Klucz do sprawdzianu ze średniowiecza

Nr zadania	Odpowiedź wersja A	Odpowiedź wersja B
1.	początek średniowiecza - 476 r. - upadek cesarstwa zachodniorzymskiego koniec średniowiecza - 1453 r. - zdobycie Konstantynopola przez Turków (koniec cesarstwa wschodniego)	• Jak brzmiała wersja łacińska? - medium aevum • Co oznaczała? - `wieki średnie' • Kto był jej autorem? - renesansowi humaniści • Dlaczego tak nazwano epokę? - dla podkreślenia, że epoka pomiędzy podziwianym przez renesansowych humanistów antykiem a jego odrodzeniem była okresem pośrednim, przejściowym, czasem upadku kultury i triumfu barbarzyństwa
2.	np. • religia - średniowieczna kultura europejska była głęboko związana z chrześcijaństwem - religią zdecydowanie wyznaczającą światopogląd epoki • łacina - warstwy wykształcone posługiwały się w całej chrześcijańskiej Europie jednym językiem, był to język Kościoła, elit i szkół; hegemonia łaciny dotyczyła zwłaszcza języka pisanego (piśmiennictwa) • feudalizm - w całej Europie panował taki sam system społeczno-polityczny z charakterystyczną hierarchią, oparty na zależności lennej • edukacja - jednolity był system edukacyjny obejmujący głównie szkoły przykościelne i przyklasztorne; zakładał siedem etapów nauczania	etap pierwszy - trivium (trójdroże) - gramatyka, retoryka i dialektyka etap drugi - quadrivium (czterodroże) - arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka
3.	Teocentryzm, czyli przekonanie, że przyczyną i ośrodkiem świata jest Bóg i dlatego On stanowi cel wszelkich działań człowieka, w fundamentalny sposób naznaczyło epokę średniowiecza i stanowi jej główny rys charakteru.	`Biblia ubogich' - książki obrazkowe (na zasadzie komiksu) ukazujące różne wątki z Biblii oraz cykle płaskorzeźb, malowideł albo witraży, których tematem były wydarzenia biblijne lub dzieje świętych
4.	np. • Istnienie Boga można logicznie udowodnić - św. Tomasz starał się w sposób logiczny uzasadnić prawdy wiary. Uważał, w duchu scholastycznym, że istnienie Boga nie jest kwestią wiary, lecz rozumu, i znalazł na Jego istnienie pięć naukowych dowodów. • Wszystkie byty tworzą hierarchię - filozof stworzył hierarchię bytów, na której szczycie znajdował się Bóg, niżej aniołowie, następnie człowiek - panujący nad zwierzętami i materią. • Duch jest tym, co ożywia materię, która sama w sobie jest potencją. Szczególnym bytem, złożonym z tych dwóch pierwiastków: duszy i ciała, jest człowiek.	np. • fundamentalną cechą natury ludzkiej jest dualizm - człowiek jest ze swej natury rozdarty między grzesznym, związanym z materią i zaspokajaniem ziemskich potrzeb ciałem, a wieczną duszą, kierującą się ku Bogu • poznanie Boga dokonuje się w akcie iluminacji - nie ma innego sposobu poznania Go, jak tylko poprzez osiągnięcie stanu oświecenia, które otrzymuje się jako łaskę boską • zbawienie jest darem od Boga - zbawienie osiąga się niezależnie od ludzkich uczynków, nie można na nie zasłużyć
5.	A. kościół w Tumie - styl romański B. ołtarz Wita Stwosza - styl gotycki	A. Sąd Ostateczny Hansa Memlinga - styl gotycki B. Piękna Madonna z Krużlowej - styl gotycki
6.	D.	B.
7.	Bogurodzica - Matka Boska; Gospodzin - Pan; zwolena - wybrana; zyszczy - pozyskaj	Bogurodzica - dawna forma wołacza; zyszczy - dawna forma trybu rozkazującego; spuści - dawna forma trybu rozkazującego; napełń - dawna forma trybu rozkazującego
8.	Bulla gnieźnieńska	Księga henrykowska
9.	• danse macabre - taniec śmierci - upersonifikowana śmierć prowadzi w tanecznym korowodzie przedstawicieli różnych stanów, grup społecznych - Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią • deesis - kompozycja przedstawiająca trzy postacie: pośrodku Chrystusa, po bokach pośredników: Matkę Boską i Jana Chrzciciela - Bogurodzica • chansons de geste - pieśni o czynach - historie o wspaniałych czynach rycerzy i władców - Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu	• Stabat Mater - `Stała matka boleściwa', przedstawienie cierpiącej Matki Boskiej pod krzyżem - Lament świętokrzyski • literatura parenetyczna - utwory kształtujące określone wzory postępowania związane z odgrywaniem ważnych w średniowieczu ról społecznych: władcy, rycerza, świętego • hagiografia - żywoty świętych - Legenda o św. Aleksym
10.	Matka Boska została przedstawiona w pełni swej ludzkiej kondycji - jako cierpiąca kobieta, której zabijają dziecko. Zwraca się do wszystkich ludzi z prośbą o współczucie, odwołuje się do wspólnoty wszystkich matek i ma pretensje do anioła Gabriela, że nie powiedział jej, jak wielkie cierpienie ją czeka.	apostrofy do: wszystkich ludzi, syna (Chrystusa), anioła Gabriela, wszystkich matek
11.	Aleksy był zamożnym człowiekiem. Wyrzekł się swojego majątku i pozostawił młodą piękną żonę, nie skonsumowawszy małżeństwa. Początkowo mieszkał pod kościołem, cierpiąc głód i chłód, następnie przez 16 lat przebywał nierozpoznany pod schodami rodzinnego domu, jako żebrak, przez co umartwiał się nie tylko pod względem fizycznym, lecz także psychicznym.	Św. Aleksy umarł po 16 latach przebywania pod schodami swojego rodzinnego domu. W całym Rzymie zaczęły - bez niczyjego udziału - bić dzwony. Hierarchom kościelnym poszukującym ciała świętego właściwe miejsce wskazało dziecko jako osoba niewinna. Od zwłok rozchodziła się woń, która uzdrawiała chorych. Kartkę ze spisanym życiem Aleksego mogła wyjąć z jego dłoni wyłącznie żona.
12.	Gall Anonim, Wincenty Kadłubek, Janko z Czarnkowa, Jan Długosz	Gall Anonim, Wincenty Kadłubek, Janko z Czarnkowa, Jan Długosz
13.	B.	B.
14.	subiektywne wypowiedzi uczniów	subiektywne wypowiedzi uczniów

Autor: Magdalena Lotterhoff

---