Problem prywatyzacji lasów państwowych w Polsce

W sierpniowe dni powróciła sprawa reprywatyzacji a z nią kolejna przymiarka włączenia w jej zakres lasów. Tym razem w głowach rządzących ukłuł się pomysł zmiany Admi­nistracji Lasów Państwowych w spółkę akcyjną Skarbu Pań­stwa, której część udziałów miało stanowić rekompensatę dla byłych właścicieli za utracone mienie. Przysłuchując się w jedną z niedziel telewizyjnej debacie na ten właśnie temat, podziwiałem z jaką determinacją generalny dyrektor Lasów Państwowych i dyrektor Instytutu Badawczego Leśnictwa bro­nili obecnej struktury organizacyjnej lasów. Z niepokojem słu­chałem aroganckiego przedstawiciela ministerstwa skarbu, po­uczającego, że od ustanawiania prawa jest tylko on i nikt tu inny nie będzie mieszał w podjętych ustaleniach. Niewzruszo­nego na potężny argument, że przekształcenie LP w spółkę podporządkowaną kodeksowi handlowemu i nastawioną na osiągnięcie zysków pozbawi państwo możliwości realizacji polityki ekologicznej, ochrony środowiska i zasobów przyro­dy. Było to naprawdę żenujące.

Obecna struktura organizacyjna lasów ewoluowała przez 75 lat i jest w pełni dostosowana do potrzeb gospodarki le­śnej. Zarządzanie naszymi lasami podoba się bardzo w USA i Unii Europejskiej, czego dowodem jest przyznanie certyfika­tu gospodarki leśnej przez Uniwersytet Harvarda. Poszczycić się tym mogą tylko nieliczne kompleksy leśne Europy. Nie tak dawno prezydent Europejskiej Unii Leśnictwa poinformował, że polski model leśnictwa może być brany pod uwagę jako jeden ze wzorów do naśladowania w całej Unii Europejskiej. Cóż to jednak znaczy dla urzędnika utrzymywanego z naszych podatków...? - Ano nic!

Na szczęście, twarde stanowisko ministra ochrony środowi­ska, zasobów naturalnych i leśnictwa prof. Jana Szyszko, wspie­rane przez nie pozbawionych rozsądku ludzi, spowodowało za­niechanie pomysłów godnych pożałowania. Na jak długo...? - zobaczymy. Na razie nie będzie oddawania lasów w naturze. Nie mam wątpliwości, że próba zmiany statusu Lasów Pań­stwowych była polityczna. W okresie zmian ustrojowych na­szego państwa jest to kolejny przykład burzenia czegoś na oślep, bez patrzenia nawet na to, jak daleko wstecz sięgają korzenie jego powstania. Kto i kiedy, a także czym kierował się budując przez całe lata coś, co w końcu przynosi wymier­ne efekty. W tym przypadku potrzeba było aż 75 lat, by wła­ściwie ukształtować gospodarkę leśną. Przyroda to skompli­kowana i delikatna materia, wymagająca od gospodarujące­go w niej ogromnej wiedzy, cierpliwości, oddania i, niestety, długiego czasu.

Problem zwrotu lasów w natu­rze i jego domniemane konsekwen­cje, dotyczą nie tylko dawnych właścicieli oraz środowisk zawodowo związanych z gospodarką leśną. Pa­miętajmy, iż lasy są dobrem o wyjąt­kowym znaczeniu i odgrywają szcze­gólną rolę w zapewnieniu ekologicz­nego bezpieczeństwa kraju i jego mieszkańców. Przedstawiona poniżej argumentacja merytoryczna została sformułowana przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa oraz Radę Naukową In­stytutu Badawczego Leśnictwa w War­szawie:

Przemiany w strukturze własno­ści lasów w Polsce mogą spowodo­wać ukierunkowanie zainteresowań drobnych posiadaczy na uzyskanie bezpośrednich zysków ze sprzedaży drewna, a tylko w niewielkim stop­niu na wykonywanie niezbędnych ale pracochłonnych zabiegów pielęgna­cyjnych, które warunkują prawidłowy rozwój lasu. Istnieje realne niebezpie­czeństwo, że czas i rozmiar wyrębów bardziej będzie zależał od sytuacji fi­nansowej właściciela, niż od rzeczy­wistych potrzeb hodowlanych lasu.

Konsekwencją zwrotu lasów w naturze może być również ogranicze­nie dostępności tych obszarów dla społeczeństwa. Zachwianiu może ulec bezpieczeństwo ekologiczne kraju, bowiem aktualnie ok. 50% lasów pań­stwowych stanowią obszary chronio­ne w postaci rezerwatów przyrody, parków narodowych, parków krajo­brazowych i terenów chronionego kra­jobrazu.

Gospodarka prowadzona przez Lasy Państwowe gwarantuje zachowa­nie odpowiedniego stanu zdrowotne­go i sanitarnego lasu oraz możliwość efektywnego przeciwdziałania maso­wemu rozmnażaniu szkodliwych owa­dów lub ich likwidacji w przypadku wystąpienia. Pozwala realizować pro­gram ochrony niezwykle cennych za­sobów genowych, co powoduje pro­dukcję wysokiej jakości materiału sa­dzeniowego.

Wielkopowierzchniowa gospo­darka leśna realizowana aktualnie przez Lasy Państwowe skutecznie przeciwdziała częstym w Polsce skut­kom zjawisk klęskowych [pożary, hu­ragany i inne], powodujących znacz­ne straty ekologiczne i gospodarcze.

Ponadto reprywatyzacja lasów w naturze poszerzy grupę właścicieli, nie będących w stanie gospodarować zgodnie z zasadami prawidłowej go­spodarki leśnej zapewniającej trwały i zrównoważony rozwój leśnictwa wie­lofunkcyjnego. Obawy te wynikają zarówno z obecnego stanu lasów pry­watnych, jak i z doświadczeń krajów o wyższym niż Polska stanie zamoż­ności.

Niepowodzenia ekonomiczne, które nastąpiły w okresie minionych kilkudziesięciu lat, skompromitowały centralistyczny model zarządzania gospodarką narodową. Jednak efekty wielkoobszarowej leśnej gospodarki państwowej prowadzonej po II woj­nie światowej wydają się powodować, iż w omawianej dziedzinie mamy do czynienia z odstępstwem od powyż­szej reguły: W okresie powojennym nastąpił wzrost lesistości kraju o 27%, średniego wieku drzewostanów - o 12 lat, zasobów drzewnych na pniu - o 97%. W lasach prywatnych te same pa­rametry są zdecydowanie gorsze. Efek­ty państwowej gospodarki leśnej w Polsce są korzystniejsze, niż w innych dziedzinach gospodarki państwa i porównywalne z osiągnięciami przo­dujących krajów świata.

Doświadczenia przeszłości -wieku XIX czy okresu międzywojen­nego, jak również przykłady innych krajów europejskich i spoza Europy, wskazują, że prywatyzacja lasów pro­wadzi nieuchronnie do nadmiernych wyrębów, a w konsekwencji do ob­niżenia ich wartości wskutek dążenia właściciela prywatnego do maksyma­lizacji zysków kosztem publicznych funkcji lasów. Znaczenie tych funkcji w dobie dzisiejszej nieustannie wzra­sta. Wymagają one państwowej opie­ki, nadzoru i nakładów które obec­nie zapewnia wielkoobszarowa go­spodarka leśna, a które w przyszłości - po rozdrobnieniu własności - wy­magać będą dotacji z budżetu państwa, bowiem jest ono obligowane w tej mierze zarówno konstytucyjnym obo­wiązkiem wobec obywateli, jak i wią­żącymi konwencjami międzynarodo­wymi.

---