał i du-
chową silę, zgromadzone dzięki tej praktyce - nie tylko w imię wła-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________149

snej, indywidualnej pomyślności, ale również w intencji szczęścia
wszystkich, bez wyjątku, istot i pokoju na całym świecie. Dajemy
wszystko, co mamy, a w zamian otrzymujemy znacznie więcej.

Jeśli przynajmniej raz dziennie będziesz kończyć wt, taki sposób
swoją sesję medytacji, nada to głębszy wymiar całej twojej praktyce;
przyniesie też ogromny pożytek tobie i ludziom, z którymi się kon-
taktujesz.

23. Cztery niezmierzoności

W praktyce tej kontemplujemy nieograniczoną miłość, współ-
czucie, życzliwą radość i bezstronność oraz rozprzestrzeniamy te
uczucia na wszystkie czujące istoty, poprzez bezmiar czasu i prze-
strzeni.

Postrzegaj miłość jako pragnienie szczęścia dla wszystkich i-
stot, współczucie jako pragnienie, by wszyscy byli wolni od
cierpienia, życzliwą radość jako radość płynącą z pomyślności
innych oraz bezstronność jako postawę nie rozróżniania (lecz
nie obojętności), która pozwala nam traktować wszystkie istoty jako
esencjonalnie równe.

Zacznij od wzbudzenia uczucia niezmierzonej bezstronności, po-
przez rozpoznanie esencjonalnej równości i podobieństwa wszyst-
kich istot. Rozważaj, jak bardzo każdy pragnie osiągnąć szczęście
i dobre samopoczucie, a uniknąć cierpienia i bólu. Następnie roz-
wiń tę myśl: „Gdyby wszystkie istoty żyły w nieograniczonej bez-
stronności, z jednakowym nastawieniem i otwartym sercem dla każ-
dego, jakże byłoby cudownie! Oby wszystkie istoty przebywały w ta-
kim neutralnym, otwartym stanie umysłu, świadome własnej esen-
cjonalnej równości! Urzeczywistnię tę mądrość i pomogę innym
osiągnąć to samo".

Wzbudzając w sobie postawę niezmierzonej miłości, myśl o tym,
jak bardzo ty sam i wszyscy inni pragniecie szczęścia. Z głębi serca
rozwijaj pragnienie: „Gdyby wszystkie istoty były szczęśliwe i posia-
dały powody do szczęścia, jakże byłoby wspaniale! Oby osiągnęły tę
szczęśliwość i obym rozwinął zdolność poprowadzenia ich do tego
stanu!"

Rozwijając postawę niezmierzonego współczucia, rozpatruj o-
grom rodzajów cierpienia, bólu i chorób, doświadczanych przez róż-
nych ludzi i wszelkie żyjące stworzenia. Wyrażaj gorące życzenie:

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________151

„Gdyby wszystkie istoty były wolne od cierpienia i przyczyn cier-
pienia, jakże byłoby wspaniale! Oby uwolniły się od swego cierpie-
nia i obym rozwinął mądrość i siłę, by im pomóc!"

Wzbudzając postawę niezmierzonej życzliwej radości, rozważaj
pozytywny potencjał tkwiący w każdej istocie. Rozwijaj następującą
myśl: „Gdyby wszystkie istoty znały radość płynącą ze zrozumienia
i realizacji swoich pozytywnych potencjałów, jakże by było cudow-
nie! Oby osiągnęły wszystko, co wspaniałe! Pomogę im rozpoznać
źródło prawdziwej radości!

Gdy masz ochotę na tę praktykę, spocznij w głębokiej kontem-
placji każdej z czterech niezmierzoności. Wyobrażaj sobie jedną po
drugiej: swoją miłość, współczucie, radość i bezstronną otwartość
serca, wypełniające bezmiar przestrzeni, promieniujące wszędzie, do
wszystkich istot.

24> Praktyka dawania i przyjmowania

Przez większą część swojego życia zajmujemy się zabezpieczaniem
własnego szczęścia i komfortu. Takie samo-rozpieszczające nasta-
wienie przyzwyczaiło nasz umysł do pragnienia przyjemności i od-
pychania cierpienia; sprawiło, że często pozostajemy niezdolni do
wyciągnięcia ręki do innych, nie przyjmując do wiadomości, że są
oni tacy sami jak my.

Medytacja dawania szczęśliwości iprzyjmowania cierpie-
nia to potężna i skuteczna metoda ćwiczenia umysłu, umożliwiająca
nam dotarcie do innych w bardziej znaczący, uzdrawiający i pomoc-
ny sposób. Ponieważ nie jest łatwo wyobrażać sobie przyjmowanie
na siebie cierpienia innych, dobrze jest zacząć od akceptacji i prze-
kształcania własnych trudności i bólu.

Najpierw wykonaj medytację na puste ciało (str. 128). Kiedy już
pewnie poczujesz się w tej praktyce, bez niechęci czy przywiązania
pozwól wszystkim swoim uczuciom, doznaniom, myślom, wiz-
jom i innym doświadczeniom swobodnie przychodzić i odchodzić.
Bądź świadom powietrza, które w ciebie wpływa i wypływa. Nas-
tępnie wyobraź sobie czarną dziurę w centrum swojej klatki pier-
siowej. Kiedy wykonujesz wdech, wchłaniaj w tę czarną dziurę cały
swój mentalny i fizyczny ból wizualizowany w postaci czarnego dy-
mu. Wyobrażaj sobie, że całkowicie rozpuszcza się on i znika.

Teraz wyobraź sobie, że dziura przekształca się w białe, świetliste
centrum. Kiedy wydychasz powietrze, wizualizuj fale czystego, pro-
mieniującego światła, które płyną z tego źródła i całkowicie wypeł-
niają twoje ciało i umysł uzdrawiającą, ożywczą i twórczą energią.

Następnie obejmij tą wizją całe swoje cierpienie, jakie może po-
jawić się w przyszłości: w pozostałej części dzisiejszego dnia, w dniu
jutrzejszym, w następnym tygodniu, roku... Całkowicie wchłaniaj je
pod postacią czarnego dymu w centrum swojego serca, a następnie

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________153

promieniuj czystym, przejrzystym światłem, nieograniczenie wzma-
cniającym twoje zdrowie, twoją szczęśliwość i mądrość.

Po kilku sesjach takiej praktyki możemy poczuć się gotowi do
przyjęcia na siebie cierpień innych, co stanowi główny cel niniejszej
medytacji.

Praktyka będzie łatwiejsza, jeśli wykorzystamy w niej swój od-
dech. Kiedy wolno i spokojnie wdychamy powietrze, wzbudzajmy
intencję przyjmowania na siebie cierpienia innych. Przychodzi ono
w postaci ciemnych wyziewów i jest przez nas wchłaniane. W trak-
cie wydychania wzbudzamy w sobie chęć niesienia ulgi wszystkim
istotom w ich cierpieniu i ofiarowujemy im naszą własną szczęśli-
wość. Wysyłamy czyste, białe światło, które promieniuje z naszych
serc i wypływa przez nasze nozdrza. To krystaliczne światło rozprze-
strzenia się we wszystkich kierunkach, wypełniając czas i przestrzeń,
niosąc innym wszystko to, czego najbardziej potrzebują do szczęścia.

Być może będziemy się zastanawiać, jak taka praktyka może rze-
czywiście przynieść komukolwiek jakiś pożytek, bo chociaż wyobra-
żamy sobie, że przyjmujemy na siebie cierpienia innych, to jednak
nie dostrzegamy, by wokół nas zachodziły jakieś widoczne zmiany.
Nie wydaje się, by nasza szczęśliwość docierała gdziekolwiek, a cier-
pienie innych nie zmniejsza się w żaden zauważalny sposób.

Chodzi jednak o to, że „przyjmując i dając" w ten sposób, ćwi-
czymy i rozwijamy swój własny umysł. Wykonując tę medytację,
przebijamy się przez nawykowe wzorce lgnięcia do własnej szczęśli-
wości i pozostawania obojętnym na cierpienia innych. Praktyka ta
pomoże nam osiągnąć stan urzeczywistnienia, w którym wszystkie
przeszkody ulegają przekształceniu, a wszelkie pozytywne właściwo-
ści w pełni rozkwitają.

Stopniowo rozwijamy swój umysł, aż stanie się w pełni współczu-
jący, stabilny i mądry - całkowicie przebudzony. Dopiero wtedy bę-
dziemy w stanie autentycznie pomagać innym.

25. Medytacja na mistrza

Nie wierz w to, co usłyszałeś; nie wierz w tradycje tylko

dlatego, że tworzyło je wiele pokoleń; nie wierz w nic, co

głosi plotka lub o czym mówią wszyscy; nie wierz w coś

tylko dlatego, że zostało spisane przez jakiegoś starego

mędrca; nie wierz w domysły; nie wierz w coś jako

prawdę tylko dlatego, że przywiązałeś się do niej

z przyzwyczajenia; nie wierz swoim nauczycielom

i starszym jedynie ze względu na ich autorytet. Po

dokonaniu obserwacji i analizy, jeśli jest zgodne

z rozsądkiem, służy dobru i pożytkowi tak jednostki jak

i ogółu, dopiero wówczas zaakceptuj to, praktykuj i żyj

według tego.

Budda

Medytacja ta pochodzi z książki Lamy Thubtena Yeshe: „Cichy
Umysł, Święty Umysł".

Możesz wykonywać tę technikę jako swoją praktykę codzienną.
Usiądź lub uklęknij, jeśli wolisz, w wygodnej pozycji - rozluźniony,
plecy wyprostowane. Okiem umysłu ujrzyj przed sobą Jezusa czy
jakiegoś wielkiego mistrza lub duchowego przyjaciela. Wyobraź so-
bie, że jego twarz jest spokojna i pełna miłości. Obrazek Chrystusa
Zmartwychwstałego lub Jezusa Nauczającego może być dobrym
wzorcem dla tego rodzaju wizualizacji.

Następnie wyobrażaj sobie, że ze szczytu jego głowy do szczytu
twojej głowy promieniuje białe światło. Ma ono naturę kojącej e-
nergii i jako takie wnika w twoje ciało, rozpuszczając wszelkie nega-
tywności i grzechy, nagromadzone w niezliczonych żywotach. Ta u-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________155

zdrawiająca, biała energia oczyszcza wszelkie choroby, nawet raka,
oraz regeneruje funkcjonowanie całego systemu nerwowego.

W podobny sposób wizuałizuj czerwone światło płynące z gardła
Jezusa do twojego gardła, wypełniając to miejsce uczuciem błogości.
Jeśli masz problemy z mową - stale kłamiesz, nie kontrolujesz tego,
co mówisz, obmawiasz innych, używasz obraźliwych słów, itp. - ko-
jąca, czerwona energia oczyszcza cię z całego zła tego rodzaju. W re-
zultacie odkrywasz boskie właściwości mowy.

Z kolei z serca Jezusa promieniuje czyste, niebieskie światło sta-
piając się z twoim sercem i oczyszczając twój umysł z wszelkich
błędnych koncepcji. Twoje samolubne i małostkowe ego, które jest
jak władca złudzeń oraz trzy trucizny: zachłanność, nienawiść i nie-
wiedza, które są jak ministrowie ego - wszystko to zostaje rozpusz-
czone w kojącym, niebieskim blasku. Twoje wątpienie i niezdolność
do podejmowania decyzji zostają oczyszczone. Poczucie ciasnoty u-
mysłu i niemożności całościowego widzenia rzeczy - znika. Kiedy
świetlista energia wypełnia twój umysł, twoje serce staje się jak błę-
kitne niebo, obejmując realny wszechświat i całą przestrzeń.

Taka trzyczęściowa praktyka, oczyszczająca ciało, mowę i umysł,
może być ogromnie pomocna dla każdego, kto posiada wielkie od-
danie dla swojego mistrza.

Jeśli powyższa wizualizacja jest dla ciebie zbyt skomplikowana,
możesz skoncentrować się tylko na sercu Jezusa. Wyobrażaj sobie,
że z tego centrum promieniuje kojąca, biała energia, która wpływa
do twojego serca i oczyszcza wszelkie splamienia. Jest to wersja u-
proszczona, niemniej może być również niezwykle pomocna.

Kończąc medytację, wizualizujemy w swoim sercu rozkwitający,
biały kwiat lotosu. Wyobrażona współczująca postać mistrza wnika
w twoje serce i zasiada na tym kwiecie. Od tej chwili wszystko, co
jesz czy pijesz, staje się ofiarą przeznaczoną dla Jezusa w twoim sercu.

Jeśli codziennie wykonujesz tę medytację z dobrą koncentracją
i z czystą motywacją, umożliwi ci ona skuteczne przekształcanie
twoich zwykłych działań, słów i myśli, przybliżając cię do boskich,
duchowych cech Jezusa.

26. Matka Współczucia

Poniższa medytacja została przekazana Johnowi Blofeldowi przez
starą kobietę, mniszkę z Kantonu.

Usiądź na szczycie wzgórza bądź w jakimkolwiek innym na tyle
wysokim miejscu, by nie widzieć przed sobą nic, prócz nieba. Silą
swego umysłu spraw, by wszystko stało się puste.

Nie ma tu niczego, mówisz.
I tak też to widzisz - nic,
pustka.

Po chwili wołasz, ach...
Jednak jest tu coś!
Spójrz, jest tutaj morze
i księżyc wzeszedł
pełny, okrągły, jasny.

I widzisz to właśnie tak,

morze, srebrzyste w świetle księżyca,

usiane drobnymi, białymi grzbietami fal.

A powyżej, na granatowym niebie,

wisi ogromny księżyc,

jasny,

lecz nie oślepiający,

rzec by można:

miękka jasność.

Wpatrujesz się w księżyc przez długi,
długi czas, czujesz się spokojny i szczęśliwy.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________157

Po chwili księżyc staje się coraz mniejszy

i jednocześnie coraz jaśniejszy,

w końcu wygląda jak perełka czy ziarenko tak oślepiające,

że ledwo możesz patrzeć.

Perlą zaczyna rosnąć.

I zanim zorientowałeś się, o co chodzi, zamienia się
w Kuan Yin (Matkę Współczucia) we własnej osobie,
stojącą na tle nieba.
Ubrana w skrzącą biel,
wspiera swe stopy na lotosie,
unoszącym się na falach.

Zobaczysz ją

- kiedy już będziesz wiedział jak to sprawić -

tak wyraźnie, jak ja widzę ciebie.

Jej szaty błyszczą,

wokół głowy aureola.

Uśmiecha się do ciebie

pełnym miłości uśmiechem. Tak bardzo cieszy się

na twój widok, że łzy szczęścia błyszczą w jej oczach.

Jeśli zachowasz spokojny umysł, po prostu

szepcząc jej imię

i nie robiąc nic na siłę

- pozostanie przez dłuższy czas.

Kiedy odchodzi,

staje się coraz mniejsza.

Nie zmienia się znowu w perłę

ale po prostu robi się tak mata,

że w końcu nie jesteś w stanie jej dostrzec, wówczas widzisz,

że niebo i morze

także znikły.

Jest tylko przestrzeń.

Wspaniała, cudowna przestrzeń rozciągająca się wokoło...

158

Joel Levey

Przestrzeń ta pozostanie dłużej

jeśli potrafisz obejść się bez j a. Nie ty i przestrzeń, rozumiesz?

Tylko przestrzeń.

Bez ja! •*

27. Kula światła

Usiądź, zrelaksuj się, zamknij albo delikatnie przymknij oczy.

Wyobraź sobie kulę światła błyszczącą niczym słońce, świecącą
powyżej, w przestrzeni przed tobą. Niechaj kula ta skupia w sobie
wszelkie mentalne, fizyczne, emocjonalne i duchowe właściwości,
które najbardziej pragniesz uaktywnić i wcielić w swoje życie w tym
momencie. Plastycznie wyobrażaj sobie, że wchłaniasz w siebie cale
promieniowanie tego źródła energii odprężenia, spokoju, przejrzy-
stości i wewnętrznej siły - jakbyś brał kąpiel słoneczną. Odczuwaj,
jak promienie wpływają w ciebie, przenikając twoje ciało i umysł -
z każdym oddechem coraz głębiej i pełniej. Niech uczucie spokoju,
wewnętrznej siły i harmonii wzrasta i jaśnieje w głębi ciebie.

Następnie wyobrażaj sobie, że świetlista, błyszcząca kula rozsyła
wici do wszystkich zakątków wszechświata, do wszelkich źródeł in-
spiracji, uzdrawiającej i harmonizującej energii, jakiej w tej chwili
potrzebujesz. Promienie światła powracają, sprowadzając całą lecz-
niczą i harmonizującą energię, jaka istnieje w czasie i w przestrzeni.
Wszystko to wpływa w lśniącą kulę światła i przemienia ją w krysz-
tał, promieniujący do ciebie siłą bilionów słońc. Jego olśniewająca
energia świetlna, wpływa w ciebie, całkowicie rozpuszczając wszel-
kie napięcia i ból, wszystkie zmartwienia i troski, otwierając i u-
zdrawiając miejsca w ciele, sercu i umyśle, które tego potrzebują.
Odczuwaj, jak chmury wewnętrznej ciemności znikają w powodzi
olśniewającego światła, a mgła ospałości i otępienia całkowicie roz-
puszcza się w ożywczym spokoju.

Wyobraź sobie teraz, że lśniąca kula światła zbliża się i wylewa
swoje światło w dół, prosto na ciebie. Światło spływa na szczyt
twojej głowy. Odczuwaj je jak uzdrawiający i oczyszczający prysznic.
W żywy sposób wyobrażaj sobie swoje ciało jako kryształ zalany
tęczowym światłem. Wizualizuj jasność, która przepływa przez cię-

160

Joel Levey

bie, prześwituje poprzez pory twojej skóry, oczy i serce, wypływa na
zewnątrz, w świat. Fale uzdrawiającego, krystalicznego światła płyną
do nas, przepływają przez nas i rozchodzą się we wszechświecie.

Następnie jeśli chcesz, wyobraź sobie, że jaśniejąca kula spływa
w dół i wnika w ciebie niczym wspaniała gwiazda o potężnym tęczo-
wym świetle, wślizgująca się w twoje wewnętrzne krystaliczne morze
i stapiająca się z twoją wewnętrzną świetlistą przestrzenią. Wyobra-
żaj sobie, że twoje ciało i umysł zostają przekształcone w stan nie-
zmąconej przejrzystości, a twoje uczucia nabierają cech mocy, har-
monii, szczodrości i ufności.

Doświadczaj siebie jako istoty promieniującej. Odczuwaj, jak wi-
talna energia przepływa przez ciebie i rozchodzi się dalej we wszech-
świecie. Doznawaj spokojnej siły, która płynie z takiego widzenia
siebie. Wyobrażaj sobie, że fale pozytywnych uczuć są jak czyste tę-
czowe światło - mogą dotrzeć do każdego niosąc ulgę, inspirację, e-
nergię czy cokolwiek innego, co tylko może być pomocne. Gdzie-
kolwiek skierujesz swoją uwagę, przyniesie to pożytek.

28. Mantra: ochrona umysłu

Poprzez wzajemne powiązanie dala, mowy i umysłu,

koordynację ruchów, myśli i słów, harmonię uczuć,

twórczą wyobraźnię, wizualizację i werbalną ekspresję,

osiągamy jedność wszelkich funkcji świadomego

istnienia, która nie tylko dotyka powierzchni naszej

indywidualności, tj. zmysłów i intelektu, lecz również

głębszych rejonów umysłu. W regularnym wykonywaniu

rytualnych praktyk, fundament naszej istoty powoli lecz

nieuchronnie ulega przekształcaniu, uwrażliwiając się

na wewnętrzne światło.

Lama Govinda

Pewnego dnia, kiedy jako mały chłopiec przebywałem ze swoim
dziadkiem w synagodze, zbliżył się do nas pewien bardzo stary, po-
bożny człowiek. Zawsze przyciągał moją uwagę swoim niezwykłym
spokojem i wyglądem mędrca. Podchodząc do nas, zdawał się mam'
rotać coś łagodnie do siebie. Kiedy był już blisko, można było usły-
szeć w języku hebrajskim: „Pan Bóg jest dobry". Odbył krótką po-
gawędkę z moim dziadkiem, cały czas bezgłośnie powtarzając ową
frazę czy mantrę, poza lub pomiędzy słowami. Jego ostatnie u-
chwytne dla nas słowa były takie same jak pierwsze i kiedy odcho-
dził, wydawał się płynąć na fali mantry, opoce stabilności i równo-
wagi dla swojego umysłu.

W każdej zgłębianej przeze mnie medytacyjnej tradycji byłem
wprowadzany w praktykę recytowania mantry lub monotonnego
śpiewu. Słowo „mantra" znaczy „ochrona umysłu". W trakcie mó-
wienia mantry klarowność i moc umysłu są chronione przed rozpra-
szającymi czy negatywnymi myślami. W wielu tradycjach formalne

162

Joel Levey

sesje cichej kontemplacyjnej praktyki poprzedzane są przez nabożne
śpiewy bądź recytację mantr. Czynność powtarzania i często sakral-
ny charakter tych śpiewów mają wyciszające i harmonizujące dzia-
łanie, a w konsekwencji prowadzą do oczyszczenia subtelnego sys-
temu nerwowego.

Korzystanie z tego rodzaju „ochrony umysłu" to uświęcdrta od
wieków metoda. „Badacze wnętrza" znają i rozumieją wartość wy-
korzystywania dźwięku i wibracji jako narzędzia służącego uaktyw-
nianiu i rozwijaniu określonych właściwości umysłu. W tradycji In-
dian północnoamerykańskich młody mężczyzna lub kobieta byli wy-
syłani na poszukiwanie wizji. Musieli usłyszeć świętą pieśń czy też
pieśń śmierci, którą Wielki Duch przekazywał im podczas takiej
próby. Po wielu dniach postu, modlitwy bądź innych doświadczeń,
pieśń pojawiała się w świadomości jako dar czy znak od Wielkiego
Ducha. Od tego momentu była wykorzystywana do przywracania
równowagi i chronienia umysłu tej osoby w krytycznych chwilach.
Dzięki powtarzaniu tej pieśni w obliczu przeciwności i nieszczęść,
miliony razy w ciągu swojego życia, człowiek był w stanie, z pełnym
oddaniem i precyzyjnie skupioną uwagą, odwołać się do niej
w chwili śmierci, żeby przeniosła go przez próg pomiędzy światami
w niezmierzoność Ducha.

W tradycji tybetańskiej mantry: OM MANI PEME HUNG, OM AH
HUNG WADŻRA GURU PEMA S1DDHI HUNG i OM TARĘ TUTTARE
TURĘ SOHA powtarza się zwykle od stu tysięcy do stu milionów razy
w ciągu życia. Powtarzanie tego rodzaju praktyki angażuje na sub-
telnym poziomie zarówno umysł jak i ciało, i wytwarza wewnętrzny
rezonans, który przenika całą naszą istotę. Mantra daje nam rów-
nież poczucie bezpośredniego związku ze źródłem mocy i inspiracji
duchowego błogosławieństwa. Niektórzy twierdzą, że siła mantr
związana jest z efektem kumulacji niezliczonych świadomych po-
wtórzeń, jakie miały miejsce na przestrzeni ponad tysiąca lat ich
stosowania. Dzięki recytowaniu mantry współczulny układ nerwo-
wy rezonuje z kosmicznym potencjałem nagromadzonej przez wieki
mocy, umożliwiając nam kontakt z błogosławiącą energią tej mantry.

W swojej pracy zalecałem tę praktykę ludziom, którzy potrzebo-
wali wyciszenia i uspokojenia umysłu, np. kobietom w ciąży, umie-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________163

rającym pacjentom i ich bliskim. Mój przyjaciel, który jest anestezjo-
logiem, często szepcze mantry do uszu pacjentów, kiedy zasypiają
pod wpływem środków znieczulających. W czasie ciąży kobieta lub
para może recytować mantrę lub śpiewać pieśń, która ma dla nich
szczególny wydźwięk. Stopniowo płód „wchłania" tę znajomą mu,
harmonizującą wibracją. Po urodzeniu mantrę tę można recytować
jako pokrzepiającą kołysankę, zmniejszając szok psychiczny dziecka
związany z narodzinami. Można też nauczyć jej brzmienia pozosta-
łych członków rodziny czy opiekunkę dziecka. Dzieci często w czuj-
ny i wrażliwy sposób reagują na niosące poczucie bezpieczeństwa,
zapamiętane w okresie życia płodowego dźwięki.

Mantra OM MANI PEME HUNG była „ostatnią kołysanką", uła-
twiającą spotkanie ze śmiercią wielu szczególnie mi bliskim osobom
i przyjaciołom. W ostatnich dniach życia, kiedy niewiele już można
wyrazić słowami, łagodna, ledwo słyszalna obecność tej czy innej
mantry w skuteczny sposób przywracała równowagę ich umysłom,
które przechodziły w coraz subtelniejsze stany świadomości.

Jeden z moich najwspanialszych nauczycieli, prawdziwy mistrz
medytacji, który blisko jedną trzecią ze swych 82 lat życia spędził na
różnych kontemplacyjnych odosobnieniach, nieprzerwanie powta-
rza mantrę, kiedy kieruje swą uwagę i błogosławieństwo ku niezli-
czonym istotom. Tak wykorzystywane słowa stają się mentalnym
podmiotem praktyki, w której wszystkie żyjące istoty są celem
z głębi serca płynących intencji, wyrażanych i niesionych przez
mantry. Praktykujący chrześcijanie mogą wymawiać imię Jezusa czy
ALLELUJA, praktykujący żydzi - słowo SZEMA bądź SZALOM, sufiści
- ZIKAR. Inni mogą pracować z mantrą OM, MIŁOŚĆ, POKÓJ,
RADOŚĆ, itd. Mimo że istnieje moc w samej wibracji i dźwięku
mantr tradycyjnych, intencja mentalna, towarzysząca ich wymawia-
niu, ma decydujący wpływ na siłę i rozmiar korzyści, wynikających
z takiego powtarzania.

Praktykowanie mantry może być zupełnie proste. Wystarczy sie-
dzieć w ciszy i mentalnie recytować mantrę albo mającą głębokie
znaczenie frazę, pozwalając umysłowi skupić się na dźwięku lub
rezonansie, jaki wywołuje on w twoim wnętrzu. Jeżeli twój umysł
ulegnie rozproszeniu, po prostu powróć do utrzymywania swojej

164

Joel Levey

uwagi na mantrze. Można rozbudować tę medytację, wyobrażając
sobie fale światła i dobrych wibracji, które spływają z twojego serca
na innych, przynosząc im światło, miłość i szczęśliwość, a rozpusz-
czając ciemność, ból i lęk, wypełniające ich umysły.

Jeśli polubisz tę praktykę, medytacja z mantrą pomoże ci się wy-
ciszyć i skupić mentalnie, kiedy jesteś zajęty sprawami drm co-
dziennego. Jest to prosta, skuteczna metoda, służąca wzmocnieniu
i rozwinięciu pozytywnych właściwości umysłu w chwilach, które
zwykle marnujemy — podczas jazdy do pracy, stania w kolejce, o-
czekiwania na telefon, spacerowania ułicą itd. Wszystkie zwyczajne
aktywności mogą być w ten sposób łatwo włączone w twoją medyta-
cyjną praktykę.

Praktykowanie mantry to bardziej stan umysłu i serca, aniżeli
wokalizacja. W stanie tym rozpoznajemy nie dualność i wzajemną
zależność wszystkich istot i rzeczy. Dzięki temu pojawia się mą-
drość, która spontanicznie pragnie przyczyniać się do dobrego sa-
mopoczucia innych. Może się to przejawiać nie tylko poprzez u-
przejme słowa i pomocne czyny, lecz także przez rezonans serca
i umysłu, który dociera do innych w głęboki, cichy i pełen miłości
sposób.

Kiedy umysł jest zajęty czy skierowany ku powierzchownym
sprawom, proste recytowanie mantry może stworzyć bardziej pozy-
tywną atmosferę w otaczającym nas świecie. Gdy umysł staje się
subtelniejszy i cichszy, powtarzanie mantry również staje się coraz
subtelniejsze, aż spoczniemy w jej najgłębszej istocie - milczącej
modlitwie, naturalnym byciu, który niesie pokój światu w nas
i wokół nas. W ten sposób mantrą i wypowiadana modlitwa zlewają
się w ciszę i stają się modlitwą serca.

Ten ogród wszechświata wibruje cały.

Są tacy, co usłyszą najsłodszy dźwięk. ^

Wibracja w światło się zamienia

I niknie w paśmie promieni gamma.

Pomiędzy oczami i parą uszu

Znajdziesz dźwięk barwy

I światło westchnienia.

Usłyszeć słońce - to nie do wiary?

A jednak. Trzeba nam to dostrzec.

Poznać ultrafiolet, podczerwień i promienie X,

Tyle form ma piękno.

Dwie nuty akordu — oto jest nasz pejzaż.

A osiągnąć ten akord — to nasza nadzieja.

Są tacy, dla których ważne jest,

By go nazwać.

Toteż nadają mu słowo.

A tym słowem jest

Moody Blues

29. Medytacja z partnerem

Każda ludzka istota promieniuje światłem, które sięga
niebios. Kiedy dwie dusze, których przeznaczeniem jest

być razem, odnajdą się, ich światła łączą się w jedno,
a z ich zjednoczonej istoty emanuje nowy, jaśniejszy blask.

Baal Sham Tov - renesansowy mistyk żydowski

Wspólna medytacja jest potężnym środkiem, pozwalającym po-
głębić i wzbogacić wzajemny związek. Praktyka z partnerem stwarza
sposobność oczyszczenia wzajemnej relacji z kurzu uprzedzeń, sta-
rych nawyków i zgranych emocji; umożliwia nam świeże i odkryw-
cze spojrzenie na siebie.

Ponieważ cale tomy można by poświęcić zawiłościom i subtelno-
ściom partnerskich medytacji, krótko przedstawię niektóre tylko i-
dee czy techniki, z którymi być może będziecie mieli ochotę wspól-
nie się zapoznać.

1. Dostrajanie się

Usiądźcie twarzą do siebie dotykając się dłońmi (lewa ręka dło-
nią do góry, prawa dłonią w dół). Przeznaczcie kilka chwil na oddy-
chanie, relaks, wyciszenie i otwarcie swoich umysłów. Uświadomcie
sobie i uaktywnijcie poczucie własnego centrum energii, świadomo-
ści i pełni serca. Wykorzystując oddech, zacznijcie rozprzestrzeniać
wokół siebie pole ożywczych uczuć i wibracji, obejmijcie nimi part-
nera. Równocześnie odczuwajcie pole energii partnera i jego obec-
ność. Niech pola waszych przesyconych światłem i energią świado-
mości połączą się w pełnym miłości i harmonii współbrzmieniu,
niczym zespolone w jednym akordzie dźwięki.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________167

2. Synchronizowanie oddechów

a) Podczas gdy jeden z partnerów w skupieniu medytuje, drugi
kieruje swoją uwagę na rytm jego oddechu, stopniowo starając się
zsynchronizować swój oddech z oddechem partnera i wejść z nim
w rezonans.

b) Tym razem partnerzy równocześnie koncentrują się wzajem-
nie na swoich oddechach. Niech wasze rytmy wdechu i wydechu
stopniowo zestroją się z sobą. Pozwólcie, by technika ta wprowadzi'
ła was w większą harmonię i zrozumienie na coraz głębszych pozio-
mach.

3. Dawanie i przyjmowanie

Wymieniaj wdech z wydechem partnera i odwrotnie. Wyobrażaj
sobie, że wraz z wydechem przesyłasz swojemu partnerowi miłość,
światło bądź uzdrawiającą energię, którą on przyjmuje wraz z wde-
chem. Kiedy wdychasz, absorbuj wszelkie przesyłane ci przez part-
nera dary serca i umysłu. Niech metoda ta uczy cię, jak w pełni ot-
wierać się zarówno na dawanie, jak i na przyjmowanie.

4- Zespalanie serc i umysłów

Wraz z partnerem kontempluj i odczuwaj fizyczność waszych
ciał. Następnie skieruj swoją uwagę na subtelniejsze aspekty, wyra-
żające się w energii, wibracji i ruchu w obrębie tej spoistej i solidnej
struktury. Na jeszcze bardziej subtelnym poziomie odczuwaj własną
otwartość, przestronność i nieograniczoność, niczym rozległe we-
wnętrzne niebo, przenikające całą twoją formę i wzór energetyczny.

Na poziomie fizycznym łączymy się seksualnie. Na poziomie e-
nergii i wibracji komunikujemy się i odczuwamy harmonię, dyshar-
monię i emocje. Na poziomie swojej otwartości jesteśmy jednością
wszechobejmującej, wspólnie dzielonej, otwartej przestrzeni umysłu.

Na wszystkich trzech poziomach jednocześnie: formy - energii -
przestrzeni, stwórz centrum miłości i pozytywnych uczuć tak, by na
poziomie fizycznym móc dotrzeć do partnera pieszczotą czy ciepłym

168

Joel Levey

słowem. Na poziomie wibracji niech wasza komunikacja będzie ni-
czym świetlista fala miłości i wzajemnej troski. Wyobrażaj sobie
i odczuwaj łączenie się i wzajemne przenikanie pól waszej energii.
Chociaż ciała zajmują wyraźnie określoną przestrzeń, wyobraź sobie,
jak byś się czul, gdyby pola waszych energii i świadomości całkowi-
cie się przeniknęły. Pozwólcie, by wasze centra stopiły się w j*dno,
a świadomości zespoliły się w całość. Serdecznie i dogłębnie odczu-
wajcie w sobie wzajemną obecność. Z całego serca wypełniaj partne-
ra miłością i ofiaruj mu energię, jakiej najbardziej w danym mo-
mencie potrzebuje. Podziel się niewypowiedzianym lecz głębokim,
intymnym porozumieniem, które płynie z głębi twojego serca i u-
mysłu. Po pewnym czasie stopniowo sprowadź swoją świadomość
Z powrotem w jej zwyczajną matrycę formy - energii - przestrzeni
i pozostań w poczuciu radości z powodu głębokiego, intymnego
poczucia jedności i całości, którego właśnie doświadczyłeś.

Jest to doskonała medytacja, umożliwiająca objęcie leczniczą e-
nergią czy miłością bliskie nam osoby, które znajdują się daleko od
nas. Kiedy ja i moja żona pozostajemy z dala od siebie, umawiamy
się na konkretną godzinę, o jakiej codziennie będziemy wspólnie
w ten sposób medytować albo „wpadamy do siebie" na chwilę, tylko
po to by powiedzieć sobie: „Kocham cię". W miarę praktyki na-
uczysz się blisko odczuwać i integrować w sobie te trzy wymiary.
Jeśli wniesiecie więcej energii we wzajemne oddziaływanie formy —
energii - otwartości w swoim życiu, wówczas ta wewnętrzna mą-
drość będzie bardziej obecna, wzbogacając jakość waszego związku.

30. Matryca umysłu

Poniższa medytacja może otworzyć drogę do bezpośredniego,
głębokiego wglądu w naturę umysłu i postrzeganych zjawisk.

Wyobraź sobie lśniącą kulę, która w spontaniczny i nie wymu-
szony sposób pojawia się w przestrzeni przed tobą. Niech jej świetli-
sta jasność przenika otaczającą przestrzeń oraz wypełnia ją przejrzy-
stością i mądrością.

Następnie wizualizuj identyczne kule, które samoistnie i natu-
ralnie wynurzają się z przestrzeni powyżej, poniżej i po obu stro-
nach pierwotnej kuli, tworząc razem grupę pięciu kuł. Teraz wy-
obraź sobie, że każda z tych wtórnych kuł staje się centrum dla na-
stępnych pięciu. Z kolei każda z nich stanowi jądro dalszych powie-
leń pierwotnego wzorca. Kontynuuj takie powielanie, aż cała prze-
strzeń wypełni się jednolitym polem świetlistej mądrości.

Innym podejściem może być wizualizowanie kuli świetlistej mą-
drości, która samorzutnie powstaje w twoim własnym psychofizycz-
nym centrum. Odczuwaj jej promieniującą mądrość, wypełniającą
przestrzeń w tobie i wokół ciebie. Wyobrażaj sobie, że podobne kule
wynurzają się przed tobą, za tobą, z lewej i z prawej strony, a także
ponad i pod tobą. Wszystkie są identyczne i razem tworzą matrycę
siedmiu kul, w której sześć rozmieszczonych jest wokół jednej, cen-
tralnej. Zaczynając od kuli przed sobą, wizualizuj ją jako centrum
podobnego zgrupowania, złożonego z sześciu otaczających ją kuł.
Następnie, kolejno jedna po drugiej, niech każda z pierwotnych kuł
wokół ciebie staje się centrum nowej grupy - wyższego uporządko-
wania świetlistych kuł mądrości. Kontynuuj tego typu powielanie,
aż cała przestrzeń w tobie i wokół ciebie wypełni się ujednoliconą
matrycą świetlistej mądrości.

Medytuj ze swobodnym i pogodnym umysłem. Nie zmagaj się,
unikaj zbyt forsownego dążenia do wykonania tej techniki w sposób

170

Joel Levey

perfekcyjny. Po prostu wciąż od nowa próbuj, aż w końcu mnożenie
owych świetlnych kuł i utrzymanie matrycy umysłu przestanie ci
sprawiać jakąkolwiek trudność.

Praktykuj rozpuszczanie siebie i świata w tej jednolitej przejrzy-
stości. Kiedy obrazy, dźwięki, kolory i inne zjawiska zaczną się wy-
łaniać w tobie i wokół ciebie, uważaj każde takie doświadczenie^ czy
to zmysłowe czy mentalne, za spontaniczną, bezinteresowną, twór-
czą grę umysłu.

Dzięki tej medytacji możesz dojść do zrozumienia, że umysł prze-
nika i jednoczy pole twojego doświadczenia. Przebywając w takiej
matrycy pamiętaj, że nie musisz się trzymać swojego zapotrzebowa-
nia na „ja" czy „doświadczającego", który jest oddzielny od innych
ludzi i od postrzeganych obiektów. Mimo że zjawiska mogą nadal
jawić się jako wyraźnie określone i oddzielone od ciebie, stopniowo
praktyka takiej medytacji pokaże ci, że natura umysłu i świat przez
nią przenikany są faktycznie pozbawione dualności i ściśle z sobą
powiązane.

Część czwarta
Inne strategie dbania o umysł

Sieci służą do łowienia ryb, lecz gdy ryby zostaną złowione,

człowiek zapomina o sieciach. Sidła służą do chwytania

zajęcy, lecz gdy zające zostaną schwytane, człowiek zapomina

o sidłach. Słowa służą do przekazywania idei, lecz gdy idee

zostaną zrozumiane, człowiek zapomina o słowach.

Chuang Tzu

L Strategie opanowywania stresu

Niezliczona ilość zmian, na jakie wystawieni jesteśmy w swoim
życiu, prowadzi do kumulacji napięć. Poniżej zestawiono proste,
powszechnie znane metody przekształcania psychicznego i fizyczne-
go napięcia w energię twórczego i efektywnego bycia. Żadna z tych
metod nie jest nowa. Wiele z nich dobrze znamy, niemniej jednak
wciąż potrzebujemy je przypominać. Zakreśl te, o których chciałbyś
częściej pamiętać. Następnie dodaj do tej listy swoje własne:

Znajdź czas na regularne obcowanie z samym sobą, na wsłuchi-
wanie się w głos swojego serca, sprawdzanie swoich intencji, prze-
wartościowywanie celów i działań.

Uprość swoje życie! Zacznij eliminować rzeczy nieistotne.

Kiedy tylko to możliwe, oddychaj wolno i głęboko: podczas roz-
mowy przez telefon, jazdy samochodem, oczekiwania na kogoś, itp.
Wykorzystuj każdą sposobność do zrelaksowania się i zregenero-
wania swoich sił.

Codziennie planuj zrobienie czegoś, co dodaje ci energii, co bar-
dzo lubisz robić, co szczególnie ci odpowiada.

Kiedy czymś się martwisz, omów to z osobą, której ufasz lub za-
pisz swoje uczucia.

Kiedy jesteś proszony o zrobienie czegoś, na co naprawdę nie
masz ochoty - powiedz: „nie". Poczytaj o asertywności, jeśli masz
problem z mówieniem „nie" łagodnie, lecz stanowczo.

Pamiętaj o wykorzystywaniu myśli typu: „Jakie to będzie miało
znaczenie za sto lat.7", „Co nas nie osłabia, czyni nas mocniejszymi"
lub „Możesz myśleć, że potrafisz albo że nie potrafisz - w obu wy-
padkach masz rację".

Gimnastykuj się systematycznie.

Pamiętaj, że mniej energii pochłania wykonanie nieprzyjemnego
zadania na bieżąco niż martwienie się nim przez cały dzień.

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________173

Poświęć czas na obcowanie z naturą, ludźmi, muzyką i dziećmi.
Nawet w mieście obserwowanie zmieniającego się nieba czy ludz-
kich twarzy może być dobrą metodą harmonizującą.

Utrzymuj umysł skupiony na teraźniejszości — świadomie wyko-
nując w określonym czasie jedną rzecz. Bez względu na to, co robisz,
rób to wolniej, w sposób bardziej przemyślany, z większą uwagą i sza-
cunkiem.

Postanów, że nie będziesz marnować swojego cennego teraźniej-
szego życia na obwinianie się o to, co miało miejsce w przeszłości,
ani na martwienie się o przyszłość.

Naucz się różnorodnych technik relaksacyjnych i praktykuj regu-
larnie przynajmniej jedną z nich.

Kiedy zauważysz, że w określonych sytuacjach wpadasz w gniew,
zapytaj siebie: „Czego mogę się z tego nauczyć?". Każdy człowiek
czy sytuacja, która wzbudza w tobie gniew, unaocznia ci twoje ocze-
kiwania co do tego, jakim ktoś powinien być, czy jak dana sytuacja
powinna wyglądać. Kiedy zaakceptujemy innych, siebie i sytuację
taką, jaka jest, będziemy mieć większy, zgodny z naszymi życzenia-
mi wpływ na nią.

Praktykuj umiejętność podstawowej komunikacji, parafrazowa-
nia i aktywnego słuchania - zmień frazę „Ja potrzebuję" na „Ja
chcę" oraz „Ja muszę" na „Ja wybieram". Zwróć uwagę na różnicę,
gdy mówisz „Ja wybieram" zamiast „Ja muszę".

Stań się bardziej świadom żądań, które wysuwasz pod swoim ad-
resem, wobec swojego środowiska i ludzi, by byli inni, niż są. Wy-
magania to potężne źródło stresu.

Jeśli masz napięty program zajęć, ustal priorytet działań i naj-
ważniejsze z nich wykonaj na początku.

Kiedy czytasz korespondencję, załatwiaj sprawy z nią związane
natychmiast, nie odkładaj ich na później.

Rób sobie często przerwę na relaks.

Noś przy sobie kartkę z czterema, pięcioma osobistymi afirma-
cjami, np. „Jestem spokojny i zrelaksowany", „Mam zaufanie do
siebie", „Dam sobie radę w każdej sytuacji".

Organizuj swoje życie tak, by mieć czas na przyjemności, spon-
taniczność i otwartą przestrzeń. Ustal realistyczny plan, pozwalający

174

Joel Levey

na przerwę między poszczególnymi rodzajami aktywności. Wyelimi-
nuj niepotrzebne zobowiązania.

Śmiej się więcej.

Naucz się dzielić odpowiedzialnością.

Kontroluj ilość spożywanego cukru, soli, kofeiny i alkoholu.

Często stosuj masaż, naucz się sam masować swój kark, rarrftona
i stopy.

Stwórz i utrzymuj swój własny system oparcia - grupę ludzi, przy
których możesz sobie pozwolić na słabość.

Korzystaj ze wsparcia przyjaciół czy fachowej pomocy, gdy czu-
jesz się niezdolny do walki.

Obserwuj chmury albo przepływającą wodę. Zauważaj ciszę mię-
dzy dźwiękami, przestrzeń między myślami.

Nie zapominaj o zatrzymywaniu się i wąchaniu kwiatów.

Konceptualna podstawa mechanistycznego modelu
zdrowia i choroby opisana przez biomedyków uległa

całkowitemu zniweczeniu. Stało się to za sprawą

dynamicznego rozwoju fizyki atomowej i subatomowej, które

w oczywisty sposób odsłoniły ograniczenia mechanistycznego

pojmowania świata i doprowadziły do organicznej

i ekologicznej koncepcji rzeczywistości. W fizyce

dwudziestego wieku wszechświat nie jest już postrzegany

jako maszyna złożona z niezliczonych obiektów, lecz jawi się

jako harmonijna, niepodzielna całość; sieć dynamicznych

związków, które w zasadniczy sposób obejmują także
ludzkiego obserwatora i jego świadomość. Czas i przestrzeń
nie są już oddzielonymi wymiarami, ale wzajemnie splecione

tworzą czterowymiarowe kontinuum, zwane
czasoprzestrzenią. Cząstki subatomowe to połączenia w sieci

wydarzeń, wiązki energii lub wzory aktywności. Kiedy je

obserwujemy, nie widzimy żadnej materialnej substancji, lecz

dynamiczne wzory stale zmieniające się w ciągłym tańcu

energii.

Fritjof Capra

2. Wskazówki do twórczej wizualizacji

Świadomie czy nieświadomie, stale tworzymy przeróżne mental-
ne wyobrażenia: wspomnienia, fantazje, sny i wizje scenariuszy, któ-
re mogą nigdy się nie spełnić; marzenia i wyobrażenia, liczne ocze-
kiwania i projekcje, jakie mamy w stosunku do innych. W rzeczywi-
stości tylko niekiedy tak po prostu, bez żadnych skojarzeń, doświad-
czamy chwili. Dzięki opanowaniu umiejętności twórczej wizualiza-
cji, uczymy się rozumieć i kontrolować nie uświadamiany dotych-
czas proces, który rządził naszym życiem.

Praktycznie każde wyobrażenie, jakie stwarzamy, bezpośrednio
wpływa na nasze ciało. Myślenie o odczuwaniu ciepła słońca może
np. wyzwolić reakcję rozszerzenia naczyń krwionośnych i rozgrzania
fąk. Wyobrażenie kosztowania cytryny może spowodować wydziela-
nie się śliny i grymas twarzy. Wizja napaści może doprowadzić do
wydzielania hormonów związanych z gniewem czy lękiem, zwiększa-
jąc szybkość bicia serca i napięcie mięśni. Podobnie wyobrażenie
czułych pieszczot może prowadzić do stanu seksualnego pobudze-
nia, podczas gdy wspomnienie kłótni wywoła fizyczne reakcje po-
wodujące ból głowy czy palpitację serca. Chociaż faktyczne zdarze-
nie czy doznanie tego rodzaju mogło trwać zaledwie chwilę, możemy
wykorzystać swoją zdolność pamiętania i przywoływania doświad-
czeń, by odtwarzać tę samą reakcję wciąż od nowa. Poprzez uświa-
damianie sobie własnych wyobrażeń i uczenie się, jak kontrolować
tę zdolność, nie tylko będziemy w stanie opanować psychosoma-
tyczne objawy związane ze stresem, niepokojem i martwieniem się,
lecz także ożywimy i rozwiniemy pozytywne cechy umysłu.

Poniżej podano wybór metod doskonalących umiejętność wyko-
rzystywania technik wizualizacji. Ponieważ każdy ma swój własny
styl, traktujmy je jedynie jako ogólne wskazówki. Wraz z praktyką
zrozumiemy i udoskonalimy zdolność wyobrażania.

176

Joel Levey

1. Podejście kinestetyczne

Wyobraź sobie dowolny obiekt. Następnie pomyśl, jak by to by-
ło, gdybyś sięgnął i dotknął tego obiektu. Jeśli wizualizujesz np.
jabłko, może ci pomóc rzeczywiście trzymane jabłko lub jego wspo-
mnienie. Jeśli wizualizujesz osobę, wyobraź sobie lub przypomn^, że
wyciągasz rękę i dotykasz tej osoby. Przypomnij sobie strukturę jej
włosów, skóry, wielkość i kształt ciała czy dłoni.

2. Umacnianie wyobrażenia

Bez względu na to czy rzeczywiście widzisz lub odczuwasz dane
wyobrażenie, mentalnie umacniaj przekonanie, że wizualizowa-
ny obiekt faktycznie się tam znajduje. Tak, jakbyś przebudził się
któregoś ranka i stwierdził, że cały świat przesłonięty jest mgłą, ale
mimo, iż nie widzisz domów i drzew wokół siebie, jednak wiesz, że
one tam są. W podobny sposób podchodź do wizualizacji. Myśl, że
dany obraz znajduje się przed tobą ale ponieważ twoje oczy są za-
mknięte, nie widzisz go bezpośrednio. Jeśli wyobrażasz sobie we-
wnętrzne odczucie, mentalnie lub emocjonalnie umocnij poczucie,
że naprawdę doświadczasz go w sobie, lecz na poziomie wrażliwości,
który znajduje się poniżej progu twojej świadomości.

3. Wyobrażenia nie zawsze mają charakter wzrokowy

Czy możesz wyobrazić sobie melodię „Szła dzieweczka do lasecz-
ka"? Czy ktoś w pobliżu ciebie ją śpiewa? Podobnie, czy możesz wy-
obrazić sobie zapach róży... smak cytryny... ciepło i trzask obozowe-
go ogniska...? Wyobraźnia najlepiej działa, gdy angażujemy wszyst-
kie zmysły, tworząc holograficzne doświadczenie.

4. Wyobrażenia trójwymiarowe

Niech twoje wizualizacje zamiast płaskich i dwuwymiarowych,
przyjmą formę trójwymiarową. Wyobrażaj sobie, że mógłbyś obcho-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________177

dzić je wokoło, widzieć ze wszystkich stron, z góry i z dołu. Odczu-
waj ich głębię, objętość, kształt i umiejscowienie w przestrzeni.

5. Aspekt dynamiczności

Niech twoje wyobrażenia cechuje ożywienie, dynamika, akusty-
czność i świetlistość. Niech poruszają się, przepływają i zmieniają.
Jeśli jakiś fragment wizji wydaje się słabnąć czy rozpuszczać, po pro-
stu odtwórz go lub przywołaj do centrum uwagi.

6. Uzupełnianie szczegółów

Pomocne może okazać się zaczynanie od wyobrażania sobie ogól-
nego zarysu obiektu, by następnie wypełnić go detalami. Na przy-
kład, kiedy wizualizujemy osobę, zacznijmy od wyobrażenia sobie jej
kształtów, a następnie dodajmy szczegóły, tak klarownie jak to moż-
liwe. Po jakimś czasie wcześniej wprowadzone elementy mogą za-
niknąć. Jeśli tak się dzieje, spokojnie i bez wysiłku odtwórz utracone
detale.

7. Rozpoczynanie od fragmentów

Jeśli masz ochotę, rozpoczynaj tworzenie wizualizacji od drobne-
go szczegółu, by następnie mentalnie go rozbudować. Możesz na
przykład zacząć od wyobrażenia sobie czyjegoś uśmiechu, a potem
dokomponuj twarz i całą sylwetkę.

8. Umacnianie pełni wyobrażenia lub procesu

Wyobraź sobie, że wizualizowane przez ciebie obiekty czy proce-
sy są pełne, skończone i doskonałe. Chociaż wizja może nie być zbyt
klarowna, umacniaj ją jako całość. Jeśli na przykład wizualizujesz
proces uzdrawiania, wyobrażaj sobie jego przebieg zwieńczony suk-
cesem. Zobacz i odczuj siebie uleczonego i zdrowego. Niech twój
umysł przyzwyczai się do postrzegania ciebie w ten sposób.

178

Joel Levey

9. Wyobrażenia spontaniczne

Kiedy zaczynasz się bardziej odprężać lub też w chwilach silnego
stresu, spontanicznie, z głębi twojej świadomości, mogą wyłonić się
żywe, wyraziste wyobrażenia. Mogą to być hologramy, mające dla
ciebie ogromne osobiste znaczenie i wartość. Mogą one być użyte-
czne, gdyż udzielają ci wskazówek do umacniania zdrowia, twórczo-
ści, rozwoju i realizacji siebie. Postrzegaj te wyobrażenia w ich dyna-
micznej płynnej naturze. Pozwalaj im swobodnie poruszać się, zmie-
niać i przepływać. Jeśli czujesz, że mają one dla ciebie jakieś szcze-
gólne znaczenie, wykorzystaj je.

10. Wyobrażenia uniwersalne i archetypowe

W chwilach głębokiego relaksu czy silnego stresu, z głębi świa-
domości, naturalnie mogą pojawiać się bardzo żywe, plastyczne wy-
obrażenia, które są przejawem mentalnych wzorców pochodzących
z głębszych pokładów naszej psychiki. Wyobrażenia tego rodzaju
były rejestrowane na przestrzeni wieków w wielu kulturach. Przed-
stawiają one dynamiczny i żywy wymiar pierwotnej, uniwersalnej
mądrości zakodowany w matrycy genów i w głębi psychiki każdego
człowieka.

11. Wyobrażenia bezprzedmiotowe

Niektóre z najsilniej działających wizualizacji, wpływających na
nasze zdrowie, rozwój i umysł, wykorzystują wyobrażenia objętości,
odległości i przestrzenności związków. Na przykład, czy możesz wy-
obrazić sobie odległość od czubka swojej głowy do sufitu? Czy po-
trafisz wyobrazić sobie objętość swojego ciała? Czy możesz wyobra-
zić sobie przestrzeń lub dystans między budynkami w twoim są-
siedztwie?

Podobnie możesz zacząć przekształcać swoje wyobrażenia o sobie
i świecie, w którym żyjesz. Staniesz się w pełni świadom przestrzeni
jako pośrednika, który wszystko łączy. Nie oddziela, lecz łączy. Po-
dobnie możesz postrzegać dźwięki i ciszę. Na przykład, czy możesz

Relaksacja, Koncentracja, Medytac/a____________________179

wyobrazić sobie ciszę przed, pomiędzy i po dźwiękach? A co z za-
uważaniem przestrzeni między myślami czy wyobrażeniami, które
przepłynęły przez twój umysł...?

3. Przekształcanie bólu

Postrzeganie zdrowia i choroby z punktu widzenia
czasoprzestrzeni mówi nam, że zasadniczym celem

każdego terapeuty (wychowawcy i duchowego
przyjaciela) jest pomóc choremu (a wszyscy jesteśmy

do pewnego stopnia chorzy) w ponownym

uporządkowaniu jego widzenia świata. Musimy wesprzeć

go w uświadomieniu sobie, że jest on procesem

w czasoprzestrzeni, a nie izolowaną jednostką,

pozbawioną łączności ze światem zdrowych i dryfującą

w czasie ku zagładzie. W takim zakresie, w jakim

spełniamy to zadanie, jesteśmy uzdrowicielami.

Larry Dossey

Ból i frustracja zmuszają wiele osób do działania, wewnętrznego
rozwoju i refleksji. Istnieje cierpienie fizyczne objawiające się w for-
mie zranień, chorób, głodu, niemocy i śmierci. Istnieje także ból u-
dręki psychicznej i chorób umysłu objawiający się niepokojem, lę-
kiem, uczuciem samotności, pomieszaniem czy frustracją, które do-
pingują wielu ludzi do poszukiwania sposobów stawienia im czoła,
a nawet pokonania ich. Istnieje również cierpienie serca zamknięte-
go w sobie z powodu poczucia winy, niskiego poczucia własnej war-
tości czy wstydu, serca, które odgrodziło się od świata na skutek
gniewu, zazdrości czy lęku. Wszystkie te stany są bolesne i nie do
przyjęcia. Jeśli poziom naszej świadomości jest niski, zauważenie
własnego cierpienia będzie trudniejsze. Kiedy nauczymy się obser-
wować swój umysł, ciało i wzajemne relacje z innymi ludźmi, znaki
ostrzegawcze bólu będą widoczniejsze. Będziemy mogli wcześniej
reagować, zanim „szepty" przejdą w „krzyk".

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________181

Jeżeli już rozpoznamy swoje cierpienie, możemy zacząć poszuki-
wać sposobu leczenia. Niektóre metody rozpraszają nas czy kierują
uwagę gdzie indziej, blokując świadomość bólu i często doprowadza-
jąc do pogorszenia się naszego stanu. Inne umożliwiają lepsze zro-
zumienie zmiennej natury bólu i pomagają z nim żyć. Ale istnieją
też metody, które są naprawdę skutecznym środkiem wykorzeniają-
cym same przyczyny cierpienia, kładącym kres mentalnej i fizycznej
chorobie.

Tradycyjnie techniki medytacyjne były wykorzystywane w celu
maskowania, zwalczania czy opanowywania bólu. Chociaż techniki
koncentracji mogą być skuteczne przy maskowaniu cierpienia, jed-
nak badaniu i rozumieniu bólu, a więc i pracy z nim, najlepiej służy
medytacja. Po uważnym przebadaniu zakresu wrażeń, który okre-
ślamy mianem „ból", odkrywamy, że nie jest on rzeczą czy czymś
niezmiennym. Ból to nie tyle wyodrębniona, jednostkowa całość, co
raczej dynamiczne pole doznań i odczuć, zmieniające się z każdą
chwilą, z każdym stanem umysłu. Odwaga spoglądania w oczy cier-
pieniu i jego zrozumienie to pierwszy etap skutecznej pracy z bólem.
To także pierwszy krok w uczeniu się otwierania naszych serc i u-
mysłów, umożliwiający nam przyjęcie współczującej i empatycznej
postawy w odniesieniu do cierpienia innych. Ból jest powszechnie
nie lubiany, a dzięki zrozumieniu naszego pragnienia uwolnienia się
od niego, zaczynamy rozwijać większe współczucie, życząc innym,
aby również byli wolni od cierpienia.

W ciągu wielu lat mojej pracy miałem do czynienia z tysiącami
cierpiących. Nasz oddział w szpitalu działał jako nieoficjalna klinika
bólu. Stale obcowałem z ludźmi, którzy przechodzili męki na skutek
urazów, chorób nowotworowych, uszkodzeń nerwów czy nieule-
czalnej choroby. Od tych ludzi nauczyłem się, że największe cier-
pienie nie pochodzi ze zranionego ani rozkładającego się ciała, no-
wotworów czy owrzodzeń, ale z mentalnej interpretacji i reakcji na
sytuację. Lęk, brak oparcia, frustracja, gniew, poczucie winy - to
środki bardzo skutecznie zwiększające ból, doprowadzające ciało i u-
mysł do odizolowania, stłumienia i odcięcia tej części siebie od pro-
cesu zdrowienia. Jeśli otwieramy się na ból, badamy go, pozwalamy
mu zmieniać się, płynąć i swobodnie unosić w naszych ciałach -

182

Joel Levey

robimy pierwszy krok ku jego opanowaniu. Chociaż otwartość taka
nie zlikwiduje naszego cierpienia, stworzy za to psychiczną i emo-
cjonalną przestrzeń, w której ból nie będzie już traktowany jako
wróg czy sytuacja krytyczna. Będziemy w stanie akceptować, pielę-
gnować i kochać tę część nas samych, która objęta jest bólem. Jeśli
taką samą otwartość i refleksyjność wniesiemy w swoje myśli i uczu-
cia, wówczas nauczymy się rozróżniać nawyki umysłu te, które zwię-
kszają nasze cierpienia i te, które wprowadzają większą harmonię.
W ten sposób podejmiemy większą odpowiedzialność za wykorzy-
stanie naszego własnego potencjału samoleczenia.

Możemy pracować z bólem na wyższym poziomie. Służy on wów-
czas otwieraniu naszego serca na innych. Na tym etapie nasza zo-
gniskowana na własnym cierpieniu uwaga przekształca się w auten-
tyczny, altruistyczny strumień miłości, współczucia i troski, które
mentalnie czy wręcz fizycznie ofiarowujemy innym.

Kiedy o tym piszę, przypomina mi się pewien człowiek, który u-
mierał na AIDS. Był bardzo uduchowiony i jego lekarz przysłał go do
mnie, by uczył się medytacji i wykorzystał ją w pracy z własnym
cierpieniem w obliczu zbliżającej się śmierci. Podczas jednej z wizyt
opowiedział mi, jak w czasie bezsennych godzin praktykował z serca
płynącą miłość i współczucie dla umierającego na sali dziecka, pa-
cjentów z pobliskich szpitali i ich rodzin oraz wszystkich innych,
którzy podobnie jak i on cierpieli. Mimo że był w dużej mierze po-
zbawiony kontaktów z ludźmi, spostrzegł, że serdeczne i szczere wy-
chodzenie do innych w jakiś sposób odsuwa na plan dalszy jego wła-
sny ból i sprawia, że cierpienie staje się mniejsze.

Jeśli podejdziemy do zawartych w tej książce technik z właści-
wym nastawieniem umysłu, wiele z nich okaże się skutecznym środ-
kiem do pracy z fizycznym, emocjonalnym i mentalnym bólem, me-
todą umożliwiającą docieranie do głębszego sensu naszej własnej
istoty.

Świadomość pełni rolę pośrednika, niosąc informacje,

które składają się na doświadczenie. Informacjami tego

rodzaju i ich znaczeniem zajmuje się psychoterapia,

podczas gdy medytacja kieruje się ku samej naturze

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________183

świadomości. Te dwa podejścia bynajmniej wzajemnie

się nie wykluczają, lecz raczej dopełniają. Terapia

przyszłości może zintegrować techniki obu podejść,

prowadząc do bardziej skutecznych i istotnych zmian

całej osoby, aniżeli w przypadku stosowania każdego

z tych podejść z osobna.

Daniel Goleman

4* Równoważenie umysłu, mózgu
i oddechu

Przyłóż do nosa lusterko — oddychaj naturalnie. Przyjrzyj się
dwóm śladom skondensowanej pary wodnej, tworzącym się na po-
wierzchni lustra, a na pewno zauważysz, że jedna z nich jest więk-
sza. Jeśli w ciągu dnia będziesz obserwował swój oddech, spostrze-
żesz, że zawsze oddychasz w większym stopniu jedną lub drugą stro-
ną nosa.

Co dziewięćdziesiąt minut do dwóch godzin zmienia się domi-
nacja któregoś z otworów nosowych - moment przejścia jest kwestią
paru minut. Dla większości ludzi przesunięcie dominacji z prawej
strony na lewą i odwrotnie ma miejsce od dziesięciu do dwunastu
razy w ciągu doby. Taki schemat naturalnej zmiany cyklów odde-
chowych znany był tradycjom duchowym od tysięcy lat, jednak do-
piero w ostatnim dziesięcioleciu został rozpoznany i zbadany przez
współczesną naukę.

Jednym z podstawowych powodów, dla których naukowcy zain-
teresowali się zmiennym cyklem oddechu obrazowanym przez lu-
sterko, jest jego powiązanie ze zmiennością w funkcjonowaniu pół-
kul mózgowych. Przesunięcie dominacji jednej strony nosa na drugą
jest bezpośrednio związane z przesunięciem dominacji półkul móz-
gowych, a więc i ze zmianą sposobu funkcjonowania umysłu.

Ostatnie teorie dotyczące czynności mózgu łączą dwa podstawo-
we sposoby jego funkcjonowania z poszczególnymi półkulami móz-
gowymi. Lewa półkula jest odpowiedzialna za racjonalne, linearne,
analityczne i werbalne strony procesu przetwarzania informacji,
dzięki któremu uzyskujemy głęboką analizę szczegółów danej sytu-
acji. Prawa półkula mózgu powiązana jest z bardziej globalnym,
intuicyjnym, przestrzennym, nieliniowym trybem procesu informa-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________185

cyjnego, który nadaje sens bardziej ogólnym wzorcom i formom
danej sytuacji. Ostatnie badania wykazują, że funkcjonowanie każ-
dej z półkul ulega wzmożeniu, kiedy oddychamy odpowiadającą jej
dziurką nosa. Zmiany w dominacji zachodzą nie tylko w stanie móz-
gu, ale też w całym systemie nerwowym. (Funkcje te mogą być od'
wrócone, jeśli jesteśmy leworęczni.)

Któregoś dnia to odkrycie może dostarczyć współczesnej nauce
cennej wiedzy o mechanizmach powstawania oraz leczenia zaburzeń
umysłowych. Na poziomie praktycznym może ono służyć sterowa-
niu aktywnością mózgu ku bardziej logicznemu i analitycznemu try-
bowi działania lewej półkuli czy też ku bardziej intuicyjnemu i per-
cepcyjnemu trybowi związanemu z funkcjonowaniem prawej półku-
li. Świadomość owych przesunięć w pracy mózgu pomoże zrozu-
mieć, dlaczego łatwiej przychodzi nam np. analizowanie wyciągów
z naszego konta bankowego, gdy dominuje oddychanie prawą stro-
ną nosa (lewa półkula), a z kolei pełniej odbieramy wystawę sztuki
czy koncert, kiedy przeważa oddychanie lewą stroną nosa (prawa
półkula mózgowa).

Przez tysiące lat wykorzystywano różnorodne techniki optymali-
zowania funkcjonowania mózgu za pomocą równoważenia subtel-
nych energii psychofizycznych. Według starożytnych tradycji medy-
tacyjnych najlepszą porą na medytowanie jest czas, gdy powietrze
przepływa równomiernie przez obie dziurki w nosie. Dzieje się tak
w dwóch przypadkach: naturalnie, w okresie przejściowym, kiedy
zmienia się dominacja z jednej strony nosa na drugą (energie umy-
słu, mózgu i ciała są najlepiej zrównoważone) lub gdy medytujący
wywołuje taką równowagę poprzez specjalne techniki, jak np. opi-
sana poniżej. Według współczesnych pojęć neurofizyki okres takiej
równowagi pozwala na integrację racjonalnych i intuicyjnych, szcze-
gółowych i ogólnych funkcji (powiązanych z dwoma półkulami).
Informacja przepływa wówczas sprawniej przez pień mózgowy
i wiązki włókien mózgowych, które tworzą ogniwo komunikacyjne
pomiędzy dwiema stronami mózgu.

Zrozumienie powyższych zależności może polepszyć naszą medy-
tację, a także być wykorzystane w celu harmonizowania ciała i u-
mysłu w ciągu dnia. Staraj się często kierować swoją uwagę na prze-

186

Joel Levey

pływ oddechu, dominującą stronę nosa i przeważający styl funkcjo-
nowania umysłu. Jeśli zauważysz, że trudno ci wykonać jakieś okre-
ślone zadanie przy aktualnym stanie umysłu (mózgu), spróbuj prze-
sunąć swój model oddychania na drugą półkulę mózgową, drugi styl
pracy umysłu. Aby tego dokonać, ustal przez którą dziurkę właśnie
oddychałeś. Następnie przez kilka minut wdychaj drugą stroną no-
sa, a wydychaj przez uprzednio dominującą, aż poczujesz, że oddech
stał się intensywniejszy po nowej stronie. Działanie takie można też
wzmocnić przez wizualizowanie, że przepływający oddech oczyszcza
nos i ożywia funkcjonowanie przeciwnej półkuli mózgowej.

Szczególnie pożyteczne jest stosowanie tej techniki w następują-
cych sytuacjach:

1. Gdy zauważysz, że twój umysł jest ospały, rozproszony czy po-
grążony w marzeniach; w sytuacji, kiedy potrzebujesz wykonać za-
danie wymagające precyzyjnej uwagi.

2. Gdy czujesz się owładnięty gwałtownymi emocjami czy pomie-
szaniem.

3. Ponieważ badania wykazały, że apetyt i trawienie wzmagają
się kiedy oddech znajduje się w fazie dominacji prawej strony nosa,
możesz zacząć jeść w tym czasie, a nawet świadomie przesuwać tę
równowagę, jeśli wygodnie ci jeść o innej porze.

4- Podobnie większość ludzi może zauważyć, że szybciej i łatwiej
zapada w głęboki sen, gdy leżą na prawym boku, czyli przy oddechu
przesuniętym na lewą stronę nosa.

5, Sport: joga zachodu

Sport, muzyka i taniec to być może najbardziej zbliżone do tre-
ningu medytacyjnego dyscypliny, jakie znają ludzie Zachodu. Każda
z tych aktywności wymaga pełnej obecności w tym, co robimy,
a równocześnie elastyczności i płynięcia z chwili na chwilę wraz ze
zmianami danego procesu. Psychiczna i fizyczna dyscyplina w spor-
cie wyczynowym udostępnia nam szeroki zakres stanów medytacji
i koncentracji. Radość, którą czujemy z zewnętrznych aktywności
nie wynika jedynie ze sprostania wymogom fizycznym, lecz wiąże się
z naturalnie odprężonym, witalnym, twórczym i pokojowym do-
świadczeniem wyciszonego i skoncentrowanego umysłu.

Gdy uda nam się już okiełznać swoje wędrujące myśli, otwierają
się przed nami nowe wymiary świadomości. Chwilowe tzw. szczyto-
we doznanie (rodzaj ekstazy), krótkotrwałe uczucie „płynięcia" bez
wysiłku i z nadzwyczajną efektywnością działania to stan dobrze
znany artystom i sportowcom. Takie chwile „transu" wydają się
zdarzać spontanicznie i rzadko mogą być zrozumiane czy powtórzo-
ne, jednak wspomnienie o nich trwa... i jakość naszej wiedzy
prawdopodobnie nigdy nie będzie już taka sama.

Liczne przykłady stanów podobnych „płynięciu" czy stanów, ja-
kie towarzyszą szczytowym osiągnięciom sportowców — mimo że
opisywane częściej przez młodych, aniżeli brodatych mędrców —
w sposób uderzający przypominają klasyczne doświadczenia z zakre-
su koncentracji i medytacji.

Z pewnością nie wszyscy z nas muszą poświęcić się dla sportu,
możemy raczej podporządkować sport życiu, traktując trening jako
szlifowanie tych właściwości, które faktycznie wspomagają wysiłek,
do jakiego przystępujemy. Wiele mężczyzn i kobiet nauczyło się
uspokajać swoje umysły poprzez kontrolowanie oddechu; odkryło,
jak przemieniać gniew i lęk w siłę, jak odpuszczać oraz jak utrzymy-

188____________________________________Jod Levey

wać określone stany, jak być wrażliwym i opiekuńczym zamiast nie-
czułym i gruboskórnym. Dzięki postępowaniu zgodnemu z wewnę-
trznymi i zewnętrznymi prawami natury wielu sportowców potrafi
wykorzystać zasoby niezwykłej mocy, umiejętności i zrozumienia, by
osiągnąć zadziwiające sukcesy.

Trening sportowy poprzez swoje fizyczne działanie

aktywizuje te ludzkie zasoby, które rozwijają osobowość

sportowca, doskonalą zdolności fizyczne i psychiczne

oraz odkrywają nieograniczone możliwości ludzkiego

ciała i umysłu. Wyczyn sportowy to jedynie środek

ułatwiający samorealizację, pomagający stworzyć,

poprzez ciężką pracę, wartości kulturowe

niezaprzeczalne dla współczesnej ludzkości.

Tadeusz Rychta
polski psycholog sportu

Arena zawodów sportowych służy za laboratorium, w którym
psychofizyczne zdolności mogą być sprawdzone i udoskonalone.
Chociaż motywacja może być różna, zaangażowanie i rygorystyczna
dyscyplina współczesnych sportowców przypomina dyscyplinę prak-
tykujących w tradycjach kontemplacyjnych. Stając w obliczu równe-
go sobie przeciwnika, zmuszeni jesteśmy sięgnąć do zasobów, które
zwykle uważa się za pozostające poza zasięgiem naszych możliwości.
Zgranie rozmaitych cech umysłu, niezbędne do osiągnięcia wyżyn
ludzkich wyczynów, gwałtownie wyniosło wiele jednostek, a nawet
całe zespoły ludzkie, w sfery doświadczenia, które normalnie za-
strzeżone są dla joginów, mistyków i kontemplujących.

Ostatnie tendencje w zakresie doskonalenia ciała pogłębiły i roz-
winęły ludzką świadomość. Zaowocowało to drugą falą zaintereso-
wania, która przejawiła się trendem do doskonalenia ciała w połą-
czeniu z praktyką dyscyplin sportowych i sztuk walki. Na murawie
stadionu czy na macie z chwili na chwilę otrzymujemy sygnały
zwrotne dotyczące interakcji ciała i umysłu. Wraz z praktyką uczy-
my się minimalizować te z psychicznych i fizycznych cech, które

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________189

zmniejszają i osłabiają naszą skuteczność, a maksymalnie wzmacniać

te, które wspierają nasze osiągnięcia.

Spójrzmy na kilka przykładów, w jaki sposób te niezwykłe stany
umysłu można rozwinąć i wyrazić na arenie naszego życia.

Dynamiczny stan doskonałości w działaniu był przedmiotem ba-
dań współczesnego psychologa Czikzentminalyi. Badał on aktywno-
ści, które doprowadziły do sukcesu, a których wspólną cechą było
doświadczenie stanu określonego przez niego jako przepływ.
Kluczowymi elementami tego stanu są:

1. Integracja działania i świadomości, z zachowaniem nieprze-
rwanej koncentracji na wykonywanym zadaniu.

2. Skupienie uwagi na bodźcu o ograniczonym zakresie.

3. Zapamiętanie się w wykonywanej aktywności, przy wzmożonej
świadomości funkcji i stanów naszego ciała.

4- Dostosowanie umiejętności do okoliczności.

5. Klarowna ocena sytuacji, owocująca prawidłową reakcją.

Stan przepływu ma miejsce wówczas, gdy zachodzi optymal-
na zgodność między naszymi możliwościami a wymaganiami chwili.
Zakres doznawania przepływu jest ograniczany z jednej strony
przez niepokój, spowodowany wymaganiami przerastającymi nasze
możliwości, a z drugiej strony przez znudzenie, gdy możliwości zna-
cznie przekraczają wymagania.

Osoba będąca w stanie przepływu działa z perspektywy jed-
ności. Jej uwaga jest całkowicie wchłonięta w aktywność, bez żad-
nego dualistycznego poczucia „ja", które coś robi. W chwili, gdy
taka świadomość ulega rozszczepieniu i stajemy się na powrót świa-
domi siebie, stan przepływu ulega przerwaniu.

Interpretacja neurofizyczna cech stanu przepływu ujawnia,
że wymaga on zarówno precyzji, jak i płynności w odwzorowywaniu
neuronalnym, by stan mózgu mógł zmieniać się dynamicznie, sto-
sownie do sytuacji. Stan przepływu nie jest statycznym wzor-
cem ciągłego pobudzenia. Wymaga on raczej umiejętności przysto-
sowywania się. Osoba chronicznie niespokojna czy nadpobudliwa
stanie prawdopodobnie w obliczu wielu sytuacji, w których jej stan
wewnętrzny nie będzie współgrał z okolicznościami zewnętrznymi.

190

Joel Levey

Nie będzie więc zdolna wejść w stan przepływu. Zmienne sytu-
acje zewnętrzne wymagają zmiennych stanów wewnętrznych.

Istnieją dwa sposoby na zwiększenie prawdopodobieństwa do-
świadczenia przepływu: dostosowanie wymagań środowiska do
poziomu naszych umiejętności lub samoregulacja możliwości włas-
nych, by sprostać zwiększonej różnorodności wymagań zewnętrz-
nych. Wadą pierwszego podejścia jest to, że stan przepływu po-
zostanie zależny od sytuacji zewnętrznej. Natomiast dyscypliny roz-
woju mentalnego, takie jak relaksacja, koncentracja, medytacja, bio-
feedback, synchronizacja półkul mózgowych oraz sztuki walki, reali-
zują drugą strategię, powodując zmianę stanu wewnętrznego. Opa-
nowanie tego rodzaju umiejętności zwiększa prawdopodobieństwo
pojawienia się stanu przepływu i jednocześnie zmniejsza konie-
czność kontrolowania otoczenia. Ponadto podejście takie uczy nas,
jak wykorzystywać różnorodne techniki samoregulacji umysłu. Dzię-
ki temu częściej możemy wchodzić w sytuacje zewnętrzne pozostając
w stanie płynięcia.

Epstein stwierdziła ostatnio, że jednym z najbardziej nagradzają-
cych doświadczeń długodystansowca jest stan określany mianem
„transu" biegacza. Opisuje ona to doświadczenie jako „płynięcie
z prądem, unoszenie się...", poprzednio znane jako „działanie jak
we śnie". Stwierdza ona:

Nie oceniam swojego biegu według ilości wylanego potu

czy szybkości, jaką osiągam. Nie ma dla mnie znaczenia

czy pobijam własny rekord, czy też prześcigam swoich

przyjaciół. Dajcie mi tylko spokojny, przyjemny teren

do biegu i pozwólcie mi płynąć.

Epstein zauważyła także, że ocena jej biegu była ściśle związana
z intensywnością doświadczania takiego „unoszenia się". Pozwalała
sobie na chwile zachwytu nad niezwykłymi czy interesującymi wi-
dokami, lecz szybki powrót do stanu „transu" był zawsze najważ-
niejszy.

Jednym z najbardziej znanych opisów zanurzania się w „transie",
był opis Johna Brodie'ego, byłego piłkarza San Francisco. W wy-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________191

wiadzie dla Michaela Murphy'ego, założyciela Esalen Institute, Bro-
die opisał ten niezwykły sposób postrzegania czasu i przestrzeni:

Często w ferworze i podnieceniu grą percepcja

i koordynacja graczy wzrasta w sposób dramatyczny.

Czasami, i to coraz częściej, doświadczam pewnego

rodzaju przejrzystości, z opisem której nigdy nie
spotkałem się w historii futbolu. Chwilami czas wydaje

się w tajemniczy sposób płynąć wolniej, jakby każdy

poruszał się w zwolnionym tempie. Odnoszę wrażenie,

jakbym miał cały czas świata na obserwowanie graczy

odbierających piłkę i tego, jak to robią, a przecież wiem,

że obrońcy suną na mnie tak szybko, jak zawsze.

Doskonale wiem, jak ostro i błyska wicznie ci faceci się

zbliżają, a jednak wszystko to wygląda jak film czy taniec

w zwolnionym tempie. Jest to piękne.

, Opisywanie przez sportowców tego rodzaju wydarzeń jest bardzo
częste. Są one powszechne, nie są wyłączną domeną zawodowców.
Zjawisko spowalniania czasu u przeciętnego amatora i stan „transu"
u zawodowego maratończyka mogą mieć podobne źródło. Doświad-
czenia takie sugerują, że możliwość postrzegania czasu i przestrzeni
w innym wymiarze tkwi w każdym z nas. Naszym zadaniem jest
zrozumienie mechanizmów owych doświadczeń i nauczenie ludzi
świadomego ich wywoływania.

Lester Fehmi opisuje taki stan jako „swobodny przepływ energii
i doświadczenia poprzez system psychofizyczny". Stworzył on meto-
dę, którą nazwał „treningiem otwartej koncentracji". Metoda ta
pracuje z przestrzenną świadomością i bezprzedmiotową wyobraź-
nią, by pomniejszyć zwykłą samoświadomość oraz świadomość czasu
i przestrzeni. Stan takiej integracji nazywa „nie-czasem" (bezcza-
sem). Fehmi wysuwa wniosek, że sposób, w jaki postrzegamy czas
i przestrzeń, wpływa na wszelkie dzienne aktywności. Badania nad
„otwartą koncentracją" i podobnymi technikami medytacji potwier-
dzają, że przysposobienie uwagi, bardziej niż jakikolwiek inny spo-

192____________________________________Joel Levey

sób zachowania, który można nauczyć się kontrolować, bezpośred-
nio zarządza naszym psychofizycznym samopoczuciem.

Wyjaśnienie występowania takiego zjawiska w odniesieniu do
całego zespołu sportowego jest zwykle mgliste i niejasne. Jednak te-
olog Michael Novak sugeruje, że precyzyjne i spójne sprzężenie jed-
nostki i grupy demonstruje się w całej rozciągłości wówczas,* gdy
zespół osiąga szczyty swoich możliwości.

Kiedy zbiór osobników tuż przed grą wydaje zespołowy

okrzyk i faktycznie zaczyna reagować jako pięciO' czy

jedenastoglowy organizm, a nie zgrupowanie pięciu czy

jedenastu indywidualności, możesz niemal usłyszeć jakby

pstryk; pojawia się nowy rodzaj rzeczywistości na nowym

poziomie ludzkiego rozwoju. Np. zespół koszykarzy wiele

razy podczas jednego meczu może przechodzić z jednej

do drugiej rzeczywistości i każdy gracz, jak również

trener i kibice, dostrzegą taką zmianę... dla samych

zawodników, którzy znają to przełączenie i przeskok

w jedność koleżeńską, jest to niezapomniane doznanie,

podobnie jak doświadczanie osiągnięcia, bodaj na

chwilę, wyższego poziomu istnienia; istnienia takiego,

jakim powinno ono być.

Dzięki wytężonej praktyce i niewzruszonemu zaangażowaniu te
niezwykłe stany indywidualnej i zespołowej doskonałości mogą stać
się normą, a nie przelotnym wyjątkiem. W artykule zatytułowanym
„Sztuki Wyzwolone i Sztuki Walki", jaki pojawił się w New York
Times, Donald Levine opisał fazy rozwoju, prowadzące na szczyty
fizycznego wyczynu.

Zaczynamy od samoświadomego praktykowania

pewnych technik. Postępujemy wolno, rozważnie. Nie

przestajemy ćwiczyć dopóki dana technika nie stanie się

czymś tak uwewnętrznionym, że wykonując ją
przekroczymy świadomość samego siebie. Przy tak

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja___________________193

dogłębnym opanowaniu zestawu technik zaczynamy

chwytać ich istotę ukrytą „między wierszami". W końcu,

gdy zrozumiemy i wbudujemy w siebie owe zasady,

przestajemy mechanicznie reagować na dany atak.

Zaczynamy wykorzystywać tę sztukę w sposób twórczy,

pozwalając na indywidualne przejawienie się naszego

własnego stylu i wglądu.

Szybkie tempo, barwność i wymagająca natura sportu pochłania-
ją początkowo uwagę ludzi zainteresowanych sprawdzeniem swoich
możliwości. Z upływem czasu wielu sportowców uczy się doceniać
okresy swojego treningu, przebywanie w cichych głębiach umysłu,
przestrzeń dla swobodnej gry, samoleczenia i regeneracji, będącej
źródłem siły i mocy przed przystąpieniem do nowych dokonań.
Ciągłe łączenie psychicznych i fizycznych technik wyposaży spor-
towców przyszłości w umiejętności znacznie przewyższające normy
dzisiejszego wyczynu. Takie podejście do treningu mentalnego może
połączyć to, co najlepsze zarówno we współczesnych, jak i starożyt-
nych dyscyplinach, umożliwiając nam zrozumienie możliwości, jakie
kryje w sobie ludzka istota.

6. Biofeedback: technologia ciała, umysłu
i ducha

Każdy z nas posiada wszystko, co niezbędne, by poznać
własną najgłębszą naturę... Nikt spośród całego rodzaju

ludzkiego nie może nas w tym wyręczyć.

Odpowiedzialność za bycie świadomym tego, czym

naprawdę jesteśmy i podzielenie się tą wiedzą z innymi

spoczywa ostatecznie na nas samych.

Roger Walsh i Deane Shapiro

Życie to uczenie się, a cały proces nauki zależy od sprzężenia
zwrotnego (biofeedback). Kiedy gramy na instrumencie - słuchamy
dźwięków i stosownie do tego zmieniamy jego nastrojenie. Kiedy
gotujemy, korygujemy smak potrawy, kosztując ją. Kiedy wprawia-
my się w strzelaniu do celu, kontrolujemy celność przez obserwowa-
nie rezultatów swoich strzałów. Kiedy jeździmy na nartach czy u-
prawiamy surfing, by udoskonalić swoje umiejętności stale odwołu-
jemy się do sprzężenia zwrotnego. To samo dotyczy związków mię-
dzyludzkich. Dzięki zwracaniu uwagi na sygnały zwrotne z własnego
ciała, od przyjaciół czy z otoczenia, możemy rozwijać się i osiągać
większe sukcesy w życiu.

Postęp we współczesnej medycynie, umożliwiający czytelne obra-
zowanie pomiarów, pozwala na subtelne regulowanie własnego cia-
ła. Taka zwrotna informacja dotycząca naszego organizmu to wła-
śnie biofeedback.

Ciało ludzkie szczególnie łatwo reaguje na mentalne wyobraże-
nia i intencje. Choroby spowodowane stresem i zdumiewające wy-
czyny sportowe, to dwa bieguny szerokiego spektrum wpływów, ja-
kie umysł wywiera na nasze ciało. Wszyscy urodziliśmy się z możli-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________195

wością wzmocnienia bądź osłabienia swojego zdrowia, jednak więk-
szość z nas nie zna żadnych metod polepszenia swojej fizycznej kon-
dycji i samopoczucia.

W celu zademonstrowania możliwości sterowania własną fizjo-
logią za pomocą umysłu badacze Elmer i Alyce Green z Menniger
Foundation zaprosili do swojego laboratorium urzeczywistnionego
jogina, Swami Ramę. Joginowi podłączono czujniki temperatury, by
zmierzyć zmiany w przepływie krwi w różnych częściach jego dłoni.
W ściśle kontrolowanych warunkach eksperymentu badacze obser-
wowali, jak Swami demonstrował medyczny cud. Świadomie kieru-
jąc cyrkulacją krwi sprawił, że pewne części jego dłoni były blisko
9°C cieplejsze aniżeli położone kilka centymetrów dalej. Student
uniwersytetu, który słyszał o tym eksperymencie, postanowił spraw-
dzić, czy nie mógłby w ten sam sposób nauczyć się kontrolować
własne ciało, wykorzystując do tego celu temperaturowy biofeed-
back. W ciągu dwóch tygodni osiągnął ten sam poziom nadzwyczaj-
nej fizjologicznej kontroli, do którego jogin dochodził (co przyznał)
latami. (W celu uzyskania dalszych informacji pa«rz: Beyond Biofe*
edback, wg Alyce i Elmer Green.)

Wyobraźmy sobie implikacje jakie dla medycyny i nauki współ-
czesnej wynikałyby z faktu wykształcenia przez wiele osób zdolności
umożliwiających kontrolowanie, regulowanie oraz optymalizowanie
funkcji włdsnego ciała. Wyobraźmy sobie, co by było gdyby miliony
ludzi, niepotrzebnie cierpiących na skutek stresu, nauczyły się świa-
domie rozluźniać i redukować objawy napięcia skumulowane w ich
ciałach, w układzie trawiennym, krwionośnym, oddechowym i ner-
wowym.

Sprzężenie zwrotne dostarcza nam narzędzi przyspieszających
proces uczenia się zestrajania ciała i umysłu. Kluczem do tego ro-
dzaju nauki jest przyjęcie większej odpowiedzialności za własne
zdrowie. Jak wcześniej wspomniano, istnieją dwa sposoby rozpo-
znawania choroby. Pierwszy to dopuszczenie do tego, by sygnały
ostrzegawcze zaburzenia doprowadziły nas do skrajnego dyskomfor-
tu czy oslabienia, a następnie reagowanie przy pomocy radykalnych
czy drastycznych metod. Alternatywą jest oczyszczenie i wzmocnie-
nie świadomości naszego wnętrza w celu rozpoznania początkowych

196_____________________________________Joel Levey

symptomów choroby, a następnie zastosowanie prostego lekarstwa.
Współczesna technika biofeedbacku umożliwia nam śledzenie
i wzmacnianie subtelnych sygnałów z naszego ciała, wynosząc do
poziomu świadomości informacje o naszych procesach fizjologicz-
nych, tkwiące dotąd w podświadomości. Rewolucja w dzisiejszej na-
uce i medycynie polega na zmianie sposobu wykorzystywania cna-
nych nam dobrze technik. Wiele przyrządów, którymi dotąd nas
testowano i diagnozowano, służy teraz w podobnej lub uproszczonej
wersji do dostarczania nam bezpośredniej biologicznej informacji
o naszym własnym ciele. Zamiast poddawać się cudzej interpretacji
odczytów ze swojego ciała, a następnie kuracji, sami możemy uzy-
skać większą świadomość własnych wewnętrznych procesów. W ten
sposób możemy eksperymentować ze znajdowaniem subtelnych
poruszeń umysłu, które zmienią nasze ciała w pożądany sposób.

Każdej zmianie na poziomie fizjologicznym towarzyszy

odpowiednia zmiana stanu mentalnego~emocjonalnego,

świadoma czy nieświadoma; i odwrotnie, każdej zmianie

na poziomie mentalnym-emocjonalnym, świadomej czy

nieświadomej, towarzyszy odpowiednia zmiana

w stanie fizjologicznym...

Alyce i Elmer Green

Każda metoda, która pomaga wzmocnić poprzednio nie uświa-
damiane wzajemne oddziaływanie procesów psychicznych, emocjo-
nalnych i fizjologicznych, umożliwia nam zmienianie własnego życia
na lepsze.

W praktyce laboratoryjnej wykorzystywanie sprzężenia zwrotne-
go w celu określenia wewnętrznego stanu ciała jest niemal tak pro-
ste jak wykorzystywanie lustra w celu ujrzenia swojego zewnętrzne-
go wyglądu. Bierny czujnik umocowany jest w miejscu napięcia
mięśni, przepływu krwi, fal mózgowych czy innych objawów fizjo-
logicznych. Sygnał taki jest następnie wzmacniany i wraca do osoby,
od której wyszedł. Zmiany na poziomie fizjologicznym modulują
sygnały zwrotne, które mogą przybierać formę dźwięku o zmiennej

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________197

wysokości czy głośności, zapisu cyfrowego, wykresu lub gry kompu-
terowej. Na przykład, gdybyśmy użyli aparatu do sprzężenia zwrot-
nego (EMG Electromyograph) i umieścili czujnik w rejonie napię-
tych mięśni, wówczas używając monitora otrzymamy informację
zwrotną, która pozwoli nam szybko rozpoznać i skontrolować po-
ziom napięcia. W podobny sposób możemy nauczyć się kontrolować
ciśnienie, krążenie, reakcje na stres, poprawiać wzrok czy wzmac-
niać określone stany umysłu - mózgu.

W przeciwieństwie do większości sposobów leczenia, w przypad-
ku biofeedbacku to my mamy nad sobą kontrolę. Więk-
szość praktykujących szybko uczy się, jak zmieniać swoje wewnętrz-
ne stany na lepsze. Konfrontując się ze szkodliwymi i ograniczają-
cymi nas nawykami uczymy się wybierać pozytywną drogę.

Biofeedback wymaga rozwoju trzech podstawowych cech umy-
słu: uważności, intencji i wyobraźni.

Uważność to czujna obecność w tym, czym się zajmujemy.
Tak długo jak możemy utrzymać czujność na tym, co robimy, mó-
wimy, że nasza uwaga jest skupiona i stabilna.

Intencja to cecha, która umożliwia nam mentalne sterowanie
naszą uwagą i działaniem, pozwalając na realizację naszych celów.

Wyobraźnia to pierwotny język kontroli, który ułatwia nam
komunikację z własnym ciałem. Intencja ożywia nasze mentalne wy-
obrażenia i pomaga im dojść do głosu.

Nierównowaga owych czynników sprawia, że nasze podświado-
me lęki i niepokoje zaczynają przejawiać się w formie schorzeń,
osłabienia czy podatności na zranienia. Właściwe i świadome kie-
rowanie siłami współdziałających ze sobą: uważności, intencji i wy-
obraźni, umożliwia nam osiągnięcie zdrowia i efektywności.

Zapytano mnie kiedyś, czy biofeedback to „elektroniczny zeń"?
Cóż, maszyny nie mogą uczyć się za nas, ale mogą przyspieszać na-
sze uczenie się oraz pomóc nam rozpoznawać stany, które prowadzą
ku fizjologicznemu zdrowiu czy spełnieniu.

Któregoś dnia pokazałem Chagdudowi Rinpocze, szanowanemu
tybetańskiemu lekarzowi i urzeczywistnionemu medytującemu, jak
wygląda trening termicznego biofeedbacku. Lama wykrzyknął: „Ach!
Kiedy próbuję medytować, to nie działa. Kiedy medytuję, działa!".

198_________________________________Joel Levey

Bez względu na rodzaj techniki, czy będzie to relaksacja, koncen-
tracja, medytacja czy biofeedback, zwiększanie wysiłku nie zopty-
malizuje naszej kontroli. Tak naprawdę, stan umysłu najbardziej
sprzyjający kierowaniu ciałem określany jest jako „bierna chęć",
„dobrowolne poddanie się" lub „działanie bez wysilania się". W ta-
ki stan umysłu najłatwiej wchodzimy, jeśli mamy jasną intencję Oraz
wyobrażenie co do oczekiwanej kondycji ciała i umysłu, a następnie
pozwalamy jej zaistnieć bez wysiłku. Sprzężenie zwrotne poinformu-
je na-5 kiedy jesteśmy na właściwym tropie, a kiedy usiłujemy działać
zbyt forsownie.

Współczesna rewolucja w dziedzinie zdrowia opiera się na coraz
większym zainteresowaniu aktywnym kontrolowaniem własnych
schorzeń, takich jak nadciśnienie, napięcia, migreny, zaburzenia
krążenia, zaburzenia przemiany materii, chroniczne napięcie mię-
śni, chroniczny niepokój, uzależnienia i inne związane ze stresem
objawy. W miarę jak koszty związane z opieką zdrowotną będą ro-
sły, praktyczne znaczenie biofeedbacku i umiejętności opisanych
w tej książce będzie coraz większe.

Ogromne sukcesy wynikające ze stosowania sprzężenia zwrotne-
go przyciągnęły uwagę wielu światowej sławy sportowców, artystów
i twórcze umysły zainteresowane uczeniem się redukowania nega-
tywnych nawyków ciała i umysłu oraz trenowaniem ciał i umysłów
dla optymalnej ich skuteczności. Sportowcy, elitarne oddziały woj-
skowe i osoby na kierowniczych stanowiskach poświęcają obecnie
więcej czasu na rozwijanie i doskonalenie swoich umiejętności za-
wodowych poprzez sztukę medytacji, wizualizację i biofeedback.

Biofeedback jest często wykorzystywany do kontrolowania bólu,
doskonalenia relaksacji, wzmacniania koordynacji neuromięśniowej,
przyspieszania procesu powracania do zdrowia po wylewach, zra-
nieniach i ciężkich chorobach. Zaawansowany trening sprzężenia
zwrotnego zwiększa szybkość i dokładność reakcji zmysłowych, przy-
spiesza uczenie się oraz uruchamia stany mózgu związane z mental-
nym wyciszeniem, przejrzystością i kreatywnością.

Co najważniejsze, sprzężenie zwrotne jest narzędziem pogłębia-
jącym naszą samoświadomość i gotowość przyjęcia większej odpo-
wiedzialności, tak za chorobę, jak i za zdrowie. Jeśli będziemy wła-

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________199

ściwie interpretowali drobne informacje, jakie otrzymujemy z wła-
snego ciała, zmniejszy się prawdopodobieństwo zignorowania sygna-
łów ostrzegawczych, co pozwoli zapobiec wielu zagrażającym życiu
chorobom.

Coraz więcej osób zaczyna rozumieć reakcje swojego ciała. Być
może w niedalekiej przyszłości rewolucja w systemie edukacji spra-
wi, że biofeedback i trening samoregulacji wejdą do programu szkol-
nego, zachęcając nowe pokolenie do przyjęcia odpowiedzialności za
swoje choroby i samopoczucie. W miarę jak nasilają się czynniki
stresu we współczesnym świecie, coraz więcej ludzi uczy się biofe-
edbacku, by radzić sobie z przeciążeniem i zwiększać skuteczność
własnego działania. Zamiast patrzeć w telewizor, możemy spędzić
wieczór na grach komputerowych z kontemplacji swojego organi-
zmu, wzmacnianej wykresami. Energia twórcza i energia mikropro-
cesów zostaną połączone w celu skonstruowania nowego pokolenia
gier video, w których zwycięzcą będzie ten, kto posiądzie większą
psychofizyczną wiedzę. Gry sprzężenia zwrotnego mogą wprowadzić
nas w nowe rejony współzawodnictwa i współpracy, gdzie zwycięzcą
będzie ten, kto potrafi się lepiej -.relaksować lub gdzie zadaniem
będzie szybkie zsynchronizowanie uderzeń własnego serca czy fal
mózgowych z postacią w grze.

W nadchodzącym dziesięcioleciu prawdopodobnie staniemy się
świadkami rewolucji w dziedzinie badań nad ludzką świadomością.
Rewolucja ta wiązać się będzie z udoskonaleniem mikroobwodów
itp. W miarę jak obwody elektroniczne staną się coraz czulsze na
subtelne zmiany pól elektromagnetycznych, wpływ umysłu na ma-
terię będzie coraz bardziej widoczny. Chociaż nasze umysły stale
oddziałują na naszą fizjologię, bezpośredniość takiego oddziaływania
przed nastaniem biofeedbacku i techniki medycznego monitoringu
była szeroko znana jedynie medytującym. Kiedy kontynuujemy do-
skonalenie własnej techniki i uważności, z pewnością odkryjemy to,
co duchowi badacze i medytujący osiągali poprzez bezpośrednie
intuicyjne doświadczenie - że materia (organizm lub świat) jest głę-
boko przenikana przez umysł i od niego zależna.

Badania dotyczące technicznych anomalii przeprowadzone na
Wydziale Technicznym Uniwersytetów: Princeton, Stanford a tak-

200_________________________________Joel Levey

że w wielu innych prestiżowych instytutach całego świata, odnoto-
wują wpływ świadomie skoncentrowanego umysłu na zmianę pracy
komputerów, zaginanie wiązki lasera i hartowanej stali, materiali-
zowanie i dematerializowanie przedmiotów, postrzeganie pozazmy-
słowe i inne paranormalne zjawiska. Nawet zwykli ludzie wydają się
posiadać ukryte mentalne zdolności, poddając tym w wątpliwość
wiele utartych poglądów na temat natury umysłu i rzeczywistości.
Ten trend w badaniach naukowych znacznie poszerzył ich zakres,
wymagając od naukowców zarówno wiedzy o zjawiskach zewnętrz-
nych, jak i o naturze umysłu.

Barbara Brown, należąca do pionierów badań nad sprzężeniem
zwrotnym, powiedziała:

Znamiennym i najbardziej irytującym aspektem

fenomenu jasnowidzenia jest nieprzewidywalność, która

powoduje sceptyczne nastawienie wielu naukowców.

Do tej pory uczeni wiedzą stosunkowo niewiele

o normalnym funkcjonowaniu umysłu. Skoro tak

niewiele wiemy o tym, co normalne, skąd możemy

wiedzieć, że dane zjawisko jest rzeczywiście

paranormalne.7Prawdopodobieństwo, że wypadki

jasnowidzenia da się przewidzieć, jest wysokie. Jednak

nie odkryliśmy jeszcze tych aspektów, na których można

by oprzeć tę przewidywalność. Jeśli aktywność umysłu

naprawdę ma swój początek w komórkach mózgowych,

wówczas logiczne będzie założenie, że zjawiska

jasnowidzenia również tam mają swoje źródło.

Przyjmujemy tak, ponieważ aktywność jasnowidzenia

pociąga za sobą zmiany w aktywności umysłu.
W przeciwnym razie nie moglibyśmy jej integrować,
przechowywać, wywołać z pamięci ani komunikować

w żaden dostępny człowiekowi sposób. Przekaz

telepatyczny musi ulec przetworzeniu przez komórki

mózgowe tak, by „obraz" informacji uległ rozwinięciu.

Nawet jeśli informacja taka dostaje się do mózgu

w sposób nadnaturalny, musi przejść przez zwykły

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________201

proces mózgowy, by mogła być komunikatywną dla

innych ludzi. Oznacza to istnienie na poziomie fizjologii

mózgu odpowiedników doświadczeń jasnowidzenia.

Skoro tak jest, powinniśmy być w stanieje odnaleźć.

Jeśli przy pomocy takich wskaźników będziemy mogli

wykorzystać sprzężenie zwrotne w celu objęcia zdolności

jasnowidzenia dobrowolną, możliwą do przewidzenia

kontrolą, będzie to jedno z największych odkryć, jakiego

biofeedback może dokonać.

Przełom w technice zwiastuje rozkwit badań nad naturą ludzkiej
świadomości. Jesteśmy świadkami niezaprzeczalnego wpływu, jaki
umysł może mieć na mikrotechnikę, będącą źródłem największej,
zarówno twórczej jak i destruktywnej, siły w naszym świecie. Środki
tego rodzaju już teraz podlegają wpływom naszej indywidualnej
i zbiorowej woli, a w przyszłości z pewnością wejdzie w grę jeszcze
więcej z nich.

. O ile badania nad naturą ludzkiej twórczości, zdrowiem i wybit-
nymi osiągnięciami dostarczają jaśniejszego wyobrażenia o tym, co
jest możliwe dla ludzkiej istoty, o tyle biofeedback dostarcza nam
potężnych, skutecznych i ciekawych metod wzmacniania ukrytych
zdolności psychofizycznych, które otworzą w nas nowe obszary zdro-
wia, twórczości, miłości, zrozumienia i niezwykłych dokonań oraz
uznania bezcenności naszego życia i ogromu naszych możliwości.

Kiedy praktykujesz te cenne nauki, chmury smutku

stopniowo się rozpłyną. A słońce mądrości i prawdziwej

radości zaświeci na czystym niebie twojego umysłu.

Kału Rinpocze

«*

Dodatek

Podsumowanie współczesnych badań

nad medytacją \

Stowarzyszenie usilnie zaleca przeprowadzanie badań

w starannie kontrolowanych warunkach, aby można

było oszacować specyficzną przydatność, wskazania,

przeciwwskazania czy niebezpieczeństwa wynikające

z technik medytacyjnych. Badania powinny porównywać

różne formy medytacji ze sobą, jak również ze środkami

psychoterapeutycznymi ipsychofarmakologicznymi.

Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatryczne, 1977

EFEKTY PSYCHOLOGICZNE

Sercowo-naczyniowe
Zmniejszenie tempa bicia serca
Redystrybucja przepływu krwi
Obniżenie ciśnienia krwi

W korze mózgowej
Zwiększenie amplitudy fal alfa
Przyspieszenie fal theta
Przyspieszenie fal beta

LICZBA BADAŃ

potwierdzające nie razem
potwierdzające

204_________________________________Joel Levey

EFEKTY PSYCHOLOGICZNE LICZBA BADAŃ

potwierdzające nie razem
potwierdzające

Synchronizacja półkul mózgowych 25 — 25
Ponowne uwrażliwienie na bodźce ^
(dehabituacja) 17 3 20
Specyficzna kontrola ze strony kory
mózgowej 11 - 11

Chemia krwi

Spadek poziomu adrenaliny 7 7 14

Wzrost poziomu aminokwasu

fenyloalaniny 1-1

Wzrost poziomu hormonu prolaktyny 1-1

Spadek poziomu hormonów wzrostu 1-1

Spadek poziomu laktozy 10 2 12

Wzrost poziomu serotoniny 1 — 1

Spadek poziomu leukocytów 1 — 1

Spadek metabolizmu krwinek

czerwonych 2-2

Spadek poziomu cholesterolu 2 — 2

Metabolizm

Spadek zużycia tlenu 43 - 43

Napięcie mięśniowe

Spadek napięcia mięśniowego EMG 15 - 15

Opór skóry

Zwiększony opór skóry GSR 24 9 33

Inne

Zmiany w ślinie 11 — 11
Wsparcie w leczeniu raka 14 - 14
Zmiany temperatury ciała 1-1
Złagodzenie bólu 12 - 12
Zwiększona samokontrola ciała 17 - 17

Relaksacja, Koncentracja, Medytacja____________________205

EFEKTY BEHAW1ORALNE LICZBA BADAŃ

potwierdzające nie razem
potwierdzające

Wzmożona percepcja wzrokowo-

sluchowa 27 — \ 27
Krótszy czas reakcji 8 3 11
Wzrost niezależności od wpływów

pól fizycznych 819
Poprawa koncentracji 11 3 14
Wzrost inteligencji 11 2 13
Zmiana treści wypowiedzi w teście

Rorschacha 3 — 3
Wzrost empatii 18 - 18
Regresja w „obsługiwaniu" ego 7-7
Wzrost twórczości 7 5 12
Wzrost samorealizacji 20 2 22
Wzrost podatności na sugestię ^437
Spadek niepokoju "** 17 13 30
Wsparcie w psychoterapii 33 2 35
Zmniejszenie uzależnień chemicznych 12 5 17

OCENA SUBIEKTYWNA

Uspokojenie 11 — 11

Uczucie „bycia obok" wydarzeń 6-6

Błogość 4-4

Energia 7 —. 7

Zmiana obrazu ciała 8-8

Halucynacje 10 - 10

Zaczerpnięte z Contemporary Meditation Research: A Summary
ofthe Field with a Bibliography o f 926 Entrees - Michel Murphy
& Steven Donovan, The Esalen Transformation Project, San Fran-
cisco, California, 1985.