Temat: Dysplazja stawu biodrowego

Dysplazja stawu biodrowego - wada wrodzona stawu biodrowego polegająca na niedorozwoju panewki.

Staw biodrowy rozwija się do 12 tygodni życia płodowego. Zbudowany jest z:

1. Panewki stawu biodrowego

2. głowy kości udowej

3. w dołku panewki jest przestrzeń - więzadło właściwe głowy kości udowej

4. więzadło biodrowo-udowe - od kolca biodrowego do stawu - utrzymuje stawy w fizjologicznym zgięciu, by głowa nie wypadała z panewki.

Środek ciężkości: 2 kręgi kości krzyżowej - gdy jest dorosły oraz 12 Th, kiedy się rodzimy.

To wszystko wzmacniają mięśnie:

1. pośladkowy średni - odpowiedzialny za stabilizację miednicy i korygowanie miednicy (miednica musi być w odpowiednim ułożeniu)

2. pośladkowy wielki

3. rotatory wewnętrzne

4. rotatory zewnętrzne

5. przywodziciele

Tylko ½ głowy kości udowej objęta jest panewką po urodzeniu, dlatego dziecko nie chodzi do roku.

Kąty w stawie biodrowym

1. kąt antetorsji szyjki kości udowej - przodosklepienie

u chłopców - 28^o po urodzeniu
u dziewczynek - 32^o po urodzeniu

u dorosłych - 12^o

Torsja zerowa - gdy szyjka dotyka powierzchni

Retrotorcja - za duży kąt skręcenia

Gdy ów kąt jest niewłaściwy może wystąpić dysplazja stawu biodrowego lub prowadzić do rotacji wewnętrznej stawu biodrowego. Rozwija się przez zbyt duży czas w leżeniu na brzuchu do 4 roku życia.

2. Kąt szyjkowo-łonowy - pomiędzy szyjką, a trzonem kości. Norma to 120^o-125^o

Przyczyny dysplazji stawu biodrowego

1. Przekazywane genetycznie (dysplazja u matki lub babki lub wrodzone zwiększenie stawu biodrowego)

2. Ultrapozycje - złe ułożenie w wieku płodowym 7-9 tydzień ciąży lub bliźniacza ciąża powoduje, że w macicy jest ciasno.

3. Zwiększony poziom estrogenów głównie estradiol, powodują zwiotczenie torebki stawowej przez obniżenie napięcia więzadeł i ścięgien.

USG - badanie, które mówi o dysplazji w 6-8 tygodni po urodzeniu.

Objawy w USG nazywane są kątami Graffa:

1a, 1b - stawy prawidłowo zbudowane

2a, 2b - stawy lekko dysplastyczne

3a, 3b - pełna dysplazja stawów biodrowych

Objawy poza USG:

1. Asymetria odwodzenia w stawie biodrowym

2. Objaw Ortolaniego - objaw przeskakiwania - głowa przeskakuje po obrąbku panewki

3. W 5-6 miesiącu życia robi się zdjęcie rtg - widać wówczas głowę kości udowej.

Leczenie dysplazji:

Poduszka Frepii (mała dysplazja) lub rozwórki Koszei (dusza dysplazja). Terapia metodą Vojty (4x w ciągu dnia, aby układ nerwowy zapamiętał własne ruchy). Po 3 miesiącach leczenia biodra są prawidłowo ustawione.

Późne objawy dysplazji stawu biodrowego:

1. Ograniczone odwodzenie

2. Objaw pompowania - przy zgiętej kończynie kość udowa przemieszcza się poza panewkę

3. Skrócenie funkcjonalne kończyny

4. Objaw Trendelenburga - opadanie miednicy

5. Objaw Duchenne'a - posunięcie barków w kierunku zwichniętego biodra lub osłabionego mięśnia pośladkowego średniego

6. Objawy anatomiczne w kościach

Leczenie zwichnięcia: operacyjne.

Przyczyny dodatkowe zwichnięcia: MPD i spastyka.

Po leczeniu operacynym:

- rehabilitacja metodą Vojty

- NT- Bobath

- PNF - 8-9 lat

- Kinezyterapia

- Laser

- Magnetronik

Temat: Stopa końsko-szpotawa i kręcz szyi

W stopie końsko-szpotawej ilość kości składowych jest taka sama jak w kości zdrowej.

Rodzaje stopy końsko-szpotawej

1. Habitualna - w ultrapozycji. Złe ustawienie kończyny w wieku płodowym wg Degi. Stopa ma końskie ustawienie szpotawe kości śródstopia względem kości stępu i całe ustawienie względem goleni. Ma ten sam kształt i rozmiary co stopa zdrowa. Jest stopą miękką, łatwo dającą się odprowadzić do prawidłowego ułożenia. Stopa miękka poddaje się terapii. Przypadek najlżejszy.

2. Idiopatyczna - źle kształtująca się stopa. Końsko-szpotawe ustawienie, przywiedzenie kości śródstopia względem kości stępu i stopy względem goleni. Bardzo wyrążony łuk stopy, stopa niewiele mniejsza od zdrowej. Przykurcz ścięgna Achillesa i mięśnia piszczelowego tylnego.

3. Krótka - twarda - j.w. + mniejszy guz piętowy, kostka boczna w dół i do tyłu w kierunku guza piętowego. W tej stopie mamy rotację względem siebie kości stępu. Występuje podwichnięcie kości łódkowatej i występuje równoległe ułożenie kości skokowej i piętowej do siebie. Przykurcz ścięgna Achillesa i mięśnia piszczelowego tylnego.

Rehabilitacja korekcji biernej:

- korekcja przywiedzenia stopy

- korekcja szpotawości

- zgięcie grzbietowe stopy w stawie skokowym

Stopa habitualna - leczenie:

- gipsy,

- łuska gipsowa,

- po 6 tygodniach terapia metodą Woyty.

Stopa idiopatyczna - leczenie.
- może występować rotacja kości

- gipsy

- łuski

- terapia metodą Woyty

- do 2 roku życia 50% stopy poprawia się, ale drugie 50% musi zostać zoperowane

- operacja:
- wydłużanie ścięgna Achillesa, uwolnienie i wydłużenie m. piszczelowego tylnego

- przy obowiązku ustawienia kości wprowadza się druty Kinczera, po 6 tygodniach wyjmuje się druty i rozpoczyna terapię.

- mogą używać szyny Denis-Browna po operacji

- Szyna Saintgermana

Gdy stopa zostaje źle ukształtowana - powraca:

1. Stopa słuszkowata (przywiedzeniowa) - zła korekcja zgięcia grzbietowego stopy i szpotawości ze wskazaniem na złą korekcję końskiej szpotawości. Gdy brak zgięcia w stopie dziecko kompensuje to przeprostem w stawie kolanowym - mechanizm Putiego.

2. Stopa fasolkowata (pełny powrót) - końskie ustawienie, szpotawość i ponowny przykurcz m. piszczelowego tylnego oraz przywiedzenie kości śródstopia względem kości stępu. Wymaga ponownej operacji.

Przy stopie idiopatycznej występują zaburzenia polegając na tym, że stopa końsko-szpotawa jest zawsze krótsza ze względu na zaburzony rozwój kości. Również występuje zmniejszenie masy mięśniowej podudzia.

Kręcz szyi wrodzony:

• Pochodzenia kostnego - wrodzone sklinowacenie kręgów, zespół Klippela Feila

• Kręcz mięśniowy wrodzony - anomalia w budowie mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego. Jest źle ukrwiony, unaczyniony i źle odżywiony, przez co dochodzi do zwłóknienia i pogrubienia, staje się mało elastyczny

• Uraz okołoporodowy - uraz obojczyka, mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego, powstaje krwiak i ból w wyniku złamania obojczyka i naderwania mięśnia

• Od asymetrii napięcia mięśniowego

• Nabyty - najczęściej poparzenia, wada wzroku, wada słuchu

• Nawykowe ustawienie kręczu

• Kręcz prawostronny - potylica do prawego boku, a nos i twarz skręcone w lewo
  1) wszystko pokazujemy z przeciwnej strony
  2) układamy dziecko na brzuchu i pokazujemy z przeciwnej strony
  3) w czasie głębokiego snu można próbować ustawić główkę w przeciwną stronę.

Temat: Jałowe martwice kości

Występują tylko u dzieci. Dochodzi do martwicy kości bez drobnoustrojów. W jałowych martwicach procesowi ulegają chrząstki nasadowe i przynasadowe kości. Proces zaczyna się w przeciągu od 1 do 3 miesięcy i nazywa się nekrozą.

W pierwszym momencie dochodzi do martwicy głowy kości udowej. Gdy następuje proces nekrozy kość ulega przewapnieniu. Na szyjce dochodzi do demineralizacji.

Rewaskularyzacja - pierwszym etapem inwazji jest wysyp ziarniny z żywej tkanki kostnej do martwej. Stąd dochodzi do przekrwienia kości - 12 m-cy.

Osteoliza - rozkład martwych struktur beleczkowych kości od środka, od struktur beleczkowych, a na tym buduje się żywa tkanka kostna.

Rewitalizacja - ponowne uwapnienie żywej kości - 6 m-cy.

Im jesteśmy starsi tym dłużej trwa cały proces. U dzieci trwa on ok. 2 lat.

Najgorsze martwice to te, które zajmują stawy obciążające.

Choroba Perthesa. Jałowa martwica kości udowej.

Występuje między 2 a 4 rokiem życia lub między 12 a 14 rokiem życia. Za młodu u chłopców, w wieku późniejszym u dziewczynek. Pierwszym objawem jest ból stawu. Zawsze występuje przenoszenie bólu z biodra na kolano w związku z unerwieniem. Pojawiają się wysięki do stawu biodrowego, ograniczenie ruchomości, a rotacja wewnętrzna daje dolegliwości bólowe, następnie rotacja zewnętrzna, a na końcu wyprost w stawie biodrowym.

Podwyższona temperatura ciała - rzadko. Przez pierwsze 2 tygodnie podaje się nzlp i wkłada kończynę dolną na wyciąg. Przy chorobie Perthesa dziecko nie może stawać na nogę.

Gdyby dziecko chodziło:

1: zmiażdżenie głowy kości udowej, która przyjmuje kształt maczugowaty lub gruszkowaty. Może mieć rozfragmentowania

2. wgniecenie głowy kości udowej w szyjkę kości udowej

3. Zmiana kąta szyjkowego

Terapia:

1. Odciążenie

2. Ćwiczenia czynne w odciążeniu w celu utrzymania zakresu ruchu

3. PIR

4. Pełzanie z metody Vojty

5. Kinezjotaping

6. PNF - wzorce dla miednicy i kd

7. Fizyko po ok. 1 roku czasu

8. Izometryczne napinanie mięśni

ZAWSZE ĆWICZYMY INDYWIDUALNIE!

Choroba Scheuermanna - jałowa martwica trzonu kręgów kręgosłupa - kifoza młodzieńcza

90% przypadków to odcinek Th4-Th12. Pierwszym objawem jest ból charakterystyczny dla całych pleców. Przy kifotyzowaniu dochodzi do klinowacenia kręgów.

Guzki Schorla - jądro miażdżyste przebija się przez blaszkę chrzęstną i dostaje do struktury gąbczastej trzonu. Osteofity brzeżne. Zawsze wykonuje się 2 zdjęcia. Z przodu i z boku. Choroba ta trwa 2 lata.

Terapia:

1. PIR

2. Pełzanie z metody Vojty

3. Kinezjotaping

4. PNF

5. Gorset

6. Izometryczne napinanie mięśni

Choroba Ozgod-Schlattera - jałowa martwica guzowatości kości piszczelowej. Najczęściej u chłopaków.

Choroba Blounta - jałowa martwica kłykci kości piszczelowej. Kłykcie przyśrodkowe załamują się i dochodzi do rozchodzenia kkd na zewnątrz. Najczęściej na 2 nogach.

Leczenie: buty ortopedyczne z klinem po wewnętrznej stronie, co prowadzi do odbudowy kłykci, a kkd prostują się.

Główna przyczyna martwic to zaburzenie krążenia w okolicach chrząstek i przynasad kości.

Temat: Koślawość stóp (głównie pięty), stopa płasko koślawa, kolana koślawe i szpotawe, skoliozy

Buty do 3 roku życia powinny być sztywne, z piętą, celem utrzymania stawu skokowego i ścięgna Achillesa we właściwej pozycji.

Stopa płaska - płaskostopie

• Przyczyny
  - zaburzenia napięcia i obniżenie napięcia mięśni
  - brak ruchu, nie kształtują się łuki podłużne i poprzeczne stopy
  - płaskie podłoża, które zaburzają rozwój stopy

• Punkty podparcia stopy:
  - 1 i 5 kość śródstopia (łuk poprzeczny)
  - guz piętowy

• Łuki stopy
  - 1 łuk poprzeczny (1 i 5 kość śródstopia)
  - 2 łuk poprzeczny (staw Lishfranka)
  - łuk podłużny - 1 k. śródstopia -> kość łódkowata -> guz piętowy

• Leczenie u małych dzieci:
  - buty ortopedyczne
  - wkładka półksiężycowata pod 2 łuk poprzeczny celem wzniesienia kości łódkowatej tak, aby wyprostować ścięgno Achillesa
  - dużo ruchu - dochodzi do napinania mięśni i właściwego ustawiania stopy

Koślawa pięta

Stopa idzie do supinacji, a ścięgno Achillesa nie jest proste. Aby to skorygować stosuje się wkładkę korytkową.

Stopy szpotawe

Objawem jest ścinanie obcasa po zewnętrznej stronie buta.

Koślawe kolana - gdy odległość między kostkami przyśrodkowymi wynosi 4-5 cm lub więcej.

• Przyczyny:
  - zaburzenia mięśni i więzadeł, więzadło poboczne piszczelowe - rozciągnięte, więzadło piszczelowe strzałkowe - przykurczone i skrócone
  - siadanie z nogami ugiętymi do tyłu

• Test kości: siad na krzesełku, udo i piszczel pod kątem prostym do siebie - jeśli test jest poprawny nogi będą proste.

• Leczenie:
  - PNF
  - buty ortopedyczne z klinem od przyśrodkowej strony buta, na początek 5 mm. Występuje wtedy przekierowanie wzrostu kolana, rozciąganie i wzmacnianie więzadeł
  - terapia metodą Vojty
  - leczenie trwa ok. 2 lata

Kolana szpotawe - prostują się same wg prawa Delpesha i Wolfa. Prawo to mówi, że w chwili, gdy kość jest skrzywiona, wzrost po stronie wewnętrznej skrzywienia jest hamowany, a wzrost po stronie zewnętrznej przyspieszany. Dzięki temu kość rosnąc na długość prostuje się sama.

Przy powyższych schorzeniach zawsze pamiętać należy o leczeniu systematycznym!

Skoliozy

• Podział skolioz wg Cobba
  1. Skoliozy funkcjonalne (wady postawy do 9^o)
  - wady postawy
  - skrócenia kd
  - złe siedzenie
  - złe ustawienie miednicy
  Charakterystyka: najczęściej jednołukowe, nie mają dużego kąta skrzywienia.
  Np.: wady postawy:
  - kifotyzacja kręgosłupa
  - skręcenie głowy
  2. Skoliozy strukturalne
  Skoliozą nazywamy zmiany trójpłaszczyznowe, tj. skrzywienie boczne (min. 10^o), rotację kręgów (torsja), zaburzenia krzywizn kręgosłupa. Są to:
  - skoliozy kostnopochodne
  -- sklinowacenie kręgów
  -- zespół Klippela - Feila
  -- 13 para żeber
  -- rozszczep łuku kręgosłupa
  - skoliozy neuropochodne
  -- rdzeniowy zanik mięśni
  -- MPD
  - skoliozy mięśniowe
  -- dystrofia mięśniowa
  3. Skoliozy idiopatyczne (niewiadomego pochodzenia)
  Przyczyny:
  - zaburzenia chrząstek wzrostowych trzonów kręgów
  - asymetria napięcia mięśniowego
  - zaburzenia w odżywianiu układu kostnego
  - inne zaburzenia chemiczne
  Charakterystyka:
  - łuk pierwotny powoduje wytworzenie dwóch łuków wtórnych
  - łuk wtórny górny
  - łuk wtórny dolny

• Kompensacja występuje, gdy łuk pierwotny = suma łuków wtórnych

Do badania rotacji kręgów służy skoliometr (tzw. inklinometr Banella)

Deformacje w odcinku lędźwiowym:

- wyrostki kolczyste zawsze idą w stronę wklęsłości a trzon w stronę wypukłości.

- przy bardzo dużej rotacji wyrostki poprzeczne również idą w stronę wypukłości

- wał mięśniowy zawsze po stronie wypukłości

- po stronie wypukłości większe napięcie mięśni

- po stronie wklęsłości mięśnie ulegają przykurczowi i zwłóknieniu przy bardzo dużych skrzywieniach

- po stronie wypukłości mięsień traci elastyczność

- dochodzi do sklinowacenia kręgów po stronie wklęsłości

- po stronie wypukłości talerz biodrowy idzie w dół i do tyłu i dochodzi do przodopochylenia miednicy

Deformacje w odcinku piersiowym:

- rotacja kręgów

- tworzenie garbu żebrowego

- po stronie garbu żebrowego - klatka piersiowa do tyłu, a po stronie wklęsłości w przód

Temat: Budowa układu kostnego

Układ kostny - wszystkie kości składające się na ciało człowieka.

U człowieka dorosłego szkielet składa się z 206 kości - liczba ta jest większa u dzieci ze względu na wiele punktów kostnienia (około 270 u noworodka i 256 u 14-latka); spada dopiero po połączeniu się np. trzonów z nasadami. U starszych ludzi kości może być mniej niż 206 ze względu na zrastanie kości czaszki^[1]. Średnia waga szkieletu to 10 kilogramów u kobiet i 12 kilogramów u mężczyzn.

Podstawowym materiałem budulcowym szkieletu człowieka jest tkanka kostna oraz w mniejszym stopniu chrzęstna. Ze względu na budowę zewnętrzną kości podzielono na kilka grup:

• kości długie

• kości płaskie

• kości krótkie

• kości różnokształtne

Warstwa zewnętrzna wszystkich kości zbudowana jest z istoty zbitej. Ponadto kości długie również w swoim trzonie zawierają istotę zbitą. Końce kości długich oraz wszystkie inne kości są wewnątrz zbudowane z istoty gąbczastej . Istota gąbczasta zbudowana jest z beleczek kostnych. Szkielet zawiera około 1,5 kg szpiku kostnego .

Szkielet człowieka można podzielić na dwie części. Pierwszą część stanowi szkielet osiowy. w jego skład wchodzą: czaszka, kręgosłup oraz żebra i mostek. Drugą część stanowi szkielet kończyn górnych oraz dolnych wraz z ich obręczami.

Okresy rozwojowe układu kostnego

• I okres rozwoju - 0-4 tygodni - kościec ma charakter łącznotkankowy czyli
  błoniasty (mezenchymatyczny)

• II okres rozwoju - od 4-6 tygodnia -
  szkielet zbudowany z chrząstki szklistej

• III okres rozwoju - od 7 tygodnia -
  szkielet kostny

• W ostatecznej postaci kości występują najpóźniej ze wszystkich układów ciała

• Rozwój kości odbywa się dzięki komórkom kościotwórczym - osteoblastom

Okostna i jej rola - włóknista błona ochraniająca kość od zewnątrz, jest silnie unaczyniona (odżywia kość) i unerwiona. Znajdują się w niej tzw. komórki kościotwórcze, od których zaczyna się wytwarzanie tkanki kostnej w okresie wzrastania kości lub po ich złamaniu. Pozwala na przyrost kości na grubość. Okostna ma za zadanie chronić i regenerować uszkodzoną tkankę kostną, szczególnie w okresie wzrostu oraz złamania.

Szpik kostny to miękka, silnie ukrwiona, mająca gąbczastą konsystencję tkanka znajdująca się wewnątrz jam szpikowych kości długich oraz w małych jamkach w obrębie istoty gąbczastej kości. Masa całego szpiku u osoby dorosłej wynosi około 2,5 kg.

Rozróżniamy:

• szpik kostny żółty (łac. Medulla ossium flava), składający się głównie z komórek tłuszczowych (stąd barwa), którego zawartość wraz z wiekiem każdego osobnika wzrasta. Ten rodzaj szpiku jest hematologicznie nieczynny.

• szpik kostny czerwony (łac. Medulla ossium rubra), który jest miejscem powstawania elementów morfotycznych krwi, takich jak erytrocyty, leukocyty (głównie granulocyty), trombocyty.

U dziecka szpik kostny czerwony wypełnia wszystkie kości. Z biegiem czasu czerwony szpik przekształca się w żółty tak, że u osób dorosłych czerwony szpik kostny występuje jedynie w kościach płaskich: mostku, trzonach kręgów, żebrach, kościach czaszki, kościach miednicy i łopatkach oraz w nasadach kości długich. W przypadku anemii szpik żółty może zostać zastąpiony czerwonym.

Wzrastanie kości na długość odbywa się w chrząstkach nasadowych.

Skład chemiczny kości

• osseina - 35% masy kostnej

• sole mineralne - 65% masy kostnej

Cechy biologiczne kości

Pomimo tak dużej zawartości soli mineralnych i mimo bardzo powolnej przemiany materii, kość jest materiałem bardzo plastycznym, ulegającym łatwo przebudowie pod wpływem zmiany działających na nią czynników mechanicznych. Unieruchomienie kości np. w opatrunku gipsowym lub w skutek porażenia nerwu prowadzi do jej zaniku (odwapnienia), natomiast mechaniczne obciążenie powoduje jej przerost (stąd osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną mają grube kości). Połączenie substancji organicznej z solami mineralnymi nadaje kości niezwykłą wytrzymałość i twardość.

Wytrzymałości kości

• około 9-12 kg/mm²

• k. udowa rozrywa się przy obciążeniu ok. 5600 kg/mm²

• k. udowa łamie się przy zgniataniu 7780 kg/mm²

• k. udowa łamie się przy małych siłach poprzecznych zaledwie 380 kg/mm²

Budowa wewnętrzna i zewnętrzna kości

Powierzchnia kości pokryta jest okostną. Jest to cienka błona z tkanki łącznej zbitej. Nie występuje na powierzchniach stawowych (pokrytych chrząstką szklistą) ani w miejscach zetknięcia kości. Okostna obfituje w naczynia krwionośne oraz w nerwy i ich zakończenia czuciowe. Naczynia okostnej wnikają w głąb kanalików kostnych. Nerwy powodują wrażliwość samej okostnej i kości. Wewnętrzna warstwa okostnej - przylegająca do kości - zawiera komórki kościotwórcze osteoblasty i komórki kościogubne - osteoklasty. W organizmach rosnących osteoblasty przekształcają się stopniowo w komórki kostne - osteocyty, powodując wzrastanie kości na grubość przez tak zwaną apozycję, czyli nakładanie się nowych warstw. W wypadku złamania lub pęknięcia kości osteoblasty okostnej rozmnażają się i wnikając w szczelinę powodują zrastanie się jej brzegów. Komórki kościogubne odgrywają szczególną rolę w kształtowaniu się kości płodu, powodując m. in. powstawanie jam szpikowych w pierwotnie pełnych trzonach jego kości długich. Okostna zrasta się z kością szczególnie silnie w miejscach przyczepu wiązadeł i ścięgien mięśniowych. Przez nią wnikają bowiem w głąb kości włókna klejodajne ścięgien i wiązadeł, zwane włóknami Sharpeya. Łączą one mięśnie, kości i wiązadła w jednolity, funkcjonalny układ ruchu. Usunięcie okostnej powoduje obumieranie i rozpad kości.
Szpik jest to silnie ukrwiona miękka masa gąbczasta, wypełniająca wnętrze jam szpikowych kości długich oraz małe jamki szpikowe istoty gąbczastej. Szpik zawarty w kościach długich składa się głównie z komórek tłuszczowych nadających mu zabarwienie żółtawe i nosi nazwę szpiku żółtego. Szpik wypełniający jamki szpikowe istoty gąbczastej kości płaskich czaszki, obojczyka, mostka, żeber, kręgów, kości miednicy zwany jest szpikiem czerwonym. Szpik czerwony jest właściwym narządem krwiotwórczym: powstają tu krwinki czerwone, krwinki białe ziarniste (granulocyty) i płytki krwi. Szpik żółty może w razie potrzeby bardzo szybko przekształcić się w szpik czerwony, podejmując aktywnie produkcję krwinek. Stanowi on zatem potężną rezerwę na wypadek konieczności zwiększenia produkcji upostaciowanych elementów krwi (np. na wypadek krwotoku).

Wykład 2

Temat: Chód i wyznaczniki chodu

Receptory

1. Mechanoreceptory I, II, III rzędu - w zewnętrznej warstwie torebki stawowej, czas reakcji 60 ms. Kilkanaście receptorów pobudzonych w skórze daje odpowiedź 300 receptorów w korze mózgu.
   W środkowej warstwie II rzędu - czas odp. 80-90 ms.
   W wewnętrznej warstwie III rzędu w więzadłach, ścięgnach czas reakcji 120 ms.

2. Nocyceptory - receptory bólowe

3. Prioprioreceptory - w mięśniach, ścięgnach, torebce stawowej. Każdy ruch zapoczątkowany jest głową (gałką oczną). Prawidłowy chód kształtuje się na połowie 6-7 roku życia i mamy wówczas wszystkie krzywizny.

Środek ciężkości u osoby dorosłej przebiega sinusoidalnie do boku, musimy chodzić po linii prostej.

Wyznaczniki chodu:

1. Czynnik chodu typu „ruch cyrkla”

Każdy ruch końca nogi jest poprzedzony obrotem i przesunięciem się stawu biodrowego. Cała noga traktowana jest jako człon sztywny. Miednica przesuwa się po trajektorii złożonej z łuków koła
o promieniu równym długości nóg.

2. Obroty miednicą

Wielkość obrotów względem osi pionowej jest rzędu ±3˚ w czasie chodu z przeciętną prędkością 5km/h
i rośnie wraz ze wzrostem prędkości. Obroty te powodują wydłużenie długości kroku.

3. Przechyły miednicy

Biodro w czasie przenoszenia nogi znajduje się niżej niż w fazie podparcia. Obroty te powodują „spłaszczenie” łuków trajektorii ruchu środka miednicy.

4. Przemieszczanie kolana nogi opierającej się o podłoże

Ruch ten dodaje się do ruchów wymienionych uprzednio i powoduje dalsze „spłaszczanie” łuków trajektorii ruchu miednicy.

5. Przemieszczanie się kostki w fazie podparcia

Przed oderwaniem palców od podłoża kostka przemieszcza się do przodu i ku górze. Ten składnik ruchu nogi powoduje płynne przejście z fazy podparcia do fazy przenoszenia; udo i podudzie uzyskują prędkość początkową fazy przenoszenia.

6. Boczne ruchy miednicy

Ruchy te są spowodowane przenoszeniem ciężaru ciała przy stąpaniu z nogi na nogę. Częstotliwość ruchów jest równa połowie częstotliwości przemieszczeń pionowych miednicy.
W efekcie środek miednicy przemieszcza się w kierunku ruchu po torze sinusoidalnym.

Wyznaczniki chodu wg Degi:

1 - Ruch miednicy w pł. poprzecznej - dochodzi do obniżenia miednicy w nodze wykrocznej i w tył w nodze zakrocznej.

2 - Opadanie miednicy po stronie zakrocznej w pł. czołowej

3 - Ruch kolana, kolano wyprostowane, kontakt pięty z podłożem, przy pełnym obciążeniu stopy występuje 15^o zgięcia w kolanie. Staw skokowy, biodrowy i kolanowy w jednej linii.

4 - Ruch w stawie skokowym, obrót w osi kostek bocznych i stawach Choparta oraz stawach Listrfanka. Odbicie stopy (przodostopia i palucha) nazywamy propulsją stopy.

5 - Drugi wyznacznik kolana - gdy noga zostaje z tyłu znowu zginamy kolano nogi zakrocznej do 15^o - 20^o

6 - 3 wyznacznik miednicy - przemieszczanie miednicy w pł. czołowej

Wyznaczniki chodu wg Pery:

1. Faza podporowa (60% czasu jednego cyklu) - kontakt pięty z podłożem.
   - ekscentryczne hamowanie
   - ekscentryczne opuszczanie stopy aż do momentu zetknięcia się całej linii powierzchni z podłożem z jednoczesnym hamowaniem zgięcia stawu kolanowego amortyzującym chód
   - pełne obciążenie, staw biodrowy, kolanowy i skokowy znajdują się w jednej osi pionowej
   - przetaczanie stopy - ciężar ciała zostaje przejęty przez przodostopie

2. Faza przenoszenia (40% czasu jednego cyklu)
   - odbicie - stopa traci kontakt z podłożem i jednocześnie zaczyna się przenosić
   - przyspieszenie - kończyna zakroczna (znajdująca się z tyłu w stosunku do tułowia) przemieszcza się do przodu
   - przenoszenie właściwe - podudzie ustawione jest prostopadle do podłoża, a poszczególne stawy kończyny są w zgięciu
   - hamowanie - po wyprzedzeniu tułowia noga wykroczna prostuje się w stawie kolanowym przygotowując się do zetknięcia pięty z podłożem i przejęcia masy ciała w następnej fazie

Analiza chodu:

- Ruchy miednicy 4^o w przód i tył

- rotacja na zewnątrz nogi wykrocznej - 8^o

- obie stopy są lekko na zewnątrz - 5^o

- czworobok podparcia - środek ciężkości pada na czworobok podparcia

Amelia - brak kończyny

Fokomelia - zachowanie dłoni lub stopy bez zachowania kości długich

Syndaktylia - zrośnięcie palców (mięśniowe, kostne lub skórne)

Polidaktylia - dodatkowy palec

Brachydaktylia - grube i krótkie palce

Mikromelia - skrócenie kończyn z zachowaniem kości długich

---