3.3.1. Nazwa przedmiotu: Etyka i deontologia lekarska

3.3.2. Osoba odpowiedzialna za nauczanie przedmiotu: dr Waldemar Kwiatkowski

3.3.3. Nazwa jednostki realizującej przedmiot: Studium Medycyny Społecznej

3.3.4. Miejsce przedmiotu w programie studiów: III rok, IV semestr

3.3.5. Liczba godzin ogółem:

• wykładów: 30 (dla całego roku) - 2 pkt. ECTS

• seminariów: 0

• ćwiczeń: 0

3.3.6. Cel nauczania przedmiotu:

1. Zapoznanie słuchaczy z podstawowymi zagadnieniami etyki medycznej ujętej z perspektywy filozofii medycyny i filozoficznej antropologii.

2. Zapoznanie studentów z dylematami moralnymi, które wiążą się z praktyką medyczną.

3. Kształtowanie u studentów wrażliwości moralnej niezbędnej do dostrzegania i trafnej interpretacji oraz oceny problemów etycznych związanych z praktyką terapeutyczną

4. wyrobienie umiejętności formułowania oraz etycznego uzasadniania decyzji związanych z przyszłą praktyką medyczną

3.3.7. Zasadnicze treści przedmiotu (tematy wykładów):

I. ZAGADNIENIA TEORETYCZNE

1. Filozoficzne (ontologiczno-antropologiczne) źródła naukowej medycyny. O ethosie starogreckiej medycyny (Przysięga Hipokratesa jako źródłowy deontologiczny manifest naukowej medycyny. O różnicy między: rygorem nauki i etyczną refleksją, bytem i powinnością oraz naukową i aksjologiczną interpretacją świata. Pojęcie etyki, moralności, deontologii. Struktura etyki. Właściwości etycznych wypowiedzi.

2. Dwa oblicza medycyny: hippokratejskie i kartezjańskie. Wpływ antropologicznych założeń na sposób uprawiania medycyny i praktyki terapeutycznej (arystotelesowska koncepcja psychosomatycznej jedności człowieka jako etho-patho-logicznej harmonii i jej wpływ na sposób uprawiania medycyny; etyczne konsekwencje kartezjańskiej instrumentalizacji ludzkiej cielesności, choroba jako cierpienie, choroba jako dysfunkcja; ontologiczna i funkcjonalna definicja choroby - konsekwencje etyczne).

3. O naturze terapeutycznej relacji -kontekst filozoficzno-etyczny. Wpływ założeń filozoficzno-antropologicznych na kształtowanie się typów relacji lekarz- pacjent (pojęcie podmiotowości w medycynie; godność osobowa, godność społeczna (zawodowa) granice autonomii pacjenta; typy relacji terapeutycznych: paternalistyczna, ograniczonej autonomii pacjenta, partnerska, negocjacyjna; etyka paternalistyczna, etyka troski, etyka zgody, etyka troski ograniczonej sprawiedliwością)

4. Etyczne wyzwania związane z postępem naukowym w medycynie: medycyna zachowawcza czy kreacyjna? O niebezpieczeństwie technologizacji etosu medycyny (społeczny wymiar zjawiska choroby i etyczne tego konsekwencje, medycyna jako kreacja potrzeb zdrowotnych - problem medycyny „granicznej”; jatrogeniczność medycyny uprawianej na sposób technologiczny, etyczna ocena wzrastającej inwazyjności praktyki terapeutycznej, udział medycyny w zjawisku denaturalizacji człowieka - medycyna jako projektowanie natury ludzkiej; etyczne ryzyko inżynierii genetycznej)

5. Dylematy współczesnej terapii. O możliwości pogodzenia ekonomicznego punktu widzenia technologicznej medycyny z etycznym (o dwuznacznym charakterze technologicznego postępu w medycynie, która „ może coraz więcej dla coraz mniejszej grupy pacjentów” - zagrożenia związane z ekonomizacją medycyny; medycyna „niedoboru” i medycyna „sprawiedliwa; problem właściwej alokacji i dystrybucji ograniczonych środków medycznych; opieka medyczna i ekonomiczna konieczność - problem dopuszczalnych granic urynkowienia usług medycznych; zakład opieki zdrowotnej jako przedsiębiorstwo - interpretacja utylitarystyczna; idea szpitala bizantyjskiego

6. O odpowiedzialności zawodowej medyka. Dobro w medycynie (o naturze odpowiedzialności; odpowiedzialność osobista i zawodowa o jedności i rozbieżności interpretacji dobra oglądanego z perspektywy nauki medycznej, lekarza, pacjenta, wspólnoty społecznej; nakaz lekarski; o różnicy między prawem i roszczeniem pacjenta do ochrony zdrowia; obowiązek udzielania pomocy a klauzula sumienia lekarza w świetle kodeksów prawno-etycznych; pojęcie odpowiedzialności osobistej i kodeksowej medyka)

7. Narodziny bioetyki jako reakcja na dylematy moralne nowoczesnej medycyny. Sposoby uprawiania bioetyki

ETYCZNY WYMIAR KLINICZYCH INTERWENCJI - MORALNE ASPEKTY KLINICZNYCH DECYZJI

8. Praktyka terapeutyczna jako spełnienie nakazu lekarskiego (konflikt między nakazem etycznym i moralnym; między skutecznością a słusznością działania terapeutycznego: interpretacja absolutystyczna i konsekwencjalistyczna; arystotelesowska koncepcja słusznej decyzji; podmiotowe i przedmiotowe traktowanie pacjenta

9. Medyczna interwencja jako terapia. Etyczne aspekty medycyny inwazyjnej (etyczne uzasadnienie zabiegów okaleczających i dekomponujących ludzkie ciało oraz naruszających strukturę psychosomatyczną człowieka; problemy etyczne związane z zachwianiem poczucia tożsamości i autoakceptacji u pacjentów poddanych zabiegom amputacji i transplantacyjnym; etyczne zasady regulujące zakres ingerencji modyfikujących całość psychosomatyczną pacjenta: piętnujące zabiegi inwazyjne (primum non nocere, „somatyczna” zasada całości) i dopuszczające je jako etycznie usprawiedliwione ( „rozszerzona” zasada całości, zasada autonomii pacjenta)

10. Medyczna interwencja w służbie podnoszenia jakości życia (etyczne kontrowersje wokół medycyny „granicznej”; medycyna kosmetyczna, operacje transseksualne, farmakologiczne i fizjoterapeutyczne środki zwiększające wydolność organizmu; wobec nakazu lekarskiego)

11. Etyczne problemy związane z początkami życia ( problem aborcji - przegląd stanowisk; stanowisko pro choice i pro life, zasada potencjalności; kontrowersje wobec prokreacji wspomaganej; spór o dopuszczalność badań prenatalnych; opieka nad dziećmi z nieuleczalnymi wadami genetycznymi;

12. Medycyna wobec śmierci i umierania - interpretacja etyczna (definicje śmierci; walczyć ze śmiercią czy nieść ulgę w cierpieniu?; analgezja w stanach terminalnych - aspekt etyczny; zasada podwójnego skutku; terapia daremna, środki nadzwyczajne i nieproporcjonalne, rodzaje eutanazji, pomoc lekarza w samobójstwie)

13. Antropologiczno-etyczne kontrowersje wokół idei zabiegów transplantacyjnych. Transplantologia w świetle regulacji prawno-etycznych (interpretacja antropologiczna jako podstawa dla oceny etycznej oceny zabiegów transplantacyjnych; etyczny problem instrumentalizacji ciała i naruszenia jedności psychosomatycznej pacjenta; skuteczności terapii transplantacyjnej wobec jej inwazyjności - spór o etyczne priorytety w medycynie; rodzaje transplantacji; transplantacje ex vivo i ex mortuo; etyczne kontrowersje związane z pozyskiwaniem narządów do przeszczepienia; zasada domniemanej zgody i spór o jej etyczny charakter; regulacje prawne i konwencje etyczne)

14. Nauka i medycyna. Etyczne aspekty eksperymentów biomedycznych ( o pokusie przedkładania poznania nad dobrem pacjenta; podział eksperymentów; rozszerzony nakaz lekarski; regulacje prawno-etyczne dotyczące eksperymentów;)

15. Rola medycyny w życiu codziennym: dziś i w przyszłości Czy i czym grozi nam zjawisko medykalizacji życia? (rola konwencji międzynarodowych oraz innych etyczno-prawnych regulacji w kształtowaniu właściwego oblicza medycyny oraz monitorowaniu zagrożeń związanych z rozwojem inwazyjnych technik medycznych)

Piśmiennictwo:

podstawowe:

1. T. Brzeziński, Etyka lekarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002.

2. K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, Polska Akademia Umiejętności, Kraków, 1994.

3. R. Gillon, Etyka lekarska - problemy filozoficzne

4. Kodeks etyki lekarskiej, wyd. aktualne

międzynarodowe deklaracje i konwencje bioetyczne

uzupełniające:

1. T.L. Beauchamp, J.F. Childress, Zasady etyki medycznej, KiW, Warszawa 1996.

2. P. Ramsey, Pacjent jest osobą, PAX, Warszawa 1977.

3. M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002.

4. B. Mepham Bioetyka. Wprowadzenie dla studentów nauk biologicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2008.

5. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, red. Dylematy bioetyki, UM, Łódź, 2001.

4

---