Rozporządzenie o podstawie wymiaru składek z komentarzem eksperta

ZASADY USTALANIA PODSTAWY WYMIARU SKŁADEK NA UBEZPIECZENIA EMERYTALNE I RENTOWE

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. z praktycznym komentarzem eksperta

Na podstawie art. 21 ustawy z 13 października1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU nr 137, poz. 887 ze zm.) zarządza się, co następuje.

Oświadczenie

Umowy o używanie samochodu do celów służbowych

Ewidencja przebiegu pojazdu

§ 1. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwanych dalej składkami, stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.), zwanej dalej ustawą, oraz § 2.

Komentarz: W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika uwzględniamy wszystkie wypłacone lub postawione do jego dyspozycji przychody wchodzące do tej podstawy wymiaru, a więc z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Wyłączamy jednak wynagrodzenia za czas choroby, zasiłki oraz przychody wymienione w omawianym rozporządzeniu. Przychodem ze stosunku pracy są w szczególności wynagrodzenia: zasadnicze, za godziny nadliczbowe, różne dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry. Także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych świadczeń nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych. W grę wchodzą zatem oskładkowane wypłaty, jakie zatrudniony dostał do ręki lub wpłynęły na jego konto.

Przykład 1

Spółka uiszcza wynagrodzenia - zgodnie z regulaminem płacowym - do ostatniego dnia miesiąca za miesiąc bieżący. Przekazała pensję panu Janowi przelewem 31 lipca. Na konto pracownika pieniądze wpłynęły 1 sierpnia. Znaczy to, że pracodawca postawił je do dyspozycji pana Jana w sierpniu. Są to zatem przychody sierpniowe, które należy rozliczyć w dokumentach ubezpieczeniowych za sierpień.

Składki na ubezpieczenia społeczne zadany miesiąc kalendarzowy naliczamy od przychodów wypłacanych lub postawionych do dyspozycji pracownika od pierwszego do ostatniego dnia danego miesiąca. Jeżeli więc nic nie wypłaciliśmy podwładnemu w tym okresie, przychód za ten miesiąc jest zerowy. Składamy wtedy za niego raport miesięczny, wykazując zerową podstawę wymiaru i zerowe kwoty składek na poszczególne ubezpieczenia. Pamiętajmy przy tym, że zwolnienie danego składnika wynagrodzenia z opodatkowania nie jest równoznaczne z jego wyłączeniem z podstawy wymiaru składek. Ustalamy więc najpierw, czy dany składnik wynagrodzenia jest przychodem ze stosunku pracy, a następnie sprawdzamy, czy nie figuruje w omawianym rozporządzeniu jako wyłączony od składek. Wynagrodzenia lub inne wypłaty (np. ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy, trzynasta pensja) wypłacane po śmierci pracownika członkom jego rodziny nie stanowią podstawy wymiaru składek ani na ubezpieczenia społeczne, ani zdrowotne. Nie są to już bowiem przychody ze stosunku pracy. Wobec tego nie opłacamy od nich składek.

§ 2.1. Podstawy wymiaru składek nie stanowią następujące przychody:

1) nagrody jubileuszowe (gratyfikacje), które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co 5 lat;

Komentarz: Zwolnione od składek są wyłącznie nagrody związane z "jubileuszem pracownika", czyli z jego stażem pracy. Wypłacane z okazji jubileuszu zakładu nie korzystają z tych preferencji.

Przykład 2

Pracodawca wypłacił pracownikom zatrudnionym u niego od początku istnienia firmy nagrody z okazji 15 rocznicy prowadzenia działalności. Każdemu dał po 1000 zł. Musi naliczać od nich składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, gdyż nie są to nagrody związane z jubileuszem pracownika.

Do podstawy wymiaru składek nie wliczamy również nagrody jubileuszowej wypłaconej pracownikowi:
¦ który nabył prawo do nagrody szybciej niż po pięciu latach od ostatniego razu, gdyż przedstawił kadrowemu dokumenty potwierdzające nieuwzględnione przedtem zatrudnienie gwarantujące świadczenie wcześniej niż po upływie pięciu lat;

Przykład 3

Pan Janusz dostał w czerwcu 2004 r. nagrodę jubileuszową z racji 20-lecia stażu pracy. W czerwcu bieżącego roku dostarczył do działu personalnego nowe świadectwa pracy, potwierdzające dwuletnie zatrudnienie. W lipcu pracodawca wypłacił mu więc nagrodę za 25 lat pracy. Jest ona zwolniona od składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

¦ któremu w dniu rozwiązania stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę, rentę inwalidzką w związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową albo na rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji bądź całkowitej niezdolności do pracy z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, jeśli do upływu pięciolecia brakuje mu mniej niż 12 miesięcy, licząc od chwili ustania zatrudnienia;

Przykład 4

Umowa o pracę pana Tomasza uległa rozwiązaniu 30 czerwca w związku z przejściem na emeryturę. Ostatniego dnia zatrudnienia szef wypłacił mu nagrodę jubileuszową z racji 40-lecia pracy, mimo że pięcioletni okres do nabycia prawa do wcześniejszej nagrody upłynąłby dopiero w styczniu 2008 r. Od nagrody, jaką pan Tomasz otrzymał w czerwcu, nie płacimy składek.

¦ będącemu członkiem drużyny ratowniczej (z wyjątkiem specjalistów) w przemyśle wydobywczym bez względu na częstotliwość faktycznej ich wypłaty;
¦ który dostał nagrodę szybciej niż przed upływem pięciu lat ze względu na to, że nabył do niej prawo wskutek zmiany wewnętrznych przepisów ustalających zasady przyznawania nagród. Trzeba jednak spełnić jeden warunek - zarówno nowe, jak i poprzednie regulacje muszą przewidywać przyznawanie nagrody nie częściej niż co pięć lat, i pracodawca nie działał w celu ominięcia przepisów;
¦ przechodzącemu na świadczenie przedemerytalne, jeśli w chwili rozwiązania stosunku pracy brakuje mu do osiągnięcia kolejnego pięciolecia mniej niż 12 miesięcy;
¦ który uzyskał nagrodę szybciej niż przed upływem kolejnej pięciolatki tytułem rekompensaty za likwidację nagród jubileuszowych przysługujących według przepisów płacowych firmy, przewidujących ich wypłatę nie częściej niż co pięć lat (wszystko jedno, jak te rekompensaty nazwiemy: nagrody jubileuszowe, odszkodowania itd.).

Przykład 5

Chcąc zaprzestać wypłaty nagród jubileuszowych, spółka zmienia regulamin wynagradzania. Wszystkim osobom zatrudnionym w niej przynajmniej pięć lat wypłaca ekwiwalent z tytułu likwidacji nagród w wysokości 100 proc. wynagrodzenia zasadniczego. Od kwoty tej nie powinna odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

1a) należności obliczane od wielkości efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu, oraz nagrody za wynalazczość, a także nagrody za prace badawcze i wdrożeniowe;

Komentarz: Chodzi o projekty uregulowane wprawie własności przemysłowej (tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 119, poz. 1117 ze zm.). Od opisanych świadczeń nie płacimy zatem składek tylko wtedy, gdy zostały spełnione warunki określone w tej ustawie. A zgodnie z jej art. 3 ust. 1 pkt 6 projekty wynalazcze to wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych i projekty racjonalizatorskie. Ustawa szczegółowo wskazuje wymogi, jakim muszą odpowiadać wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe oraz topografie układów scalonych. Kwestie związane z projektami racjonalizatorskimi określa natomiast sam przedsiębiorca w swoich przepisach wewnętrznych, np. regulaminie racjonalizacji. Może on uznać za projekt racjonalizatorski każde rozwiązanie nadające się do wykorzystania, niebędące wynalazkiem podlegającym opatentowaniu, wzorem użytkowym, wzorem przemysłowym lub topografią układu scalonego. W regulaminie racjonalizacji podaje co najmniej, jakie rozwiązania i przez kogo dokonane uznaje za projekty racjonalizatorskie, a także sposób załatwiania zgłoszonych projektów i zasady wynagradzania ich twórców. Wobec tego świadczenia związane z przekazanymi przez pracowników pomysłami usprawniającymi działanie firmy wyłączamy z podstawy wymiaru składek, gdy w firmie obowiązuje regulamin racjonalizacji, a wypłacone świadczenie wynika bezpośrednio z tego regulaminu. Gdy takiego regulaminu nie ma, świadczenia traktujemy jako wynagrodzenie o charakterze dodatkowej nagrody. Odliczamy z nich zatem składki zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i zdrowotne.

1b) nagrody ministra gospodarki za szczególne osiągnięcia w eksporcie;

2) odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę;

Komentarz: Prawo pracownika do odprawy wynika z art. 921 kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem pracownikowi spełniającemu warunki do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości miesięcznego wynagrodzenia. Obowiązujące w firmach przepisy płacowe mogą, oczywiście, i często przewidują dużo wyższe odprawy, uzależnione zwykle od stażu pracy nabytego w tym zakładzie. Takie dobrowolne świadczenia też są zwolnione od składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Przykład 6

Według przepisów płacowych obowiązujących w firmie osobom, których umowy ulegają rozwiązaniu w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa na poziomie:
¦ miesięcznego wynagrodzenia - jeśli pracowały w tym podmiocie krócej niż 10 lat,
¦ dwumiesięcznego wynagrodzenia - dłużej niż 10 lat.
Od obydwu odpraw nie trzeba płacić składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

3) odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy;

Komentarz: Do podstawy wymiaru składek nie wchodzą odprawy przysługujące zgodnie z ustawą z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm.). Także wypłacone zatrudnionemu na podstawie indywidualnego porozumienia z pracodawcą czy na podstawie porozumienia firmy ze związkami zawodowymi. Są wyłączone z podstawy wymiaru składek bez względu na ich wysokość. Restrukturyzowane zakłady wypłacają niekiedy zwalnianym pracownikom dodatkowe świadczenia. Jeżeli wypłata następuje w związku z rozwiązaniem umowy o pracy, od przychodów takich nie opłacamy składek. Nie ma przy tym znaczenia, jak doszło do rozwiązania stosunku pracy: za wypowiedzeniem czy też za porozumieniem stron. Ważne jest więc, by pracodawca wyraźnie zaznaczył, że uiszcza odprawę lub odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę. Często takie odprawy czy odszkodowania dostają pracownicy przechodzący na emeryturę lub rentę. Od obydwu tych należności nie naliczamy składek na ubezpieczenia społeczne.

4) odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie umowy o zakazie konkurencji, o której mowa w art. 101kodeksu pracy;

Komentarz: Pracodawca może zawrzeć z zatrudnionym mającym dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić firmę na szkodę, umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Strony określają w niej czas obowiązywania zakazu oraz wysokość odszkodowania dla podwładnego. Zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem terminu, na jaki opiewa umowa, w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz lub niewywiązywania się pracodawcy z obowiązku wypłaty odszkodowania. Nie może być ono niższe od 25 proc. wynagrodzenia, jakie zatrudniony dostał przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający długości zakazu. Były szef może uiszczać odszkodowanie w miesięcznych ratach.

5) odprawy wypłacone pracownikom powołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 125 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. DzU z 2004 r. nr 241, poz. 2416 ze zm.);

Komentarz: Osoba powołana do odbycia zasadniczej lub okresowej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia. Liczymy ją tak jak ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.

6) wartość świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwalenty za te świadczenia wypłacane zgodnie z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty pieniężne za pranie odzieży roboczej, używanie odzieży i obuwia własnego zamiast roboczego oraz wartość otrzymanych przez pracowników bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania na ich podstawie napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych, w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych;

Komentarz: Chodzi tu m.in. o posiłki i napoje, jakie zatrudniający zapewnia -według art.232 kodeksu pracy - pracującym w warunkach szczególnie uciążliwych, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych. Obowiązki firm w tym zakresie określa szczegółowo rozporządzenie Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (DzU nr 60, poz. 279). Zgodnie z rozporządzeniem wymienionym pracownikom przysługuje nieodpłatnie jedno danie gorące. Jeśli nie możemy wydawać posiłków ze względu na rodzaj wykonywanej pracy lub z powodów organizacyjnych, wolno nam zapewnić korzystanie z posiłków w punktach gastronomicznych lub pozwolić pracownikom na przyrządzanie posiłków we własnym zakresie z otrzymanych produktów. Podwładnym nie należy się ekwiwalent pieniężny za posiłki i napoje. Mogą natomiast żądać zwrotu poniesionych na nie wydatków, jeśli pracodawca zaniedba swoje powinności. Wartość posiłków i napojów - jako świadczeń rzeczowych wynikających z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy - jest wyłączona z podstawy wymiaru składek. Nie odprowadzamy ich także od wydanych zatrudnionym bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do otrzymania napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych. Oczywiście tylko tam, gdzie przedsiębiorca nie jest wstanie sam udostępniać tych posiłków i napojów.

Pracodawca jest również obowiązany dostarczać pracownikowi nieodpłatne środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy. Wynika tak z art. 2376 § 1 i 3 kodeksu pracy. Środki ochrony indywidualnej muszą spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności określone w odrębnych przepisach.

Wolne od składek są także zwracane zatrudnionemu przy komputerze koszty zakupu okularów, jeżeli potrzebę ich stosowania potwierdzają wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej. Pracodawca gwarantuje takim osobom okulary korygujące wzrok zgodnie z zaleceniem lekarza. Mówi o tym § 8 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973).

7) odszkodowania za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przy pracy przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy - należne od pracodawcy na podstawie art. 237§ 2 kodeksu pracy;

Komentarz: Stosownie do art. 2371 kodeksu pracy osobie, która uległa wypadkowi przy pracy lub zachorowała na chorobę zawodową, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego według ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.). Finansuje je Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Dodatkowo może się ona domagać od pracodawcy odszkodowania za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przy pracy przedmiotów osobistego użytku oraz niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem samochodów oraz świadczeń pieniężnych. Jeżeli pracodawca zdecydowałby się na wypłatę dodatkowego odszkodowania w związku z wypadkiem, musi opłacić od niego składki na ubezpieczenia społeczne. Składek nie odprowadza jedynie od odszkodowania za utratę przedmiotów osobistego użytku.

8) (uchylony)

9) ekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika;

Komentarz: Pracodawca nie powinien odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne od ekwiwalentów pieniężnych, jakie wypłaca zatrudnionemu za używanie w pracy własnych narzędzi, materiałów lub sprzętu. Wysokość ekwiwalentu musi wynikać zużywania danej rzeczy na potrzeby pracodawcy i odpowiadać rzeczywistej wartości użyczenia oraz stopnia zużycia rzeczy podczas pracy. Ekwiwalent za materiały ma odpowiadać wartości tych materiałów, jaka została zużyta do wykonania pracy.

10) wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika, lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór;

Komentarz: Przepisy nie określają, co to jest ubiór służbowy bądź umundurowanie. Mundur -w świetle ustawy o odznakach i mundurach -to ubiór lub jego części służące oznaczeniu przynależności dookreślonej jednostki organizacyjnej lub wykonywania konkretnych funkcji albo służby. Mundury muszą nosić m.in. kolejarze, konduktorzy czy strażnicy miejscy. Ulga składkowa przysługuje jednak większej grupie. Ubiór służbowy to bowiem pojęcie szersze niż mundur. Obowiązek używania tego pierwszego nie musi też wynikać z ustawy, a może z wewnętrznych ustaleń firmy bądź nawet z indywidualnego angażu. Konieczność noszenia stroju ma się natomiast wiązać ze specyfiką wykonywanej pracy. Zwolnienie od składek obejmuje również zwrot kosztów zakupu takiego ubioru, gdy zatrudniony je ponosi.

Reasumując: wartość ubioru służbowego lub ekwiwalentu za ten ubiór jest wolna od składek pod warunkiem, że obowiązek jego noszenia wynika z polecenia pracodawcy, funkcjonującego w zakładzie regulaminu lub z umowy o pracę, a strój odpowiada specyfice wykonywanych zadań i ma elementy charakterystyczne dla danej firmy. W grę wchodzi np. uniform portiera hotelowego.

Przykład 7

Firma ochroniarska przekazuje podwładnym specjalne umundurowanie, które muszą nosić latem i zimą, opatrzone jej logo. Według regulaminu muszą oni zakładać te stroje podczas wykonywania pracy. Wartość ubioru nie wchodzi do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Jeżeli firma wypłacałaby ekwiwalent pieniężny na zakup umundurowania, kwoty te również byłyby zwolnione od składek.

11) wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu - do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 190 zł;

Komentarz: Firmy często udostępniają pracownikom posiłki we własnej stołówce lub przekazują talony uprawniające do zakupu posiłków w lokalach gastronomicznych na zewnątrz. Takie bony czy kupony obiadowe podwładni realizują następnie punktach gastronomicznych, restauracjach, barach czy stołówkach przyzakładowych. I tylko pod tym warunkiem wartość darowanych posiłków nie stanowi oskładkowanego przychodu zatrudnionego.

Inaczej sprawa wygląda, gdy na podstawie takiego kuponu żywieniowego pracownik nabywa artykuły spożywcze w marketach. Wtedy wartość wręczonego mu kuponu szef dolicza do przychodu i potrąca z niego wszystkie składki. A to dlatego, że taka forma dokarmiania personelu wykracza poza niniejsze zwolnienie z podstawy wymiaru składek. W tej sytuacji kupon ma bowiem charakter tzw. bonu towarowego. Nic nie da też powoływanie się na § 2 ust. 1 pkt 6 rozporządzenia. W świetle tego przepisu jest bowiem wolna od składek wartość bonów, talonów, kuponów lub innych dowodów uprawniających do napojów bezalkoholowych, posiłków oraz artykułów spożywczych, jeśli pracodawca - mimo ciążącego na nim obowiązku wynikającego z przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy - nie ma możliwości wydania pracownikom posiłków i napojów bezalkoholowych. W takich zatem przypadkach przepisy dopuszczają wyłączenie z podstawy wymiaru składek bonów, talonów itd. przekazywanych pracownikom z przeznaczeniem na nabycie m.in. artykułów spożywczych. Gdy zakład wypłaca bony towarowe dobrowolnie, stanowią one oskładkowany przychód podwładnego.

Pojęcia posiłku nie utożsamiamy też z artykułami spożywczymi. Rozporządzenie w § 2 ust. 1 pkt 11 wyłącza z podstawy wymiaru składek tylko wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków (a nie artykułów spożywczych) udostępnianych pracownikom do spożycia, bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu -do wysokości nieprzekraczającej 190 zł na miesiąc. Od nadwyżki ponad ten limit pobieramy składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

12) (uchylony)

13) zwrot kosztów używania w jazdach lokalnych przez pracowników, na potrzeby pracodawcy, pojazdów niebędących własnością pracodawcy - do wysokości miesięcznego ryczałtu pieniężnego albo do wysokości nieprzekraczającej kwoty ustalonej przy zastosowaniu stawek za 1 km przebiegu pojazdu - określonych w odrębnych przepisach wydanych przez właściwego ministra, jeżeli przebieg pojazdu, z wyłączeniem wypłat ryczałtu pieniężnego, jest udokumentowany przez pracownika w ewidencji przebiegu pojazdu, prowadzonej przez niego według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych;

Komentarz: Z podstawy wymiaru są wyłączone należności, jakie przysługują zatrudnionym za używanie w jazdach lokalnych dla celów służbowych środków lokomocji niebędących własnością pracodawcy. Zwrot takich kosztów następuje na podstawie umowy cywilnej zawartej między pracodawcą i podwładnym o używanie prywatnego samochodu na potrzeby firmowe. Zasady dokonywania zwrotu określa rozporządzenie ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokumentowania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (DzU nr 27, poz. 271 ze zm.). Firmy korzystają z dwóch metod jego obliczania:
¦ ryczałtu,
¦ kilometrówki.

Według ryczałtu.

Składek nie opłacamy po pierwsze od wypłacanego pracownikowi co miesiąc ryczałtu pieniężnego za używanie prywatnego auta w jazdach lokalnych do celów służbowych do wysokości wskazanych w tym rozporządzeniu. Wysokość ryczałtu zależy od pojemności skokowej silnika pojazdu oraz liczby mieszkańców miejscowości, w której pracownik jest zatrudniony.

Stawka za jeden kilometr przebiegu nie powinna przekraczać:

¦ dla samochodu osobowego:
-o pojemności skokowej silnika do 900cm3
- 0,4894 zł
-o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3
- 0,7846 zł

¦ dla motocykla - 0,2161 zł

¦ dla motoroweru - 0,1297 zł

Limity kilometrów dla zatrudnionych wynoszą do:
¦ 300 km -w miejscowościach do 100 tys. mieszkańców
¦ 500 km -od100 do 500 tys. mieszkańców
¦ 700 km -powyżej 500 tys. mieszkańców

Stawki te mają wkrótce wzrosnąć. Według informacji Biura Informacji i Promocji Ministerstwa Transportu minister transportu nie podpisał jeszcze rozporządzenia.
Projektowane stawki to:
¦ dla samochodu osobowego:
-o pojemności skokowej silnika do 900 cm3
- 0,5117 zł
-o pojemności skokowej silnika powyżej 900 cm3
- 0,8202 zł

¦ dla motocykla - 0,2259 zł

¦ dla motoroweru - 0,1356 zł

Na podstawie kilometrówki.

Od składek są również wyłączone należności zwracane zatrudnionemu według ewidencji przebiegu pojazdu (tzw. kilometrówka). Przebieg pojazdu musi on jednak dokumentować w specjalnej ewidencji prowadzonej według zasad określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ewidencja przebiegu pojazdu powinna zawierać co najmniej następujące dane:
¦ nazwisko, imię i adres zamieszkania osoby używającej pojazdu,
¦ numer rejestracyjny auta i pojemność silnika,
¦ kolejny numer wpisu,
¦ datę i cel wyjazdu,
¦ opis trasy (skąd dokąd),
¦ liczbę faktycznie przejechanych kilometrów,
¦ stawkę za jeden km przebiegu,
¦ kwotę wynikającą z przemnożenia liczby faktycznie przejechanych kilometrów i stawki za jeden km przebiegu,
¦ podpis podatnika (pracodawcy) i jego dane.

Pracownik, który ma przyznany ryczałt, nie musi prowadzić ewidencji przebiegu pojazdu.

Od kwot przekraczających podane limity ryczałtu czy wynikające z kilometrówki trzeba potrącić składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

14) kwota otrzymywana przez pracownika z tytułu zwrotu kosztów przeniesienia służbowego oraz zasiłki na zagospodarowanie i osiedlenie w związku z przeniesieniem służbowym - do wysokości nieprzekraczającej kwoty, która z tego tytułu została zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych;

Komentarz: Przychód wyłączony z podstawy wymiaru składek oraz zwolniony od podatku to 200 proc. wynagrodzenia należnego za miesiąc, w którym nastąpiło przeniesienie. Świadczenie to jest wyłączone z podstawy wymiaru jedynie wtedy, gdy mamy do czynienia z przeniesieniem służbowym. Wyłączenie nie obejmuje jednak jednorazowego zasiłku na zagospodarowanie, wypłacanego nauczycielom na podstawie art. 61 Karty nauczyciela (DzU z 1997 r. nr 56, poz. 357 ze zm.). Zasiłek ten nie jest bowiem związany z przeniesieniem służbowym.

15) diety i inne należności z tytułu podróży służbowej pracownika - do wysokości określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju, z zastrzeżeniem pkt 17;

Komentarz: Co znaczy podróż służbowa, określa kodeks pracy w art. 775 § 1. Jest to każde udanie się pracownika na polecenie szefa poza miejscowość, w której znajduje się siedziba firmy, lub poza stałe miejsce pracy w celu wykonania zadania służbowego, w terminie i miejscu określonym w poleceniu wyjazdu. Zasady przyznawania należności z tego tytułu zatrudnionym w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej regulują rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju i poza jego granicami (DzU nr 236, poz.1990 i 1991 ze zm.). W takiej sytuacji przysługuje:

¦ dieta na zwiększone koszty wyżywienia za każdą dobę podróży, która od 1 stycznia bieżącego roku wynosi 23 zł,

¦ zwrot kosztów przejazdu:
- cena biletu danego środka transportu z uwzględnieniem ulgi przysługującej pracownikowi albo
- wyjątkowo zwrot kosztów użycia samochodu prywatnego w wysokości iloczynu przejechanych kilometrów i stawki za jeden km przebiegu. Ustalona tak kwota nie może być wyższa od maksymalnych limitów określonych w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokumentowania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (DzU nr 27, poz. 271 ze zm.),

¦ zwrot kosztów dojazdu komunikacją miejscową:
- ryczałt 4,60 zł za każdą rozpoczętą dobę delegacji (20 proc. diety żywieniowej) lub
- pokrycie faktycznych, udokumentowanych wydatków za zgodą pracodawcy,

¦ zwrot kosztów noclegów:
-według rachunku hotelu lub innego obiektu świadczącego usługi hotelarskie albo
- ryczałt 34,50 zł za nocleg (150 proc. diety).

Inaczej odbywa się zwrot zatrudnionemu kosztów podróży służbowej poza granice kraju. Opisane akty wykonawcze dotyczą pracowników sfery budżetowej i samorządowej. Należności z tytułu podróży służbowej przysługujące innym pracownikom powinni zatrudniający określić w układzie zbiorowym, regulaminie wynagradzania bądź w umowach o pracę. Owe przepisy wewnątrzzakładowe nie mogą przewidywać postanowień mniej korzystnych od określonych w powyższych rozporządzeniach. Gdy w układzie, regulaminie czy nawet angażach nie ma nic na ten temat, stosujemy te rozporządzenia. Zdarza się, że zakłady przyznają zatrudnionym coś więcej ponad limity w nich wskazane. W takiej sytuacji od nadwyżki muszą opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

16) część wynagrodzenia pracowników zatrudnionych za granicą u polskich pracodawców, z wyłączeniem osób wymienionych w art. 18 ust. 12 ustawy - w wysokości równowartości diety przysługującej z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, za każdy dzień pobytu, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, z tym zastrzeżeniem, że tak ustalony miesięczny przychód tych osób stanowiący podstawę wymiaru składek nie może być niższy od kwoty przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy;

Komentarz: Z przychodu pracowników delegowanych do pracy za granicą przy realizacji kontraktu, jaki macierzysty pracodawca zawarł z tamtejszym kontrahentem, odliczamy równowartość diet przysługujących w związku z podróżą służbową. Jedną dietę potrącamy za każdy dzień pobytu poza Polską. Gdy ustalony w ten sposób przychód jest niższy od przeciętnego wynagrodzenia, składki na ubezpieczenia społeczne odprowadzamy od przeciętnego wynagrodzenia (w bieżącym roku wynosi ono 2616 zł). Jeśli po odliczeniu diet wynagrodzenie wyjdzie wyższe od przeciętnego, potrącamy je od rzeczywistego przychodu pomniejszonego o diety. Dzień pobytu za granicą to dzień, za który pracownik otrzymuje wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek. Diety przysługują za łączny czas pobytu poza granicami kraju, w tym dni wolne od pracy jak soboty i niedziele. Wyłączamy jednak czas korzystania z urlopu wypoczynkowego; nie ma przy tym znaczenia, gdzie podwładny go spędza. Wykluczamy również okresy pobierania wynagrodzenia za czas choroby oraz zasiłku chorobowego. Jeśli w miesiącu, kiedy delegowany zaczął pracę za granicą, nie otrzymuje on wynagrodzenia, płatnik jest zobowiązany złożyć za ten miesiąc raport miesięczny z zerową podstawą wymiaru. W miesiącu tym nie powstał bowiem przychód, który wchodzi do podstawy wymiaru składek.

Przykład 8

Pani Jadwiga podjęła 1 maja zatrudnienie w Holandii na podstawie delegowania. Wynagrodzenie za maj otrzymała w czerwcu. Pracodawca powinien złożyć za maj raport z zerową podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Od wynagrodzenia za maj wypłaconego w czerwcu należy zatem odjąć równowartość diet za każdy dzień pobytu w maju i porównać uzyskany wynik z kwotą przeciętnego wynagrodzenia.

Przykład 9

Pan Jacek, będący pracownikiem delegowanym, zaczął 1 kwietnia pracować w Niemczech. Wynagrodzenie za kwiecień i maj dostał w czerwcu. W kwietniu i maju pracownik nie uzyskał ani grosza. W takiej sytuacji za kwiecień i maj szef powinien złożyć raporty z zerową podstawą wymiaru składek, a od łącznego wynagrodzenia za kwiecień i maj, wypłaconego w czerwcu, odjąć równowartość diet za kwiecień i maj. Uzyskany wynik trzeba porównać z przeciętnym wynagrodzeniem.

Jeśli przez część miesiąca pracownik był chory czy przebywał na urlopie bezpłatnym albo też rozpoczął (zakończył) pracę za granicą w trakcie miesiąca, najniższą podstawę wymiaru obniżamy proporcjonalnie. Dzielimy ją wtedy przez liczbę dni kalendarzowych miesiąca i mnożymy przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.

Przykład 10

Pani Anna rozpoczęła 16 maja pracę w Niemczech w ramach delegowania. Zarabia 1500 euro miesięcznie. Skoro przepracowała tylko część maja, w czerwcu dostała 800 euro pensji majowej. Od tej kwoty należy odjąć 672 euro (16 dni pobytu x 42 euro - kwota diety), co daje 128 euro. Otrzymaną kwotę przeliczamy na złotówki: 128 euro x 3,85 zł (obrany przelicznik). Otrzymujemy 492,80 zł, którą to kwotę porównujemy z proporcjonalnie zmniejszonym przeciętnym wynagrodzeniem. Zmniejszenie szacujemy następująco: (2616 zł : 31 dni) x 16 dni = 1350,19 zł. Jest to podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pani Anny za maj.

Przykład 11

Pan Jurek, który został oddelegowany do Niemiec, zaczął tam pracę 15 maja. Jego wynagrodzenie wynosi 2500 euro. Pensję za maj otrzymał w maju w wysokości 1300 euro. Od kwoty tej odliczamy 714 euro (17 dni x 42 euro), otrzymując 586 euro. Uzyskaną kwotę przeliczamy na złotówki, co daje 2256,10 zł (586 euro x 3,85 zł). Wynik porównujemy z proporcjonalnie zmniejszonym przeciętnym wynagrodzeniem, które wynosi 1434,58 zł [(2616 zł : 31 dni) x 17 dni]. Składki za maj trzeba było naliczyć od podstawy 2256,10 zł.

16a) dodatek za warunki pracy z tytułu wykonywania pracy za granicą (dodatek walutowy), przysługujący nauczycielom zatrudnionym w publicznych szkołach i szkolnych punktach konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej - określony w odrębnych przepisach wydanych przez ministra edukacji narodowej i sportu;

17) równowartość dodatków dewizowych wypłacanych pracownikom zatrudnionym na morskich statkach handlowych i rybackich - w części odpowiadającej 75 proc. dodatków;

Komentarz: Prawo do tych dodatków wynika z ustawy z 23 maja 1991 r. o pracach na morskich statkach handlowych (DzU nr 61, poz. 258 ze zm.). Zgodnie z jej art. 38 dla rekompensowania podstawowych wydatków pracownika w podróżach zagranicznych przysługuje dodatek dewizowy. Wypłaca się go za czas przebywania w podróży morskiej poza krajem.

18) dodatek za rozłąkę wypłacany pracownikom czasowo przeniesionym oraz strawne - do wysokości diet z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju, określonych w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju;

19) świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych;

Komentarz: Zasady tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i wydatkowania jego środków reguluje ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335 ze zm.). Obowiązektworzenia funduszu spoczywa na pracodawcach:

¦ prowadzących działalność w formach organizacyjno-prawnych jednostek sektora finansów publicznych - niezależnie od liczebności personelu,
¦ spoza sfery budżetowej zatrudniających 1 stycznia co najmniej 20 osób w przeliczeniu na pełne etaty.

Mogą oni jednak - zmieniając układ zbiorowy lub regulamin wynagradzania -w ogóle odstąpić od prowadzenia funduszu. Świadczenia przekazywane pracownikom ze środków funduszu socjalnego są zwolnione ze składek pod warunkiem, że spełniają wymogi określone w tej ustawie. Ich przyznanie oraz wysokość musi zatem zależeć od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika. Od całych takich świadczeń nie odprowadzamy składek ani na ubezpieczenia społeczne, ani zdrowotne. Firmy często dopłacają zatrudnionym ze środków funduszu socjalnego do tzw. wczasów pod gruszą. Wartość takiej dopłaty do wypoczynku jest w całości zwolniona od składek na ubezpieczenia społeczne.

Komentarz: Fundusz ten mogą założyć pracodawcy, którzy nie tworzą zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. By go ustalić, muszą wprowadzić odpowiednie postanowienie do układu zbiorowego pracy lub regulaminu wynagradzania. Świadczenia z tego funduszu są wyłączone od składek do wysokości odpisu podstawowego z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych na jednego pracownika.

Ustawowe odpisy podstawowe wynoszą w bieżącym roku na zatrudnionego:

¦ w normalnych warunkach 804,60 zł (37,5 proc. przeciętnego wynagrodzenia),
¦ w warunkach szczególnie uciążliwych 1072,80 zł (50 proc.),
¦ młodocianego:
-w pierwszym roku nauki 107,28 zł (5 proc.),
-w drugim 128,74 zł (6 proc.),
-w trzecim 150,19 zł (7 proc.).

Wypłacając podwładnemu świadczenie ze środków funduszu socjalno-bytowego, ustalamy najpierw, czy wcześniej w danym roku nie dostał podobnego. Jeśli dostał, sprawdzamy, by obydwa nie przekroczyły poziomu odpisu podstawowego. Od nadwyżki ponad wymienione pułapy potrącamy bowiem składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

21) świadczenie urlopowe wypłacane na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy powołanej w pkt 20 - do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego określonej w tej ustawie;

Komentarz: Świadczenia urlopowe wypłacają małe firmy mające 1 stycznia poniżej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty według art. 3 ustawy z 4 marca 1994 r. Mogą one wybrać między tworzeniem zakładowego funduszu świadczeń socjalnych a świadczeniami urlopowymi.Te ostatnie przysługują każdemu pracownikowi wybierającemu się na urlop obejmujący przynajmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych wypoczynku, najpóźniej ostatniego dnia przed wyjazdem. Ich przyznanie -w odróżnieniu od świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych - nie zależy od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej zainteresowanego. Pracodawcy ci mogą jednak, po dochowaniu pewnych formalności, zrezygnować z funduszu socjalnego i świadczeń urlopowych. Objęci układem zbiorowym pracy i zobowiązani do wydania regulaminu płacowego czynią to, zmieniając przepisy zakładowe. Pozostali - wystarczy, że informację o nietworzeniu funduszu i niewypłacaniu świadczeń urlopowych przekażą załodze do końca stycznia.

Świadczenie urlopowe nie może przekroczyć kwoty odpisu podstawowego. Firmie wolno przyznać niższe świadczenia urlopowe, ale nie można wyższych. Wysokość świadczenia ustalamy proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Maksymalne świadczenie urlopowe w bieżącym roku to dla zatrudnionego:

¦ w normalnych warunkach:
- na pełnym etacie 804,60 zł
- na 3/4 etatu 603,45 zł
- na 1/2 etatu 402,30 zł
- na 1/4 etatu 201,15 zł

¦ w szczególnie uciążliwych warunkach:
- na pełnym etacie 1072,80 zł
- na 3/4 etatu 804,60 zł
- na 1/2 etatu 536,40 zł
- na 1/4 etatu 268,20 zł

¦ młodocianego:
-w pierwszym roku nauki 107,28 zł
-w drugim 128,74 zł
-w trzecim 150,19 zł

Przykład 12

Pani Monika jest zatrudniona na 3/4 etatu. Pracodawca wypłaca świadczenia urlopowe w wysokości odpisów podstawowych na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Pani Monika wybiera się na urlop od 30 czerwca do 15 lipca. Powinna więc dostać najpóźniej 29 czerwca 603,45 zł. Wypłacona kwota jest wolna od składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Przykład 13

Firma zatrudniająca 1 stycznia ponad 100 osób w przeliczeniu na pełne etaty zrezygnowała z tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. W zamian wypłaca dodatki urlopowe. Od ich wartości musi odprowadzać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Nie są to bowiem świadczenia uiszczane na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy z 4 marca 1994 r., czyli przez małych przedsiębiorców.

Przykład 14

Nauczyciele dostają co roku do końca sierpnia świadczenia urlopowe ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Wynika tak z art. 53 Karty nauczyciela. Świadczenia te nie wchodzą do podstawy wymiaru składek, ale nie na podstawie § 1 pkt 20 niniejszego rozporządzenia. Nie przysługują bowiem zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy z 4 marca 1994 r. Jako świadczenia pochodzące z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych korzystają ze zwolnienia określonego w § 1 pkt 19.

22) zapomogi losowe w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby;

Komentarz: Zapomoga to jednorazowa pomoc mająca wesprzeć finansowo osobę, która z różnych przyczyn znalazła się w trudnej sytuacji życiowej. Zasady przyznawania zapomóg losowych mogą wynikać z wewnętrznych przepisów płacowych firm lub z ustaw, np. zapomoga losowa przyznana nauczycielowi według art. 72 ust. 1 i 4 Karty nauczyciela. Nie wliczamy ich do podstawy wymiaru składek. Pracodawca może również przyznać takie świadczenie jednorazowo, mimo że nie zobowiązują go do tego żadne przepisy. Przyczyną wypłaty musi być jednak klęska żywiołowa, indywidualne zdarzenie losowe bądź długotrwała choroba. Pojęcie "indywidualne zdarzenie losowe" ma jednak dość szerokie znaczenie. Ustawodawca go nie zdefiniował. W języku potocznym jest to zdarzenie zależne od kolei losu, wydarzeń życia. Zdarzenia losowe mogą zatem powodować nie tylko działania sił przyrody, ale również działania ludzi. Pod warunkiem jednak, że dane zdarzenie jest nieprzewidywalne, niezależne od woli człowieka i nie do uniknięcia mimo zachowania należytej staranności.

Pracodawca powinien zachować dokumenty świadczące o tym, że zainteresowany spełnia wymienione przesłanki. W grę wchodzi np. oświadczenie na piśmie złożone przez samego zatrudnionego. Pracownikowi, który przewlekle choruje, możemy dać zapomogę losową niezależnie od przysługujących mu zasiłków z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego.

Przykład 15

Pani Genowefa straciła dom w pożarze. Pracodawca zdecydował się wypłacić jej zapomogę losową w wysokości 2000 zł. Od kwoty tej nie powinien naliczać składek ani na ubezpieczenia społeczne, ani zdrowotne.

Przykład 16

Złodziej ukradł panu Mateuszowi dokumenty i portfel z całą wypłatą. Pracodawca przyznał mu 500 zł zapomogi. Od wypłaconej kwoty nie należy potrącać składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

23) środki otrzymywane w zakładach pracy chronionej i zakładach aktywności zawodowej na rehabilitację zawodową, społeczną oraz leczniczą osób niepełnosprawnych, na podstawie odrębnych przepisów, z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych albo zakładowego funduszu aktywności, z wyłączeniem wynagrodzeń finansowanych ze środków tych funduszy;

Komentarz: Zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron) tworzą zakłady pracy chronionej (zpch). Przekazują na niego niektóre korzyści finansowe gwarantowane przez państwo. Z art. 33 pkt 2 ustawy o rehabilitacji niepełnosprawnych wynika, że chodzi o następujące wsparcie finansowe:
¦ zwolnienia z podatków i opłat,
¦ nieodprowadzone zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych,
¦ wpływy z zapisów i darowizn,
¦ odsetki od zgromadzonych na zfron środków pieniężnych,
¦ nadwyżkę płynącą z dofinansowania wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników w stosunku do otrzymywanej przez nich płacy.

Uwaga! Co do zasady 90 proc. wymienionej pomocy zakłady przekazują na konto zfron, a pozostałe 10 proc. na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Od30 lipca pracodawcy będą dokonywać wpłat na zfron w ciągu siedmiu dni od uzyskania korzyści finansowej. Teraz robią to jeszcze do 20 każdego miesiąca.

Pieniądze zgromadzone na zfron pracodawcy mogą wydawać na określone przepisami cele. Co do zasady jest tak, że 15 proc. środków zfron pracodawcy przekazują na indywidualne programy rehabilitacji, a 10 proc. na pomoc indywidualną (np. ryczałty samochodowe). Wyjątek dotyczy nadwyżki z dofinansowania wynagrodzeń osób niepełnosprawnych. Te pieniądze bowiem pracodawca wpłaca na zfron w100 proc. i tę samą wartość przekazuje tylko na indywidualne programy rehabilitacji.

W sumie środki zfron można przeznaczyć m.in. na:
¦ poradnictwo zawodowe,
¦ szkolenia,
¦ zakup, modernizację oraz dostosowanie maszyn i urządzeń do indywidualnych potrzeb wynikających z psychofizycznych możliwości niepełnosprawnych,
¦ wyposażenie i dostosowanie pomieszczeń zakładu stosownie do potrzeb niepełnosprawnych czy dostosowanie miejsca pracy i stanowiska pracy do potrzeb wynikających z rodzaju i stopnia niepełnosprawności,
¦ koszty organizacji turnusów rehabilitacyjnych i usprawniających,
¦ indywidualne programy rehabilitacji.

Uwaga! Wydatki z zfron są co do zasady pomocą de minimis. Przedsiębiorca musi zatem wykazać, że finansowe wsparcie, jakie otrzymał do tej pory, nie przekroczyło w ciągu bieżącego roku i dwóch poprzednich lat 200 tys. euro. Jeżeli spełni ten warunek, to fakt, że wydatek z zfronu jest pomocą de minimis, potwierdzi urząd skarbowy lub inny podmiot udzielający pomocy publicznej. -m.g.

24) składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku;

Komentarz: Takim składnikiem wynagrodzenia jest np. dodatek stażowy, który pracownik dostaje w stałej miesięcznej wysokości bez względu na to, czy w danym miesiącu pracował, czy był chory i przebywał na zwolnieniu lekarskim. Oczywiście dodatek ten jest wyłączony z podstawy wymiaru tylko za czas choroby. Wchodzi do tej podstawy natomiast za czas, kiedy świadczył pracę. Chodzi także o inne składniki wynagrodzenia, byle wypłacane za okres choroby.

Przykład 17

Pan Tomasz otrzymuje dodatek stażowy w wysokości 300 zł miesięcznie. Od 1 do 14 czerwca był na zwolnieniu lekarskim i otrzymał za ten okres wynagrodzenie chorobowe. Od 15 do 30 czerwca pracował. Dostał 30 czerwca 600 zł wynagrodzenia chorobowego, 800 zł wynagrodzenia częściowego (za przepracowane dni) oraz 300 zł dodatku stażowego. Do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wliczamy otrzymane wynagrodzenie za okres pracy oraz dodatek należny za przepracowane dni. Wobec tego podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w czerwcu wynosi 950 zł (800 zł + 150 zł dodatku za czas świadczenia pracy).

25) dodatki uzupełniające 80-proc. zasiłek chorobowy wypłacane przez pracodawców - do kwoty nieprzekraczającej łącznie z zasiłkiem chorobowym 100 proc. przychodu pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek;

Komentarz: Za okres choroby pracownik otrzymuje wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy ze środków zakładu za pierwsze 33 dni choroby w roku kalendarzowym. Potem, czyli od 34 dnia zwolnienia lekarskiego w roku, uzyskuje zasiłek chorobowy finansowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru lub 70 proc. za czas pobytu w szpitalu. Zdarza się, że pracodawcy na podstawie wewnętrznych przepisów płacowych dopłacają podwładnym pobierającym zasiłek chorobowy dodatek uzupełniający, tak by zachowali całe pensje. Od dodatków takich nie pobieramy składek na ubezpieczenia społeczne i społeczne, jeśli razem z zasiłkiem nie przewyższają 100 proc. przychodu zatrudnionego.

26) korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji;

Komentarz: Z podstawy wymiaru składek są wyłączone korzyści materialne wynikające z wewnętrznych przepisów obowiązujących w przedsiębiorstwie, polegające na możliwości zakupu przez pracowników po cenach niższych od detalicznych niektórych artykułów, przedmiotów lub usług. Przychód, jaki uzyskują korzystający z tej ulgi, jest wyłączony z podstawy wymiaru składek. Warunkiem jest, by częściowo zapłacili za daną rzecz. Pracownik musi więc ponieść koszty zakupu, choć dużo niższe od rynkowych.

Przykład 18

Spółka świadcząca usługi telefonii komórkowej pozwala zatrudnionym z minimum rocznym stażem nabyć abonament za 1 zł. Klient musiałby tymczasem zapłacić 50 zł. Przychód, jaki otrzymują pracownicy (49 zł), jest wyłączony z podstawy wymiaru składek.

Składek na ubezpieczenia społeczne nie opłacamy też od przychodu, jaki uzyskują pracownicy korzystający i nabywający od firmy na podstawie przepisów płacowych szczepionki po cenie niższej niż cena zakupu.

Z podstawy wymiaru składek jest również wyłączona korzyść polegająca na korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji. Pracodawca może sam zorganizować przewóz zatrudnionych do pracy własnym środkiem transportu. Uzyskiwany w ten sposób przychód przez pracowników nie podlega oskładkowaniu. Ze składek zwolniona jest również wartość wykupionej przez pracodawcę ulgi na przejazdy środkami lokomocji. Jeśli więc pracodawca zawiera np. z PKP umowę na przejazdy ze zniżką, wydając pracownikom ulgowe legitymacje, od wartości tego świadczenia nie pobieramy składek.

Pracodawca może również wykupić dla swoich pracowników bilety okresowe. Wówczas taki przychód też jest zwolniony od składek. Gdy część kosztów biletów finansuje pracownik, też nie ma składek.

Przykład 19

Zakład kupuje dla swoich pracowników bilety miesięczne. Połowę ceny pokrywa pracodawca, a drugą połowę - podwładny. Wartość otrzymanego świadczenia nie stanowi podstawy wymiaru składek.

Gdy pracownicy sami kupują bilety na przejazd środkami komunikacji, a następnie pracodawca zwraca im ceny, przychód ten jest oskładkowany.

Przykład 20

Pan Jan otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1000 zł. W lipcu pracodawca przekazał mu 100 zł z tytułu zwrotu poniesionych przez niego wydatków na bilet miesięczny. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne za lipiec wynosi 1100 zł (1000 zł pensji + 100 zł za bilet).

Przykład 21

Firma gwarantuje zatrudnionym w swoich regulacjach płacowych bilety miesięczne na dojazd z miejsca zamieszkania do pracy. Pracownicy, którzy dojeżdżają własnym środkiem lokomocji lub mieszkają w tej samej miejscowości, gdzie znajduje się zakład, otrzymują ekwiwalent pieniężny na poziomie średniej ceny takich biletów. W lepszej sytuacji są pierwsi, bo wartość biletów wręczanych do ręki jest wolna od składek. Ekwiwalent pieniężny trzeba natomiast doliczyć do innych przychodów pracownika za dany miesiąc i łącznie oskładkować.

Omówione zasady opłacania składek od biletów miesięcznych stosujemy zarówno do biletów na jazdy zamiejscowe, jak i na komunikację miejską.

27) dodatkowe świadczenia niemające charakteru deputatu przyznawane na podstawie przepisów szczególnych - kart branżowych lub układów zbiorowych pracy, tj. ekwiwalent pieniężny z tytułu zwrotu kosztów przejazdów urlopowych, świadczenia na pomoce naukowe dla dzieci, świadczenia przyznawane z tytułu uroczystych dni, jak tradycyjne barbórkowe, z wyjątkiem nagród pieniężnych wypłacanych z tytułu uroczystych dni;

28) nagrody za wyniki sportowe, wypłacane przez kluby sportowe i polskie związki sportowe, oraz za wybitne osiągnięcia sportowe lub wybitne osiągnięcia w pracy zawodowej w dziedzinie kultury fizycznej, wypłacane ze środków budżetowych;

Komentarz: Nagrody za wyniki sportowe wypłacane przez kluby sportowe i polskie związki sportowe oraz za wybitne osiągnięcia w pracy zawodowej w dziedzinie kultury fizycznej finansowane ze środków budżetowych są zwolnione ze składek. Warto wiedzieć, że prawo do tych nagród wynika z rozporządzeń:

¦ ministra edukacji narodowej z 9 kwietnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przyznawania odznaczeń, wyróżnień i nagród za szczególne osiągnięcia w dziedzinie kultury fizycznej (DzU nr 48, poz. 503),
¦ ministra sportu z 27 lutego 2006 r. w sprawie przyznawania nagród i wyróżnień zawodnikom nieposiadającym licencji zawodnika (DzU nr 37, poz. 258).

29) wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyłączeniem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych;

Komentarz: Nie każde szkolenie sfinansowane przez pracodawcę powoduje powstanie przychodu po stronie pracownika. Jeśli jest niezbędne do wykonywania obowiązków zawodowych,np. w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, od wartości takiego świadczenia na rzecz zatrudnionego nie opłacamy składek. W grę wchodzą takie formy szkolenia, jak: seminaria, konferencje, odczyty, prelekcje, okazjonalne wykłady, krótkie kursy specjalizacyjne, które nie mają charakteru systematycznej, ogólnej nauki szkolnej.

Przykład 22

Pracodawca wprowadza nowy program komputerowy do obsługi magazynu. Firma informatyczna, która stworzyła ten program, jest zobowiązana do przeszkolenia magazynierów. Szkolenie takie jest niezbędne magazynierom do wykonywania ich bieżącej pracy. Zatem cena, jaką płaci zatrudniający, nie stanowi oskładkowanego przychodu uczestników. Dlatego nie potrącamy od niej składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Koszty, jakie ponosi zakład wysyłający zatrudnionego na szkolenia innego typu - podnoszące ogólny poziom wiedzy i wykształcenia - jest natomiast przychodem pracownika w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Chodzi np. o studia, studia podyplomowe czy kursy językowe. Uczestnicząc w takich szkoleniach, pracownik uzyskuje niewątpliwie przychód, a wiedza wówczas zdobyta może mu w przyszłości pomóc w wykonywaniu pracy w innym podmiocie.

Wyłączona od składek jest wartość świadczeń na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego podwładnego (z pewnymi wyjątkami), jeśli zostały one przyznane zgodnie z odrębnymi przepisami, czyli na podstawie rozporządzeń:

¦ ministra edukacji narodowej oraz ministra pracy i polityki socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (DzU nr 103, poz. 472 ze zm.),
¦ ministra edukacji i nauki z 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych (DzU nr 31, poz. 216).

Od świadczeń przyznanych według tych rozporządzeń nie potrącamy zatem składek ani na ubezpieczenia społeczne, ani zdrowotne. Zakres tych świadczeń zależy od rodzaju kształcenia oraz od tego, czy szef wysłał pracownika na naukę za skierowaniem, czy bez skierowania. Podejmującemu naukę w szkole na podstawie skierowania zakładu przysługuje urlop szkoleniowy oraz zwolnienie z części dnia pracy z zachowaniem wynagrodzenia. Oprócz tego przełożony może:

¦ zwrócić mu koszty przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia na zasadach obowiązujących przy podróżach służbowych na obszarze kraju, o ile nauka odbywa się gdzie indziej niż miejsce zamieszkania czy pracy zainteresowanego,
¦ pokryć koszty podręczników i innych materiałów szkoleniowych,
¦ pokryć opłaty za naukę pobierane przez szkołę,
¦ udzielić dodatkowego urlopu szkoleniowego.

Osobie szkolącej się bez skierowania możemy udzielić (ale nie musimy) urlopu bezpłatnego i zwolnień z części dnia pracy bez zachowania wynagrodzenia. Strony określają szczegóły w specjalnym porozumieniu. Zakładowi wolno też pokryć koszty związane z nauką.

Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych na podstawie skierowania zakładu pracy przysługuje, o ile umowa zawarta między nim i zakładem pracy nie stanowi inaczej:

¦ zwrot kosztów uczestnictwa, w tym zakwaterowania, wyżywienia i przejazdu,
¦ urlop szkoleniowy na udział w obowiązkowych zajęciach oraz zwolnienie z części dnia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Pracownikowi podejmującemu naukę w formach pozaszkolnych bez skierowania może być udzielony urlop bezpłatny i zwolnienie z części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia, w wymiarze ustalonym w porozumieniu.

W połowie marca ubiegłego roku zaczęła obowiązywać nowela rozporządzenia z 12 października 1993 r., która zmieniła nazewnictwo podstawowych pozaszkolnych form kształcenia, dokształcania i doskonalenia. Dotychczas należały do nich studia podyplomowe, kursy i seminaria, aod14 marca 2006 r. są to: kursy, kursy zawodowe, seminaria i praktyki zawodowe. Określa je rozporządzenie z 3 lutego 2006 r., definiując poszczególne formy pozaszkolne i wymogi, jakim muszą sprostać.

Studia podyplomowe.

Od 14 marca ubiegłego roku studia podyplomowe należy zatem uznać za formy szkolne. Zgodnie bowiem z § 3 rozporządzenia kształcenie dorosłych w formach szkolnych odbywa się w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych i szkołach wyższych. Pracownikowi uczącemu się szkole bez skierowania zakładu szef może pokryć związane z tym koszty, czyli podręczników i innych materiałów szkoleniowych, opłaty za naukę, oraz wydatki na przejazdy, zakwaterowanie i wyżywienie. Zwrotu tych ostatnich dokonuje na zasadach obowiązujących przy krajowych podróżach służbowych, o ile nauka odbywa się gdzie indziej niż miejsce zamieszkania czy pracy zainteresowanego. Wobec tego sfinansowane przez pracodawcę czesne za studia podyplomowe jest świadczeniem przyznanym na podstawie rozporządzenia z 12 października 1993 r. Nie stanowi zatem przychodu pracownika podlegającego składkom na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Przykład 23

Pani Julia rozpoczęła w październiku ubiegłego roku studia podyplomowe bez skierowania pracodawcy. On jednak pokrył jej 50 proc. czesnego za drugi semestr. Od kwoty dofinansowania nie naliczamy składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Przykład 24

Pan Mateusz uczęszczał na kurs prawa jazdy kategorii C bez skierowania pracodawcy. Złożył wniosek o pokrycie kosztów kursu. Przełożony zwrócił mu 100 proc. ceny. Wypłacona pracownikowi kwota stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

30) świadczenie w naturze w postaci działki gruntu;

31) koszty opłacenia przez pracodawcę składek z tytułu zawartych lub odnowionych przed 9 lipca 1998 r. umów ubezpieczenia na życie na rzecz pracowników, dotyczących ryzyka grupy 1 oraz 3-5 działu I wymienionego w załączniku do ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (DzU z 1996 r. nr 11, poz. 62 ze zm.), jeżeli uprawnionym do otrzymania świadczenia nie jest pracodawca, jak również umowa ubezpieczenia, w okresie pięciu lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym ją zawarto, wyklucza:

a) wypłatę kwoty stanowiącej wartość odstąpienia od umowy,

b) możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw praw wynikających z umowy,

c) wypłatę z tytułu dożycia wieku oznaczonego w umowie, jeżeli ubezpieczenie to objęło co najmniej połowę pracowników danego pracodawcy w dniu zawarcia umowy ubezpieczenia, jednak do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie na osobę 7 proc. bieżącej, przeciętnej miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, przypadającej na pracownika danego pracodawcy;

32) koszty opłacenia przez pracodawcę składek z tytułu zawartych lub odnowionych umów ubezpieczenia na życie na rzecz pracowników, dotyczących ryzyka grupy 1 oraz 3-5 działu I wymienionego w załączniku do ustawy z 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (tekst jedn. DzU z 1996 r. nr 11, poz. 62 ze zm.), jeżeli umowy ubezpieczenia zostały zawarte lub odnowione przed dniem wejścia w życie ustawy o pracowniczych programach emerytalnych, a uprawnionym do otrzymania świadczenia nie jest pracodawca, jak również umowa ubezpieczenia w okresie przed osiągnięciem przez pracownika 60 lat albo wcześniejszym uzyskaniem przez niego uprawnień emerytalnych lub uprawnień do świadczeń rentowych z ubezpieczenia społecznego z tytułu niezdolności do pracy wyklucza:

a) wypłatę kwoty stanowiącej wartość odstąpienia od umowy,

b) możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw praw wynikających z umowy,

c) wypłatę z tytułu dożycia wieku oznaczonego w umowie, jeżeli warunki umowy ubezpieczenia na życie są tak określone, że co najmniej połowa pracowników danego pracodawcy ma możliwość zostać objęta tym ubezpieczeniem, jednak do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie na osobę 7 proc. bieżącej, przeciętnej miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, przypadającej na pracownika u danego pracodawcy albo koszty poniesione przez pracodawcę na nabycie na rzecz pracowników jednostek uczestnictwa funduszy powierniczych w rozumieniu ustawy z 22 marca 1991 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (tekst jedn. DzU z 1994 r. nr 58, poz. 239 ze zm.) i funduszy inwestycyjnych w rozumieniu ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o funduszach inwestycyjnych (DzU nr 139, poz. 933), jeżeli umowa w sprawie nabywania tych jednostek uczestnictwa, zawarta między towarzystwem funduszy powierniczych lub funduszem inwestycyjnym, pracodawcą i pracownikiem w okresie przed osiągnięciem przez pracownika wieku 60 lat albo wcześniejszym uzyskaniem przez niego uprawnień emerytalnych lub uprawnień do świadczeń rentowych z ubezpieczenia społecznego z tytułu niezdolności do pracy, wyklucza:

a) umorzenie jednostek uczestnictwa funduszy powierniczych i możliwość żądania odkupienia jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych nabytych za środki pieniężne przekazane przez zakład pracy,

b) możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw wierzytelności, której przedmiotem jest umorzenie przez towarzystwo funduszy powierniczych lub odkupienie jednostek uczestnictwa przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, a ponadto została zawarta lub odnowiona przed dniem wejścia w życie ustawy o pracowniczych programach emerytalnych i jeżeli co najmniej połowa pracowników danego pracodawcy ma możliwość zawarcia wyżej określonej umowy. Tak określone koszty nabycia przez pracodawcę jednostek uczestnictwa podlegają wyłączeniu - do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie na osobę 7 proc. bieżącej, przeciętnej miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, przypadającej na pracownika u danego pracodawcy.

2. Wyłączeń z podstawy wymiaru składek, o których mowa w ust. 1 pkt 31 i 32, nie stosuje się do przychodów pracowników, którzy są uczestnikami programu emerytalnego prowadzonego na podstawie ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o pracowniczych programach emerytalnych (tekst jedn. DzU z 2001 r. nr 60, poz. 623), oraz do przychodów pracowników, którzy zostali objęci po 21 września 2001 r. ubezpieczeniem, o którym mowa w ust. 1 pkt 31 i 32.

3. Wyłączeń z podstawy wymiaru składek, o których mowa w ust. 1 pkt 31 i 32, nie stosuje się do przychodów pracowników uzyskanych po 31 grudnia 2004 r.

4. W przypadku gdy pracodawca złoży wniosek o rejestrację pracowniczego programu emerytalnego na podstawie przepisów o pracowniczych programach emerytalnych, wyłączenia z podstawy wymiaru składek, o których mowa w ust. 1 pkt 31 i 32, stosuje się w stosunku do przychodów pracowników uzyskanych do dnia, w którym postępowanie administracyjne, wszczęte na podstawie wniosku o rejestrację pracowniczego programu emerytalnego, zakończy się rejestracją programu, pozostawieniem wniosku bez rozpoznania, odmową wpisu do rejestru lub umorzeniem postępowania.

Komentarz: Wyłączenie kosztu opłacania przez pracodawcę składek na umowy grupowego ubezpieczenia pracowników już nie obowiązuje. Nie stosujemy go do przychodów, jakie zatrudnieni uzyskali po 31 grudnia 2004 r. W 2005 r. przychód ten korzystał jeszcze ze zwolnienia, pod warunkiem że firma złożyła wniosek o rejestrację pracowniczego programu emerytalnego. Do czasu zakończenia postępowania o rejestrację pracowniczego programu emerytalnego nie trzeba było odprowadzać składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne od wartości polis grupowych. Teraz jest inaczej. Przedsiębiorcy, którzy opłacają za pracowników składki na ubezpieczenia grupowe, są zobowiązani naliczać od nich jeszcze składki na ZUS.

Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączona jest natomiast składka podstawowa finansowana przez pracodawcę w ramach pracowniczego programu emerytalnego. Jej wysokość wolno ustalić na trzy sposoby:
¦ w jednolitym dla wszystkich podwładnych procencie od wynagrodzenia,
¦ w jednakowej kwocie dla wszystkich uczestników,
¦ w jednolitym dla wszystkich podwładnych procencie od wynagrodzenia, z określeniem maksymalnej kwotowej wysokości tej składki.

W żadnym razie składka podstawowa na pracowniczy program emerytalny nie może przekroczyć 7 proc. indywidualnego wynagrodzenia uczestnika.

§ 3.Wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku:

1) jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy - według cen stosowanych wobec innych odbiorców niż pracownicy,

2) jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi zakupione przez pracodawcę - według cen ich zakupu,

3) jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego:
a) dla lokali spółdzielczych typu lokatorskiego i własnościowego - w wysokości czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej,
b) dla lokali komunalnych - w wysokości czynszu wyznaczonego dla tego lokalu przez gminę,
c) dla lokali własnościowych, z wyłączeniem wymienionych w lit. a), oraz domów stanowiących własność prywatną - w wysokości czynszu określonego według zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie, a w miastach - w danej dzielnicy, d) dla lokali w hotelach - w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel.

Komentarz: Pracodawca oprócz wynagrodzenia w gotówce może przekazywać swoim podwładnym świadczenia w naturze. Są one również przychodami z racji zatrudnienia i jako takie wchodzą do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Rozporządzenie określa sposób ustalania wartości pieniężnej takich świadczeń. W razie udostępniania pracownikowi lokalu mieszkalnego wartość pieniężna zależy od formy własności lokalu.

Przykład 25

Firma wynajęła w Warszawie kawalerkę i płaci za nią czynsz właścicielowi w wysokości 1200 zł. Czynsz do spółdzielni za to mieszkanie wynosi natomiast 250 zł. Od 1 czerwca mieszkanie udostępniła pracownikowi. W czerwcu otrzymał on 2000 zł wynagrodzenia. Płatnik powinien jednak odprowadzić za niego składki za maj od kwoty 2250 zł.

Jeżeli w kwaterze fundowanej przez zatrudnionego ma mieszkać równocześnie dwóch pracowników, wartość czynszu doliczamy po połowie do podstawy wymiaru składek każdego z nich.

Podany sposób szacowania wartości świadczenia rzeczowego obowiązuje, gdy pracodawca sam jest właścicielem lokalu lub go wynajmuje. Inaczej sprawa wygląda, jeśli wynajmuje go podwładny, a przedsiębiorca zwraca mu koszty. Cała zwracana kwota stanowi wtedy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.

Przykład 26

Pan Józef wynajął mieszkanie za 1200 zł miesięcznie. Kwotę tę zwraca mu pracodawca. W czerwcu pan Józef otrzymał 2000 zł wynagrodzenia oraz dodatkowo 1200 zł zwrotu kosztów wynajmu lokalu. Składki na ubezpieczenia społeczne za maj trzeba było naliczyć od 3200 zł.

Przykład 27

Z okazji 10 rocznicy powstania firma dała zegarki wszystkim osobom zatrudnionym od początku jej istnienia. Wartość przekazanego prezentu stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Do podstawy wymiaru składek należy doliczyć wartość zegarka według ceny zakupu. Gdyby pracownik otrzymuje w danym miesiącu 1000 zł pensji i zegarek o wartości 200 zł (według ceny zakupu), składki należałoby ustalić od 1200 zł.

§ 4. Stanowiące podstawę wymiaru składek przychody pracownika osiągane w walutach obcych przelicza się na złote w sposób przyjęty w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 11 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody w walutach obcych przeliczamy na złote według kursów z dnia otrzymania przychodu przez podatnika lub postawienia go do jego dyspozycji, ogłaszanych przez bank, z którego usług korzystał podatnik, i mających zastosowanie przy kupnie walut.

Z jednym wyjątkiem, gdy bank stosuje różne kursy walut obcych i nie jest możliwe dostosowanie kursu do przeliczenia na złote przychodu. Wówczas przyjmujemy kurs średni walut obcych z dnia uzyskania przychodu, ogłaszany przez Narodowy Bank Polski. Jeżeli podatnik nie korzysta z usług banku, przychody przeliczamy na złote według kursu średniego walut obcych z dnia uzyskania przychodów, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski.

W praktyce oznacza to, że przeliczeń dokonuje się po kursie z dnia otrzymania wynagrodzenia, stosowanym przez bank, do którego pracodawca przekazuje wynagrodzenie za pracę, ewentualnie po kursie ogłaszanym przez Narodowy Bank Polski.

§ 5.1. Przepisy § 1-4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek:

1) osób wykonujących pracę nakładczą,
2) funkcjonariuszy Służby Celnej,
3) osób wykonujących odpłatnie pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania na podstawie skierowania do pracy.
2. Przepisy § 2-4 stosuje się odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru składek członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych.

§ 6. Płatnik zaprzestaje opłacania składek z powodu osiągnięcia przez ubezpieczonego wdanym roku kalendarzowym kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składki, zwanej dalej kwotą ograniczenia, ogłoszonej w sposób określony w art. 19 ust. 10 ustawy, na podstawie:

1) informacji uzyskanej z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej Zakładem, że kwota ograniczenia została osiągnięta,
2) własnej dokumentacji płacowej.

Komentarz: Z przychodów pracownika, liczonych narastająco od początku roku, pobieramy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do pewnego pułapu. Owa górna, roczna podstawa wymiaru tych składek to 30-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach. Jeżeli nie sposób go określić na tej podstawie, mnożymy przez 30 przeciętną płacę z trzeciego kwartału poprzedniego roku. Ten tzw. limit 30-krotności wynosi w bieżącym roku 78 480 zł. Po jego przekroczeniu nie odprowadzamy składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, ale nadal potrącamy składki chorobowe, wypadkowe, zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Ustalając limit 30-krotności, bierzemy pod uwagę wszystkie przychody stanowiące podstawę wymiaru składek wypłacone lub postawione do dyspozycji pracownika od 1 stycznia do końca danego roku. Chodzi, oczywiście, o wypłaty z wszystkich tytułów, z których uiszczaliśmy za pracownika w danym roku składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Jeżeli więc wynagrodzenie należne za grudzień 2006 r. zatrudniony dostał w styczniu bieżącego roku, jest to przychód wliczany do tegorocznego limitu.

Przykład 28

Pan Jan był zatrudniony od stycznia do końca czerwca na kontrakcie menedżerskim o charakterze zlecenia. Z umowy tej podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W maju pan Jan osiągnął limit 30-krotności. Wobec tego firma nie potrąciła za czerwiec składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Od 1 lipca zaczął gdzie indziej zatrudnienie na umowę o pracę. Nowy pracodawca do końca roku nie powinien za niego opłacać składek emerytalnych i rentowych. W dokumentach rozliczeniowych składanych do ZUS w polu podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz w polach dotyczących składek wpisujemy zatem 0,00.

Płatnik kontroluje przekroczenie górnej, rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych na podstawie:
¦ własnej dokumentacji płacowej,
¦ oświadczenia złożonego przez osobę ubezpieczoną płatnikowi składek,
¦ informacji przekazanej przez ZUS.

Jeżeli etat jest jedynym źródłem utrzymania zatrudnionego, możemy łatwo na podstawie własnej dokumentacji płacowej sprawdzać podstawę wymiaru na bieżąco. Gdy wdanym miesiącu następuje jej przekroczenie, płatnik oblicza i przekazuje składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tylko od tej części podstawy wymiaru, która nie spowoduje przekroczenia.
(patrz: OŚWIADCZENIE)

Przykład 29

Pani Edyta jest zatrudniona wyłącznie u jednego pracodawcy. W czerwcu otrzymała 5000 zł wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek. Za okres od stycznia do maja szef odprowadził za nią składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy w wysokości 74 980 zł. Pani Edyta nigdzie indziej nie dorabia. Dlatego opłacamy za nią za czerwiec składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od 3500 zł. Składki na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe opłacamy od kwoty 5000 zł.

Ubezpieczony może również złożyć oświadczenie płatnikowi, że w danym miesiącu jego podstawa wymiaru składek emerytalnych i rentowych osiągnęła limit 30-krotności. Gdy to zrobi, pracodawca powinien uzyskać od niego informację, od jakiej podstawy pobrać składki emerytalne i rentowe w miesiącu, w którym następuje przekroczenie.

Przykład 30

Pan Marek jest równocześnie zatrudniony na podstawie dwóch umów o pracę u pracodawców A i B. W czerwcu do osiągnięcia górnej, rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych brakuje mu 1200 zł. Pan Marek może poinformować pracodawcę A, by za czerwiec odprowadził za niego składki emerytalne i rentowe od 1200 zł, a pracodawcę B - by za czerwiec nie pobierał za niego żadnej z tych składek. Oświadczenie należy złożyć na piśmie. Na jego podstawie pracodawca A pobierze z przychodów pana Marka za czerwiec składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od kwoty 1200 zł, a B w ogóle nie potrąci tych składek.

Osobę zatrudnianą w trakcie roku powinniśmy poinformować o mechanizmie ustalania limitu 30-krotności. Pouczyć o wliczaniu do niego wszystkich przychodów, jakie uzyskała od 1 stycznia, w tym od poprzedniego zakładu.

§ 7. W przypadku gdy z dokumentacji płacowej płatnika wynika, że w danym miesiącu następuje przekroczenie kwoty ograniczenia, płatnik oblicza i przekazuje składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tylko od tej części podstawy wymiaru składek, która nie spowoduje przekroczenia kwoty ograniczenia.

Komentarz: W miesiącu, w którym pracownik osiągnął limit 30-krotności, płatnik ma naliczyć składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyłącznie od tej części, która nie spowoduje przekroczenia maksymalnej podstawy.

Przykład 31

Pani Zofia jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Firma opłaciła za nią za okres od stycznia do czerwca bieżącego roku składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w sumie od podstawy 76 480 zł. W lipcu pan Zofia dostała 10 000 zł wynagrodzenia. Pracodawca powinien odliczyć składki emerytalne i rentowe od 2000 zł, bo tyle brakuje do osiągnięcia rocznego limitu. Pozostałe składki na ubezpieczenia społeczne należy naliczyć od pełnych 10 000 zł.

§ 8. Zakład zwraca składki obliczone i przekazane od nadwyżki ponad kwotę ograniczenia w terminie 30 dni od złożenia przez płatnika składek deklaracji rozliczeniowych korygujących i imiennych raportów miesięcznych korygujących, złożonych w związku z przekroczeniem kwoty ograniczenia. Po otrzymaniu zwrotu nadwyżki płatnik zobowiązany jest niezwłocznie zwrócić ubezpieczonemu finansowaną przez niego część składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Komentarz: Jeżeli do opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej niż jeden płatnik, zatrudniony musi zawiadomić wszystkich płatników o przekroczeniu rocznej podstawy wymiaru składek. Za skutki błędnego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek emerytalnych i rentowych odpowiada ubezpieczony.

Przykład 32

Pan Zbigniew otrzymał w lipcu następujące wynagrodzenia:
¦ 6000 zł u pracodawcy A,
¦ 7000 u pracodawcy B.
Za okres od 1 stycznia do 30 czerwca składki zostały odprowadzone od kwoty 76 480 zł. W związku z tym za lipiec składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe należy naliczyć tylko od 2000 zł, ponieważ tyle brakuje do osiągnięcia limitu 30-krotności (2000 zł + 76 480 zł = 78 480 zł - górna roczna podstawa wymiaru składek).

W lipcu pracownik może poinformować jednego z płatników, by opłacił za niego składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tylko od kwoty 2000 zł, a drugiego -by za czerwiec nie opłacał za niego składek emerytalnych i rentowych. Wybór płatnika, który ma w tym miesiącu odprowadzić składki, należy do pracownika. On sam musi ustalić, od jakiej podstawy w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie, trzeba naliczyć składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Pracodawca nie wie, jakie wynagrodzenie zatrudniony otrzymuje w drugiej firmie i tym samym bez informacji ubezpieczonego w dalszym ciągu nalicza te składki.

Jeżeli pracownik w lipcu nie poinformuje żadnego z płatników o przekroczeniu, każdy z nich naliczy składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od pełnego przychodu. Powstanie wtedy nadpłata składek.

§ 9. W przypadku gdy do otrzymania zwrotu składek uprawnionych jest kilku płatników, Zakład dzieli kwotę nadpłaconych składek i zwraca ją płatnikom w takich częściach, w jakich opłacali składkę w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie kwoty ograniczenia. Przepisy § 8 stosuje się odpowiednio.

Komentarz: W razie powstania nadpłaty obowiązuje proporcjonalne ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Czynimy to w następujący sposób:

¦ Od sumy przychodów ogółem u obydwu pracodawców (za okres od stycznia do miesiąca przekroczenia włącznie) odejmujemy kwotę górnej, rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok. Otrzymujemy wysokość kwoty przekroczenia.
¦ Kwotę przekroczenia rozliczamy na obydwóch pracodawców, stosując proporcję: kwota przekroczenia limitu ogółem sumy przychodów u pracodawców x przychód uzyskany u pracodawcy A (lub B)
x -kwota przekroczenia limitu podstawy wymiaru składek za ten miesiąc u pracodawcy A lub B
Kwotę przekroczenia limitu podstawy u pracodawcy B można wyliczyć także poprzez odjęcie od kwoty przekroczenia ogółem kwoty przekroczenia u pracodawcy A, czyli bez stosowania proporcji.

Jeżeli płatnicy składek nie ustalą samodzielnie podstawy wymiaru (w miesiącu, w którym nastąpiło przekroczenie), złożenie dokumentów korygujących nastąpi dopiero po ustaleniu tej podstawy przez ZUS, który przekaże tę informację płatnikom. Na ma określonego terminu, w jakim ZUS jest zobowiązany sprawdzać wysokość rocznej podstawy. Obowiązek informowania płatników o przekroczeniu kwoty limitu spoczywa na ubezpieczonym. Wobec tego płatnicy mogą samodzielnie ustalić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w miesiącu, w którym następuje przekroczenie rocznego limitu (jeżeli takie informacje uzyskają od ubezpieczonego). Wówczas szybciej rozliczą się z ubezpieczonym i ZUS w związku z przekroczeniem limitu 30- krotności.

Przykład 33

Pani Iza otrzymała w czerwcu 8000 zł wynagrodzenia od pracodawcy A oraz 2000 zł od pracodawcy B. Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za nią za okres od 1 stycznia do końca maja firma odprowadziła od 77 480 zł. Pani Iza nie poinformowała pracodawcy w czerwcu o przekroczeniu limitu 30-krotności. Każdy z płatników naliczył więc składki emerytalne od pełnych wynagrodzeń, czyli A od 8000 zł, a B od 2000 zł. Prawidłową podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalamy w następujący sposób:
77 480 zł + 10 000 zł = 87 480 zł
87 480 zł - 78 480 zł = 9000 zł - kwota przekroczenia podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych
¦ ustalenie kwoty przekroczenia u pracodawcy A:
9000 zł : 10000 zł = x : 8000 zł
x = (9000 zł x 8000 zł) : 10000 zł = 7200 zł
¦ ustalenie kwoty przekroczenia u pracodawcy B:
9000 zł : 10000 zł = x : 2000 zł
x = (9000 zł x 2000 zł) : 10000 zł = 1800 zł
¦ ustalenie prawidłowych podstaw wymiaru:
- u płatnika A: 8000 zł - 7200 zł = 800 zł
- u płatnika B: 2000 zł - 1800 zł = 200 zł

Płatnicy składek zobowiązani są złożyć korektę dokumentów rozliczeniowych i wykazać prawidłową podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, a następnie rozliczyć się z ubezpieczonym. Jeżeli płatnik składek ma zadłużenie z tytułu składek, po złożeniu dokumentów korygujących kwota nadpłaconych składek zostanie zaliczona na poczet zadłużenia. Jednak po złożeniu dokumentów korygujących płatnik jest zobowiązany zwrócić ubezpieczonemu składki finansowane z jego środków.

Należy jednak pamiętać, że skutkiem opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe po przekroczeniu limitu30-krotności jest nieprawidłowo ustalona podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne. Tę ostatnią stanowi bowiem podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (bez stosowania ograniczenia dokwoty30-krotności), pomniejszona o składki emerytalne, rentowe i chorobowe potrącane ze środków ubezpieczonego. W konsekwencji w miesiącu, kiedy doszło do przekroczenia limitu30-krotności, a firma naliczyła składki emerytalne i rentowe od zawyżonej podstawy wymiaru, składkę zdrowotną liczymy od zbyt niskiej kwoty. Wobec tego niedopłatę składki zdrowotnej finansujemy wtedy ze środków ubezpieczonego, zwracając mu nadpłacone składki emerytalne i rentowe pomniejszone o tę kwotę. Pamiętajmy więc o obniżeniu zwracanej kwoty o niedopłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne.

§ 10. W przypadku gdy ubezpieczony składając oświadczenie, o którym mowa w art. 19 ust. 5 ustawy, poda informacje niezgodne ze stanem faktycznym, tak że powstanie zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jest on zobowiązany do spłacenia całości tego zadłużenia.

Komentarz: Z literalnego brzmienia tego przepisu można wywnioskować, że w takiej sytuacji pracownik odpowiada za całość zadłużenia. Wydaje się jednak, że taki pogląd jest sprzeczny z zasadami finansowania składek określonymi wart. 16i ustawy oraz regułami rozliczania składek z art. 17 ustawy. Zgodnie z art. 16 ustawy płatnik i zatrudniony współfinansują składki emerytalne i rentowe za pracownika. Rozporządzenie nie może zatem określać odmiennych zasad finansowania składek. Stosownie do art. 17 ustawy składki na ubezpieczenia społeczne za pracowników obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do ZUS w całości ich płatnicy.

Ubezpieczony, który poinformuje płatnika, by składki zadany miesiąc opłacił od niższej podstawy z powodu osiągnięcia rocznego limitu, ponosi konsekwencje, jeżeli oświadczenie nie jest zgodne ze stanem faktycznym.

Płatnik odprowadzi bowiem składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ten miesiąc od nieprawidłowej, bo zaniżonej, podstawy wymiaru. Odpowiedzialność ubezpieczonego jest jednak ograniczona do kwoty odsetek, jaką będzie zobowiązany uregulować płatnik. Stroną, która rozlicza się z ZUS, jest pracodawca. W dokumentach składanych do ZUS płatnik wykazuje należne składki na poszczególne ubezpieczenia (w rozbiciu na składki finansowane przez siebie i pracownika) i je opłaca. Zatrudniony nie wpłaca sam za siebie składek. Finansowane z jego środków składki, czyli chorobowa, połowa emerytalnej i mniejsza część rentowej, potrąca pracodawca z jego wynagrodzenia i odprowadza do ZUS. Jeżeli więc pracodawca opłaca składki od zaniżonej podstawy wymiaru, musi zrobić korektę dokumentów ubezpieczeniowych oraz uiścić składki wraz z odsetkami za zwłokę. Potem może ewentualnie wystąpić do pracownika o zwrot odsetek, jakie uregulował do ZUS.

Oczywiście składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w części finansowanej przez ubezpieczonego potrąca z wynagrodzenia pracownika. Nie może natomiast zażądać od pracownika pokrycia całości składek, w tym emerytalnych i rentowych finansowanych ze środków płatnika. Takie postępowanie byłoby bowiem sprzeczne z przepisem ustawy mówiącym o współfinansowaniu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Błąd pracownika nie może więc skutkować taki konsekwencjami.

§ 11. (Pominięty. Mówił, że rozporządzenie weszło wżycie 1 stycznia 1999 r. i miało zastosowanie do składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, należnych za okres od 1 stycznia 1999 r.)

Rz

Miesięczny koszt używania pojazdu przy uwzględnieniu limitów kilometrów

Miesięczny koszt używania pojazdu przy uwzględnieniu limitów kilometrów
Samochód osobowy	Stawka za 1 km 300 km (do 100 tys. mieszk.)		limit 500 km (ponad 100 tys. do 500 tys. mieszk.)	limit 700 km (ponad 500 tys. mieszk.)
o poj. skokowej 0,4894 zł do 900 cm3	0,4894 zł	146,82 zł	244,70 zł	342,58 zł
o poj. skokowej 0,7846 zł powyżej 900 cm3	0,7846 zł	235,38 zł	392,30 zł	549,22 zł
dla motocykla	0,2161 zł	64,83 zł	108,05 zł	151,27 zł
dla motoroweru	0,1297 zł	38,91 zł	64,85 zł	90,79 zł

---