PSYCHOLOGIA WYCHOWAWCZA. 13.05.2009
ODBIÓR KOMUNIKATÓW ZALEŻY OD:
sytuacji w jakiej są one przekazywane i od celu odbiorcy
np. inaczej ten sam tekst może być odbierany podczas oficjalnej uroczystości państwowej, a inaczej podczas luźnej uroczystości prywatnej
odbiór ograniczony wydaje się też bardziej prawdopodobne, gdy jednostka dysponuje małą i źle uporządkowaną wiedzą o sprawie
Bernstein (1979) postuluje istnienie różnych kodów (stylów) językowych
gdy jednostka opanowała kod ograniczony może mieć trudności z odbiorem przekazów ujętych w kodzie rozwiniętym
SIŁA PERSWAZJI (PRZYJĘCIA LUB NIE PRZYJĘCIA KOMUNIKATU) ZALEŻY OD TEGO:
kto mówi:
większą siłę przekonywania ma osoba ciesząca się autorytetem, będąca ekspertem, osoba atrakcyjna, popularna, znana
co mówi
ważne jest w jaki sposób komunikat jest przekazywany, np. w sposób bezstronny, obiektywny, odwołujący się do emocji czy do rozumu (zależy od sytuacji). Ważna jest też częstotliwość przekazywania komunikatu- nie może być ani zbyt częsty ani zbyt rzadki
do kogo mówi
nie bez znaczenia jest poziom inteligencji. Bardziej podatne na perswazję są osoby o niższym poziomie inteligencji. Ważny jest też poziom samooceny. Bardziej podatne na perswazję są osoby o niskiej samoocenie. Doniosłą rolę w odbiorze komunikatu ma pozytywna motywacja związana z daną formą zachowania. Kiedy wychowanek ma pozytywną postawę wobec perswazji będzie ona bardziej skuteczna.
W PROCESIE WYCHOWANIA MOŻNA ODWOŁAĆ SIĘ DO:
motywacji wew.- gdy wychowanek jest ambitny
motywacji zew.- gdy jest rozrabiaką albo osobą mało ambitną
CEL PERSWAZJI:
Perswazja ma na celu zmianę przekonań i zachowań jednostki, do której jest kierowana. Aby zaszła zmiana w przekonaniach jednostki musi ona przede wszystkim:
zrozumieć komunikat, ale samo zrozumienie nie wystarcza
trzeba by mu się poddała
uznała słuszność i zrezygnowała z trwania przy swoim
Gdy człowiek ustępuje wobec komunikatu, bo spodziewa się jakichś nagród, trudno przypuścić, że ustąpienie pociągnie za sobą odpowiednią rezygnację w strukturach wiedzy.
RODZAJE PRZEKAZÓW JĘZYKOWYCH.
Przekaz językowy:
definicje, np. definicje ostentacyjne
przedmiotowe
powiadomienie
metafora
Modyfikacja wiedzy osiągana za pomocą przekazów definicji polega na porządkowaniu i jednoznacznym określaniu (krystalizacji) pewnych rozlanych jej fragmentów.
Gdy w modelu świata jednostki pewne pojęcia mają szczególnie nieprecyzyjne nieostre granice oznaczenie ich etykietami słownymi sprzyja ich wyodrębnianiu się i porządkowaniu.
Powiadomienie zaliczane jest do przekazów językowych o charakterze przedmiotowym. Im mniej wyraźną, mniej plastyczną, mniej szczegółową reprezentację wywołują powiadomienia, tym mniejsza jest ich skuteczność oddziaływania na ludzką wiedzę.
Nie można jednakże powiedzieć, że każda zmiana w wiedzy jednostki musi natychmiast prowadzić do zmiany zachowania, gdyż zmiany zachowania oprócz wiedzy wpływ mają:
przeciążenie emocjonalne.
Badania wyraźnie pokazują, że przekazy wzbudzające silny strach utrudniają podjęcie wymaganego działania osobom z niską samooceną. Przekazy tego typu (oparte na silnym strachu) okazały się mało skuteczne, gdy wymagane czynności były niejasno określone.
opór wobec manipulacji.
Przekaz, który prowadzi do bogatej, nacechowanej emocjonalnie reprezentacji bywa często przekazem niezwykłym, tj. skonstruowanym w niestandardowy sposób- np. zawiera większa niż zwykle liczbę słów niejasnych, przydawek, wykrzykników. Taki przekaz może przyciągać uwagę odbiorcy. To zaś prowadzi do uświadomienia sobie, iż ma on perswazyjny charakter, a więc do spostrzeżenia, że stoi za nim nadawca zamierzający wywrzeć wpływ.
Opór jest zasadniczo reakcją jednostki na ograniczenie jej swobody jeżeli odbiorca uświadomi sobie alternatywne ujęcie określonego fragmentu rzeczywistości, opór będzie tym większy, im bardziej widoczna w przekazie jego perswazyjna intencja, im ważniejsze jest dla osoby zachowanie swobody odnośnie własnego stanowiska
METAFORY
Stanowią drugą formę przekazów o charakterze przedmiotowym. Zakłada się, że najważniejszą cechą metafory jest twórczy charakter procesu jej zrozumienia. Zrozumieć metaforę to tyle, co odkryć związek łączący dwie odmienne dziedziny doświadczenia, czyli dokonać aktu bisocjacji (niebieski ptak). Każda metaforę można lepeij lub gorzej przełożyć na powiadomienie.
METODY ZADANIOWE
Oddziaływania wychowawcze, w których wychowawca tworzy realne sytuacje będące dla wychowanka wyzwaniem, a więc wymagające od niego podjęcia określonych działań, które prowadzą do pożądanych zmian w procesie wychowawczym nazwać można metodami zadaniowymi.
Żeby metody zadaniowe można uznać za skuteczne należy przyjąć, że:
Człowiek zmienia się pod wpływem własnych działań
Określić rodzaj i mechanizm tych zadań
należy zastanowić się jakie cechy sytuacji tworzonych przez wychowawcę wywołują aktywność jednostki
należy rozpatrzyć czynniki mogące pośredniczyć między stworzoną sytuacją a pożądaną zmianą psychiczną, czyli czynniki określające skuteczność tej metody
Atrakcyjność metod zadaniowych polega na tym, że pozwalają wprowadzić pożądane zmiany wychowawcze, gdyż jakby bez udziału wychowawcy.
Wszystkie metody bezpośredniego wpływu, tj. karanie, nagradzanie, modelowanie i do pewnego stopnia perswazja, wywołują pewien uboczny skutek. Nadają one „naturalnym” zachowaniom dziecka szczególny sens społeczny przez to, że zmniejszają je w ramach konwencjonalnego „stosunku wychowawczego”.
Nie chodzi tu o chęć usunięcia metod bezpośredniego wpływu wychowawcy z procesu wychowawczego, jest to niewskazane. Jak zauważył Piaget- „ Rozwój ocen moralnych dziecka, bez obecności osoby dorosłej”- rozwój moralno- społeczny mógłby się w ogóle nie rozpocząć.
Przychodzi jednak taka faza rozwoju moralnego, kiedy stadium moralności heteronomicznej, w której dorośli wskazują dziecku na różnice między dobrem, a złem, musi być przezwyciężone przez przedmiot zmierzających do stadium autonomii moralnej i w tym właśnie może pomóc stopniowe zastępowanie metod bezpośredniego wpływu, metodami zadaniowymi, w których udział wychowanków jest znaczący.
MODELOWANIE A PROCES WYCHOWANIA.
Rozpatrując proces modelowania w świetle założeń teorii społecznego poznania wskazać należy na istotne znaczenie obserwacji innych osób przy nabywaniu nowych form zachowania.
Tego rodzaju modelowanie pojawia się jednak dopiero ok. 5r.ż., a dalszy jego rozwój uzależniony jest w dużej mierze od pozytywnego rozwoju procesów poznawczych jednostki.
We wcześniejszych etapach życia dziecko uczy się także zachxowań społecznych, ale dzieje się to głównie poprzez naśladowanie zachowań osób z najbliższego otoczenia. Dopiero z czasem dziecko uczy się bardziej złożonych form zachowań, korzystając również z zachowań innych osób.
Dziecko, które przeszło przez proces naśladowania w pewnych momentach swojego życia zaczyna zdawać sobie sprawę, że nie może być zupełnie podobne do ojca czy matki, chociażby ze względu na:
różnicę wieku
pozycję społeczną
pozycję zawodową rodziców
Przxestaje zatem wiernie kopiować zachowania rodziców, natomiast stara się zrozumieć te zachowania i ich sens, a następnie dopasować je do własnych potrzeb rozwojowych. Dopiero wówczas wkracza w proces modelowania, w której zasadniczo pozostaje przez całe życie.
Modelowanie zdaniem wielu badaczy pozostaje w ścisłym związku z rozwojem procesów poznawczych.
Przewaga modelowania nad procesem identyfikacji polega na tym, że w procesie modelowania zachowana jest pełna odrębność i niezależność własnej osobowości podmiotu od modela, podczas gdy w procesie identyfikacji następuje upodobnienie się do osobowości podmiotu do modela, co może wpływać hamująco na rozwój własnej tożsamości dziecka.
Zdaniem Bandury podstawowy mechanizm modelowania sprowadza się do tego, że informacje jakie obserwator otrzymuje od modela są zamienione w wyobrażenie, czyli schematy spostrzeżeniowo- poznawczy, które wywierają wpływ na kształtowanie się odpowiednich form zachowania modela jednostka uczy się jak należy zachować się w danej sytuacji, zanim sama podejmie próbę takiego działania.