Zasady polityki ekologicznej Unii Europejskiej
Począwszy od czwartego programu i Jednolitego Aktu Europejskiego (czyli od 1987 r.) polityka ekologiczna UE opiera się na następujących kluczowych zasadach:
1. Zasada "zanieczyszczający płaci" (PPP).
Ma za zadanie zinternalizować koszty odnowy i prewencji, a tym samym zwiększyć efektywność kosztową polityki środowiskowej.
Zasada ta, mimo uzyskania szerokiej akceptacji, jest jednak różnie interpretowana w praktycznych podejściach.
Mimo tych różnic odgrywa ona kluczową rolę i musi być uwzględniana w procesach decyzyjnych w różnych sektorach działalności gospodarczej.
Nadal jednak występują rozbieżne poglądy na temat obarczania sprawców wartością strat ekologicznych.
2. Zasada pomocniczości.
Zakłada, że rozwiązania regulacyjne i konkretne działania powinny być podejmowane na poziomie UE tylko w przypadku, gdy zapewni to wyraźną korzyść w porównaniu
z pozostawieniem rozwiązania problemów środowiskowych państwom członkowskim.
Zgodnie z tą zasadą stwierdza się, że jeżeli dany cel ekologiczny może być lepiej zrealizowany na poziomie państwa członkowskiego, to tam właśnie ma być realizowany.
Zasada ta zakłada istnienie zróżnicowanych preferencji poszczególnych państw i regionów oraz większą łatwość w dostępie do informacji na poziomie niższym niż poziom całego ugrupowania.
Zasada przyjmuje, że państwa członkowskie mogą dobierać cele ekologiczne i środki ich realizacji, ustalać normy jakości środowiska (normy te mogą być zróżnicowane w zależności od zdolności asymilacyjnych ekosystemów w poszczególnych krajach) oraz dobierać odpowiednie instrumenty osiągania tej jakości.
Zasada pomocniczości i jej praktyczne stosowanie może prowadzić do konfliktów między celami ekologicznymi a wąsko pojętymi celami ekonomicznymi.
3. Zasada prewencji.
Oznacza konieczność zapobiegania powstawaniu nieodwracalnych szkód w zasobach przyrodniczych.
Antycypacyjny charakter tej zasady wymaga uwzględniania wymogów ochrony środowiska na każdym etapie procesu rozwoju społeczno-gospodarczego.
W skrajnym ujęciu zasada ta może być interpretowana jako konieczność rezygnowania z konkretnych działań (inwestycji, wprowadzenia nowego produktu na rynek) nawet w sytuacji, gdy nie jesteśmy w stanie określić negatywnych skutków dla środowiska albo, gdy wykonanie ekspertyzy oceny tych skutków jest bardzo drogie i długotrwałe.
4. Zasada efektywności ekonomicznej i efektywności kosztowej.
Oznacza filozofię projektowania efektywnych kosztowo rozwiązań w ochronie środowiska, które powinny być postrzegane jako sprawiedliwe na poziomie indywidualnym i na poziomie państw członkowskich.
Zasada efektywności ekonomicznej i efektywności kosztowej oznacza wybór takich inicjatyw gospodarczych, które pozwalają na osiągnięcie przyjętych celów ochrony środowiska po najniższym możliwym koszcie dla gospodarki, a jednocześnie zapewnia dostarczanie bodźców dla przyszłego rozwoju.
Efektywność ekonomiczną polityki ekologicznej mogą zapewnić jedynie instrumenty ekonomiczne odpowiednio powiązane z regulacjami bezpośrednimi.
Mogą one wywoływać racjonalne zachowania konsumentów i producentów oraz wywierać ciągłą presję na budżety zanieczyszczających podmiotów, tak, aby zachęcać je do zachowań bardziej przyjaznych dla środowiska.
5. Zasada sprawiedliwości.
Zakłada, że koszt osiągnięcia przyjętego celu polityki ekologicznej powinien w większym stopniu obciążać państwa bogatsze niż biedne.
Może to powodować konflikty z zasadą efektywności ekonomicznej, jednak teoretycznie na doskonale funkcjonującym rynku możliwe jest odseparowanie sprawiedliwości i efektywności ekonomicznej.
Realne koszty obniżenia emisji zanieczyszczeń mogą być niższe w krajach słabiej rozwiniętych niż wysoko rozwiniętych, gdzie przejście do bardziej skomplikowanych rozwiązań technologicznych ograniczania zanieczyszczeń może być droższe niż
w krajach słabiej rozwiniętych.
Zasada sprawiedliwości powinna, więc być raczej rozumiana jako solidarna pomoc krajów bogatych na rzecz działań proekologicznych w krajach biednych.