Pytania kontrolne:

1. Jak rozumiesz pojęcie utrzymanie wyrobiska?

2. W jaki sposób wzmacnia się obudowę wyrobisk korytarzowych?

3. Wyjaśnij pojęcie przebudowa wyrobiska - jak się ją wykonuje?

4. W jaki sposób można dokonać pobierki spągu?

5. Jak wykonuje się przebudową zawałów?

Ad 1. Jak rozumiesz pojęcie utrzymanie wyrobiska?

Wyrobiska korytarzowe pełniące_, funkcje przewozowe, wentylacyjne, transportowe i inne powinny mieć przekroje poprzeczne gwarantujące bezpieczny i bezawaryjny ruch urządzeń właściwych dla ich prze­znaczenia.

Postępująca eksploatacja złoża powoduje często zmiany ciśnień, a niekiedy powstanie ciśnień dynamicznych i tąpań, których działanie może powodować:

- deformację obudowy,

- zmniejszenie przekroju poprzecznego wyrobiska,

- zawał i zniszczenie wyrobiska.

Aby zapewnić stałą funkcjonalność wyrobisk korytarzowych i nie dopuścić do wyłączenia ich z ruchu, należy:

- prowadzić stałą obserwację i kontrolę przekroju poprzecznego oraz stanu obudowy wyrobisk,

- gdy przewiduje się wystąpienie zwiększonych ciśnień w wyrobi­sku, wówczas profilaktycznie wzmacniać jego obudowę,

- w razie pojawienia się uszkodzeń i deformacji obudowy, wymieniać ją lub wzmocnić, aby nie dopuścić do zawału,

- w przypadku wyraźnego zmniejszenia się przekroju poprzecznego, prowadzić przebudowę, przybierając w razie potrzeby stropu, spągu, ociosów w celu przywrócenia pierwotnego przekroju.

Całą tę działalność określa się jako utrzymanie wyrobisk.

Ad 2. W jaki sposób wzmacnia się obudowę wyrobisk korytarzowych?

Najbardziej skutecznym zabezpie­czeniem pod względem wytrzymałości i stabilności obudowy są podciągi pod­budowane stojakami. Stosuje się podciągi drewniane lub stalowe, podbudowane stojakami ciernymi lub hydraulicznymi. Stojaki stawia się pod podciągami w punktach zetknięcia podciągów z łu­kami przystropowymi. Zasadą jest, aby każdy podciąg podbudowany był, co najmniej trzema stojakami. W razie konieczności buduje się w osi wyrobiska dwa przylegające do siebie rzędy podciągów. Wzmacnianie odrzwiami pośrednimi nie zapewnia tej wytrzymało­ści co podciągi podbudowane stojakami, ale daje wolny od stojaków przekrój wyrobiska. W przypadku niemożności zabudowania podciągów podbudowa­nych stojakami lub stojaków pośrednich, można zastosować wzmoc­nienie obudowy odrzwiami pośrednimi, zabudowując kompletne nowe odrzwia pomiędzy odrzwiami istniejącymi.

Ad 3. Wyjaśnij pojęcie przebudowa wyrobiska - jak się ją wykonuje?

Dla każdej przebudowy powinna być ustalona szczegółowa tech­nologia wykonywania robót, uwzględniająca charakter skał otaczają­cych i zagrożenia występujące w miejscu przebudowy oraz sposoby zapobiegania. Tam gdzie niezbędne jest przywrócenie normalnych wymiarów zmniej­szonemu przekrojowi wyrobiska (zaciśniętemu wskutek działania ciśnień), konieczne jest wykonanie przybierki. Przybierkę prowadzi się również w przypadku, gdy zmiana funkcjonalności wyrobiska wymaga powiększenia jego przekroju poprzecznego.

Przebudowy wyrobisk korytarzowych połączonych z przybierką można podzielić na:

- przebudowy, w których przybiera się skałę w stropie i w ocio­sach wyrobiska,

- przebudowy, w których pobiera się tylko spąg, zachowując istniejącą obudowę wyrobiska.

Przed przystąpieniem do wykonania przebudowy należy:

- zabezpieczyć zabudowane w przebudowywanym wyrobisku kab­le energetyczne oraz rurociągi; w tym celu kable opuszcza się na spąg i umieszcza w specjalnie przygotowanych rurach (rozciętych wzdłuż i skręconych odpowiednimi obejmami): rurociągi należy podwiesić na obudowie stałej przed i za przebudową;

- z wyrobiska przebudowywanego usunąć urobek i wszelkie zbędne przedmioty;

- wzmocnić obudowę wyrobiska przeznaczonego do przebudowy podciągami na odcinku co najmniej 4 m od miejsca rozpoczęcia przebudowy.

W miejscu rozpoczęcia przebudowy należy wykonać wdzierkę, postępując następująco:

- co najmniej trzy kolejne odrzwia od miejsca rozpoczęcia przebudowy w kierunku przeciwnym do kierunku przebudowy opiąć klamrami dystansowymi, zakładając je na strzemionach po obu stronach;

- kilofem usunąć opinkę spoza łuków przyociosowych i wykonać obrywkę ociosów; w razie konieczności zastosować urabianie robotami strzelniczymi;

- usuwanie opinki i urabianie (przybieranie skał) wykonywać na odcinku nie dłuższym jak jeden odstęp obudowy ŁP; obnażoną caliznę na ociosach opiąć okorkami, balami, połowicami roz­partymi do łuków przyociosowych obudowy ŁP;

- kilofem lub łomem usunąć opinkę znad łuku stropnicowego i wykonać obrywkę do calizny; w razie konieczności zastosować roboty strzelnicze;

- odsłonięty strop zabezpieczyć w sposób analogiczny, jak ociosy;

- zabudować dwa komplety odrzwi ŁP w przewidzianych od­stępach i spiąć je płaskownikami dystansowymi; pomiędzy odrzwiami ŁP zabudować rozpory drewniane o srednicy nie mniejszej jak 13 cm;

- opinkę ŁP należy wykonać z materiałów i w sposób przewi­dziany technologią;

- rozkręcić i usunąć stare odrzwia ŁP.

Przebudowę po zabudowaniu dwóch kompletów odrzwi ŁP wyko­nuje się następująco:

- odsłonięty strop zabezpiecza się obudową tymczasową, którą stanowi łuk stropnicowy zawieszony na dwóch podciągach z szyn 115 mm, umocowanych każda na dwóch podwieszkach zawieszonych na odrzwiach ŁP,

- do łuku stropnicowego dokręca się łuki przyociosowe i wyko­nuje się wykładkę, uzupełniając i wymieniając uprzednio zało­żoną opinkę,

- po założeniu nowo zabudowanych odrzwi rozkręca się i usuwa stare odrzwia.

W czasie wykonywania przebudowy należy przestrzegać, co na­stępuje:

- usztywnienie obudowy po obu stronach ociosu obowiązuje na odcinku 20 m od czoła przebudowy,

- nie wolno opuszczać miejsca pracy bez uprzedniego prawid­łowego zabezpieczenia obudowy wyrobiska,

- nie wolno przewieszać kabli energetycznych ani przemieszczać żadnych urządzeń energetycznych będących pod napięciem,

- na bieżąco kontrolować stan dokręcenia śrub strzemionowych i w razie poluzowania dokręcać do oporu.

Ad 4. W jaki sposób można dokonać pobierki spągu?

Samą pobierkę dokonuje się ręcznie kilofami i młotkami pneumatycznymi, zależnie od poluzowania oraz spękania wyciśniętych skał. Niekiedy konieczne jest zastosowanie robot strzelniczych

W chodnikach przewozowych wyposażonych w przewóz szynowy pobierka spągu jest najczęściej połączona z prze­budową torów szynowych. Najbardziej skutecznym sposobem jest rozbieranie torów, wykonanie pobierki spągu i ponowne ułożenie torów. Taki sposób wymaga wyłączenia wyrobiska z ruchu na cały okres przebudowy.

Niekiedy jest to niemożliwe i pobierkę można wykonywać tylko na jednej zmianie (najczęściej na zmianie nocnej). Podnosi się wtedy całe przęsła toru i opiera je bokiem na ociosie na czas pobierki. Po dokonanej pobierce na odcinku przęsła układa się go na poprzednim miejscu.

W odpowiednich warunkach do pobierki spągu stosuje się obecnie maszyny zrywające spąg i ładujące zerwaną skałę na przenośniki taśmowe lub do wozów.

Ad 5. Jak wykonuje się przebudową zawałów?

Jeżeli zawał nastąpił na krótkim odcinku (do 5 m), to zabezpiecza się go najpierw prowizorycznie przez przeciągnięcie długich stropnic pod powstałą wyrwą w stropie i pod­budowanie ich z każdej strony dwoma pasami odrzwi.

Następnie wyrwę w stropie wypełnia się stosami drewnianymi (lub z betonitów) i kamieniem.

Usypisko skalne powstałe z zawału usuwa się sukcesywnie, pod­budowując długie stropnice odrzwiami drewnianymi lub stalowymi.

---