Jenot (Nyctereutes pracionoides)

Jak wygląda jenot?

Jenot jest zwierzęciem nieco mniejszym od lisa. Tułów ma długi, krępy, nogi długie, głowę małą z krótkim, spiczastym pyskiem. Zaokrąglone uszy ledwo wystają z długich włosów głowy. Zęby charakterystyczne dla drapieżnika-wszystkożercy. W porównaniu z uzębieniem lisa kły są słabiej rozwinięte, powierzchnia cierna zębów trzonowych szersza. Formuła zębowa: 3 1 4 2 górne + 3 1 4 3 dolne = 42. Krótki ogon nie przekracza 1/ 3 długości ciała. Futro zimowe tworzą bardzo długie ościste włosy (120 mm) i gęsty włos puchowy. Długi włos pokrywa równomiernie całe ciało włącznie z głową i ogonem. Tylko kończyny, pysk, i zewnętrzna strona uszu pokryte są krótkim, gęstym włosem. Włosy na kończynach, uszach, wokół oczu i na policzkach są ciemnobrązowe lub prawie czarne, na bokach szyi, bakach, czole i pysku biało-żółte. Włosy porastające policzki i boki głowy tworzą charakterystyczne bokobrody. Włosy ościste na grzbiecie, łopatkach i ogonie są ciemnobrunatne lub czarne, tworząc jakby krzyż. Brunatno-szare umaszczenie boków przechodzi w żółtoszare na brzuchu. Futro letnie pozbawione włosów puchowych jest jaśniejsze od zimowego, o odcieniu rudobrązowym. Stopy są nieowłosione.
Odcisk tropu jenota ma wymiary ok. 6-7x 4-5 cm i różni się wyraźnie od tropu lisa. Jest on bardziej okrągły, palce szeroko rozstawione, a odciski pazurów wyraźnie odciśnięte. Rysunek wolno poruszającego się jenota jest zygzakowaty, idącego truchtem podobny do psiego, galop do lisiego. Na rysunku odcisk prawej przedniej łapy jenota i schemat jego tropu.Odchody jenota są kiełbaskowate, długości 4-6 cm, średnicy 2-3 cm, barwy czarniawej, przetykane dużą ilością niestrawionych części roślin.

Jaka jest wielkość jenota?

Długość ciała dorosłych osobników wynosi 65-80 cm, ogona 15-25 cm, tylnej stopy 10-13 cm, ucha 2,5-5 cm. Masa ciała latem wynosi 4-6 kg zimą zaś 6-10. Długość kondylobazalna czaszki 103-127 mm, szerokość jarzmowa 60-75 mm. Dymorfizm płciowy praktycznie u jenota nie istnieje.

Jaki jest tryb życia jenota?

Jenoty są aktywne nocą, tylko w czasie lata można je spotkać rano i wieczorem. Zachowują się bardzo ostrożnie. Dnie spędzają w norach lub legowiskach w gęstych trzcinach czy zaroślach. W czasie żerowania przeszukują brzegi zbiorników wodnych, chodzą po płyciznach. Doskonale i chętnie pływają. W lesie poruszają się wolno, przeszukując starannie różne zakamarki. Po odkrytych haliznach przebiegają szybko. W razie niebezpieczeństwa warują, starając się wtopić w tło otoczenia. Czasem zamykają oczy i udają martwe, by przy nadarzającej się okazji szybko i niespodziewanie czmychnąć. Tam gdzie jest ich dużo, często 2 lub 3 osobniki żerują w pobliżu. Węch mają doskonały, wzrok i słuch dość słaby. Nory kopią nie dalej jak 500 - 800 m od brzegów wód. Są one proste, zazwyczaj z jedną komorą i jednym wyjściem długości 3 - 6 m. Za komorą znajduje się jeszcze krótki odcinek ślepej nory. Częściej jednak korzystają z opuszczonych nor borsuczych czy lisich. Przystosowują je do swych potrzeb wyściełając gniazdo i zatykając zbędne wyjścia. Nory utrzymane są w czystości. W odległości 10-15 m od wyjścia znajdują się jamy wypełnione kałem. Kału nie zagrzebują. Latryny ukryte są często pod nawisami świerków. Nory zajmują w październiku po uformowaniu par i przebywają w nich z krótką wiosenną przerwą do lipca, tj. do usamodzielnienia się szczeniąt. W lecie korzystają z nor doraźnie, częściej spędzają dnie w legowiskach usłanych w trzcinach lub gęstych zaroślach, pod wykrotami, nawisami świerków czy też stogami siana.
Teren łowiecki jenota może wynosić 1 - 12 km2. Długość łowieckich wędrówek zmienia się zależnie od pory roku. Zimą i późną jesienią wynosi 3 km, wczesną wiosną 15-20 km, .w pozostałych okresach 6-12 km. Część zimy jenoty przesypiają, mniej więcej od końca grudnia do końca stycznia, czasem lutego. Sen ten nie jest jednak głęboki. W ciepłe pogodne noce jenoty wychodzą z nory do miejsc oddawania kału i na krótkie poszukiwanie żeru, nie oddalając się więcej jak na 150 - 200 m. Na zimę jenoty tyją, tłuszcz podskórny osiąga około 1,5 cm grubości i stanowi 18-23% masy ciała, a wewnętrzny około 3-5% . Zwierzęta, które nie zgromadziły dostatecznego zapasu tłuszczu nie zasypiają na zimę i zazwyczaj giną. W końcu lutego wzrasta aktywność jenotów, powoduje ją głód i sezon godowy. W czasie godów samce wydają głos w postaci skowytu i głuchego mruczenia. Jenoty linieją wiosną najpierw gubiąc włos puchowy, a następnie ościsty. Proces zmiany włosa kończy się w zależności od płci i stanu fizjologicznego od października do grudnia.

Czym żywi się jenot?

Jenot jest wszystkożerny. Zjada jagody, owoce, myszy, ptaki, drobną zwierzynę, zające, króliki, ptaki wodne, a także ryby, gdyż potrafi nurkować. Odżywia się głównie pokarmem pochodzenia zwierzęcego, choć pobiera także, zwłaszcza jesienią, znaczne ilości pokarmu roślinnego. Popow (1956) podaje następujący skład diety jenota w stosunku rocznym: drobne gryzonie - 19%, owady 15%, mięczaki 13%, płazy 12%, gady 7%, ssaki owadożerne 7%, ryby 6%, ptaki 5%, pokarm roślinny 16%. W materiale badanym przez Iwanową (1962) drobne gryzonie stanowiły 50% pokarmu jenota, padlina 14%, owady 11 %, ptaki 7%, płazy 3%, pokarm roślinny 15%.

Jak rozmnaża się jenot?

Młode jenoty osiągają dojrzałość płciową w wieku 8 -10 miesięcy. Są to zwierzęta monogamiczne. Pary formują w październiku, listopadzie. Sezon godowy rozpoczyna się w początkach lutego i w zależności od klimatu i pogody w różnych strefach geograficznych trwa do końca kwietnia. Kopulacja ma miejsce w nocy lub wczesnym rankiem i trwa od 6-7 do 20 min. Cieczka u suk trwa od kilku godzin do 6 dni. W czasie cieczki dochodzi do 2-3 (maksymalnie 5) kopulacji. Po 20-24 dniach cieczka może się powtórzyć nawet u ciężarnych samic. Ciąża trwa 59-70 dni . W ciągu roku bywa tylko 1 miot - w kwietniu i maju, choć spotykano mioty w czerwcu, a nawet we wrześniu. W miocie rodzi się zazwyczaj 6-7 szczeniąt, maksymalnie 15-16 . Laktacja trwa 450 dni, lecz młode już w wieku 1 miesiąca zaczynają korzystać z pokarmu dostarczonego przez dorosłe zwierzęta.
Młode rodzą się ślepe, pokryte krótkim, gęstym, ciemnobrunatnym włosem puchowym. Ważą 60-100 g. Samce są przy urodzeniu cięższe o 5-10%. Oczy otwierają 9 -10 dnia. W 14-16 dniu wyrzynają im się zęby, najpierw górne kły, potem siekacze i kły dolne. W 5 tygodniu pysk z szarego staje się jasnoszary. Formują się bokobrody. Dwumiesięczne jenoty mają już umaszczenie zbliżone do dorosłych. Tempo wzrostu szczeniąt jest bardzo szybkie. Miesięczne ważą 500-600 g, 2-miesięczne - 1100-1300 g. 3-miesięczne -2500-2900 g, 4-miesięczne - 4000 g, a w piątym miesiącu życia dorównują wielkością dorosłym. Żyją przeciętnie 1,5 - 2,0 lat, maksymalnie 10 -11 lat.

Jakie jest znaczenie gatunku?

Jenot jest u nas obcym elementem przyrodniczym. Chociaż w ciągu roku odżywia się przeważnie drobnymi gryzoniami i bezkręgowcami, jednak wiosną i latem może specjalizować się w pustoszeniu naziemnych i nadwodnych gniazd i lęgów ptasich, redukując pogłowie kaczek i kuraków leśnych . Na przedwiośniu może być groźny dla osłabionych saren. Jest konkurentem znacznie cenniejszych rodzimych gatunków - lisa i borsuka oraz roznosicielem groźnych chorób i pasożytów (wścieklizna, świerzb). Z racji trybu życia i wszystkożerności jest bardzo trudny do zredukowania i wytępienia.

Jeleń (Cervus elephus)

Jak wygląda jeleń?

Jeleń jest zwierzyną płową, należy do największej zwierzyny w kraju, będącej przedmiotem zainteresowania łowieckiego. Występuje w zasadzie we wszystkich dużych kompleksach leśnych, zarówno nizinnych jak i górskich. U nas bytują dwa gatunki jeleni: europejski i sika (azjatycki). Wśród jeleni europejskich rozróżnia się dwa podgatunki: jeleń europejski nizinny i jeleń europejski karpacki. Drugi z nich bywa określany jako ekotyp, a nie podgatunek, gdyż nie ma on wyraźnych cech różnicujących.Jeleń europejski zachodni (cemus elephus elephus) ma tułów długi, walcowaty, głowę niezbyt długą o równej linii kości czołowej i nosowej. Nogi (badyle) długie zakończone racicami, nad którymi z tyłu są raciczki (szpice). Ogon (kwiat) krótki (ok. 15 cm). Osobniki męskie (byki) mają poroże (wieniec). W lecie suknia jelenia jest ceglastobrązowa, sierść krótka. Łeb z przodu szarobrązowy, na bokach jaśniejszy. Pod oczami wyraźne tzw. dołki łzowe. Łyżki (uszy) dość długie, stojące, obrośnięte od wewnątrz jaśniejszym, dłuższym, wełnistym włosem. Podbrzusze popielato-brązowe, ku tyłowi coraz jaśniejsze, ogon od spodu goły, a z wierzchu pokryty ciemną sierścią. Wokół ogona biało-żółtawa plama (talerz) otoczona ciemnym paskiem. Suknia zimowa jest ciemnobrązowa lub siwobrązowa o dłuższym gęstym włosie. Lustro w tym czasie robi się żółtawe, a badyle popielate. Osobniki męskie, tj. byki, od czwartego roku życia dostają grzywę na całej szyi z tym, że od spodu jest ona dłuższa.Jeleń europejski karpacki (cervus elephus montanus) jest silniejszej budowy niż nizinny, ma nieco dłuższą głowę i często garbatą część nosową. Suknia jelenia karpackiego w lecie jest popielatoceglasta, w zimie popielatoczarna. Wieniec jelenia górskiego jest znacznie mocniejszy od nizinnego. Porównanie to nie odnosi się do równie mocnych byków mazurskich, żyjących na nizinie.Jeleń sika (cervus nippon nippon, ceruus sika) pochodzi ze Wschodniej Azji. Różni się od jelenia europejskiego barwą sukni, wielkością i kształtem poroża. Jeleń sika jest znacznie mniejszy od jelenia europejskiego, jego suknia w lecie jest kasztanowobrązowa z białymi plamami na bokach i stąd duże podobieństwo do daniela. Przez środek grzbietu ciągnie się czarna smuga, a wzdłuż niej białe plamy. W zimie suknia jest jednolicie (bez plam) siwoczarna. W jesieni i zimie byki mają grzywę. Kwiat z wierzchu ciemny, dość długi (20 cm). Lustro białe, małe, otoczone czarną obwódką. Cieli się w czerwcu i wówczas prowadzące łanie tworzą chmarę. Sika żyją w chmarach według grup wiekowych z tym, że stare byki tworzą osobne chmary. Wieniec jelenia sika od trzeciej głowy (4 rok życia) ma najczęściej kształt ósmaka, rzadziej dziesiątaka. Byk wyciera wieniec w końcu sierpnia lub na początku września. Scypuła jest bardzo cienka i gładka, a przez to mało widoczna. W okresie rui byk nie zmienia ostoi i jest niemy lub wydaje ostry gwizd (nie ryczy). Ruja trwa od połowy października i w listopadzie.

Jaka jest wielkość jelenia?

Jeleń europejski nizinny. Byk ma wysokość w kłębie -130-150 cm, długość tułowia ok. 140 cm i masę po wypatroszeniu 130-190 kg, wieniec 3,5-8 kg. Długość tyk ok. 90 cm. Łania ma masę 70- 120 kg.

Jeleń karpacki i mazurski ma wszystkie podane wyżej wielkość: często w górnych liczbach, a nawet je przekracza, w szczególności jeśli chodzi o potęgę wieńca (6-12 kg) i masę tuszy (130- 230 kg).

Jeleń sika ma wysokość w barku ok. 80 cm, długość ciała do 170 cm i masę do 60 kg, wieniec 3-5 kg.

Od wszystkich tych wymiarów istnieją w naturze odchylenia zarówno w dół jak w górę i dlatego stanowią one tylko przybliżone określenie.

W jakich warunkach środowiskowych żyją jelenie?

Jelenie bytują w dużych kompleksach leśnych, raczej nie mniejszych niż 1000 ha, o drzewostanie mieszanym liściasto-iglastym jak i jednolitym iglastym oraz z dostępem do wody. Jeleń lubi spokój i dlatego ostoję obiera w miejscach, w których nie jest niepokojony przez człowieka. Nie lubi także sąsiedztwa większego stanu sam. Przyzwyczaja się jednak do hałasów wywołanych przejeżdżającymi traktorami, pociągami lub samochodami, a nawet do huków wybuchów w kamieniołomach lub innych.

Jaki jest tryb życia jeleni?

Jelenie w zasadzie żyją w chmarach. W zimie i na wiosnę łanie oraz młode byki w wieku 1-3 lat tworzą chmarę, którą prowadzi na żer i czuwa nad jej bezpieczeństwem doświadczona, starsza łania mająca cielaka, nazywana licówką lub przodownicą. W okresie rykowiska na końcu chmary idą łanie bez cieląt, a ostatni idzie byk, i to w pewnej odległości od nich. Byki od 4 roku życia tworzą osobne chmary, które prowadzi przeważnie młody byk. Starsze byki chodzą z boku takiej chmary lub na jej końcu, a wychodząc z gęstwiny na otwartą przestrzeń, stary byk wychodzi po chwili oczekiwania. W okresie około 6 tygodni przed wycieleniem się (w kwietniu-maju) łanie wysokocielne oddzielają się od chmary. Po ocieleniu się (w maju - czerwcu) i odchowaniu nieco cielaka, po 3 tygodniach łączą się dwie - trzy łanie z cielakami w małą chmarę.Na przełomie lipca i sierpnia chmary byków rozpadają się. Byki czując zbliżający się okres rui szukają sobie ostoi i intensywnie zerując nabierają wagi (tzw. byki łojne, kraśne). Z rozpoczęciem rui byki podejmują nieraz dalekie wędrówki w poszukiwaniu łań i do miejsc rykowiskowych. Chodzą wtedy ze spuszczonym łbem wietrząc za łaniami, są mało ostrożne. W okresie rykowiska byki gromadzą łanie przy sobie, tworząc chmarę, którą prowadzi łania i czuwa nad jej bezpieczeństwem. Przy zmianie miejsca zalegania lub żerowania chmary na przedzie zawsze idzie łania - licówka, a byk na końcu, często nawet w pewnej odległości za łaniami. Po rykowisku byki (spadłe) odchodzą do swoich ostoi, a nawet zaszywają się w zacisze i tam wypoczywają nabierając sił przez okres 2 miesięcy, potem wracają do życia w chmarze byków. Najstarsze byki żyją samotnie w ukryciu, w najbardziej tajemnych ostojach.W czasie deszczu i rannej rosy jelenie przebywają w drągowinie. Po deszczu lub w czasie okapu wychodzą na polany i łąki. W dni chłodne i wietrzne jelenie przebywają w gęstwinie krzaków lub w młodnikach, aby chronić się przed zimnem i wobec trudności rozróżniania trzasków gałęzi powodowanych wiatrem od tych, które znamionują zbliżające się niebezpieczeństwo. W słoneczny dzień pozostają w drągowinie, w kępach podszytu lub trawie leśnej polany, gdzie mogą wygrzewać się na słońcu. Jeleń ciągnie przeważnie pod wiatr. Ma on kilka ostoi, do których zachodzi w zależności od kierunku wiatru. Porusza się z dużą ostrożnością i stara się iść jak najciszej, dlatego woli ciągnąć raczej przez starodrzew niż gęstwiny; ma tam również większą swobodę ruchów ze względu na rozłożystość wieńca i może poruszać się bez potrącania nimi o gałęzie. Jelenie lubią kąpać się w błocie lub kałuży (kąpielisko, babrzysko), tarzają się w nich również na grzbiecie. Babrzą się zarówno dla ochłody jak i dla usunięcia pasożytów naskórnych. Po kąpieli wycierają się o pnie drzew (malują).

Czym żywi się jeleń?

Jeleń jest roślinożerny (przeżuwacz). W lecie żywi się głównie trawą i ziołami, które stanowią 70% jego karmy. Zjada również chętnie młode pędy drzew, zarówno iglastych jak i liściastych, oraz krzewów, grzyby, jagody, a także korę drzew (spałowanie), np. topoli, wierzby, osiki i sosny. Żeruje najczęściej w drągowinach i na polanach leśnych, na rowach śródleśnych i na zarośniętych duktach. Poza lasem żeruje m.in. na przyleśnych łąkach i w uprawach polnych (owies, saradela, koniczyna, kartofle). W lipcu bardzo chętnie żeruje w niedojrzałym owsie i w kartofliskach. Żywi się także w tym czasie jagodami i owocami drzew, takimi jak bukiew, żołędzie, kasztany, dzikie jabłka oraz bardzo chętnie zjada zwiędłe hście jesionu. W zimie żywi się wrzosem, borówką, jeżynami, malinami, suchą trawą, gałązkami drzew, krzewami, a także korą drzew, żeruje również na oziminach. Spałowanie jest wynikiem wzmożonego zapotrzebowania organizmu na znajdujące się w korze garbniki oraz wapno i fosfor potrzebne na budowę poroża i kośćca. W okresie dokarmiania jeleni należy wykładać siano, liściarkę z młodych pędów drzew, krzewów liściastych ścinanych w połowie lata, paszę treściwą, owies, kukurydzę, zboże oraz karmę soczystą, jak np. buraki pastewne i kiszonki.

Kiedy żerują jelenie?

Jelenie w zasadzie wychodzą na żer na otwartą przestrzeń łąki, pola lub polany o zmroku i wracają z nich przed świtem do swoich dziennych ostoi, z tym że po drodze często zatrzymują się jeszcze na krótko w drągowinie. Stare byki wychodzą na żer późno, a wracają o zupełnej ciemności. Żerowanie jeleni nie ogranicza się tylko do jednorazowego żerowania, ale trwa ono z przerwami kilkakrotnie. Żerowanie każdorazowo trwa po 1/2 do 2 godz., potem następuje przeżuwanie i odpoczynek i znowu żerowanie. W lecie jelenie żerują częściej niż w zimie. Niektórzy stwierdzają nawet pewną regularność żerowania w określonych godzinach w lecie i w zimie. Żerowanie dzienne odbywa się w zasadzie w drągowinach leśnych lub w młodnikach, gdzie zwierzyna zjada młode pędy drzew i krzewów, a w zimie także spałuje.

Co to jest rykowisko?

Rykowisko jest to okres godowy jeleni; odbywa się od połowy września do połowy października, z tym że trwa ono intensywnie około 2 tygodni. Czasami nasila się na początku trzeciej dekady września, a czasami na przełomie września i października. W okresie rykowiska byki poszukują rujnych łani i odwrotnie - rujne łanie, które w tym czasie żyją w chmarach, zwabiają do siebie byka i poddają się jego absolutnej władzy. Byk panujący nad chmarą łań nazywa się stadnym. On pilnuje, aby żadna z łań nie odłączyła się od chmary i aby inny byk którejkolwiek mu nie uprowadził. W związku z tym nic pozwala łaniom oddalać się od chmary nawet w czasie żerowania. Byk broni dostępu do chmary innym bykom (chłystom, kibicom) i na każdy sygnał zbliżania się intruza reaguje odpowiednio głosem straszenia, a następnie wychodzi mu na spotkanie i jeśli przybysz nie ucieknie przed walką, dochodzi do decydującego spotkania. Walka jest zażarta, w zależności od siły przeciwników. Zwycięzca obejmuje panowanie nad chmarą łań, obwieszcza to głosem tryumfu, a pokonany musi salwować się ucieczką. W czasie rykowiska rujna łania jest pokrywana kilkakrotnie w niedługich odstępach czasu. W okresie rykowiska byki gromadzą wokół siebie chmarę łań, której liczebność zależy od sił witalnych byka. Byki w sile wieku gromadzą przy sobie 6 do 10 łań, młode i stare znacznie mniej, czasami jedną lub dwie. Starsze byki często w dzień odchodzą od chmary do swojej rykowiskowej ostoi na wypoczynek i nad wieczorem znowu przyłączają się do niej. Chmarę na żerowisko i w czasie przechodzenia z jednego miejsca na drugie prowadzi zawsze łania licówka (przodownica) z cielakiem, dalej idą łanie z cielakami, potem łanie bez cieląt, a na końcu, nawet w pewnej odległości za nimi, idzie byk. Licówka czuwa też nad bezpieczeństwem chmary. Intensywność rykowiska zależna jest od wielu czynników, a m.in. od pogody i spokoju w ostoi zwierzyny. Najbardziej sprzyjają intensywności rykowiska chłodne, a nawet mroźne ranki przy pogodzie bezwietrznej. Wiatr, deszcz i wysoka temperatura osłabiają przebieg rykowiska. Trwa ono w ciszy, byki wtedy tylko z rzadka odzywają się. Po rykowisku łanie pozostają w chmarach, a byki odłączają się od mch i idą do swoich ostoi, gdzie wypoczywają, odzyskują utraconą (nawet do 25%) wagę i po ok. 2 miesiącach łączą się w chmary, ale samych byków i to w podobnym wieku.

Co to znaczy, że byk jest stadny?

Byk, który posiada chmarę łań w okresie rykowiska i pilnuje jej w tym okresie przed dostępem rywali (tzw. chłystów, kibiców), jest bykiem stadnym.

Kiedy następuje rozmnażanie jeleni?

Łania zapłodniona w okresie rykowiska nosi płód przez 34 tygodnie. W maju/czerwcu wydaje jedno, rzadziej dwa cielęta. Cielęta po 8 dniach zaczynają już chodzić za matką. Młode mają popielatoczerwoną suknię i żółtawe plamy (cętkowanie). Łania karmi cielaka do lutego. Właśnie dlatego nie należy strzelać prowadzącej łani, a jeśli strzał jest konieczny, to zawsze najpierw cielaka, a potem łanię. Łania osiąga pełny rozwój fizyczny w drugim roku życia i wtedy bierze już udział w rui. Byk osiąga zdolność rozmnażania w drugim roku życia, ale w rykowisku bierze udział dopiero w trzeciem - czwartym roku, na razie jako kibic - chłyst kręcący się w pobliżu byka stadnego i jego chmary. Aktywnie byki uczestniczą w rykowisku dopiero w czwartym - piątym roku życia. Jeleń dożywa 20 lat.

Jak kształtuje jeleń swoje poroże?

Jeleń buduje co roku nowe poroże w ciągu około 4 miesięcy. Poroże w okresie wzrostu pokryte jest scypułą, tj. skórą silnie ukrwioną i unerwioną, z wierzchu pokrytą błyszczącym, szarym meszkiem, miękką i podatną na uszkodzenia. Na kształt poroża, jego siłę i piękno mają decydujący wpływ hormony przysadki mózgowej i gruczołów płciowych, a ponadto stan zdrowia jelenia, karma i warunki klimatyczne. Poroże jest więc wynikiem wpływów indywidualnych cech biologicznych i środowiska naturalnego. W scypule znajdują się liczne naczynia krwionośne, których ślady widoczne są potem jako długie rowki na powierzchni tyk i odnóg. Kiedy poroże jest całkowicie ukształtowane, naczynia krwionośne przestają funkcjonować, scypułą zaczyna wysychać, a następnie pasmami odrywa się w czasie czochrania ooroża o gałęzie i pnie cienkich drzew. Wytarcie poroża następuje w ciągu kilkunastu godzin. Poroże jelenia (wieniec) stanowią dwie tyki z odnogami, które co roku w ostatnich dniach lutego lub w marcu zostają zrzucone (byk w tym czasie nazywany jest gomułą) i w ich miejsce powstają nowe tyki wraz z odnogami. Pierwsze poroże młody byk zrzuca na przełomie kwietnia i maja. Następne już w marcu, a czasami w ostatnich dniach lutego. Najpierw zrzucają stare byki. Zrzucenie obydwu tyk następuje w krótkich odstępach czasu, przeważnie w ciągu 24 godzin. Tyki w miejscu przyrośnięcia do możdżenia nad skórą gtowy mają szerszy od tyk pasek uperlenia, nazywany różą. Róży nie mają tylko pierwsze poroża.

Sarna (Capreolus capreolus)

Sarna jest najmniejszym przedstawicielem żyjącej u nas zwierzyny płowej. Sylwetka sarny ma w sobie coś z delikatności, a nawet z elegancji, w szczególności kiedy jest w ruchu. Sarna ma drobną i proporcjonalną budowę z tym, że wyższy ma zad niż kłąb. Głowę ma trójkątną, klinowatą, szyję wąską, cewki (nogi) cienkie i sprężyste, zakończone racicami i powyżej nich z tyłu raciczkami. Suknie sarny w lecie, od maja do końca września, jest czerwono brązowa, a od października do kwietnia siwo brązowa albo siwo żółta. Dolna warga i szyja od dołu są srebrnoszare, W okolicy ogona, zupełnie niewidocznego (długości 2 - 3 cm), na pośladkach sarna ma białą plamę nazywaną talerzem lub lusterkiem. Sarna żyje do 12 - 14 lat.

Jaka jest wielkość sarny?

Kozioł ma długość 95-130 cm, a w tym tułowia ok. 70 cm, wysokość w kłębie ok. 75 cm i masę 15 - 22 kg. Koza jest mniejsza o ok. 10%. Wielkość i masa sarn we wschodniej części kraju zbliżone są do maksymalnych liczb podanych wyżej, natomiast w zachodniej części do minimalnych. 

Jaki jest tryb życia sarny?

Sarny są w zasadzie zwierzyną stałą w obranej ostoi; nie oddalają się od niej zbyt daleko. Także młode pokolenie żyje w pobliżu miejsca urodzenia. Ma to wpływ na powtarzanie cech dziedzicznych, w tym także nieprawidłowości w zakresie kształtu i budowy poroża. W jesieni i zimie samy żyją w stadzie (rudlu) składającym się z kóz, koźlaków i kozłów. W kwietniu rudle rozpadają się, gdyż ciężarne kozy oddzielają się, aby znaleźć spokojne miejsce do okocenia się. Przebywają tam z koźlakiem przez kilka tygodni. Kozły natomiast w tym czasie opuszczają rudle w poszukiwaniu stałej ostoi na okres rui. Kozły oznaczają granice swojej ostoi zapachem wydzielanym przez gruczoły, bronią dostępu do swojej ostoi innym kozłom, tolerują natomiast przebywanie tam kozy, ale bez koźlaka. W tym czasie kozy chodzą osobno ze swoimi koźlakami, czasami łączą się dwie prowadzące z koźlakami w mały rudel. Z nimi chodzą także niejednokrotnie ich ubiegłoroczne koźlaki.
W czasie rui (lipiec-sierpień) panuje ożywienie wśród sarn, są one w ciągłym ruchu, kozły gonią kozy rujne, walczą z rywalami i bronią innym kozłom dostępu do swojej ostoi. Kozy rujne przez 3-4 dni pozostają przy kozłach, a potem pozostawione przez kozła wracają do swego rudla. W czasie rui kozioł jest zawsze z jedną kozą, a nie tak jak u jeleni, u których byk w okresie rykowiska ma chmarę łań. Jesienią kozły opuszczają ostoję i przyłączają się do rudli. Samy korzystają z wodopojów bardzo chętnie, w szczególności w gorące dni lata. Zapotrzebowanie dzienne samy na wodę wynosi ok. 2-3 litrów; jest ono pokrywane przede wszystkim soczystą karmą. Sama w odróżnieniu od jeleni i dzików nie tarza się w wodzie, błocie lub piasku (kąpieliska).Wśród kozłów obowiązuje hierarchiczność środowiskowa wynikająca z wieku. Młodsze kozły schodzą z drogi starszym. Sposób reakcji kozłów na zaniepokojenie jest różny w zależności od wieku. Młody kozioł spłoszony ucieka, ale przystaje, ogląda się, czasami wraca, z ciekawości wyciąga szyję i kręci głową, potem ucieka i kilkakrotnie szczeka (straszy). Starszy, 2-5-letni, ucieka w takiej sytuacji daleko i szczeka z przerwami dość długo. Kozły im starsze, tym szczekają krócej i rzadziej, uciekając do swojej ostoi.

W jakich warunkach terenowych bytują samy?

Samy mają zdolność dostosowywania się do warunków terenowych i dlatego żyją prawie w każdym większym kompleksie leśnym, a także na dużych przestrzeniach bezdrzewnych (sama polna). Samy najczęściej spotyka się w lasach mieszanych lub liściastych, ale także w lasach iglastych. Trzymają się w pobliżu brzegów lasu, gdzie zwykle jest bogatsze podszycie, różne krzewy i młode krzaki. W lecie samy z lasu przenoszą się na przyległe, łąki i pola (w zboża), skąd wracają po sianokosach i żniwach. Na terenach, gdzie są duże powierzchnie pól bez zalesienia i zabudowy (woj. wielkopolskie; kujawsko-pomorskie), bytują tzw. samy polne przebywające stale w uprawach polnych. Stan liczbowy sarn zależny jest od warunków bytowania (biotopu). W średnim łowisku stan liczbowy sarny może wynosić 8-12 sztuk na 100 ha, ale w dobrym łowisku leśnym 13-20 sztuk na 100 ha. Stan liczbowy sam polnych wybitnie zależny jest od warunków i wobec tego waha się od 0-10 sztuk na 100 ha.

Co to są sarny polne?

Nie jest to inny gatunek sam niż samy leśne, ale takie, które mają stałą ostoję na polach, zarówno w lecie jak i w zimie. Bytują na dużych, płaskich polach o rozległej widoczności. W szczególności ma to miejsce na terenach o znacznym uspołecznieniu rolnictwa, gdzie istnieje gospodarka monokulturowa na dużej powierzchni, jak np. w woj. poznańskim, konińskim, leszczyńskim i bydgoskim. Parostki sarn polnych są jaśniejsze niż leśnych, ale często mocniejsze, gdyż mają one żer w dostatecznej ilości. Samy polne żyją w dużych rudlach liczących nierzadko 50 i więcej sztuk. Nad bezpieczeństwem chmary czuwają kozły. Na widok zbliżającego się człowieka nawet z dalszej odległości reagują ucieczką w prostej linii na odległość 300 - 500 m.

Kiedy samy żerują?

W maju samy żerują rano, przed południem i około zachodu słońca. W tym czasie można zauważyć u sarn 6-go-dzinny rytm żerowania. Najwcześniej na żer wychodzą młode kozy z koźlakami i młode kozły, potem dopiero starsze kozły, które ostrożnie najpierw dobrze sprawdzają, czy nie grozi im niebezpieczeństwo. Stare kozły w zasadzie za dnia nie pokazują się na otwartej przestrzeni, wychodzą na żer dobrze po zachodzie słońca. Ranne żerowanie w lecie obserwuje się do czasu, kiedy słońce wzniesie się do ok. 20° nad horyzontem, tj. do ok. godziny 8. Również w godzinach południowych wychodzą samy na żer lub podnoszą się na łąkach. W okresie ciemnych nocy (nów) zwiększa się ruchliwość sarn, w szczególności przed południem. Samy lubią dobrą pogodę, a więc słońce i ciepło, i wtedy wykazują większą ruchliwość, natomiast przy brzydkiej pogodzie nie wykazują ożywienia. W ciepłym dniu, po letniej burzy sarny bez względu na porę dnia wychodzą na żer na łąki i polany. Można wtedy spotkać nawet starego kozła, który rzadko wychodzi za dnia na otwartą przestrzeń. W czerwcu sarny zmieniają czas żerowania i snu. W tym czasie w ciągu dnia sarny dużo śpią, żerują natomiast w nocy. Różne są tego wyjaśnienia. Twierdzi się, że w ten sposób sarny wypoczywają przed rują. Inne wytłumaczenie takiego zachowania się sam wskazuje na wpływ astronomicznej zmiany pory roku. Z myśliwskiego punktu widzenia istotne jest to, że w tym czasie trudno jest spotkać kozła do strzału. W okresie rui (lipiec-sierpień) panuje ożywienie wśród sarn i w zasadzie można je spotkać w ciągu całego dnia, z tym że częściej widzi się żerujące kozy niż kozły, gdyż te po gonitwie za kozą wypoczywają w pobliżu. Po okresie rui sarny łączą się w rudle i od tego czasu do wiosny żerują w zwykłych porach, z tym że w zimie głównie w godzinach południowych, kiedy jest cieplej i słońce przygrzewa. W zimie samy zmuszone są intensywnie żerować, gdyż w tym czasie kozły budują swoje następne poroże, a kozy znajdują się w rozwijającej się ciąży. W związku z tym dokarmianie sam w zimie ma istotne znaczenie dla ich kondycji i jakości poroża.

Czym żywią się samy?

W okresie wiosny i lata samy żywią się trawą, młodymi pędami drzew, krzewów i ziołami. Charakterystyczne jest to, że zjadają one wybiórczo tylko niektóre rośliny, kierując się ich smakiem i zapachem, w odróżnieniu od jeleni i danieli, które nie dokonują takiego wyboru. Samy żerują na łąkach i oziminach oraz na brzegach lasu.W okresie lata sarny przebywają bądź to w wysokich trawach, bądź w zbożu, gdzie żerują w bliskości zalegania, na ścieżkach, rowach i miedzach. Po żniwach przechodzą do lasu, raczej bliżej skraju, gdzie żywią się miękkimi gałązkami, krzakami jagód i borówek, ziołami, grzybami, kasztanami, owocami dębów i buków. Zioła zjadają chętnie; stanowią one środek przeciwko pasożytom jelitowym. Na jesieni wchodzą głębiej w las, gdzie łatwiej jest im przeżyć trudny okres zimy. Odkopują wtedy przednimi cewkami owoce drzew, delikatniejsze krzewy, wrzos i zioła. Chętnie żerują w maliniakach i jeżynach.Samy polne nie mają takiego wyboru karmy, gdyż cały rok przebywają na otwartych przestrzeniach polnych i żerują w uprawach. Ich karmę stanowi żyto, lucerna, seradela, groch, czerwona koniczyna, pszenica, biała koniczyna, jęczmień, jeżyny, perz i młode pędy drzew i krzaków rosnących przy drogach.W zimie sarny zjadają gałązki drzew iglastych, które zawierają znaczny procent wody i w ten sposób uzupełniają sobie brak dostępu do wody. Z tych względów w zimie konieczne jest dokarmianie sam soczystą karmą (kartofle, kiszonki, topinambur). Sama zjada dziennie 4-5 kg soczystej karmy.

Kiedy i jak przebiega ruja sarny?

Ruja sarn odbywa się od połowy lipca do połowy sierpnia, ale dodatkowo także w listopadzie-grudniu tych kóz, które nie zostały zapłodnione w lecie. W rui mogą uczestniczyć kozy i kozły od drugiego roku życia, gdyż osiągają już w tym czasie dojrzałość, ale faktycznie uczestniczą w rui w zależności od liczbowego stosunku kóz i kozłów. W okresie rui kozły szukają kóz, wietrząc za nimi z nisko opuszczonym łbem, kozy natomiast piskliwym głosem i wydzielanym szczególnym zapachem właściwym dla rui sygnalizują swoją obecność. Gody kozła i kozy trwają do czasu, kiedy koza jest rujna. W tym czasie kozioł powtarza wiele razy pokrycie kozy. Każdorazowo po gonitwie za kozą, najczęściej w kółko (o czym świadczą wydeptane koła na łące lub w zbożu), dochodzi do pokrycia. Potem kozioł kładzie się i wypoczywa i tak powtarza się to wiele razy przez okres 3-4 dni. Po tym czasie kozioł interesuje się już inną rujną kozą i odbywa następne gody.Ruja jest okresem największego ożywienia wśród sam, w szczególności w słoneczne, ciche i ciepłe dni. W tym czasie ujawniają się nawet stare kozły, które zwykle rzadko wychodzą z ostoi. Ruja sam ma charakter monogamiczny, a więc inaczej niż jest u jeleni.

Kiedy następuje rozmnażanie saren?

Okres ciąży u sam trwa 290 dni, tj. prawie 10 miesięcy. Odnosi się to do kóz, które zostały zapłodnione w okresie letniej rui, natomiast u kóz zapłodnionych w listopadzie lub grudniu ciąża trwa tylko 4,5 miesiąca.Natura reguluje tak biologię sam, aby chronić gatunek przed zniszczeniem, bowiem gdyby wykocenie sam zapłodnionych w lecie nastąpiło w grudniu, byt kożlaków byłby zagrożony na skutek warunków klimatycznych. W związku z powyższym u sam zapłodnionych w okresie letniej rui występuje zjawisko ciąży utajonej. W okresie od lipca - sierpnia do grudnia ciąża nie rozwija się na skutek braku w organizmie samy odpowiednich hormonów. Dopiero od grudnia zaczyna się rozwój płodu i wykocenie następuje w maju lub czerwcu w jednym czasie z tymi, które zapłodnione zostały w grudniu. Koza ma zwykle jednego koźlaka, ale również dość często dwa, a do rzadkości należy, aby miała trzy. Koźlak przez kilkanaście dni do 2 tygodni pozostaje w miejscu wykocenia się kozy, gdyż nie jest w stanie chodzić za nią. Koza żeruje wtedy sama w pobliżu koźlaka. Po ok. 2 tygodniach koźlak chodzi już za matką. Koźlak ma na bokach tułowia trzy rzędy białych plamek, które po 6 tygodniach giną w związku z otrzymaniem nowej sierści. Koza karmi koźlaka do listopada-grudnia, ale już w drugim miesiącu życia koźlak skubie delikatną zieleninę. Koźlak przy swej matce pozostaje przez cały rok, a czasami i dłużej.

Czym zewnętrznie różni się koza (nuta) od kozła?

Kozioł (rogacz) ma poroże (parostki), zaś koza jest bezroga, czasem ma silnie wykształcone guzy czołowe, a bardzo rzadko małe szpice. W okresie zimy, kiedy kozioł po zrzuceniu poroża nie ma jeszcze widocznych początków nowych parostków, rozpoznaje się kozła po wyraźnie widocznym pędzlu pod brzuchem (kępka włosów długości ok. 10 cm przy zakończeniu pochwy prącia) i kształcie lustra oraz budowie głowy. Głowa kozła ma kształt tępego klina i jest wyraźnie gruba, natomiast kozy ma kształt ostrego klina. Kozioł ma lustro w kształcie nerki, a koza ma na środku lustra, na zewnętrznych narządach płciowych, białe pasemko długich 5-7 cm włosów, zwane fartuszkiem, przez co kształt lustra kozy podobny jest do liścia koniczyny. Lustro zawsze w okresie lata jest mniejsze, żółtawe, mniej wyraźne, stanowi tylko jasną plamę, natomiast w zimie jest czysto białe. .Samy w razie przestraszenia się i ucieczki zjeżają sierść lustra, przez co powiększa się ono prawie dwukrotnie, pokrywając prawie całe pośladki. Ma to praktyczne znaczenie dla koźlaka i innych sam, które widzą się wzajemnie, w razie ucieczki, nawet w ciemnym lesie.

Jak powstaje poroże kozła?

Kozioł co roku buduje poroże w całości nowe i w zasadzie inne niż poprzednie. Na kształt i siłę poroża decydujący wpływ mają hormony płciowe. Nowe poroże wyrasta w okresie 4-4,5 miesiąca. W czasie wzrostu poroże pokryte jest scypułą, tj. skórą o pluszowej powierzchni, silnie ukrwionej i unerwionej, która dostarcza z organizmu składniki (głównie wapno) na budowę poroża. Po zakończeniu wzrostu poroża (w marcu-kwietniu) następuje zatrzymanie dopływu krwi oraz skostnienie tyk i odnóg, po czym scypuła wysycha i zostaje zerwana przez wycieranie poroża o drzewka lub krzaki. Zerwaną scypułę kozioł najczęściej zjada. Wytarcie następuje w okresie jednej doby.
Poroże po wytarciu jest białe jak kość i dopiero potem zabarwia się od soków drzewek i krzewów, o które jest wycierane, oraz pod wpływem światła. Poroże kozłów wycierane o gałęzie olchy i dębów jest ciemne, podobnie jak kozłów żyjących na bagnach. Poroża kozłów z lasów liściastych mają jasną barwę, a iglastych ciemniejszą. Jasne są również parostki kozłów polnych. Kozioł wyciera parostki także i po zerwaniu z nich scypuły aż do okresu rui. W okresie rui bije porożem o krzaki, kępy trawy i gałęzie, co świadczy o agresywności, której wyładowanie następuje również przy spotkaniu rywala.Kozły zrzucają poroże późną jesienią, przy czym najwcześniej stare kozły. Zrzucanie parostków powodują hormony, które rozluźniają komórki kostne łączące możdżeń z tyką i wtedy tyki przy potrąceniu, np. o gałąź, odłamują się. Niezwłocznie po utracie parostków rozpoczyna się budowa nowego poroża. Poroże kozła, zwane parostkami, ma wysokość 25-30 cm. Tyki dojrzałego kozła mają dwie odnogi i grot (szóstak). Odnogi są skierowane jedna do przodu, druga do tyłu, przy czym w zasadzie są na różnym poziomie, a jeśli są na tym samym poziomie, tworzą krzyż i dlatego takiego kozła nazywa się krzyżakiem. Najmocniejsze poroże ma kozioł w wieku 6-7 lat; ma wtedy grube tyki i bogate uperlenie.

Daniel (Dama dama)

Jak wygląda daniel?

Daniel podobny jest z budowy nieco do jelenia, jednak jego sylwetka jest mniej kształtna. W zadzie jest on wyższy niż w barku (odwrotnie niż jeleń). Szyję ma krótką i fałdzistą, badyle krótkie, a poroże rozchylone na boki. Suknia daniela w lecie jest rdzawo-brązowa. W zimie przybiera kolor brudno-brązowy; na bokach tułowia ma białe cętki. W zimie cętki te są słabo widoczne, sierść dłuższa. Przez grzbiet ciągnie się ciemny pas. Pierś od przodu, badyle i. podbrzusze daniela są popielate, w okolica ogona ma białawe lustro okolone ciemną obwódką. Kwiat (ogon) dłuższy niż u jelenia (długość ok. 20 cm), z wierzchu czarny, znajduje się w ciągłym ruchu. Szczegół ten jest bardzo charakterystyczny dla daniela. Łyżki daniela, zawsze stojące w bok, są w środku porośnięte jaśniejszym włosem. Daniel-byk ma poroże w kształcie litery U. Poroże to jest inne niż u jelenia, gdyż w połowie jego wysokości rozpoczyna się łopata, r od przodu gładka, a z tyłu z odnogami (sękami): Poroże daniela nie ma odnogi nadocznej, a tylko oczniak i opierak, a potem łopatę. Wśród danieli dość często spotyka się osobniki o sukni białej lub czarnej. Taka barwa sukni nie jest wynikiem albinizmu (biała) lub melanizmu (czarna), ale zwykłą odmianą barwy danieli, która może występować w różnych odcieniach. Różnorodność barwy danieli nie wiąże się więc z niedorozwojem fizycznym lub z jakimiś zaburzeniami organizmu zwierzęcia. Charakterystyczne jest to, że daniel-byk nie ma grandli.

Jaka jest wielkość daniela?

Daniel-byk może osiągnąć wysokość w barki do 80 cm, długość do 140 cm i masę 60-70 kg. Poroże ma masę do 4 kg.Daniel-łania jest znacznie mniejsza od byka i osiąga masę 30-35 kg.

W jakich warunkach terenowych przebywa daniel?

Daniel jest zwierzyną aklimatyzowaną u nas w XVI wieku. Sprowadzony został z krajów śródziemnomorskich. Do końca ubiegłego wieku występował przeważnie jako zwierzyna parkowa. Obecnie żyje także w stanie dzikim. W Polsce występuje niezbyt licznie, wyspowo, w zachodniej i południowo-zachodniej części kraju. Daniel znajduje ostoję w lasach mieszanych lub liściastych o znacznym podszyciu, przeplatanych łąkami lub znajdujących się w pobliżu łąk, lecz nie podmokłych.

Jaki jest tryb życia danieli?

Daniel jest zwierzęciem gromadnym. W lecie, w okresie łojnym (upasania się przed rują) młode byki, łanie i cielęta chodzą razem, a stare byki w odrębnych, małych chmarach. Mocne łopatacze często chodzą samotnie i rzadko pokazują się w bardziej otwartych miejscach. Chmarę byków zawsze prowadzi najmocniejszy, a więc inaczej niż u jeleni. W okresie godowym (bekowiska) byki odszukują chmary łań, odpędzają od nich młode byczki i z łaniami spędzają okres godowy. Daniel jest bardzo ruchliwy i dlatego spotkać go można w ciągu całego dnia. Ze względu na swoją ruchliwość nie jest oto lubiany przez jelenie i sarny, gdyż stale je niepokoi i dlatego opuszczają one siedliska danieli, jeśli jest ich dużo w danym łowisku.Daniel mimo ruchliwości nie lubi wędrować, tak jak np. jeleń, trzyma się raczej swojej ostoi, a w okresie bekowiska stałych rujowisk (nawet przez szereg lat).Daniel ma charakterystyczny sposób poruszania się, np. w biegu skacze od razu na cztery nogi podobnie jak koza domowa i dlatego jest trudny do strzału w ruchu. Jest bardzo ostrożny i uważny; ma bardzo dobry wzrok (w przeciwieństwie do jelenia) i często zmienia swoje przesmyki. Pomimo dość ciężkiej budowy świetnie skacze i potrafi bez trudu pokonywać przeszkody, nawet dwumetrowej wysokości.Górna granica wieku daniela wynosi ok. 25 lat.

Jak kształtuje daniel swoje poroże?

W wieku 7-8 miesięcy życia (styczeń, luty) daniel rozpoczyna budowę pni pod przyszłe poroże. Pierwsze poroże nasadza od maja i w sierpniu wyciera ze scypuły, a nosi je do maja następnego roku. Pierwsze poroże ma kształt krótkich tyk bez odnóg i bez róży (szpiczaki). Drugie poroże (trzeci rok życia) buduje daniel do sierpnia i wyciera na początku września. Poroże to ma dwie odnogi, oczną i opierak, a tyki mają różę. Drugie poroże zrzuca daniel w końcu kwietnia. Trzecie poroże (czwarty rok życia) buduje daniel do sierpnia i nosi do kwietnia-maja. Trzecie poroże ma kształt tyk z odnogami oczną i opierakiem oraz zgrubienia, spłaszczenie na końcu tyki będące zapowiedzią przyszłej łopaty (łyżkarz). W następnych latach rozwój poroża ma miejsce głównie w końcowej części tyki, gdzie powstaje łopata, z przodu równa, coraz wyższa i szersza. L wiekiem wzrasta liczba sęków w tylnej części łopaty, a więc inaczej niż u łosia, którego rosochy mają sęki z przodu. Odnoga nadoczna występuje u danieli niezmiernie rzadko. Byki stare o dużym i mocnym porożu mają w dolnej pylnej części łopaty długą odnogę (hak, ostroga). Poroże u młodych byków-danieli ma kształt zbliżony do litery V, u starych zaś do litery U, z szerokim, płaskim dołem tej litery (rozłoga ma się do wysokości mniej więcej jak 2:1). Wśród danieli i u innej zwierzyny płowej występują nieprawidłowości w rozwoju poroża, które kwalifikują byka do selekcyjnego odstrzału. Takimi wadami są: brak opieraka, nierównomierny kształt obydwu tyk, wysokie tyki, nieprawidłowa lub wąska łopata, bardzo mała rozłoga łopat. Wśród starych byków zdarzają się wypadki niezrzucania poroża i wówczas spod róży wyrasta nowe .poroże, jest ono oczywiście karłowate i zniekształcone (poroże podwójne).

Jak przebiega ruja danieli?

Ruja danieli (bekowisko) rozpoczyna się w połowie października (bezpośrednio po zakończeniu rykowiska jeleni) i trwa do połowy listopada. W okresie poprzedzającym ruję byk przednimi badylami kopie w gęstwinie leśnej wgłębienie do leżenia, w które oddaje mocz. To wgłębienie powiększa codziennie, aż jest takie duże, że gdy położy się w nim, to nie jest widoczny. W związku z tym, że w to wgłębienie wciąż oddaje mocz, jest ono bardzo cuchnące. Po okresie bekowiska z wgłębienia tego byk nie korzysta.W okresie rui byk zbiera sobie chmarę łań (5-8 sztuk), którą trzyma we władaniu przez okres ok. 2 tygodni, jeżeli nie zostanie wcześniej zrogowany i odpędzony przez innego byka. W tym czasie daniel-byk jest jeszcze bardziej wojowniczy niż jeleń-byk, ale z uwagi na kształt poroża walki danieli rzadko kończą się tragicznie.W okresie rui byk stadny prawie nic nie żre i przez to traci wiele ze swojej wagi. W tym czasie wydziela silny odór. Krycie łań następuje w tzw. rujowiskach; tj. w tych wcześniej wykopanych wgłębieniach w ziemi.W okresie rui byk wydaje chrapliwy głos podobny do beczenia. Beczenie to rozpoczyna się już w godzinach południowych. Łania nosi płód ok. 33 tygodni (230 dni,'7 i pół miesiąca). W czerwcu lub na początku ,lipca wydaje na świat jedno lub dwa cielęta. Matka karmi je do grudnia.Zdolność rozmnażanie się daniel osiąga w drugim roku życia. Maksymalny wiek daniela ok. 20 lat.

Czym żywi się daniel?

Daniel jest roślinożerny; żywi się .więc głównie trawą, liśćmi, ziołami i zbożem, w mniejszym stopniu pędami drzew i krzewów, ponadto kord drzew liściastych i iglastych. Bardzo chętnie je owoce drzew liściastych, jak żołędzie, bukiew i kasztany, a także grzyby.Daniel spałuje mniej niż jeleń i w ogóle czyni mniejsze szkody w lesie. W polu jednak szkody wyrządzone przez daniele są często większe, gdyż chętnie wychodzi na żer w pole i wydeptuje uprawy. .Daniel żeruje przeważnie w nocy, ale także w dzień,. we wczesnych godzinach popołudniowych. Stare łopatacze żyjące samotnie w lecie wychodzą na żer tylko w nocy.

Na podstawie czego określa się wiek daniela?

Wiek daniela w łowisku określa się, podobnie jak jelenia, po zachowaniu się i budowie, natomiast po odstrzeleniu na podstawie uzębienia: W okresie od 5 miesiąca do 26 miesiąca życia wiek daniela określa się na podstawie zakresu wymiany zębów mlecznych na stałe, a w późniejszym czasie według stopnia starcia zębów przedtrzonowych i trzonowych oraz. koron siekaczy.

Jakie są sposoby polowania na daniele?

Na daniele poluje się od października do stycznia. Polowanie na daniele należy do rzadkich okazji, gdyż zwierzyna ta występuje u nas w małych ilościach i dlatego odstrzał musi być z konieczności ograniczony tylko do sztuk selekcyjnych, a więc o porożu nieprawidłowym, podwójnym, w kształcie podkowy lub z głębokimi zatokami w łopatach albo o innych nieprawidłowościach. W polowaniu na daniele stosowane są następujące sposoby: zasiadka, podchód; podjazd lub cicha naganka. Zasiadkę należy robić rankiem lub w południe w miejscach, gdzie zwierzyna wychodzi na żer, a więc w pobliżu polan leśnych, zrębów, pól i łąk. Zasiadka na przejściach (przesmykach) zwierzyny daje wątpliwe efekty, gdyż daniele bardzo często je zmieniają. Podchód stosuje się w czasie bekowiska, ponieważ daniele mają ustalone rujowiska i dlatego istnieje możliwość spotkania tam byka. Trudność polega przede wszystkim na podejściu, gdyż daniel jest bardzo ostrożny i płochliwy. Podjazd można stosować w każdym czasie, najlepiej w zimie, jednakże nie udaje się na ogół podjechać blisko i dlatego trzeba decydować się na dalszy strzał. Polowanie z cichą naganką polega na użyciu 2-3 naganiaczy, którzy wolno i spokojnie przepędzą miot. Zmiana przesmyków oraz częste uderzanie danieli do-żyło na nagankę utrudnia myśliwemu dojście do strzału w czasie pędzenia.

Jak wygląda trop daniela?

Trop daniela jest bardzo podobny do tropu jelenia, różni się tylko wielkością. U daniela występują bardzo małe różnice wielkości tropu przednich i tylnych badyli. Długość tropu wynosi 7-8 cm, a szerokość 5 - 5,5 cm

Zając - szarak (Lepus europaeus europaeus)

W budowie zająca charakterystyczną rzeczą jest to, że ma on znacznie dłuższe nogi (skoki) tylne niż przednie, oczy osadzone całkowicie na bokach oraz uszy dłuższe od głowy. Skóra zająca (smuż) pokryta jest kożuchem (turzycą), który ma włos w zimie dłuższy i gęściejszy, w lecie zaś krótszy i bardziej rzadki. W ubarwieniu zająca mogą występować różne odchylenia w zależności od różnorodnych czynników. U zajęcy starszych i w zimie kożuch jest jaśniejszy niż w lecie.

Jaka jest wielkość zająca?
Zając ma długość do około 75 cm, wysokość 30 cm, omyk długości 8-10 cm, skoki przednie 20 cm, tylne 36 cm, masa 3-5 kg. Maksymalny wiek zająca 8-10 lat.

W jakich warunkach terenowych przebywa zając?

Zając jest najpospolitszą u nas w kraju zwierzyną i można go spotkać zarówno w polu, jak i w lesie, na równinie i w górach. Zając przebywa najchętniej na polach żyznych, o wysokiej kulturze rolnej, równinnych, nie podmokłych, przeplatanych łąkami, laskami i krzakami. Zające nie lubią terenów bagiennych, a nawet podmokłych. Różnorodność upraw rolnych pomaga rozwojowi stanu liczbowego zajęcy ze względu na rozmaitość karmy. Wielkie łany monokultury upraw nie sprzyjają rozwojowi nie tylko zajęcy, ale również innej drobnej zwierzyny, jak np. kuropatw, między innymi również ze względu na intensywne stosowanie zabiegów chemicznych oraz umaszynowienie prac.Ilościowy stan zajęcy zależny jest od warunków klimatyczno-agrarnych oraz od ilości szkodników, takich jak drapieżniki skrzydlate, lisy oraz wałęsające się po polach psy i koty, a przede wszystkim od ochrony przed kłusownictwem, wnykarstwem itp. szkodnictwem człowieka.

Jak odróżnić gacha od samicy?
Rozróżnienie na polu lub w lesie gacha (samca) od samicy nie jest możliwe, gdyż brak jest cech szczególnych charakteryzujących płeć zajęcy. Pogląd, że samica dłużej wytrzymuje w kotlinie, nie pokrywa się z wynikami badań. Rozróżnienie płci jest możliwe jedynie po ubiciu, na podstawie zewnętrznych narządów płciowych. Jądra zająca są małe, ukryte w fałdach skóry i ledwie wyczuwalne.

Czym żywi się zając?
Zając jest roślinożerny, żywi się trawą, koniczyną, burakami, marchwią, ziemniakami, kapustą, rzepakiem, seradelą i oziminami zbóż. Pietruszka, kapusta i buraki stanowią największy jego przysmak. W zimie, kiedy pola pokryte są grubą warstwą śniegu lub cienkim, ale zlodowaciałym śniegiem, zające zachodzą w nocy do ogrodów i tam obgryzają głąby kapusty i korę z drzew owocowych, pączki drzew i krzewów. Zające przebywające w lesie żywią się roślinnością leśną, między innymi ziołami, pączkami drzew liściastych, miękką, soczystą korą, owocami drzew i krzewów, np. żołędziami, żarnowcem itp. Zające żerują nad wieczorem i wczesnym rankiem, a czasami również w nocy; w dzień wypoczywają w kotlinach.
Kiedy jest rozmnoża zajęcy?
Parkoty zajęcy zaczynają się w zależności od pogody - od połowy stycznia lub początku lutego i trwają do sierpnia, najintensywniej w maju, czerwcu. W okresie parkotu za jedną samicą biega często kilka samców. Parkoty zajęcy odbywają się zarówno w nocy, jak i w ciągu całego dnia. W czasie parkotów gachy prowadzą często zażarte boje, które polegają na biciu się przednimi skokami i drapaniu pazurami, czego widomym znakiem jest czasami rozerwane ucho, a często wyrwana turzyca. Na ogół w łowiskach jest tylko nieznacznie więcej samców niż samic. Zapłodniona samica koci się po około 42 dniach, dając 2-4 młodych. Młode rodzą się dobrze wyrośnięte, owłosione i z otwartymi oczami. Żywią się przez okres 2-3 tygodni mlekiem matki. Matka nie troszczy się zbytnio o swoje maleństwa. Bardzo wcześnie pozostawia je same, przychodzi tylko je karmić, a po 2-3 tygodniach całkowicie przestaje opiekować się nimi. Młode do czasu wyrośnięcia żyją razem, a potem rozłączają się, nie odchodzą jednak zbytnio od miejsca urodzenia. Wykol zajęcy odbywa się na powierzchni ziemi, w osłoniętej kotlinie (pod krzakiem, w rowie itd.). Pierwszy wykot ma miejsce w marcu i dlatego młode te nazywa się marczakami. Ten miot bardzo często na skutek warunków atmosferycznych (mrozy i deszcze), które występują w marcu i są szkodliwe dla młodych zajączków, zostaje mocno przerzedzony. Samica powtórnie zapłodniona daje w maju drugi rzut, w lipcu-sierpniu - trzeci, czasem jeszcze we wrześniu - czwarty. Pełny rozwój fizyczny osiąga zając po 6 miesiącach. Rocznie jedna samica może dać przy sprzyjających okolicznościach 8-10 młodych w 2-4 miotach, ale znaczna część z nich ginie na skutek nieodpowiednich warunków pogodowych, zatruć karmą lub działania szkodników. Zając jest pochodzenia azjatyckiego, pustynnego i dlatego jest bardzo wrażliwy na wilgoć i deszcz, w szczególności w pierwszych tygodniach życia. Wtedy to ginie najwięcej sztuk, nieraz całe mioty.

W jakich miejscach przebywają zające w zależności od pogody i pory roku?
Zając w czasie dnia (w nocy bowiem żeruje), pragnąc ukryć się przed nieprzyjaciółmi, zalega w kotlinach, których ma kilka na swoim terenie (obszar o promieniu do l km), wybierając jedną z nich w zależności od pogody i kierunku wiatru. Kotlinę stanowi specjalnie wykopane na ten cel wgłębienie w ziemi albo przypadkowo napotkany dołek, bruzda itd., w której zając leżąc jest najczęściej do połowy odsłonięty. W okresie letnim zając przygotowuje sobie kotlinę bez trudności, ale w zimie, kiedy ziemia jest zmarznięta i wykopać jej nie może, musi korzystać z naturalnych osłon i wyszukiwać odpowiednie miejsca w orkach, podorywkach, łubinie, oziminach, w wysokich trawach, młodnikach świerkowych i sosnowych, szkółkach, torfowiskach lub kopczyskach. W kotlinie zając zwraca głowę w tym kierunku, skąd wieje wiatr, pragnąc słuchem lub wzrokiem uchwycić pierwsze oznaki niebezpieczeństwa.Warunki atmosferyczne decydująco wpływają na miejsce dziennego wypoczynku zająca. W czasie deszczu zające chronią się z pola do lasu, pod krzaki lub w wysokich uprawach dających osłonę. Na jesieni, kiedy liście opadają z drzew, zające wychodzą z lasu i krzaków na pola, gdyż stały szelest je niepokoi. Są jednak zające, które stale przebywają w lesie i nawet pozostają w nim przez zimę. W czasie odwilży, kiedy śnieg spada z drzew, zające uciekają z lasu i krzaków na czyste pola lub pozostają w starodrzewiu i na polanach. W okresie zamieci śnieżnych i ostrych, zimowych wiatrów szukają schronienia w głębokich kotlinach, pozwalając się nawet całkowicie zasypać śniegiem lub przechodzą w gęstwiny do głębi lasu. W tym okresie przygotowują sobie kotliny na zboczach wzniesień, za krzakami, stogami, w kopczyskach lub rowach, pragnąc znaleźć w nich osłonę i zacisze. W pogodne i słoneczne dni zające siedzą w płytkich kotlinach lub całkiem na wierzchu. W lesie zające występują raczej na pobrzeżach, do głębi zachodzą tylko w silne mrozy.

Jaki jest tryb życia zająca?
Zające żyją pojedynczo z wyjątkiem okresu parkotów. Czasem można spotkać się z twierdzeniem, że istnieją dwie odmiany zajęcy: polne i leśne, które mają jakoby różnić się wielkością i kolorem turzycy oraz trybem życia. Faktem jest, że są pewne różnice w kolorze turzycy i trybie życia między zającami przebywającymi stale w polu a przebywającymi stale w lesie, jednakże nie są to różnice wynikające z odrębności odmiany, lecz z wpływu środowiska. Z uwagi na wrodzoną cechę zająca, polegającą na przywiązaniu się do miejsca urodzenia, zdarza się, że zające, które urodziły się w lesie, najchętniej tam pozostają przez cały rok i to zarówno w nocy, jak i w dzień. Jeśli nie znajdują tam żeru, to wówczas od wiosny do jesieni nad wieczorem wychodzą w pole. Ubarwienie zająca żyjącego stale w lesie jest jaśniejsze, bardziej popielate, co może być spowodowane faktem, że zając ten przebywa mniej pod wpływem bezpośredniego światła słonecznego oraz w środowisku bardziej popielatym niż brązowym. Zając, mając dłuższe skoki tylne niż przednie, lubi pomykać pod górę. W związku z długością nóg tylnych trop zająca ma odciski łap tylnych przed przednimi. Zając ma nadzwyczaj dobry słuch i w zimie przy zmarzniętej ziemi potrafi już z bardzo daleka usłyszeć stąpanie myśliwego lub naganki. Wzrok ma raczej słaby, ale wszelki ruch dostrzeże nawet z dużej odległości, natomiast stojące nieruchomo przedmioty rozpoznaje tylko z bliskiej odległości, np. nieruchomo stojącego myśliwego na tle drzew nie zauważy, ale najdrobniejszy ruch stojącego nie ujdzie jego uwagi.Twierdzenie, że zając śpi z otwartymi oczami, nie pokrywa się z prawdą. Zając ma kożuch koloru ziemi i to daje mu pewność, że nie zostanie zauważony. Dlatego można nieraz podejść zająca w kotlinie na bliską odległość i obserwować, ale nie oznacza to, że zając śpi w tym czasie. Jeśli bowiem śpi, to oczy ma zamknięte. Potwierdzeniem tego jest fakt, że zające, które mają płytkie kotliny na .śniegu, podnoszą się bardzo szybko, gdyż wiedzą, iż kolor ich turzycy odbija się od tła i dlatego są ostrożniejsze. Zając wydaje głos w zasadzie tylko wtedy, kiedy znajduje się w bezpośrednim niebezpieczeństwie, np. goniony przez psa albo kiedy jest ranny (głos wydawany wówczas przez niego nazywa się kniazieniem) oraz w czasie parkotów (muskanie). Zając, mimo że przebywa na suchych terenach, wody się nie boi. Jeżeli zachodzi potrzeba, potrafi przepłynąć rzekę wpław lub przejść po kruchym i łamliwym lodzie. Potrafi także przeskoczyć przeszkodę, np. rów.

Dzik (Sus scrofa)

Dzik jest zwierzyną, która w swej sylwetce zachowała surowość i dzikość zwierzęcia pierwotnego. Podobny jest on do świni domowej, różnią go jednak od niej: wyższy, silniej rozwinięty przód, zad trochę niższy, wyraźnie opadnięty. Gwizd na długi, słuchy stojące, mocno obrośnięte, ogon do 30 cm (dłuższy u odyńca niż lochy), prosty, nie skręcony jak u świni domowej, zakończony chwostem (pędzlem). Suknia dzika w zasadzie jest czarna, ale bywa rudawa, brunatna, brązowo siwa, a czasami nawet łaciata. Intensywność barwy suknie zależna jest od pory roku i od miejscowych warunków. W zimie suknia jest ciemniejsza, w lecie jaśniejsza. Skóra dzika pokryta jest długą szczeciną oraz gęstą, krótką sierścią wełnistą. Nogi (biegi) dzika mają czarne racice (rapery) oraz z tyłu raciczki (szpile). Warchlak ma suknię jasną, żółto rudą w ciemne pasy do 5 - 6 miesiąca życia. Ryj (gwizd) dzika ma twardą, dobrze unerwioną tarczę, w której znajdują się otwory nosowe. Ta część ryja nazywa się (tabakierą) i służy do rycia (buchtowania), a ponadto posiada właściwości rozpoznawania dotykiem. Gwizd dzika samca (wycinka i odyńca) uzbrojony jest w kły, tzw. Szable, w dolnej szczęce (żuchwie) i tzw. fajki w szczęce górnej. Lochy też mają kły, ale znacznie mniejsze. U starych (samur) są one dobrze widoczne.Dziki są zwierzyną leśną, chociaż nierzadko przebywają czasowo poza lasem. Najodpowiedniejsze warunki dla dzików stwarzają większe lasy liściaste (dąb, buk), mieszane lub iglaste przeplatane młodnikami iglastymi. Mokradła, bagna i podmokłe łąki są ulubione przez dziki. Enklawy łąk śródleśnych i pola uprawne w pobliżu lasu stanowią dla dzików istotny warunek do bytowania. Optymalne warunki dla dzików są na podmokłych chaszczach i w zaroślach bagiennych.
W zależności od wieku i warunków bytu (wyżywienia) masa dzika w poszczególnych grupach wiekowych przedstawia się następująco: warchlaki 15 - 35 kg, przelatki (2-gi rok życia) 35 - 70 kg, lochy i wycinki 70 - 110 kg. Długość ciała dojrzałego dzika wynosi ok. 150 - 180 cm, wysokość do 100 cm. Zdarzają się sztuki, które daleko odbiegają od przeciętnych podanych powyżej. Pełny rozwój fizyczny osiągają dziki w wieku 5 - 6 lat. W tym okresie odyńca w dobrych warunkach wyżywienia osiągają masę do 200 kg i więcej, a samuraa 150 kg. Lochy mają zwykle masę o ok. 25% mniejszą od odyńców. Dziki dożywają wieku 15 lat.Głównym pożywieniem dzika są trawy, zioła, krzewy, liście, korzenie, owoce leśne (żołędzie i bukiew), jagody, grzyby, oraz żyjące w ściółce leśnej wszelkiego rodzaju robaki, larwy i chrząszcze. Ponadto dzik zjada ślimaki, jaja ptasie, myszy, gniazda trzmieli, młode ptactwo i mniejszą zwierzynę, którą uda mu się złowić oraz padlinę. Najbardziej ulubione są żołędzie, bukiew i ziemniaki. Dzik z braku dostatecznej karmy w lesie oraz dla zmiany swego żeru wychodzi chętnie na pola i tutaj zjada kartofle, buraki, rzepę, marchew, zboża oraz wszelkie rośliny strączkowe.
Ruja (huczka) dzików odbywa się w końcu listopada, w grudniu, a nawet w styczniu (trwa 4 - 5 tygodni), ale młode lochy często odbywają huczkę wiosną. W okresie rui stare odyńce i wycinki żyjące pojedynczo przyłączają się do watahy, starając się odpędzić od nich młodsze wycinki, a po huczce znowu odłączają się.Locha prosi się po 4 miesiącach (17 tygodni), a więc v drugiej połowie marca, w kwietniu lub na początku maja. loszki, które huczkę odbywały na wiosnę, proszą się w lecie. Locha daje w miocie przeważnie 4-6 prosiąt, starsze lochy mają nieraz 8-9 sztuk. Locha prosi się w gęstwinie leśnej w barłogu dobrze wyścielonym mchem, liśćmi i gałązkami Drzew iglastych, zwłaszcza świerczyną.W okresie rui odyńce wydzielają z narządów płciowych mazidło o silnej woni i nim pozostawiają ślad na roślinach i niskich krzakach. Woń ta jest tak charakterystyczna, że jest wyczuwalna także przez myśliwego. Locha dba o warchlaki i rzadko od nich oddala się, a w razie niebezpieczeństwa broni ich zaciekle. Początkowo przez 2 tygodnie przebywają one stale w barłogu, a potem biegają już za matką. W tym okresie często kilka loch z warchlakami łączy się w jedną watahę.Locha żerując z warchlakami, jeśli wyczuje niebezpieczeństwo, daje warchlakom sygnał głosem ("wuf"), po którym warchlaki przywarowują w trawie lub zbożu tak, że zapewnia to ich niewidoczność, a kiedy niebezpieczeństwo minie, locha takim samym sygnałem odwołuje stan zagrożenia. Locha w razie pisku warchlaka nie obawia się zaatakować myśliwego. Dojrzałość płciową przelatki-samce uzyskują po półtora roku życia.

Jaki jest tryb życia dzików?
Dziki są zwierzyną gromadną, żyją w watahach, którym przewodzi stara locha. W watasze obowiązuje określony porządek. Za prowadzącą lochą idą zwykle warchlaki, a dalej przelatki, wycinki i jałowe lochy. W zimie dziki tworzą większe watahy, bo łatwiej im przetrwać, gdyż starsze i mocniejsze sztuki przeorują śnieg i dokopują się do karmy, a z tego korzystają lochy i warchlaki. Stare dziki - odyńce i samury - żyją pojedynczo, natomiast wycinki i przelatki często łączą się w małe watahy. Dziki żerują w nocy. W dzień pozostający swoich barłogach, które robią sobie w gęstwinach leśnych (młodnikach świerkowych, sosnowych i maliniakach) lub w szuwarach w miejscach podmokłych. Latem dziki wyszukują sobie legowiska także w zbożu, kukurydzy lub innych wysokich uprawach. W zimie zalegają chętnie w mrowiskach, pod wykrotami lub w gęstych młodnikach. Nad wieczorem podnoszą się z barłogu i idą na żer lub ciągną do kąpielisk, aby tam wytarzać się w błocie, by pozbyć się pasożytów i dla ochłody. Następnie wycierają się o drzewa (malują) najczęściej iglaste, gdyż w ten sposób jednocześnie żywicują swoje pióra uzyskując mocny pancerz na skórze.
Najwcześniej na żer wychodzą lochy z warchlakami, starsze natomiast często dopiero późnym wieczorem. Dziki zwykle idą gęstwiną, a na otwartą przestrzeń wychodzą rzadko. W nocy przy księżycu zwykle żerują w cieniu ściany lasu lub drzew. Na żer nieraz idą daleko, w szczególności jeśli jest to kartoflisko lub owoce dębów i buków. Z żerowisk dziki wracają o wschodzie słońca, ale stare odyńce wcześniej. Dziki przechodząc przez gęstwinę i wysoki śnieg idą zwykle gęsiego. Dziki mają stałe ostoje i legowiska. Niepokojone przez turystów i grzybiarzy przenoszą się gdzie indziej, często w pole, i tam przebywają do żniw.Dzik jest ostrożny i zawsze z barłogu na żer idzie pod wiatr, wraca również pod wiatr. Odyniec (i wycinek) jest szczególnie ostrożny i do swego barłogu podchodzi zatrzymując się często, nadsłuchuje i krąży w pobliżu, zanim wejdzie do barłogu. Dziki mają nieprzyjaciela przede wszystkim w wilkach, które skutecznie mogą atakować pojedyncze, młode sztuki, natomiast wataha potrafi się obronić. Lisy atakują tylko małe warchlaki i to zbłąkane lub odbite od stada.Dzik w czasie ataku psów siada na zadzie lub przyciska tył do drzewa albo krzaka, osłaniając w ten sposób tylne biegi i brzuch, a broni się kłami i gwałtownymi skokami na boki. Dzik wydaje głos, którego brzmienie jest różne w zależności od sytuacji - w czasie żerowania lub w kąpielisku dziki rechtają (rechocą), w złości fukają - "fuf, podobnie czynią w walce między sobą, na widok niebezpieczeństwa lab uchodząc po nieskutecznym strzale, natomiast postrzelone lub młode w niebezpieczeństwie kwiczą.

Jaka jest sprawność zmysłów dzika?

Dzik ma wyjątkowo dobry węch. Potrafi zwietrzyć człowieka nawet na dużą odległość (500 m). Zwietrzą nie tylko obecność człowieka, ale także jego ślady, dlatego należy podchodzić dziki zawsze pod wiatr i nie przekraczać przejść dzików, w szczególności tych, którymi dziki zwykle ciągną na żer. Dziki mają również bardzo dobry słuch. Wszelki hałas powodowany pęknięciem gałązek, trzeszczeniem śniegu, klapaniem cholew butów lub szum tarcia odzieży może spłoszyć dziki nawet z daleka, w szczególności żerującego pojedynka. Hałas buchtującej watahy ułatwia jej podejście, przede wszystkim gdy w watasze są warchlaki. Najsłabszy ze zmysłów dzika to jego wzrok. Dzik nie rozpoznaje człowieka nawet z niedalekiej odległości, natomiast zauważa wszelki ruch nóg, rąk lub broni. Także i ten zmysł, choć słaby, myśliwemu nie sprzyja.

Lis (Vulpes Vulpes)

Lis należy do rodziny psów. Nogi (stawki) ma cienkie, krótkie, tułów długi, ogon (kita) ma długi i puszysty, pysk długi i wąski z czarnym wietrznikiem i wąsami, oczy skośne, uszy krótkie stojące na boki. Futro lisa jest kasztanowo brązowe lub kasztanowo żółte. Dolna część pyszczka, podgardle, pierś, podbrzusze, wewnętrzna strona nóg - biała, a koniec ogona (kwiat) - biały lub czarny. Podgardle, pierś i podbrzusze u niektórych odmian są popielate lub czarne. Zewnętrzna strona uszu oraz dolna część stawek - czarne. Futro ma włos dwojaki: przewodni - długi, błyszczący oraz gęsty, krótki puch. Przeciętna długość lisa mierzona razem z kitą wynosi około 115 cm (95 - 135), w tym kita ma około 40 - 50 cm. Wysokość około 35 cm (35 - 40), masa około 7 kg (4 - 8 kg).Lisy żyją zarówno w lesie, jak i w polu. W lesie lisy obierają miejsce suche (wzniesienia), nawet piaszczyste, zarośnięte gęsto krzewami i młodnikami. W polu mają ostoję w krzakach i zaroślach (tarnina) lub jarach dziko zarosłych, czasem nawet w zbożu lub na gołych wzgórzach.
W miejscach swoich ostoi lisy kopią rozległe nory (nawet 20 - 30 m długie) często z kilkoma wlotami. W środku nory znajduje się komora (większe pomieszczenie), gdzie lisy odbywają cieczkę i suka szczeni się. Nora ma wiele bocznych korytarzy. Lisy mają zwykle kilka nor, przy czym jedna stanowi ich stałą siedzibę, a inne dają im tylko chwilowe schronienie w niebezpieczeństwie lub w czasie niepogody. Lis jest leniwy w kopaniu nor i dlatego często korzysta z nor borsuczych, a nawet zamieszkuje z nim razem (czasami wypędza borsuka).Lis jest mięsożerny. Główne jego pożywienie stanowią myszy, ale zjada także żaby, jaszczurki, ryby, raki, ptaki, jaja ptasie, króliki, zające, a nawet koźlaka. Nie gardzi również padliną. Ponadto zjada jagody i owoce (gruszki, jabłka) oraz ślimaki, dżdżownice i larwy chrząszczy.
Lis pełni w lesie funkcje sanitarne (sanitariusz). Spośród zwierzyny łownej chwyta bowiem przede wszystkim sztuki chore i słabe. Lisica w okresie karmienia młodych wyrządza duże szkody wśród zdrowej zwierzyny, głównie młodzieży. Lis żeruje zasadniczo w nocy. Jeżeli jednak nie spodziewa się niebezpieczeństwa, to rozpoczyna polowanie nawet już od południa lub nieco wcześniej (zwłaszcza w zimie, ponieważ trudniej mu jest zdobyć żer). Największe szkody robią lisy w lecie, kiedy to stare muszą dostarczać żeru młodym. Wtedy zakradają się nawet do zabudowań gospodarczych, aby zdobyć drób lub złapać oddaloną od zabudowań kurę itp. Lis swoją zdobycz upolowaną lub znalezioną padła "zarzyna" podobnie jak ryś, odgryzając najpierw łeb. Po nasyceniu się niektóre kawałki żeru zakopuje "na zapas" i w późniejszym czasie wraca w to miejsce.

Borsuk (Meles meles)

Jak wygląda borsuk?

Borsuk jest silnej budowy. Głowę ma trochę nieproporcjonalną w stosunku do ciała - małą, długą i wąską, oczy i uszy małe, szyję grubą, nogi krótkie, mocne, dostosowane do kopania nor. Szczecina borsuka jest siwopopielata z domieszką czarnego, długa, błyszcząca. Głowa prawie biała z czarnymi pasmami po bokach, ciągnącymi się od nosa poprzez oczy i uszy do przedniej części barków, obrzeża uszu, białe. Łapy, pierś i kark od spodu czarne. Ogon krótki (kita) zakończony kiścią, łapy zakończone pięcioma palcami i długimi pazurami. Borsuk ma długość do około 90 cm, wysokość do 30 cm, masę 15-20 kg (czasami więcej). W okolicy odbytu borsuk ma gruczoł zapachowy.

W jakich warunkach terenowych przebywa borsuk?

Borsuk występuje w całym kraju. Za ostoję obiera okolice lesiste, w szczególności lasy mieszane i liściaste otoczone urodzajnymi polami.
Czym żywi się borsuk?
Borsuk jest wszystkożerny. Główne jego pożywienie to korzonki, grzyby, żołędzie, ślimaki, dżdżownice oraz wszelkiego rodzaju owady i ich larwy. Zjada także młode króliki, zające, ptaki i jaja ptasie, jak również marchew, buraki, wszelkie owoce i jagody. Ogólnie borsuk jest zwierzęciem pożytecznym dla gospodarki leśnej, ale tam, gdzie występuje bażant, jarząbek, cietrzew lub głuszec, wyrządza duże szkody, niszcząc gniazda tych ptaków. Porusza się powoli i ociężale, dlatego właśnie na ogół dla zdrowej zwierzyny nie przedstawia żadnego niebezpieczeństwa. Żeruje tylko w nocy, zapuszczając się daleko od swej nory.

Kiedy jest rozmnażanie borsuków?
Cieczka borsuków odbywa się w lipcu - sierpniu. W tym czasie psy toczą ze sobą walki o kilkudniowy pobyt w norze suki. Po tym okresie suka wypędza psa z nory. Ciąża u borsuka trwa 30-32 tygodnie. Jest to tzw. ciąża przedłużona, gdyż w pierwszym okresie, podobnie jak u sarny, płód prawie nie rozwija się. Faktyczny rozwój płodu następuje dopiero w zimie, a więc w końcowym okresie ciąży. Suka pomiata w drugiej połowie lutego, w marcu lub początku kwietnia 3 do 5 młodych, które przez okres 30 dni są ślepe. Pomiot następuje w obszernej i ciepłej komorze nory (100 X 150 cm) dobrze wysłanej liśćmi, mchem i trawą. Suka borsuka rodzi co drugi rok, gdyż wyczerpana odchowywaniem młodych nie co roku przechodzi cieczkę. Młode żywią się początkowo (przez miesiąca) tylko mlekiem matki, potem matka znosi im już właściwy żer, a następnie wychodzą nawet w ciągu dnia w pobliże swej nory w poszukiwaniu żeru i dla zabawy w słońcu. W ciągu paru miesięcy stopniowo przechodzą na nocne życie i opuszczają norę matki.

Jaki jest tryb życia borsuka?

Borsuk prowadzi życie nocne, dzień przesiaduje w norze, a właściwie w komorze nory. Nora jest bardzo czysta w odróżnieniu od nory lisiej. To zamiłowanie do czystości zmusza niejednokrotnie borsuka do opuszczenia swej nory na skutek wprowadzenia się do niej lisa. Na okres zimy borsuk zabezpiecza norę przed zimnem przez częściowe lub całkowite zatykanie niektórych wlotów. Borsuk żyje samotnie, tzn. każda sztuka oddzielnie, z wyjątkiem okresu cieczki. Z innymi zwierzętami pozostaje w zgodnym współżyciu. Z nastaniem mrozów borsuk zasypia w norze. Zimowy sen borsuka nie trwa jednak jednostajnie, gdyż w dniach ocieplenia, a czasem nawet w czasie mrozów, w końcu grudnia lub na początku stycznia, budzi się i wychodzi z nory, by zaspokoić pragnienie lub coś złowić. Potem znowu zasypia, by w końcu stycznia lub na początku lutego przerwać sen i w ciągu paru dni żerować. W czasie zimowego snu borsuk żyje nagromadzonym w organizmie tłuszczem i przez to traci dużo na wadze (do 7 kg). Borsuk wszystkie nieczystości z nory wyrzuca na zewnątrz, a swoje odchody zakopuje w pobliżu nory w małych dołkach, gdzie potem żyją chrząszcze, które następnie borsuk zjada. Borsuk chodzi stale jednymi ścieżkami i dlatego łatwo jest odróżnić norę lisią od borsuczej, gdyż do nory lisiej prowadzi kilka wyraźnych ścieżek, a tropy borsuka - ze względu na jego ciężar - są bardziej widoczne od lisich. Tropy borsuka są charakterystyczne, dają podłużny, szeroki w palcach i wąski w miejscu pięty odcisk, a ponadto w tropie widoczne jest odciśnięcie pięciu palców zakończonych długimi pazurami.Borsuk na ogół ma łagodne usposobienie, ale jeśli jest ranny, czasami atakuje człowieka dość natarczywie.

Kuna leśna (Martes martes)

Jak wygląda kuna leśna?

Wśród kun rozróżnia się dwa gatunki: kunę leśną (tumak) i domową (kamionka — Martes foina). Kuna leśna ma długi tułów, głowę dość dużą, okrągłą, pyszczek spiczasty, uszy krótkie, okrągłe, oczy duże, nogi. krótkie. Ogon długi, puszysty. Kuna leśna jest z wierzchu kasztanowo-brunatna, na szyi przy głowie i na podbrzuszu tułowia jaśniejsza, żółtawa. Na podgardlu pomarańczowo kremowa plama charakterystycznie półokrągła na piersiach. Łapy brązowe zakończone owłosionymi opuszkami i pazurami. Futro ma włos podwójny, przy skórze gęsty brązowo-żółty i przewodni ciemniejszy. Kita puszysta, z długim, ostrym, ciemniejszym włosem. W całości futro lśniące, w zimie ciemniejsze niż w lecie. Kuna leśna ma długość około 50 cm, ogon około 30 cm, wysokość około 20 cm i masę do 1,5 kg. Kuna domowa (kamionka) ma futro podobne do leśnej i różni się tylko kolorem i kształtem plamy na podgardlu. Kuna domowa ma długą plamę białą, na piersiach rozwidloną, sięgającą aż na górną część nóg, jest mniejsza od leśnej.

W jakich warunkach terenowych przebywa kuna?

Kuna leśna żyje w lasach całego kraju, najchętniej w gęstych lasach mieszanych. Trzyma się stale obranej przez siebie części lasu. Urządza legowisko w dziuplach starych drzew, najchętniej dębów, w opuszczonych gniazdach lub zarośniętych kamionkach.Kuna domowa żyje na strychach domów i w zabudowaniach gospodarczych, wśród zwałów drzewa lub gałęzi albo też w kamionkach w pobliżu gospodarstw. Spotyka się ją także w lesie.

Czym żywi się kuna?
Kuna leśna żywi się głównie złowionymi drobnymi zwierzętami i ptactwem. Zjada również jaja ptasie, jagody i owoce leśne (szczególny jej przysmak to jagody jarzębiny). Tu-mak łapie zarówno myszy, jak i zające, króliki, a nawet małe sarniątka. Atakując stara się ofiarę zadławić albo przegryźć jej gardło lub arterie szyjne, często potem odgryza głowę. Ze szczególną zawziętością ściga wiewiórki. Padliny w zasadzie nie rusza.Tumak w ciągu dnia przebywa w dziupli lub opuszczonym gnieździe (wiewiórek, jastrzębi, wron lub gołębi). Po zachodzie słońca, a czasem i wcześniej, wychodzi na żer. Zdarza się, że poluje także w ciągu dnia. Zmienia swój rejon polowania dość regularnie. Zwykle na opolowany już rejon wraca po 5—7 dniach, w zależności od swojego zwyczaju. Kamionka żywi się przeważnie drobiem, zarówno młodym, jak i starym, drobnym ptactwem i jajami, ale jej podstawowe jadło stanowią myszy i szczury; zjada także owoce.

Kiedy jest rozmnoża kun?

Kuna żyje pojedynczo, tylko w okresie cieczki w lipcu - sierpniu łączy się w pary. W czasie cieczki kuna wydaje głos podobny do miauczenia kota. Pomiot następuje u kuny po 38 tygodniach od zapłodnienia, a więc w kwietniu lub maju. Ciąża kuny jest przedłużona, gdyż do końca zimy (luty) płód właściwie nie podlega rozwojowi, a potem dojrzewa bardzo szybko. Samica pomiata 2-5 młodych, które przez około 4-5 tygodni są ślepe. Młode w lecie i jesieni żyją przy matce. Pełną dojrzałość osiągają w drugim roku życia. Maksymalny wiek kuny około 10 lat. 

Kuropatwa (Perdix perdix)
Jak wygląda kuropatwa?

Kuropatwa ma na czole, wokół oczu i podgardlu upierzenie rdzawoczerwone. Grzbiet i skrzydła z wierzchu brązowo-szare z czarnymi, popielatymi i rdzawymi znakami. Podbrzusze i szyja popielata, marmurkowana. Na piersiach, na brudnobiałym tle, kasztanowo-brązowa plama, która u kogutów i bardzo starych kur ma kształt podkowy otwartej do dołu. Dziób krótki niebieskawo-szary. Kuropatwa ma długość około 30 cm, w rym ogon 8 cm, rozpiętość skrzydeł około 45 cm i masę około 0,4 kg.

Jak odróżnić koguta od kury?

Kogut ma na piersiach kasztanowo-brązową podkowę otwartą do dołu, kura zaś tylko białą plamę, aczkolwiek zdarzają się też okazy z niewyraźną podkową lub rdzawą plamą (stare lub jałowe). Cechą, która pozwala odróżnić płeć, jest upierzenie skrzydeł od góry: kogut ma pióra rdzawo-brązowe z czarną plamą i jednym bledszym paskiem wzdłuż stosiny; kura zaś nie ma tych plam, ale ma na piórkach kilka rdzawych lub płowych poprzecznych pasków.

Jak odróżnić kuropatwę młodą od starej?
Cieki: młode - żółtawe (do pierwszej zimy), stare - niebieskawo-szare (sine).Dziób: młode - czarny, stare - sino-szary.Upierzenie głowy: młode - ciemnoszare, stare ciemnobrązowe.Obrzeże oczu: młode - niebiesko-siwe, stare - czerwone ciemno cętkowane.Lotki: młode - szpiczaste, stare - okrągłe.

W jakich warunkach terenowych przebywa kuropatwa?
Kuropatwa bytuje najchętniej na suchych polach uprawnych przeplatanych krzakami, kamionkami lub małymi laskami, które dają schronienie przed drapieżnikami skrzydlatymi i w czasie zawiei śnieżnych. W terenie pagórkowatym przebywają zawsze na polach niżej położonych. Wczesną jesienią kuropatwy najczęściej przebywają w ziemniaczyskach lub buraczyskach, w październiku - w łubinach, seradeli, w niskich zagajnikach, krzakach i na łąkach.

Czym żywi się kuropatwa?
Kuropatwa żywi się głównie nasionami chwastów, traw i ziół, ziarnem zbóż, jagodami krzewów, a ponadto owadami, chrząszczami, gąsienicami i muchami. Kuropatwy jedzą również zieleninę, a więc pączki ziół i traw, małe listki, kapustę i koniczynę. Ziarno prosa, konopi, tatarki i pszenicy jest ich przysmakiem. Bardzo młode kuropatwy żywią się przede wszystkim owadami. W zimie kuropatwy żyją oziminami zbóż.

Kiedy odbywają się lęgi kuropatw?
W końcu zimy (luty-marzec) stada kuropatw rozbijają się na pary, które obierają sobie rewir bytowania i tej ostoi bronią przed inną parą. W maju-czerwcu kura składa 10-15 jaj, a czasem więcej, w gnieździe na ziemi, na które wyszukuje małe wgłębienie, najczęściej na łące lub w polu zasianym koniczyną, rzepakiem, zbożem lub mieszanką, a następnie wyściela je trawą. Młode kury znoszą więcej jaj, a stare mniej. Również po zniszczeniu pierwszego gniazda kury znoszą jaja jeszcze raz, ale wtedy już mniej, 6-8 sztuk. Wysiadywanie trwa 24-25 dni. Jaja są koloru oliwkowo-brunatnego. Zarówno kura, jak i kogut są troskliwymi rodzicami w wychowywaniu młodych. W okresie wysiadywania matka pozostaje na gnieździe bardzo wytrwale i często traci życie pod kosą żniwiarzy. Młode kuropatwy mają pierwsze upierzenie popielate o zielonkawym odcieniu i stąd ich nazwa “zielonki". Na początku sierpnia zaczynają się pierzyć i w tym czasie wypadają im środkowe pióra sterówek (pióra ogona) nadając ogonowi kształt widełek. Młode w tym okresie noszą nazwę “widłówki". Po całkowitym wypierzeniu się, kiedy otrzymają już upierzenie dojrzałej kury, nazywa się je “farbówkami". Pełną dojrzałość osiągają po 5-6 miesiącach.

Jaki jest tryb życia kuropatw?
Kuropatwy, z wyjątkiem okresu lęgów, żyją gromadnie. Stado tworzy zwykle para starek i młode, a więc jedna rodzina. Zwykle stado prowadzi stara kura, a nad bezpieczeństwem stada czuwa kogut. Jego to głowę widać, gdy stado żeruje albo przylega do ziemi w razie niebezpieczeństwa. Czasem późną jesienią 2 lub 3 gniazda łączą się w jedno stado. Są to ptaki osiadłe i bardzo przywiązane do obranego miejsca. Dlatego też w zasadzie od wiosny do jesieni, a nawet w zimie można je spotkać stale w tym samym miejscu.Kuropatwy żerują w dzień. Rano z brzaskiem dnia poćwierkują: kogut - czrirrap, a kura - czrirrit, potem kilkakrotnie przelatują z miejsca na miejsce, a następnie zapadają na żer i tam pozostają przez cały dzień, chyba że zostaną spłoszone przez psa lub człowieka. Nad wieczorem znowu odzywają się i potem przelatują na nocny zapad. Ranne przeloty mają dla myśliwego szczególne znaczenie, gdyż obserwując je można ustalić, gdzie w ciągu dnia odnaleźć kuropatwy.Zimą w czasie dużych śniegów kuropatwy zbliżają się do zabudowań gospodarczych lub w celu zdobycia żeru z końskich odchodów siedzą w pobliżu dróg, którymi. jeżdżą pojazdy konne. Kuropatwa cieknie bardzo szybko.

W jakim okresie wolno polować na kuropatwy?
Polowanie na kuropatwy dozwolone jest na jesieni (wrzesień-październik).

Jakie są sposoby polowania na kuropatwy?
Na kuropatwa poluje się przeważnie indywidualnie z psem. Polowanie indywidualne odbywa się w ten sposób, że po rozpoznaniu terenu i ustaleniu, gadzie jest jakieś kartoflisko, buraczvsko, nie podorane ściernisko lub pole pokryte jeszcze roślinnością, wchodzi się na tu pole pod wiatr kierując się w miarę możności w poprzek redlin, wtedy bowiem kuropatwy podrywają się, a nie ciekną wzdłuż redlin. Jeżeli idzie się wzdłuż redlin, kury wyciekają do przodu, dlatego też dochodząc do końca pola należy iść szczególnie wolno albo nawet przystanąć, ażeby kury podrywały się pojedynczo. Polując z psem legawym trzeba baczyć na jego zachowanie: jeżeli wystawia, wówczas należy wolno iść do przodu, co daje możność podejścia bliżej na strzał, a ponadto kuropatwy będą podnosić się pojedynczo. Po strzałach myśliwy powinien zapamiętać miejsce, gdzie spadła ubita lub zbarczona sztuka oraz gdzie zapadła reszta rozbitego stada. W poszukiwaniu tych ostatnich należy podchodzić ze strony przeciwnej do kierunku strzału, tzn. od tej, w którą kierowały swój lot. Obowiązkiem myśliwego jest odszukać wszystkie postrzałki.Kuropatwy ciągną przeważnie pod wiatr, w kierunku zagajników, krzaków, ogrodów lub kamionek. Ruszone z żerowiska po 2-3 poderwaniach często wracają na to samo miejsce.

Bażant (Phasianus colchicus)

Jak wygląda bażant?
Wśród bażantów występuje około 40 odmian, z czego kilka w różnych okresach zostało sprowadzonych do nas i tu w drodze krzyżówki dały one obecnego bażanta łownego. Podstawowymi odmianami, z których pochodzi bażant łowny, były bażanty kolchijskie kaukaski (zwyczajny), mongolski (mandżurski) i obroźny 

Bażant kolchijski k a u k a s k i (Phasianus colchicus colchi-cus
)Kogut - głowa ciemnozielona o fioletowym połysku, z dwoma małymi czubkami usznymi, szyja i pierś rdzawo-brązowe, purpurowo błyszczące z .czerwonymi i granatowymi plamkami. Oczy otoczone dużymi, czerwonymi różami. Grzbiet rdzawo-brązowy z ciemnymi i brązowymi plamami. Lotki brązowo-żółte. Ogon długi, żółtoczerwony w czarne prążki. Cieki szare, zakończone trzema palcami i nad nimi wyżej ostroga. Dziób jasno-brązowo-żółty. Kura - upierzenie z wierzchu brązowo-szare z czarnymi i ciemno-rdzawymi plamkami, od spodu jaśniejsze, ogon długi, ale mniejszy niż u koguta.

Bażant kolchijski m o n g o l s k i (Phasianus colchicus mongolicus):
Kogut - upierzenie podobne do kaukaskiego z tym, że zdobi go szeroki, biały pierścień na szyi, z przodu nie zamknięty (przerwany), czubki niewidoczne. Upierzenie z wierzchu bardziej czerwono-purpurowe, pokrywy skrzydłowe jasne. Kura - taka sama jak bażanta kaukaskiego.

Bażant kolchijski o b r o ź n y (Phasianus colchicus torquatus):
Kogut - wąski biały pierścień na szyi i biały pasek nad okiem, ogon i kuper jasno-niebieskawe lub zielonkawe. W pozostałej części upierzenie takie jak u kaukaskiego. Kura - taka sama jak bażanta kaukaskiego.

Jaka jest wielkość bażanta?
Kogut ma długość około 85-95 cm łącznie z ogonem, którego długość wynosi około 50 cm . Rozpiętość skrzydeł do75 cm . Kogut ma masę około 1,5 kg, a kura około 1 kg .
Jak rozróżnić pleć bażanta?
Rozróżnienie płci ma podstawowe znaczenie, gdyż kura objęta jest całoroczną ochroną. W czasie polowania, kiedy omyłka jest najbardziej szkodliwa (wynikiem jej może być zastrzelenie kury), a jednocześnie najłatwiejsza, należy pamiętać, że kogut ma głowę ciemną i długi ogon, który podczas podrywania się podobny jest do falującej wstęgi. Poza tym kogut jest jaskrawo upierzony. Podrywający się kogut wydaje charakterystyczny silny i dźwięczny głos (pianie) - khok, khok, khok, kura zaś - ci-che pogwizdywanie.

Jak rozróżnić wiek bażanta?Wiek bażanta poznaje się po długości pazurów i ostrodze. Młody bażant ma pazury długości do 10 mm, zaś stary nawet do 18 mm Ostroga u młodego bażanta jest mała i ruchoma, a u starego długa i ostra, sztywna (długość ok.11 mm). Ponadto na ostrodze od drugiego roku życia pojawiają się zrogowaciałe pierścienie, co roku jeden, i tak n p 2 pierścienie ma kogut trzyletni.

W jakich warunkach terenowych przebywa bażant?
Bażant należy do ptaków, których byt w dużej mierze zależy od opieki hodowlanej (dokarmianie i tępienie szkodników), dlatego występuje przeważnie tylko tam, gdzie te konieczne warunki ma zapewnione. Inne warunki bytu to krzaki i woda.

Czym żywi się bażant?
Bażant obierają ostoję w lasach mieszanych, tak pod względem rodzaju drzew jak i wieku, przeplatanych gęstwinami krzewów, oraz obfitujących w wodę (mokradła, staw, rzeka), otoczonych suchymi, a nawet piaszczystymi polami uprawnymi. Bażant utrzymuje się także na polach uprawnych, ale wtedy tylko, gdy znajduje osłonę w małych laskach lub nawet zaroślach (remizy) i jeżeli w pobliżu jest woda. Bażant żywi się nasionami krzewów, jagodami leśnymi, mrówczymi jajami, wszelkimi owadami, nasionami zbóż i chwastów oraz trawą. Zjada także ślimaki, dżdżownice, larwy różnych owadów, a także stonkę. Bardzo lubi kukurydzę.

Kiedy są lęgi bażantów?
Okres godowy zaczyna się w marcu i trwa do maja W maju-czerwcu kury składają 8-15 jaj koloru oliwkowozielonego, a następnie wysiadują je przez 24-25 dni. Młode po kilku godzinach już swobodnie poruszają się, a w drugim tygodniu próbują lotu. Bażant zakłada gniazdo często w miejscu najmniej do tego odpowiednim - w pobliżu ścieżek, dróg polnych i leśnych, a przy tym nie bardzo osłoniętym i dlatego duży ich procent jest niszczony przez szkodniki polne i leśne oraz ludzi.

Jaki jest tryb życia bażanta?
Bażanty poza okresem lęgowym żyją w stadach. Chętnie przebywają w gęstwinach leśnych, krzakach i trzcinach w pobliżu wody. Bażant żeruje w ciągu dnia, noc spędza na drzewie lub w krzakach. Mimo swej wielkości jest mało wytrzymały na ciężkie warunki bytu, źle znosi zarówno głód, jak i nie sprzyjające warunki atmosferyczne, a młody bażant szczególnie. Długotrwałe słoty lub wysokie śniegi dziesiątkują także dorosłe osobniki W okresie lęgów deszcze i słoty mogą zniszczyć całe gniazda młodych. Głos bażanta wystraszonego brzmi. khok, khok, khok - a nawoływanie się koo, ko. 

 

 

---