Ocena finansowa przedsiębiorstwa

Wstęp

Niniejsza praca poświęcona jest problematyce wyboru metod i narzędzi umożliwiających syntetyczną ocenę wyników oraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Aktualność tego zagadnienia wynika ze zmian w polskiej rachunkowości i jest skutkiem przeobrażeń życia gospodarczego kraju - wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej, rozszerzenia współpracy gospodarczej z zagranicą, powstania spółek prawa handlowego z udziałem kapitału zagranicznego. Od przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej oczekuje się przede wszystkim zaistnienia na rynku, sprostania konkurencji i dynamicznej działalności, która się opłaca. Zarządzanie przedsiębiorstwem jest więc nieustannym procesem podejmowania i realizacji różnych decyzji, często obarczonym dużym ryzykiem. Jednym z narzędzi ułatwiającym podejmowanie trafnych decyzji oraz zminimalizowanie ryzyka może być analiza mocnych i słabych stron przedsiębiorstwa. Pełna analiza finansowa jest jednak przedsięwzięciem dość pracochłonnym i wymaga stosowania znacznej liczby wskaźników, a także danych wykraczających poza obowiązkową sprawozdawczość finansową. Dlatego w teorii i praktyce spotyka się różne koncepcje zawężonej analizy finansowej.

Celem pracy jest próba skoncentrowania analizy do grupy wzajemnie powiązanych wskaźników, odpowiednio dostosowanych do realizacji przyjętego w danym badaniu celu. Analiza taka powinna umożliwiać ocenę stanu finansowego, wyników i rozwoju przedsiębiorstwa.

W pracy została wykorzystana dostępna literatura, a w szczególności opracowania autorstwa: L. Bednarskiego, T. Waśniewskiego, W. Skoczylas, B. Olzackiej, R. Pałczyńskiej - Gościniak, M. Sierpińskiej, W. Gabrusewicza, W. Jelenia, J. Czekaja, Z. Dreslera, E. Kurtysa, T. Jechny, J. Duraja. Wykorzystane zostały również artykuły z czasopism ekonomicznych.

Treść pracy została ujęta w trzech rozdziałach. W rozdziale pierwszym przedstawiono ogólne problemy z zakresu analizy finansowej. Rozdział drugi obejmuje kryteria syntetycznej oceny i charakterystykę wybranych wskaźników finansowych, mających w niej zastosowanie. Ostatni rozdział określa metody analizy służące ocenie symptomów zagrożenia upadłością firmy.

Rozdział I

Analiza finansowa przedsiębiorstw w warunkach gospodarki rynkowej

1. Przedmiot i zakres analizy finansowej

Zmiana systemu gospodarowania, jaka dokonuje się w Polsce pociąga za sobą zmianę zachowań przedsiębiorstw. Oczekuje się od nich sprawnego funkcjonowania zapewniającego utrzymanie płynności finansowej, co przejawia się odpowiednią szybkością obrotu majątku rzeczowego i zasobów pieniężnych oraz zwrotności kapitału. Wymagania te określają ogólne założenia analizy, a więc nie tylko jej cel podstawowy, ale możliwość oceny stopnia realizacji oczekiwań, a dalej kryteria analizy i oceny, wskazując zarazem obszary, jakie należy poddać badaniu.

Określenie strategii przedsiębiorstwa i jej realizacja gwarantująca sukces, w warunkach istniejącej ostrej konkurencji wywołuje zapotrzebowanie na analizę ekonomiczną. Rozwojowi wymienionej analizy sprzyja przede wszystkim zmiana istoty i charakteru przedsiębiorstwa, które w warunkach gospodarki rynkowej odzyskało pełną samodzielność i stało się pełnoprawnym podmiotem stosunków gospodarczych. W związku z tym, że zaczęło prowadzić działalność na własny rachunek jest bardziej zainteresowane rezultatem swych działań.

Pomocnym narzędziem prowadzenia działalności przedsiębiorstwa oraz kształtowania perspektywicznego jego rozwoju, staje się analiza działalności sporządzana dla potrzeb własnych jak również dla potrzeb odbiorców zewnętrznych. Tylko taka analiza jest cenna, która służy usprawnianiu działalności przedsiębiorstwa.

W gospodarce rynkowej zdecydowanie mniejsze znaczenie przywiązuje się do analizy przeszłości, a relatywnie więcej uwagi poświęca rozpatrywaniu przyszłości. Przeszłość interesuje przedsiębiorstwo jedynie w takim stopniu, w jakim potrafiło ono wykorzystać warunki swojego rozwoju. Należy więc stwierdzić, iż efektywne funkcjonowanie przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej jest praktycznie niemożliwe bez profesjonalnie prowadzonej analizy ekonomicznej.

Przedmiotem analizy ekonomicznej mogą być zjawiska i procesy występujące w skali całej gospodarki oraz w poszczególnych jej ogniwach (podmiotach gospodarczych). W pierwszym przypadku mamy do czynienia z analizą makroekonomiczną, natomiast w drugim - z analizą mikroekonomiczną.

Powszechne zainteresowanie i zastosowanie w życiu gospodarczym znajduje analiza zajmująca się badaniem i oceną całokształtu działalności przedsiębiorstwa. Obejmuje bowiem zagadnienia związane z sytuacją majątkową oraz finansową, analizą wzrostu i pozycji finansowej przedsiębiorstwa, wynikiem finansowym i związaną z tym oceną efektywności gospodarowania - rentowności oraz koszty i przychody ze sprzedaży. Takie syntetyczne ujęcie pozwalające na szybki pomiar i ocenę sytuacji finansowej oraz wyników zwane analizą finansową dostarcza zrozumiałych i względnie porównywalnych informacji finansowych. Informacje dostarczone przez analizę finansową stanowią przedmiot zainteresowania kierownictwa firmy, obecnych lub przyszłych inwestorów, kredytodawców, dostawców, odbiorców, konkurencji, ekonomistów, statystyków, rządu wraz z władzami podatkowymi oraz społeczeństwa.

Znaczenie analizy finansowej przedsiębiorstwa sprawia, że jej zakres jest stosunkowo szeroki. Niemniej w każdym przypadku przedmiotem badań pozostaje:

• struktura aktywów (proporcje między majątkiem trwałym i obrotowym, rotacja środków, polityka inwestycyjna i umorzeniowa),

• finansowanie (zmiany kapitału, pochodzenie kapitału, struktura pasywów, terminowość spłaty zobowiązań, bezpieczeństwo finansowe),

• płynność środków (zdolność płatnicza, upłynnianie majątku, pokrycie majątku kapitałem),

• zysk (ocena wielkości absolutnych i relatywnych - analiza rentowności).

Informacje liczbowe, możliwe są do uzyskania w oparciu o sprawozdawczość finansową. Czynności z tym związane określa się w teorii i praktyce mianem „czytania” sprawozdania finansowego. Aby uzyskane informacje oddawały jak najpełniej obraz działalności firmy i były czytelne dla szerokiego grona odbiorców, przedstawiane są w postaci wskaźników finansowych. Wskaźniki o określonej konstrukcji grupuje się w zbiór ułatwiający ocenę wybranych sfer działalności przedsiębiorstwa. Konstrukcja wskaźników finansowych umożliwia ich obliczanie również w oparciu o dane z ewidencji księgowej.

Praktyczna realizacja zakresu i celów analizy finansowej w przedsiębiorstwie może występować w postaci:

• analizy porównawczej danych rocznych i wieloletnich (ocena dynamiki wzrostu przedsiębiorstwa),

• analizy zmian strukturalnych w aktywach, pasywach i wynikach,

• analizy wskaźników finansowych - analizy wskaźnikowej,

• analizy wybranych wskaźników finansowych, np.: płynności środków pieniężnych, przepływu kapitału, zmian w pozycji finansowej

2. Metody stosowane w analizie finansowej

W toku analizy finansowej należy koncentrować się na problemach podstawowych, a unikać rozpraszania się na badaniu problemów szczegółowych. Problemami szczegółowymi warto się zająć wówczas, gdy chce się pogłębić znajomość problemów podstawowych, gdy jakiś stan budzi zaniepokojenie lub chce się poznać przyczyny zmian badanych zjawisk czy strukturę czynników kształtujących te zjawiska. Nie zawsze jest to jednak konieczne. Dlatego, po ogólnym zapoznaniu się z rozpatrywanym sprawozdaniem finansowym i rozpoznaniu sytuacji, najpierw badane i oceniane są rozmiary zjawisk podstawowych. Pozwala to uzyskać ogólny, syntetyczny pogląd na wyniki i efektywność gospodarowania przedsiębiorstwa, i jego sytuację finansowo majątkową.Jedną z form badania sprawozdań finansowych jest analiza wskaźnikowa. Obejmuje ona obliczanie wskaźników finansowych konstruowanych w oparciu o dane z bilansu oraz rachunku zysków i strat. Ze względu na zakres danych zawartych w badanych sprawozdaniach, możliwości budowy wskaźników finansowych są bardzo duże. Jednak najbardziej typowym jest zestaw pozwalający wyróżnić cztery obszary analizy wskaźnikowej i służący ocenie:

• płynności finansowej,

• zadłużenia,

• sprawności działania przedsiębiorstwa,

• rentowności

Są to narzędzia analizy, które dostarczają informacji do syntetycznej oceny. Aby taką ocenę przeprowadzić niezbędna jest jednak umiejętność odczytania z tych wskaźników realnej sytuacji, czyli właściwego skomentowania tego, co te wskaźniki wyrażają. Wskaźniki oblicza się nie tylko dla okresu sprawozdawczego, ale także dla okresów poprzednich (przynajmniej dwóch lat). Każdy z wskaźników charakteryzuje określony odcinek działalności przedsiębiorstwa; pełny jego obraz daje dopiero cały zestaw wskaźników. Stosowanie w praktyce przedstawionego zestawu wskaźników potwierdziło, że jest on wystarczający dla scharakteryzowania i ogólnej oceny wyniku i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Doświadczenie pokazało, że o jakości analizy nie świadczy duża liczba wskaźników, lecz trafny ich dobór i poprawna, umiejętna, merytoryczna ocena. Nadmiar wskaźników może rozmywać obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, odrywać uwagę od zjawisk podstawowych. Można rozróżnić różne typy analiz finansowych; na ogół wyróżnia się analizy roczne, bieżące i problemowe. Na zlecenie władz nadzorczych przedsiębiorstwa, potencjalnych inwestorów lub banków, podejmowane są także analizy eksperckie, które obejmują zarówno problematykę analiz rocznych, jak i specyficzne problemy, którymi zainteresowany jest zleceniodawca.

W pracach badawczych wykorzystuje się ilościowe metody analizy ekonomicznej, które dzielą się na metody:

• deterministyczne

• stochastyczne

Wśród metod deterministycznych wymienia się najczęściej metody: kolejnych podstawień, reszty, różnic cząstkowych, wskaźnikowa, proporcjonalnego podziału odchyleń, krzyżowych podstawień, funkcyjną, logarytmowaną.

Metody stochastyczne są bardziej precyzyjne, ponieważ obok czynników głównych uwzględnia się w nich wpływ czynników przypadkowych. Metody deterministyczne i stochastyczne nie wykluczają się wzajemnie i powinny być równolegle stosowane. Pewien stały zestaw metod, powszechnie wykorzystywany w analizie, określany jest mianem metod klasycznych. Wśród nich najczęstsze zastosowanie znajduje metoda porównań. To szerokie zastosowanie tej metody jest spowodowane przede wszystkim trudnościami, jakie występują przy ocenie zjawisk gospodarczych tylko na podstawie samego ich pomiaru. Aby zatem ocenić poprawność kształtowania się rozmiarów badanego zjawiska należy porównać je z odpowiednią podstawą odniesienia. W rezultacie takiego porównania uzyskujemy możliwość bardziej obiektywnej oceny kształtowania się analizowanego zjawiska gospodarczego, niż tylko na podstawie samego pomiaru jego wielkości. Ponadto porównanie ukazuje zmiany i pozwala jednocześnie określić skalę postępu lub regresu na tle przyjętej podstawy odniesienia. W metodzie porównań ważne jest poprawne ustalenie:

• przedmiotu porównań,

• sposobu ujęcia zagadnień objętych zakresem porównań,

• podstawy porównań.

Porównywalność jednorodnych zjawisk gospodarczych jest często utrudniona z tytułu licznych zmian występujących w trakcie dłuższego okresu. Najczęściej zjawiska gospodarcze są zniekształcone z powodu:

• zmian metodologicznych,

• zmian cenowych,

• zmian organizacyjnych,

• zmian przedmiotowych.

Aby ustrzec się błędnych ocen i wniosków należy przed dokonaniem porównań doprowadzić dane liczbowe opisujące rozpatrywane zjawisko do porównywalności. Oznacza to, że trzeba wyeliminować wszystkie te zaistniałe zmiany, które zniekształciły w pewnym stopniu obraz analizowanych zjawisk gospodarczych. W wyniku porównania wielkości rzeczywistej z wielkością przyjętą za bazę odniesienia uzyskuje się odchylenie bezwzględne (różnicę).

W zależności od wielkości przyjętej za bazę odniesienia wyróżnia się następujące kierunki porównań:

• porównania w czasie, gdy bazę odniesienia stanowią wielkości rzeczywiste lat ubiegłych,

• porównanie z planem, wówczas gdy wzorcem porównań są założenia planu przedsiębiorstwa,

• porównania w przestrzeni najczęściej przeprowadzane przy przyjęciu za podstawę odniesienia wielkości rzeczywistych innych przedsiębiorstw (analizy międzyzakładowe) czy wielkości średniobranżowych.

Oprócz wyżej wymienionych metod, analiza finansowa posługuje się także metodami specyficznymi, głównie w zakresie operacji finansowych. Metody te zostały wypracowane przez system bankowy i są ukierunkowane na uwzględnienie czynnika czasu w operacjach pieniężnych. Do podstawowych metod operacji pieniężnych należą rachunki:

• odsetkowe,

• procentu składanego,

• dyskontowe.

Rachunek odsetkowy jest stosowany przy obliczaniu kosztu wykorzystania obcego kapitału w krótkich okresach, nie przekraczających jednego roku. Odsetki obliczane są według wzoru:

K

100

gdzie:

K - kapitał (podstawa naliczania odsetek)

r - stopa procentowa

t - czas wykorzystywania kapitału

Jeżeli przedsiębiorstwo lokuje swoje wolne środki w banku, musi znać przyszłą wartość zdeponowanego kapitału, tj. ile on będzie wynosił po t latach.

Kwotę te obliczamy według wzoru:

K_t=K_o*(1+r)^t

gdzie:

K_t - wartość kapitału w roku t

K_o - początkowa wartość kapitału

r - jak we wzorze poprzednim

t - liczba lat okresu obliczeniowego

Wyrażenie (1+r)^t jest nazywane procentem składanym. Jego wartość w okresie początkowym wynosi 1 i wzrasta wraz z długością okresu obliczeniowego i wysokością stopy procentowej.

Operacje gospodarcze realizowane w przedsiębiorstwie przynoszą często skutki finansowe dopiero po kilku latach. Stąd niejednokrotnie zachodzi potrzeba obliczenia aktualnej wartości przyszłych przychodów lub przyszłych wydatków. Proces ustalania aktualnej wartości przyszłych przychodów nazywa się dyskontowaniem. Dyskonto jest procesem odwrotnym do kapitalizacji odsetek. Do obliczenia aktualnej wartości przyszłych przychodów stosuje się następującą formułę:

K_o= K_t

Wartość „r” nazywamy stopą dyskontową, a cała wartość jest określana mianem współczynnika dyskontowego. Współczynnik ten jest miarą stopnia zmniejszenia obecnej wartości przyszłych przychodów. Jego wartość w początkowym okresie jest równa 1 i maleje wraz z wydłużaniem się okresu obliczeniowego oraz wysokości stopy dyskontowej.

Rozdział II

Syntetyczna ocena wyników i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa

1. Sprawozdania finansowe i ich analiza wstępna

Zgodnie z Ustawą o rachunkowości podstawowym źródłem informacji dla syntetycznej oceny dokonywanej w przedsiębiorstwie oraz przez podmioty zewnętrzne jest sprawozdawczość finansowa, która obejmuje:

• bilans,

• rachunek zysków i strat,

• informację dodatkową,

• sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych (w większych jednostkach gospodarczych).

Wyniki i położenie finansowe firmy powinno się oceniać stosując cztery podstawowe kryteria:

• rentowność,

• płynność,

• ryzyko,

• niezależność finansową

Kryteria te w zależności od celu badania mogą podlegać innej gradacji. Nie ma to jednak większego znaczenia, ponieważ poprawnie oceniona kondycja finansowa firmy powinna uwzględniać wszystkie kryteria jednocześnie, bowiem są one wewnętrznie powiązane.

Przedsiębiorstwo jest rentowne, gdy przychody z działalności gospodarczej przewyższają koszty ich uzyskania. Wygospodarowany zysk odzwierciedla dynamikę rozwoju firmy i stanowi najważniejszą podstawę pomiaru i oceny efektywności gospodarowania mierzonej rentownością. Maksymalizacja zysku netto przedsiębiorstwa leży w interesie właścicieli kapitałów lub innych osób powierzających firmie swój kapitał.

Zysk stanowi jeden z głównych czynników wpływających na płynność finansową, a więc wielkość stojących do dyspozycji środków pieniężnych. Mimo, że zysk i płynność są wzajemnie powiązane, to jednak często nie występują one równolegle. Wzrostowi zysku nie zawsze towarzyszy zwiększenie środków, a poprawa rentowności nie musi być równoznaczna z polepszeniem się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i zwiększeniem stanu środków pieniężnych. Stąd oprócz oceny rentowności istotne jest - przy analizie kondycji finansowej przedsiębiorstwa - badanie płynności finansowej, rozumianej jako zdolności do nieograniczonej spłaty zobowiązań przy zachowaniu normalnych warunków rozliczeń. Zapewnienie odpowiedniej płynności jest postrzegane jako konieczny warunek zapewnienia rentowności, ponieważ brak zdolności płatniczej w dłuższym okresie prowadzi z reguły do upadłości przedsiębiorstwa.

Im przedsiębiorstwa są bardziej rentowne, tym wiąże się z nimi większe ryzyko. Chodzi tu o ryzyko obejmujące ryzyko nie pokrycia zarówno kosztów operacyjnych, jak i stałych kosztów finansowych. Wzrost wartości kapitału własnego jest realny wówczas, gdy jego rentowność jest większa niż koszt obsługi tego kapitału. Aby nie powodować groźby upadłości firmy przedsiębiorstwa zadłużają się. Nadmierne zadłużenie może być jednak powodem braku płynności finansowej i ujemnego oddziaływania dźwigni finansowej (stopa odsetek od pozyskanego kapitału obcego jest wyższa od wskaźnika rentowności kapitału całkowitego). Tym samym nie zostaną stworzone warunki do osiągania rentowności w przyszłości.

1. Analiza bilansu przedsiębiorstwa

Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla w syntetycznej formie skutki decyzji i zdarzeń gospodarczych zaistniałych do dnia jego sporządzenia. Daje on zatem obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Dokonanie oceny tej sytuacji narzuca konieczność ustalenia relacji pomiędzy poszczególnymi elementami majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania. Znajomość tych relacji może być przydatna zarówno dla celów zarządzania przedsiębiorstwem jak i dla podmiotów gospodarczych stanowiących jego otoczenie. Analiza bilansu przedsiębiorstwa obejmuje dwa etapy:

• Wstępną analizę bilansu, która obejmuje analizę struktury majątkowej na podstawie wskaźników struktury aktywów, analizę struktury kapitałowej poprzez ustalenie struktury wskaźników pasywów i analizę struktury kapitałowo-majątkową.

• Wskaźnikową analizę bilansu, która stanowi rozwinięcie analizy wstępnej i oparta jest na badaniu wzajemnych relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi elementami aktywów i pasywów.

Analiza bilansu polega na obserwacji jak poszczególne jego składniki zmieniają się w czasie oraz jakie relacje występują pomiędzy nimi. Często dla ułatwienia analizy, bilans jest sporządzany nie tylko w ujęciu wartościowym ale i w ujęciu strukturalnym, określającym procentowy udział poszczególnych elementów obu stron bilansu w sumie bilansowej. Badanie struktury aktywów lub pasywów nosi nazwę analizy pionowej bilansu. Analiza dynamiki poszczególnych składników aktywów i pasywów nosi nazwę analizy poziomej bilansu.

Analizując bilans trzeba odpowiedzieć sobie na pytanie, czy wartość

aktywów danego przedsiębiorstwa stale się zwiększa, czy też ma tendencje spadkowe. Bilans to najważniejsze sprawozdanie finansowe przedsiębiorstwa. Prezentuje stan jego gospodarki na zewnątrz i jest podstawą rozliczeń z tytułu podatków. Jest także dokumentem zawierającym zestawienie na określony moment w ujęciu wartościowym stanu środków gospodarczych (majątku) przedsiębiorstwa oraz źródeł jego sfinansowania z uwzględnieniem wyniku finansowego (zysku lub straty). Zestawienie to sporządzane jest w formie dwustronnej tabeli. Każdy bilans przedstawia po stronie prawej (aktywa) składniki majątkowe przedsiębiorstwa, a po stronie lewej (pasywa) - źródła finansowania majątku.

Struktura aktywów stanowi zasadniczą podstawę, mającą wpływ na kształtowanie się sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i jego pozycji finansowej. Udział składników majątkowych w wygospodarowanym zysku nie jest jednakowy. Bezpośrednio do osiągnięcia zysku przyczynia się majątek obrotowy (płynny) dzięki stałym wymianom i przemianom przynoszącym nadwyżkę środków (zyski). Majątek trwały jest również ważny, ale jego rola w tym procesie ma charakter pośredni. Dlatego też wartość składników należących do obu grup, czyli relacja majątku trwałego do obrotowego nie jest dla przedsiębiorstwa sprawą obojętną. Przedsiębiorstwom zależy więc na posiadaniu - odpowiednio do istniejących potrzeb - możliwie jak najwięcej środków obrotowych przynoszących zyski, a jak najmniej środków trwałych, które tylko pośrednio przyczyniają się do osiągania zysków. Zatem majątku trwałego powinno być tylko tyle ile jest nieodzowne do prowadzenia działalności. Dokonując analizy finansowej wykorzystuje się wskaźniki struktury aktywów, następnie struktury pasywów i wreszcie wskaźniki kapitałowo-majątkowe.

W analizie majątku trwałego wykorzystuje się:

1. wskaźnik struktury majątku trwałego

Duży udział majątku trwałego, a w szczególności maszyn i urządzeń jest charakterystyczny dla przedsiębiorstwa produkcyjnego. Udział ten pozostaje w bezpiecznym związku z kwotą osiąganych przez przedsiębiorstwo przychodów. Im większy jest udział trwałych składników majątku w jego strukturze, tym mniejsza jest zdolność przedsiębiorstwa do wypracowania przychodu.

Strukturę majątkową przedsiębiorstwa można poszerzyć o badania bardziej szczegółowe, dotyczące struktury wewnętrznej ważniejszych pozycji aktywów. Pozwalają one odpowiedzieć na pytania:

• jaki jest udział w majątku trwałym przedsiębiorstwa jego składników rzeczowych, wartości niematerialnych i prawnych oraz lokat finansowych,

• jaką pozycję w majątku obrotowym zajmują: zapasy, należności, gotówka i krótkoterminowe papiery wartościowe.

W pierwszym przypadku wykorzystamy następujące wskaźniki:

• wskaźnik rzeczowych składników majątku

Rzeczowe składniki to przede wszystkim maszyny i urządzenia, z których przedsiębiorstwo korzysta w procesie produkcji.

• wskaźnik niematerialnych składników majątku

W analizie majątku obrotowego wykorzystuje się następujące wskaźniki:

2. wskaźnik struktury majątku obrotowego

W jego zakresie mieścić się będą:

• wskaźniki struktury zapasów

• wskaźnik struktury należności

• wskaźnik struktury środków pieniężnych

• wskaźnik struktury krótkoterminowych papierów wartościowych

Do prowadzenia działalności gospodarczej przez jakąkolwiek jednostkę gospodarczą niezbędny jest majątek. Z punktu widzenia źródeł finansowania może on przybrać postać kapitału (funduszu). Kapitał jest więc odpowiednikiem pieniężnym majątku, który jest własnością tejże jednostki. Struktura pasywów bilansu odzwierciedla pochodzenie aktywów, czyli źródła ich finansowania. Kapitał zakładowy - akcyjny, udziałowy, indywidualnych właścicieli, jest z reguły kapitałem własnym, który uzupełnia się o tworzenie rezerwy i dodatkowe kapitały gromadzone w formie dalszych emisji oraz pozyskiwania kapitałów obcych (kredyty, obligacje). Zbyt wysokie zwiększenie kapitałów może prowadzić do tzw. rozwodnienia kapitałów, co pociąga za sobą obniżenie stopnia ich rentowności. Można stwierdzić, że struktura kapitałowa, wynikająca z pasywów bilansu daje obraz podstawy finansowej, na której jest oparta działalność przedsiębiorstwa. Dlatego też punktem wyjścia w porównawczej analizie pasywów jest wstępna ocena ich struktury i ustosunkowanie się - w warunkach danego przedsiębiorstwa - do relacji zachodzących między kapitałem własnym a obcym. Między tymi wielkościami powinna być zachowana właściwa proporcja dla danego przedsiębiorstwa, gdyż nie przemyślane nagłe zmniejszenie kapitału własnego w stosunku do kapitału obcego, może spowodować trudności płatnicze i wywołać niebezpieczeństwo niewypłacalności, a nawet spowodować uzależnienie przedsiębiorstwa od woli wierzycieli.

Analizę struktury pasywów można ograniczyć do trzech wskaźników:

wyposażenie przedsiębiorstwa w kapitał własny

obciążenia przedsiębiorstwa zobowiązaniami bieżącymi

wskaźnik struktury pasywów

Badając strukturę majątkowo - kapitałową wykorzystuje się:

wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym

Przy poziomej analizie bilansu bada się w jakim stopniu majątek trwały znajduje pokrycie w kapitałach własnych. Im wyższy jest procent pokrycia majątku trwałego przez kapitał własny, tym bardziej wierzyciel może liczyć na odzyskanie swoich pieniędzy na wypadek likwidacji firmy. Uważa się bowiem, że bieżąca działalność gospodarcza może być kredytowana, a majątek trwały powinno się pokryć kapitałami własnymi. Jeżeli majątek trwały jest w pełni pokryty kapitałem własnym, to wówczas zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa. Zgodnie z nią trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału własnego, ponieważ ta właśnie część majątku, jak również kapitału własnego oddawana jest do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres czasu.

wskaźnik pokrycia kapitałem krótkoterminowym majątku obrotowego

udział kapitału obrotowego w finansowaniu majątku ogółem

1. Analiza rachunku zysku i strat

Rachunek wyników jest obok bilansu jednym z najważniejszych sprawozdań finansowych sporządzanych przez wszystkie przedsiębiorstwa. Jest tabelarycznym zestawieniem przychodów, kosztów, zysków i strat nadzwyczajnych oraz obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego, sporządzonym na dany rok obrotowy. Informuje on o stopniu realizacji jednego z głównych celów działalności gospodarczej, a mianowicie o wysokości osiągniętych w okresie sprawozdawczym zysków. Rachunek zysków i strat obejmuje zestawienie przychodów uzyskanych ze sprzedaży dóbr i usług produkowanych przez firmę oraz zestawienie poniesionych w tym okresie kosztów.

Rachunek wyników polega na ustaleniu różnicy między wartością przychodów i kosztami ich pozyskania oraz kwoty zysku przed opodatkowaniem i po opodatkowaniu. Daje także wskazówki dla wyznaczania kierunków restrukturyzacji. Służy temu głównie ocena struktury zysku operacyjnego, która pozwoli na określenie udziału w tej nadwyżce: kosztów ogólnozakładowych, kosztów sprzedaży, kosztów finansowych oraz podatków dochodowego i quasi dochodowego. Jeżeli udział tych składników rachunku w nadwyżce operacyjnej różni się istotnie od struktury innych podmiotów lub całej branży, to wówczas konieczna jest szczegółowa analiza tych pozycji wydatków przedsiębiorstwa i poszukiwania w programie restrukturyzacji możliwości ich obniżenia.

Prawo dopuszcza cztery sposoby sporządzania rachunku zysku i strat tj.:

• w układzie drabinkowym,

• w układzie sprawozdawczym,

• w wersji porównawczej,

• w wersji kalkulacyjnej.

Przy czym różnice dotyczą w większym stopniu prezentacji niż zasobu informacji przekazanej przez sprawozdanie.

2. Analiza wskaźnikowa w ocenie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.

Od ponad wieku analiza wskaźnikowa jest głównym instrumentem

interpretacji sprawozdań finansowych, a w konsekwencji stanowi podstawę do dokonania oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa. Poszczególne wskaźniki finansowe dotyczą określonego obszaru działalności firmy. Dzięki nim można zidentyfikować jej słabe i mocne strony. Zbyt wysoka lub zbyt niska wielkość wskaźników jest sygnałem o występowaniu określonych zjawisk i może być źródłem informacji o zagrożeniach i szansach działalności firmy. Należy jednak dodać, że wskaźniki finansowe na ogół nie dostarczają pełnych informacji o przyczynach występowania zjawisk lub zdarzeń. Niemniej sposób podejścia do tego narzędzia musi być odpowiednio wyważony i uzupełniony innymi narzędziami analitycznymi. Szeroki wachlarz wskaźników finansowych, możliwy do ustalenia na podstawie sprawozdań finansowych jest wykorzystywany do podejmowania decyzji dotyczących sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Na podstawie zmian w wielkościach wskaźników ocenia się wybrane, węższe lub szersze dziedziny działalności firmy. Analiza wskaźnikowa w odniesieniu do badania sprawozdań finansowych obejmuje obliczanie wskaźników finansowych konstruowanych w oparciu o dane z bilansu i rachunku wyników i porównywanie ich wielkości w czasie z wielkością wzorcową lub pomiędzy różnymi jednostkami gospodarczymi. Rzeczywista przydatność tej analizy polega na tym, iż umożliwia ona przewidywanie przyszłych dochodów firmy. O ile jednak inwestorom wystarcza przewidywanie spodziewanych zysków i wielkości dywidendy, to dla kierownictwa firmy analiza wskaźników finansowych jest podstawą do prognozowania przyszłych warunków oraz, co najważniejsze, planowania działań, które wpływają na przebieg wydarzeń. Analiza finansowa, a w szczególności analiza wskaźników finansowych jest nieodłączną częścią zarządzania finansami.

1. Wskaźniki rentowności.

Ostatecznym celem działalności gospodarczej przedsiębiorstwa jest osiągnięcie zysku. Mierzenie zysku staje się pierwszoplanowym zadaniem zarówno analityków z zewnątrz jak i zarządu firmy. W zależności od potrzeb rentowność może być mierzona przez odniesienie dochodów firmy do wielkości sprzedaży. Wskaźniki rentowności bazują na wielkości osiągniętego przez firmę zysku w badanym okresie. Zysk jest odzwierciedleniem najogólniej mówiąc, efektywnych decyzji inwestycyjnych i finansowych. Jeśli firma nie uzyskuje wymaganej przez inwestorów stopy zwrotu, nie znajduje ich uznania i pozytywnej oceny. Jednocześnie może być ona niezdolna do samodzielnego zwiększania własnej bazy majątkowej. Wskaźniki te mierzą efektywność działania firmy przez odniesienie osiągniętego zysku do sprzedaży, majątku firmy lub wkładu inwestycyjnego (kapitału). Określane są również mianem wskaźników zyskowności lub stopy zysku, gdyż mierzą zdolność jednostki oraz jej poszczególnych składników do generowania zysku. Efektywność (zyskowność) jednostki można oceniać za pomocą wskaźników:

• rentowności sprzedaży,

• rentowności aktywów,

• rentowności kapitału własnego.

Wskaźnik rentowności sprzedaży stanowi relację zysku do przychodów ze sprzedaży. Informuje on o udziale zysku w wartości sprzedaży. Im wskaźnik ten jest wyższy tym większa jest efektywność przedsiębiorstwa. W zależności od rodzaju przyjętego zysku (z działalności operacyjnej, zysk netto, zysk brutto) z rachunku zysku i strat można mówić o rentowności sprzedaży mierzonej zyskiem operacyjnym, zyskiem netto. Wskaźnik rentowności sprzedaży netto określany jest również zwrotem ze sprzedaży. Informuje jaką marżę zysku przynosi dana wartość sprzedaży. Im niższy jest ten wskaźnik, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana dla osiągnięcia określonej kwoty zysku. Większa wartość wskaźnika oznacza zatem korzystniejszą kondycję finansową firmy.

=

=

Wskaźnik rentowności aktywów określa zdolność aktywów jednostki do generowania zysku. Stanowi on relację zysku netto do aktywów. Informuje on o wysokości zysku netto przypadającego na jednostkę aktywów. Wskaźnik ten, określany jest również zwrotem z majątku ROA, pokazuje jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wartość tego wskaźnika jest większa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.

=

Wskaźnik rentowności kapitału własnego - stanowi relację zysku netto do przeciętnego stanu kapitału własnego. Wskaźnik ten informuje o zdolności kapitału własnego do generowania zysków. Im wyższy wskaźnik, tym wyższa efektywność wykorzystania kapitału własnego, większa możliwość uzyskania wyższych dywidend oraz dalszego rozwoju przedsiębiorstwa. Dzięki temu wskaźnikowi uzyskujemy odpowiedź na pytanie jaka jest stopa zwrotu od wkładu kapitałowego wniesionego przez właścicieli firmy

=

1. Wskaźniki płynności finansowej.

Płynność finansowa należy do jednego z podstawowych wyznaczników efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa, a w szczególności charakteryzuje jego zdolność do pozyskiwania środków pieniężnych. Z tego względu powinna ona stanowić przedmiot szczególnego zainteresowania kierownictwa. Analiza płynności finansowej ma na celu dostarczenie informacji o wypłacalności jednostki rozumianej jako zdolność do pokrywania swoich zobowiązań finansowych w wymaganych terminach spłaty. Płynność finansową przedsiębiorstwa można oceniać na podstawie wskaźników:

• bieżącej płynności,

• szybkiej płynności finansowej.

Wskaźniki te są szeroko wykorzystywane w bankowości do oceny zdolności płatniczych kredytobiorców.

Wskaźnik bieżącej płynności finansowej stanowi relację majątku do zobowiązań krótkoterminowych. Informuje on o możliwości spłaty krótkoterminowych zobowiązań środkami obrotowymi. Kształtowanie się wskaźnika bieżącej płynności finansowej poniżej jedności oznacza, że zobowiązania bieżące przekraczają wysokość środków obrotowych i przedsiębiorstwo utraciło bieżącą płynność finansową. Wielkość majątku obrotowego powinna być około dwa razy większa niż kwota bieżących zobowiązań. Minimum bezpieczeństwa finansowego określa poziom wskaźnika płynności bieżącej, który powinien mieścić się w granicach 1,2 - 2,0.

=

Wskaźnik szybkiej płynności finansowej stanowi relację płynnych środków obrotowych do zobowiązań krótkoterminowych. Płynne środki obrotowe to środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe oraz krótkoterminowe należności. Wielkość płynnych środków obrotowych można ustalić jako różnicę między ogólną kwotą majątku obrotowego a sumą zapasów. Wskaźnik ten pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowymi aktywami o dużym stopniu płynności. Za najbardziej optymalną wielkość wskaźnika przyjmuje się poziom 1,0. Wskaźnik wynoszący poniżej jedności oznacza, że firma może mieć trudności płatnicze. Dla partnerów gospodarczych jest to sygnał zwiększonego ryzyka. Jeżeli szybki wskaźnik jest niski, a wskaźnik bieżący wysoki, to oznacza, że firma utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w których zamrożony jest fundusz obrotowy.

=

1. Wskaźniki szybkości obrotu

Wskaźniki szybkości obrotu charakteryzują stopień wykorzystania majątku jednostki. Informują o szybkości, z jaką obracane są aktywa ogółem, zapasy, należności oraz jak szybko jednostka spłaca swoje zobowiązania. Analizę efektywności gospodarowania majątkiem jednostki można przeprowadzić ustalając:

• wskaźnik obrotu aktywami,

• wskaźnik obrotu aktywami trwałymi,

• wskaźnik rotacji (obrotu) należności,

• wskaźnik rotacji (obrotu) zapasów,

• wskaźnik rotacji (obrotu) zobowiązań.

Wskaźnik obrotu aktywami stanowi relację przychodów ze sprzedaży do przeciętnego stanu aktywów. Informuje on, jaka wartość przychodów ze sprzedaży przypada na jedną złotówkę zaangażowanego majątku. Określa zdolność aktywów jednostki do generowania przychodów ze sprzedaży. Warto zwrócić uwagę, że istotnym czynnikiem określającym wielkość wskaźnika jest długość użytkowania majątku trwałego. Im dłuższy jest ten okres tym wskaźnik ten może być korzystniejszy.

=

Wskaźnik obrotu aktywami trwałymi stanowi stosunek przychodu ze sprzedaży do przeciętnego stanu aktywów trwałych (majątku trwałego). Poprawa tego wskaźnika świadczy o lepszym wykorzystaniu posiadanego majątku trwałego. Określa ile razy sprzedaż netto jest większa od środków trwałych zaangażowanych w działalności przedsiębiorstwa.

=

Wskaźnik rotacji (obrotu) należności jest stosunkiem przychodów ze sprzedaży do przeciętnego stanu należności. Informuje on o ilości cyklów obrotu przeciętnym stanem należności w ciągu roku w stosunku do wielkości sprzedaży. Przeciętny stan należności ustala się w oparciu o stany miesięczne lub kwartalne. Jeżeli ustalenie tych stanów nie jest możliwe, można przyjąć średnią ze stanów na początek i koniec roku. Wskaźnik ten określa, ile razy wciągu roku firma odtwarza stan swoich należności. Według standardów zachodnich wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 7,0 - 10,0. Jeśli jest mniejszy niż 7,0 to taka sytuacja może oznaczać, że przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje swoich klientów co świadczy o tym, że środki pieniężne są zbyt długo zamrożone w należnościach.

=

Wskaźnik ten może być wyrażony w dniach, wówczas za podstawę przyjmuje się przeciętną wielkość sprzedaży dziennej. Określa on ilość dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze należności. Informuje zatem kierownictwo firmy, w jakim stopniu kredytuje ona swoich odbiorców i jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach.

=

Wskaźnik rotacji (obrotu) zapasów jest stosunkiem przychodów ze sprzedaży produktów do przeciętnego stanu zapasów. Przeciętny stan zapasów należy obliczyć jako średnią ze stanów zapasów w poszczególnych miesiącach lub kwartałach, a jeśli to nie jest możliwe, to jako średnią ze stanów na początek i koniec roku. Im wskaźnik jest wyższy, tym sytuacja jest korzystniejsza. Wskaźnik określa, ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi „odnowienie” stanu zapasów.

=

Wskaźnik ten może być wyrażony w dniach, wówczas za podstawę przyjmuje się przychody ze sprzedaży. Określa on, co ile dni przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Wysoki wskaźnik rotacji w dniach informuje o wolnym obrocie zapasów, niski zaś o obrocie szybkim.

=

Wskaźnik obrotu zobowiązaniami stanowi relację przychodów ze sprzedaży produktów do przeciętnego stanu zobowiązań krótkoterminowych. Informuje on z jaką częstotliwością jednostka spłaca swoje zobowiązania. Przeciętny stan zobowiązań krótkoterminowych ustala się jako średnią ze stanów tych zobowiązań w poszczególnych miesiącach lub kwartałach, a jeśli to nie jest możliwe, to jako średnią ze stanu na początek i koniec roku.

=

Wskaźnik ten może być wyrażony w dniach. Pokazuje wówczas ile czasu ma przedsiębiorstwo na spłatę swoich zobowiązań. Czym wyższy wskaźnik tym lepiej dla firmy, ma bowiem więcej czasu na zgromadzenie potrzebnych środków pieniężnych.

=

1. Wskaźniki zadłużenia.

Wskaźniki zadłużenia charakteryzują stopień zasilania jednostki kapitałami obcymi oraz informują o możliwościach obsługi tego kapitału. Określają poziom zadłużenia jednostki, który można badać za pomocą wskaźników:

• wskaźnika ogólnego zadłużenia (stopy zadłużenia),

• wskaźnika zadłużenia kapitałów własnych,

• wskaźnik zadłużenia długoterminowego,

• wskaźnika pokrycia odsetek,

• wskaźnika obsługi zadłużenia.

Wskaźnik ogólnego zadłużenia stanowi stosunek ogółu zobowiązań do całości jego majątku. Określa on udział zobowiązań (kapitałów obcych) w finansowaniu majątku jednostki. Sytuacja jednostki jest korzystniejsza im niższy jest poziom tego wskaźnika, ponieważ mniejszy jest udział kapitału obcego w finansowaniu działalności jednostki. Zbyt wysoki poziom tego wskaźnika może podważać wiarygodność finansową firmy. Zbyt niski poziom może świadczyć o niewykorzystaniu zewnętrznych źródeł finansowania dla zwiększenia korzyści finansowych firmy.

=

Wskaźnik zadłużenia kapitałów własnych stanowi stosunek zobowiązań ogółem do kapitałów własnych. Wskaźnik ten określa możliwość pokrycia zobowiązań własnym kapitałem. Kapitały własne stanowią gwarancję pokrycia zobowiązań nawet w razie poniesienia strat. Wartością graniczną dla średnich i dużych firm jest relacja 3:1 a dla małych 1:1.

=

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego

Wskaźnik dotyczy zadłużenia długoterminowego przez, które rozumnie się długi, spłacone w okresie dłuższym niż 1 rok, mogą to być kredyty długoterminowe, pożyczki hipoteczne, obligacje itp. Wskaźnik wyższy od jedności (lub 100 %) świadczy, że zadłużenie długoterminowe przewyższa kapitał własny właścicieli. Wskazuje bowiem na duże ryzyko związane z możliwością spłaty długów. Na ogół pożyczkodawcy starają się udzielać kredytów i pożyczek tylko do określonego poziomu wskaźnika zadłużenia długoterminowego. Racjonalny wskaźnik długu powinien mieścić się w przedziale 0,5 - 1,0. Firmy posiadające wyższą proporcję długoterminowych zobowiązań do kapitału własnego są uważane za poważnie zadłużone.

Wskaźnik pokrycia odsetek jest relacją zysku operacyjnego do opłaconych odsetek. Wskaźnik ten określa zdolność jednostki do spłaty odsetek z tytułu zaciągniętych pożyczek. Wartość tego wskaźnika powinna być wielokrotnie wyższa od 1. Wielkość wskaźnika w pobliżu jedności oznacza duży stopień ryzyka związany ze spłatą odsetek. Wysoki poziom tego wskaźnika świadczy o tym, że nawet jeśli wyniki finansowe firmy ulegną istotnemu pogorszeniu, to i tak spłata odsetek może być zapewniona.

=

Omówiony wskaźnik informuje jedynie o zdolności do spłaty odsetek, co nie jest równoznaczne ze zdolnością jednostki do obsługi zadłużenia.

Wskaźnik obsługi zadłużenia stanowi stosunek zysku netto i amortyzacji do zobowiązań z tytułu kredytu lub pożyczek. Im wyższa jest wartość tego wskaźnika tym korzystniejsza jest sytuacja jednostki i świadczy o możliwości pokryci zobowiązań zyskiem netto i amortyzacją.

=

W praktyce występuje również wskaźnik obsługi zadłużenia liczony bez uwzględnienia w liczniku amortyzacji.

Rozdział III

Analiza finansowa w ocenie zdolności płatniczej przedsiębiorstwa

3. Przedmiot i metody analizy wypłacalności.

Zakres i kierunki analizy finansowej w rozwiniętej gospodarce rynkowej obejmują oceny porównawcze przewidywanej w przyszłości kondycji finansowej przedsiębiorstw. W praktyce oznacza to, że sytuacje finansowe występujące w przeszłości oraz wynikające z ustalonych prognoz są równolegle oceniane i porównywane przy zastosowaniu jednakowego systemu wskaźników. By analiza była pełna, nie może ograniczać się tylko do czynników finansowych i ekonomicznych, ale musi uwzględniać również czynniki z „otoczenia” firmy np.: czynniki polityczne, socjologiczne itp.

Oceny porównawcze prowadzone są w celu odpowiednio szybkiego reagowania na symptomy utraty płynności finansowej firm oraz ograniczenia ryzyka związanego z ich działalnością. Wczesne wykrycie zagrożenia umożliwia podejmowanie działań hamujących a nawet eliminujących niepożądane procesy.

Potrzeba doskonalenia metod, rozszerzenia zakresu ich działania wynika z faktu, iż źródła utraty płynności mogą wystąpić w każdej dziedzinie działalności przedsiębiorstwa, jak i w jego otoczeniu. Z tego względu przedmiotem oceny są głównie wielkości oddziaływujące na zdolność płatniczą np.:

• struktura majątku przedsiębiorstwa,

• struktura kapitałów,

• struktura zobowiązań,

• płynność środków,

• pozycja przedsiębiorstwa na rynku i charakterystyka rynku,

• organizacja przedsiębiorstwa,

• inne.

Są to zarówno wielkości mierzalne i niemierzalne. Stąd metody stosowane w ocenie zdolności kredytowej i ocenie wypłacalności należy podzielić na:

• ilościowe

• jakościowe

• mieszane

Najczęściej stosowane są metody ilościowe. Ocena wypłacalności przy ich wykorzystaniu polega na ustaleniu i ocenie tradycyjnych wskaźników analizy finansowej, m.in. takich jak wskaźniki płynności, rentowności. Za podstawę przyjmuje się dane historyczne zawarte w sprawozdawczości finansowej. Mimo, że obliczone wskaźniki są w kolejnych fazach badania wielokrotnie porównywane z wartościami granicznymi, wielkościami z lat ubiegłych, wynikami innych przedsiębiorstw to nie stanowią wystarczającego instrumentu wykrywania symptomów zagrożenia upadłością. Ponadto przedstawiony sposób oceny charakteryzuje się dużą pracochłonnością. Natomiast banki, kierownictwo firm, wierzyciele oczekują modeli o dużej zdolności prognostycznej i małej pracochłonności. To także oni są najbardziej zainteresowani ujawnianiem objawów zagrożenia upadłością.

W związku z tym opracowano tzw. modele empiryczno indukcyjne, oparte na metodach matematyczno - statystycznych. Po dokonaniu doboru odpowiednich wskaźników, redukuje się ich katalog przez wyłączenie z niego miar o podobnej treści. Następuje określenie zbioru zmiennych diagnostycznych, a po nim oszacowanie parametrów modelu, czyli przypisanie wag wybranym zmiennym dyskryminacyjnym. Wykorzystanie takiego modelu polega na podstawieniu rzeczywistych a w miarę możliwości prognozowanych wielkości wskaźników i wyliczeniu syntetycznego wskaźnika ryzyka.

Pierwsze skuteczne badanie sprawozdawczości finansowej w zakresie wypłacalności przedsiębiorstwa z wykorzystaniem metod statystycznych przeprowadził P. J. Fritz Patrick. Podobne badania prowadzili także inni naukowcy m.in. prof. E. I. Altman.

4. Ocena symptomów zagrożenia upadłością w oparciu o model E. I. Altmana.

Poprawny wybór wskaźników niezbędnych dla ustalenia modeli alarmowych sygnalizujących symptomy zagrożenia upadłością wymaga prowadzenia odpowiednich badań. Postępem w tej dziedzinie były prace prowadzone w 1968 roku przez prof. E. I. Altmana. Jako pierwszy wykorzystał model ekonometryczny oparty na wybranych wskaźnikach finansowych i zastosował wielowymiarową liniową analizę dyskryminacyjną. E. I. Altman zbadał 33 przedsiębiorstwa, które zbankrutowały oraz 33 firmy, należące do podobnej branży i charakteryzujące się dobrą kondycją finansową oraz zbliżoną wielkością aktywów. Z grupy 22 wskaźników oceniających płynność, rentowność, wypłacalność wybrano 5 najbardziej przydatnych do oceny przewidywanej zdolności płatniczej, a więc i symptomów zaproszenia firm upadłością:

=

X₁ - służy do pomiaru płynności i struktury aktywów

=

X₂ - mierzy rentowność skumulowanych zysków zatrzymanych

=

X₃ - pozwala ocenić rentowność firmy

=

X₄ - wyraża efekt wspomagania finansowego

=

X₅ - ocenia wykorzystanie aktywów (rotację).

Rzeczywiste wielkości tych wskaźników pomnożone przez odpowiednie wagi dają globalny wskaźnik (Z), służący ocenie sytuacji finansowej w następującej postaci:

Porównanie rzeczywistej wielkości tego wskaźnika z wartością funkcji dyskryminacyjnej pozwala ustalić, że przedsiębiorstwa dla których wskaźnik Z ma wartość powyżej 2,990 są przedsiębiorstwami o dobrej kondycji finansowej, przedsiębiorstwa, których wartości Z kształtowały się poniżej 1,810 to „bankruty”. Wartość graniczna rozdzielająca dwa zbiory równa się 2,675.

Jak dotąd nie udało się przenieść na grunt polski modelu „Z” E.I. Altmana, w którym za pomocą jednej liczby określa się kondycję finansową przedsiębiorstwa i odpowiednio wcześnie sygnalizuje powstające zagrożenia upadłości firmy. Przeszkodą w budowie tego modelu jest wysoka niestabilność warunków funkcjonowania przedsiębiorstw i praktyczna niemożliwość prognozowania dłuższego niż jeden rok oraz brak odpowiedniej informacji.

Znaczenie wielowariantowej liniowej analizy dyskryminacyjnej zostały dostrzeżone zwłaszcza przez banki niemieckie, które wykorzystały ją w ocenie zdolności kredytowej. Praktyczne zastosowanie analiz dyskryminacyjnych pozwala z trzyletnim wyprzedzeniem zaobserwować oznaki pojawiającego się kryzysu. Ponadto do niewątpliwych zalet analizy dyskryminacyjnej należą:

• znaczna obniżka kosztów analizy,

• możliwość prognozowania wypłacalności firmy,

• wczesne ostrzeganie przed zagrożeniem utraty zdolności płatniczej.

W porównaniu do tradycyjnej analizy bilansu, opartej na wielu wskaźnikach posiadających różne tendencje, ocena na podstawie tej metody jest bardziej obiektywna i dokładna.

Bibliografia

Pozycje zwarte.

1. Bednarski L., Kurtys E., Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, wyd. AE, Wrocław, 1993

2. Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, wyd. PWN, Warszawa 1998

3. Duraj J., Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa, wyd. PWE Warszawa 1993

4. Gabrusewicz W., Analiza finansowa przedsiębiorstwa, wyd. Oficyna Wydawnicza „Sami sobie”, Poznań 1997

5. Mietlewski Z., Smoleński S., Narodziny firmy wyd. Wydawnictwo Naukowe „Śląsk” Katowice 1999

6. Olzacka B., Pałczyńska - Gościniak R., Jak oceniać firmę, wyd. ODDK Gdańsk 1999r

7. Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, wyd. PWN Warszawa 1993

8. Waśniewski T., Analiza finansowa przedsiębiorstwa, wyd. Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1993

9. Waśniewski T., Skoczylas W., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, wyd. WWSB Poznań 1997

10. Waśniewski T., Skoczylas W., Zasada analizy finansowej w praktyce, wyd. Fundacja Rozwoju Rachunkowości 1994

Artykuły

1. Jeleń W, „Metodyka i narzędzia analizy finansowej w praktyce”, Rachunkowość 3/1998

2. Juszczyk J., Analiza wskaźnikowa, Buchalter 10/1999

3. Kaliński A., „Przygotowanie danych do analizy finansowej sporządzonej przez biegłego rewidenta”, Rachunkowość 11/1999

4. Waśniewski T., Skoczylas W., „Syntetyczna ocena wyników oraz sytuacji finansowej przedsiębiorstwa”, Rachunkowość 4/1998

W. Gabrusewicz, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, wyd. Oficyna Wydawnicza „Sami sobie”, Poznań 1997r., s.9-11

Tamże, s.23

T. Waśniewski, W. Skoczylas, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, wyd. WWSB Poznań 1997r., s.10-11

Tamże, s. 12

B. Olzacka, R. Pałczyńska - Gościniak, Jak oceniać firmę, wyd. ODDK Gdańsk 1999r., 89

W. Jeleń, „Metodyka i narzędzia analizy finansowej w praktyce”, Rachunkowość 3/1998

M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, wyd. PWN Warszawa 1993 r., s.78-79

T. Waśniewski, W. Skoczylas, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, wyd. WWSB Poznań 1997r., s.37-40

W. Gabrusewicz, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, wyd. Oficyna Wydawnicza „Sami swoi” Poznań 1997r. s. 34

T. Waśniewski, W. Skoczylas, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, wyd. WWSB Poznań 1997r., s.34

W. Gabrusewicz, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, wyd. Oficyna Wydawnicza „Sami swoi” Poznań 1997r. s. 41-43

T. Waśniewski, W. Skoczylas, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, wyd. WWSB Poznań 1997r.

J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, PWN, Wwa, 1998, s. 210.

L. Bednarski, E.Kurtys, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wyd. AE, Wrocław, 1993, s. 91.

J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wwa, PWN, 1998, s. 120.

L. Bednarski, E. Kurtys, Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wrocław, AE, 1993, s. 95.

J. Czekaj, Z. Dresler, Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, PWN, Wwa, 1998, s. 209.

Z. Smoleński, Jak restrukturyzować przedsiębiorstwo: na przykładzie przemysłu spożywczego, Wwa, Centrum Informacji Menadżera, 1993, s.31-37.

L. Bednarski, E. Kurtys, Analiza ekonomicznaw przedsiębiorstwie, Wrocław, AE, 1993, s. 57-62.

M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa wg standardów światowych, PWN W-wa 1993, s.104

T. Waśniewski, Analiza finansowa przedsiębiorstwa, wyd. Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa 1993, s.401-411

T. Waśniewski, W. Skoczylas, Zasada analizy finansowej w praktyce, Fundacja Rozwoju Rachunkowości, Warszawa 1994, s.316,317

O =

* r * t

1

(1+r)^t

1

(1+r)^t

---