1) Przedstaw najważniejsze zagadnienia, którymi zajmuje się makroekonomia

Makroekonomia bada funkcjonowanie gospodarki narodowej jako całości i jej poszczególnych cześci. Zajmuje się procesami: rozwoju gospodarczego, bezrobocia, inflacji, efektów handlu zagranicznego.

OBSZAR BADAWCZY MAKROEKONOMII:

- bada ogólny poziom cen w celu okreslenia jaka jest inflacja

- analizuje rozwój gospodarczy (wzrost recesja)

- ogólny poziom zatrudnienia badana w celu określenia bezrobocia

- bada poziom produkcji i dochód narodowy

- bada jak polityka monetarna i fiskalna państwa wplywa na ogólny poziom cen, dochodów, produkcji, zatrudnienia.

- bada efekt stos. gosp. z zagranica gdyż ujemny rezultat nie sprzyja rozwojowi kraju

- bada zachowanie państwa jako podmiotu gospodarczego

- bada długookresowy wzrost gospodarczy i wahania krótkoterminowe

- zagadnienia polityki budżetowej

- zagadnienia polityki pieniężnej

Makroekonomia nie zajmuje się detalami, takimi jak: relacja ceny chleba do ceny mleka czy relacja popytu i podaży na konkretnym rynku, lecz ogólnymi problemami tj: wzrost dóbr, usług czy st. inflacji

Do czego przydaje się makroekonomia?

- do prowadzenia dobrej polityki ekonomicznej

- dobrze stosowana, ma bardzo duży wpływ na poprawę dobrobytu w kraju

Zastosowanie makroekonomii

- pomaga politykom w podejmowaniu decyzji dotyczących tego, co należy uczynić w celu odsunięcia niebezpieczeństwa recesji, a gdy już ona nastąpi, co zrobić by była ona jak najkrótsza i najłagodniejsza

- pomaga w utrzymaniu inflacji na niskim, stabilnym poziomie, bez wywoływania krótkookresowych niestabilności gospodarczych

- mówi, w jaki sposób istotne zmiany polityki wpływają na typy dóbr wytwarzanych w gospodarce

3) Przedstaw definicje: produktu narodowego brutto i netto, dochodu narodowego, dochodów osobistych i dochodów osobistych do dyspozycji oraz wskaż, który z nich najlepiej charakteryzuje poziom rozwoju gospodarczego.

Mierniki makroekonomiczne - służą do pomiaru (oceny) ogólnej sytuacji gospodarczej, przedstawienia jej aktualnego stanu. Do najczęściej używanych mierników makroekonomicznych zaliczamy: PKB, stopa bezrobocia, stopa inflacji, a szerzej:

-miary poziomów tempa ogólnej produkcji krajowej (PNB, PNN, PKB)

-miary siły nabywczej konsumentów przed i po opodatkowaniu (DN, DR, DO)

-miara trudności znalezienia pracy przez ludność (stopa bezrobocia)

-miara trwałego wzrostu ogólnego poziomu cen w gospodarce (stopa inflacji)

-miara stosunków gospodarczych z zagranicą (kursy walutowe, handel)

Najczęstszym miernikiem oceny gospodarki jest dochód narodowy, a w makroekonomii jednym z najważniejszych mierników jest poziom stopy życiowej.

Produkt narodowy brutto P N B

Jest to pieniężny wskaźnik bieżącej wartości rynkowej wszystkich dóbr i usług finalnych, wytworzonych w gospodarce w danym okresie, przez czynniki wytwórcze znajdujące się na terenie danego kraju, niezależnie od tego kto jest ich wlaścicielem.

PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług.

Do PNB nie wlicza się transferów rzeczowych i pieniężnych.

PNB=PKB + dochody netto z tytulu wlasności lub pracy za granicą

PNB oblicza się: w przestrzeni (per capita) i w cenach bierzących

PNBnom - mierzy się go w cenach bieżących (takich które istnialy w okresie gdy osiągano skladające się na PNB dochody, czyli ceny zawierające inflacje)

PNBreal - mierzy się go w cenach stalych. Koryguje on nom.PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie okreslanym jako rok bazowy.

Produkt krajowy brutto P K B

Pienieżny wyraz wartości rynkowej dóbr i uslug finalnych wytworzonych przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest właścicielem.

PKB=PNB - dochody netto z tytulu wlasności lub pracy za granicą

PKB oblicza się w cenach rynkowych (z uwzglenieniem podatków pośrednich); lub w cenach czynników wytwórczych (bez _,,_ )

Produkt narodowy netto P N N

Równa się produktowi narodowemu brutto, pomniejszonemu o odpisy amortyzacyjne przeznaczone na odtworzenie majątku trwałego przedsiębiorstw.

PNN = PNB - amortyzacja PNN jest lepszym miernikiem wzrostu produkcji niż PNB i stanowi 89-92 % PNB

Różnica pomiędzy PNB a PKB :

W odróżnieniu od PNB, PKB nie uwzględnia wymiany międzynarodowej ( w PNB dochodzi handel zagraniczny)

PNB= PKB + Nx Nx (export - import)

Wartość dodana

Stanowi przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji. Jest tworzona na każdym etapie przetwórstwa zmierzajacego do wytworzenia dobra finalnego.

Dochód narodowy D N

Obejmuje całość dochodów wypłacanych za wykorzystanie czynników produkcji (kapitał, ziemia, praca) w określonym czasie ich właścicielom. Suma procentów rent, plac oraz niespodziewanych zysków przedsiebiorstw. DN jest równy calkowitym kosztom produkcji dóbr i uslug zawartych w PNN.

Znając dochód narodowy , nie wiemy jeszcze, ile zarabiają konsumenci. Tę pozycję rachunku ogólnonarodowego stanowią dochody osobiste.

Dochody osobiste D O

Są częścią dochodu narodowego, która jest wypłacana poszczególnym jednostkom w odróżnieniu od sum wypłacanych przedsiębiorstwom. Obrazują konsumpcje spoleczeństwa dzis i w przeszlości.

DO = DN - niepodzielne zyski przedsiebiorstw

Z informacji o dochodach osobistych nie wynika wcale, ile pieniędzy ma ludność do wydania.

Dyspozycyjne dochody osobiste D O D

Dochody osobiste pomniejszone o kwotę podatków osobistych, a także o kwotę opłat nie podatkowych.

DOD = DO - podatki osobiste i inne osobiste oplaty niepodatkowe (mandaty grzywny kary oplaty administr)

Metody obliczania podstawowych mierników ekonomicznych

Produkt Narodowy Brutto - może być obliczany za pomocą dwóch metod:

a) podejścia wydatkowego

Polega ona na sumowaniu wartości pieniężnej wszystkich produktów finalnych. Zgodnie z tym założeniem aby obliczyć PNB należy dodać do siebie wydatki ponoszone przez: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa prywatne, przedsiębiorstwa publiczne i agendy władzy regionalnej, sektor międzynarodowy.

PNB = C + I + G + Nx

b) metoda dochodowa - zasobowa

Polega na sumowaniu płatności dochodowych wypłacanych właścicielom czynników produkcji za ich wykorzystanie w procesie produkcji dóbr i usług. Inaczej można powiedzieć, że jest to opłacenie kosztów zasobów, które praktycznie występują w postaci: wynagrodzeń pracowników, dochodów właścicieli przedsiębiorstw, którzy podejmując określone ryzyko są jednocześnie pracownikami własnego przedsiębiorstwa, dochodów osobistych z rent, zysków przedsiębiorstw. Metoda ta uwzględnia także dwa czynniki generujące płatności dochodowe na rzecz dostawców zasobów: pośrednie podatki od przedsiębiorstw, amortyzację - odpisy na zużycie kapitału.

Wady miernika PKB:

1. Nie ujmuje on produkcji, która nie jest przeznaczona na rynek czyli np. pomidory wytworzone i skonsumowane przez farmera, prace przy zieleni wokół domu prywatnego.

2. Nie ujmuje on rezultatów gospodarki „szarej” i „czarnej”. Jest to gospodarka „cieni” obejmująca nielegalne i legalne rodzaje działalności.

3. PKB nie ujmuje czasu wolnego, który jest dobrem poszukiwanym przez społeczeństwo podobnie jak żywność, obuwie.

4. Nie obejmuje renty konsumenta, dotyczącej dóbr trwałych, które już posiadamy w gospodarstwie domowym.

5. PKB ujmuje produkcję tzw. antydóbr: zanieczyszczeń, armat, czołgów, broni, papierosów

6. Nie ujmuje uslug bezplatnie wykonanych dla osob najbliższych

Ekonomiści próbują modyfikować PKB, aby adekwatnej odzwierciedlać poziom życia obywateli - służy temu miernik dobrobytu ekonomicznego netto uwzględniający przy obliczaniu PNB nierynkowe dobra i straty w celu ustalenia lepszej miary jakości życia i dobrobytu społecznego. Miara ta odejmuje z PKB pewne nieuwzględnione koszty obniżania poziomu życia ludzi: zanieczyszczenie środowiska, hałas itp. Wyklucza z PKB niektóre usługi pośrednie np. ochronę policyjną, przeciwpożarową. Dodaje do PKB niektóre pozycje np. pracę w gosp. domowym.

4) Zaprezentuj model Simple Economy w układzie prostej gospodarki oraz w układzie rozszerzonym, uwzględniającym działanie w niej wielu podmiotów gospodarczych.

Model Simple Economy jest modelem prostej gospodarki. tj, nie występuje w niej handel zagraniczny i państwo nie ingeruje w procesy gospodarcze i nie jest przedmiotem gospodarowania. W takiej sytuacji gospodarkę można opisać: Y ≅ C + S gdzie:

Y - wartość PKB, odpowiadającego wartości dochodów gosp. dom.

C - wydatki konsumpcyjne gosp.dom.

S - oszczędności

Oszczędności, jako nie skonsumowana cześć dochodu narodowego wynoszą: S ≅Y - C

Oszczędności stanowią nie skonsumowaną część dochodu PKB i wpływają ograniczająco na dalsze tempo wzrostu gospodarczego. W tym momencie naruszona zostaje równowaga gospodarcza. Aby utrzymać równowagę gospodarczą, należałoby przetransformować oszczędności w inwestycje. Jeżeli natomiast Y będziemy chcieli w całości przeznaczyć na zakup finalnych dóbr konsumpcyjnych C i finalnych dóbr inwestycyjnych I, to: Y ≅ C + I

Uwzględniając tożsamości Y ≅C+S i Y ≅C + I otrzymamy:

Y ≅ C + S ≅ C + I S ≅ I

Oznacza to, że w każdym przypadku oszczędności musza być równe inwestycjom. Należy podkreślić, ze wykazaliśmy jedynie, ze faktyczne oszędności są równe faktycznym inwestycjom.

W zlożonym modelu simple economy uwzgledniamy handel zagraniczny i państwo jako podmiot gospodarczy. Wtedy PKB Y, analizowany już jako PNB , będzie opisywany przez tożsamość:

Y ≅ C + I + G + Nx gdzie:

G - wydatki państwa ( wydatki rządowe na zakup dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych)

Nx- saldo handlu zagranicznego tj. eksport minus import, ale przyjmujemy, że Nx = 0

Wprowadzamy miernik DOD - Yd, który odpowiada dochodom gospodarstw domowych osiągniętych w kraju i zagranicą, pomniejszonym o podatki i inne płatności niepodatkowe, powiększonym zaś o transfery płynące do gospodarstw domowych i sektora prywatnego, czyli

Yd ≅ Y + R - T gdzie:

Yd - dochody gospodarstw domowych

R - transfery (płyną z państwa do gosp.dom: emerytury i zasiłki, subwencje, dotacje). Płatności transferowe nie powiększają rozm- iarów dochodu narodowego, ani rozmiarów wytworzonej produkcji

T - podatki i płatności nie opodatkowane

Suma wydatków konsumpcyjnych C i oszczędności S musi odpowiadać agregatowi Yd , bo wydawać i oszczędzać można tylko dochody, którymi dysponujemy. W związku z tym: Yd ≅ C + S

Ogólna równowagę gospodarczą zapewnia nam następująca tożsamość:

C + I + G + Nx ≅ Y ≅ Yd + ( T - R) ≅ C + S + ( T - R )

Warunkiem zaistnienia tożsamości S ≅ I jest spełnienie podstawowej tożsamości, która z kolei zależy od zachowania następujących warunków, a mianowicie : Nx = 0 i G = T - R

5) Przedstaw model prosty „okrężny przepływu dochodów i wydatków” i uzasadnij w oparciu o ten model trzy sposoby mierzenia rozmiarów działalności gospodarczej w skali makroekonomicznej.

Analizowana jest tu sytuacja gospodarki zamkniętej, nie uwzględniającej wpływów państwa i handlu zagraniczn.

Gosp.dom. kupują dobra wytworzone przez przedsiebiorstwa i sprzedają wytworzone czynniki produkcji (praca)

Dochody otrzymane ze sprzedaży czynników produkcji, umożliwiają dokonywanie zakupów.

Przedsiebiorstwa otrzymują przychody ze sprzedaży wytworzonych produktów, mogą kupować na rynku czynników produkcji, to co oferują gosp. domowe.

Ponieważ nie uwzględnia się tu przypływów i odpływów, więc:

• Zakłada się, że gospodarstwa domowe wydają całe swoje dochody na rynku produktów i usług, zaraz po ich otrzymaniu;

• P-stwa sprzedają wszystkie swoje produkty gospodarstwom domowym, zaraz po ich wytworzeniu

Warunek równowagi dla tego modelu: A = Y

(A - globalny popyt; Y - globalna podaż) (Y=C)

Wg tego modelu, rozmiary działalności można mierzyć na 3 sposoby:

1/ przez liczenie wartości wytworzonych dóbr i usług

2/ przez liczenie dochodów czynników produkcji

3/ przez liczenie rozmiarów wydatków na dobra i usługi

6) Przedstaw model rozszerzony „ okrężnego przepływu dochodów i wydatków” i przedstaw w oparciu o ten model równanie globalnego zagregowanego popytu.

Obieg ten uwzględnia istnienie rynków finansowych oraz występowanie obiegu dwóch strumieni - oszczędności i inwestycji.

Oszczędności (S) -

Powodują, że nie wszystkie wytworzone dobra i usługi zostaną sprzedane (globalny popyt będzie mniejszy od podaży). P-stwa będą zmniejszały produkcję, dostosowując ja do rozmiarów popytu. To z kolei oznacza zmniejszenie zapotrzebowania firm na czynniki produkcji - zmniejszają się dochody gospodarstw domowych a tym samym dalszemu odgraniczeniu ulegnie globalny popyt.

Oszczędności stanowią odpływ części dochodu z obiegu.

Inwestycje (I) -

Rekompensują efekty odpływu. Inwestycje to zakup dóbr kapitałowych. Mogą mieć one charakter zamierzony (przewidywane zakupy) lub niezamierzony, gdy dobra wyprodukowane na sprzedaż, nie znalazły nabywcy. Dopływem do obiegu są inwestycje zamierzone.

Warunek równowagi S = I

Podatki (T) - stanowią odpływ siły nabywczej z obiegu. Z uzyskanych dochodów rząd może dokonać zakupu dóbr i usług niezbędnych do realizacji określonej polityki gospodarczej (wydatki rządowe G).

Jednocześnie z osiągniętych dochodów, rząd finansuje transfery osób prywatnych, np. zasiłki (transfery rządowe R).

Export (N) - stanowi dopływ do obiegu, gdyż wyprodukowane w kraju towary, za których wytworzenia zapłacono właścicielowi czynników produkcji, są wywożone za granicę. Dochody uzyskane z tego tytułu są elementami globalnego popytu, produkty zaś nie stanowią części globalnej podaży.

Import (Q) - jest odpływem z obiegu, gdyż gospodarstwa domowe wydają część swoich dochodów na zakup dóbr wytwarzanych poza granicami kraju, co oznacza zmniejszenie popytu na dobra krajowe.

Warunek równowagi

A = C + I + G + R + N_X A = Y, Nx = X - Q

S + T + Q = I + G + R + X

7) Wyjaśnij pojęcie krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji oraz przedstaw graficznie prostą liniowa funkcję konsumpcji w porównaniu do krzywej obrazującej sytuację, w której cały dochód jest konsumowany.

Globalny popyt konsumpcyjny zależy od dochodów rozporządzalnych gospodarstw domowych, w związku z tym, wzrost dochodów powoduje wzrost popytu konsumpcyjnego.

Cały otrzymany dochód gospodarstwa domowe dzielą na część przeznaczoną do konsumpcji i na oszczędności Y= C + S

Ostateczny podział dochodów zależy od :

krańcowej psychologicznej skłonności do konsumpcji (c), będącej częścią dodatkowej jednostki dochodu, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na powiększenie konsumpcji

kańcowej psychologicznej skłonności do oszczędzania (s), będącej częścią dodatkowej jednostki dochodu, którą gospodarstwa domowe przeznaczą na powiększenie oszczędności

c + s = 1

Funkcja konsumpcji C = ĉ + cY

Ĉ - konsumpcja autonomiczna, niezależna od dochodu rozporządzalnego, związana ze stałymi wydatkami (podatki, czynsze)

Jest to sytuacja hipotetyczna, w której cały dochód gospodarstw domowych jest konsumowany (c=Y).

Krańcowa psychologiczna skłonność do konsumpcji = 1;

Krańcowa psychologiczna skłonność do oszczędzania = 0

Konsumpcja zależy od dochodu, Wyższemu poziomowi dochodu odpowiada wyższy poziom konsumpcji

Nachylenie prostej mówi jak zmienia się konsumpcja wraz ze zmiana dochodu. Nachylenie prostej c przy dochodzie Y₀ (bieżący dochód) - cały dochód przeznaczany jest na konsumpcję a s = 0.

Przy wielkości dochodu mniejszej od Y₀, występuje zjawisko ujemnych oszczędności, gospodarstwa domowe finansują wówczas bieżącą konsumpcję z oszczędności nagromadzonych wcześniej lub na bazie kredytu.

Dochód = konsumpcja + oszczędności (C = ĉ + cY)

Oszczędności = dochód - wydatki konsumpcyjne (S = - ĉ + sY)

8) Wyjaśnij pojęcie krańcowej psychologicznej skłonności do oszczędności oraz przedstaw graficznie funkcje oszczędności.

Zwiększenie rozmiarów dochodu, ponad Y₀, umożliwia przeznaczenie części otrzymywanego dochodu na oszczędności.

Dochód = konsumpcja + oszczędności (C = ĉ + cY)

Oszczędności = dochód - wydatki konsumpcyjne (S = - ĉ + sY)

Funkcja oszczędności (S = - ĉ + sY)

Psychologiczna skłonność do oszczędności równa się skłonności do inwestycji sY = iY

Mnożnik inwestycyjny jest współczynnikiem określającym o ile wzrośnie dochód Y w wyniku zrealizowania nowych inwestycji.

9) Przedstaw funkcję zagregowanego popytu, wyjaśniając jednocześnie znaczenie zawartych w niej wielkości autonomicznych.

Zagregowany popyt jest sumą popytu konsumpcyjnego i popytu inwestycyjnego oraz popytu wywołanego podatkami rządowymi i transferami rządowymi.

Pierwszym elementem zagregowanego popytu jest popyt konsumpcyjny, czyli nabywanie dóbr i usług przez gospodarstwa domowe. Zależy głównie od dochodów, którymi dysponują gospodarstwa domowe. Wiadomo, że cały dochód podzielony jest na część przeznaczoną do konsumpcji i na oszczędności. Jednak ostateczny podział dochodu zależy od wielkości krańcowej, psychologicznej skłonności do konsumpcji i ...do oszczedności.

Drugim elementem zagregowanego popytu jest popyt inwestycyjny, czyli zamierzone przez przedsiębiorstwa powiększa dóbr kapitałowych. Możemy przyjąć, że popyt inwestycyjny jest autonomiczny, czyli jest wielkością stałą, niezależną od rozmiarów dochodów. AD = C + I + G + Nx (z kreskami - autonomiczne)

Kolejne elementy zagregowanego popytu, a więc wydatki rządowe i transfery bardziej zależą od charakteru polityki prowadzonej przez rząd niż od wielkości dochodu.

10) MNOŻNIK INWESTYCYJNY

Mnożnik inwestycyjny jest współczynnikiem określającym o ile wzrośnie dochód Y w wyniku zrealizowania nowych inwestycji.

Oznacza to, że pewien wzrost inwestycji implikuje zwielokrotniony wzrost dochodu. W przypadku zmniejszania inwestycji działanie mnożnika wywoła zwielokrotniony spadek tego dochodu. Działanie efektu mnożnika tłumaczy się tym, że inwestycje tworzą popyt na dobra kapitałowe.

Obliczanie mnożnika ma sens w warunkach stałej skłonności do konsumpcji oraz z zastrzeżeniem, że proces mnożnikowy nie jest hamowany przez barierę w pełni wykorzystanych czynników produkcji.

Im mniejsza krańcowa skłonność do konsumpcji, tym wartość mnożnika niższa i odwrotnie.

1. efekty mnożnikowe nie występują, jeśli cały wzrost dochodów zostanie zaoszczędzony,

2. ponieważ tylko część dochodu przeznaczona jest na konsumpcję efekt mnożnikowy określonego wydatku będzie stopniowo wygasał,

3. jednorazowy wydatek inwestycyjny spowoduje tylko okresowe zwiększenie D_N.

Jeśli dochód ma się zwiększać należy stale podnosić poziom inwestycji.

Mnożnik unaocznia, że wzrost oszczędności prowadzi do jego obniżenia, a spadek mnożnika oznacza spadek dochodu narodowego i produktu narodowego brutto.

11) KONSUMPCJA . Prosta i odroczona funkcja konsumpcji.

Funkcja konsumpcji

C - poziom konsumpcji

- konsumpcja stała (stałe wydatki np. czynsze)

c - psychologiczna końcowa skłonność do konsumpcji

Y - uzyskiwany poziom dochodu

ODROCZENIE ROBERTSONA - przedział czasowy między uzyskaniem dochodu Y a zaplanowanym jego wydatkowaniem na faktyczne zakupy (Z).

ODROCZENIE LUNDBERGA - przedział czasowy między zakupami gosp.dom. a zaoferowana przez producenta podażą. Wynika z przewidywań i oczekiwań przedsiebiorców

ODROCZENIE: PRODUKCJA - DOCHÓD - przedział czasowy między przychodami przedsiębiorstw z produkcji (Q) i opłatą czynników tej produkcji w postaci dochodu (Y).

Odroczona funkcja konsumpcji oznacza, że konsumpcja w okresie t odnosi się do dochodu z poprzedniego okresu. Zjawisko to może występować dlatego, że konsumenci najczęściej odkładają swój dochód, aby go wydawać w następnych okresach.

12. TRZY KONCEPCJE OROCZONEJ KONSUMPCJI W CZASIE:

(ukierunkowane na przyszlośc, czyli takie gdzie najważniejszym aspektem tego rodzaju terii jest przekonanie ze zarówno bieżący jak i przyszly dochód wplywa na konsumpcje.

TEORIA KONSUMPCJI I OSZCZĘDNOŚCI ZWIĄZANA Z CYKLEM ŻYCIA

Teoria ta oznacza, że oszczędności z okresu aktywności zawodowej mają zagwarantować konsumpcję na stare lata.

Teoria przyjmuje założenia:

a) konsumpcja jest rowna w kazdym okresie zycia

b) konsumpcja nie jest mechanizmem związanym z wydawaniem bieżącego dochodu,

c) konsumpcja całego życia jest równa dochodowi życia.

TEORIA KONSUMPCJI ZWIĄZANA Z CIĄGLYM DOCHODEM

Friedman i Watts uważają, że konsumpcja jest funkcją „permanentnego” dochodu, co oznacza, że bieżące wydatki na konsumpcję zależą od kompleksu decyzji podjętych w różnych momentach. Podstawowym zagadnieniem teorii konsumpcji związanej z ciągłym dochodem jest określenie kategorii ciągłego dochodu. Teoria ciągłego dochodu w zachowaniach konsumpcyjnych argumentuje, że konsumpcja jest proporcjonalna do ciągłego dochodu.

gdzie C - konsumpcja,

c - krańcowa skłonność do konsumpcji,

Y^P - ciągły dochód do dyspozycji.

Oznacza to, że wzrost dochodu np. o 5% podnosi konsumpcję również o 5%.

HIPOTEZA WZGLĘDNEGO DOCHODU (EFEKT RYGLA / EFEKT ZAPADKI W PROCESIE KONSUMPCJI)

Mówi ona, że bieżąca konsumpcja zależy nie tylko od bieżącego dochodu, lecz także od historii dochodu.

Jeżeli dochód obniży się relatywnie do dochodu przeszłego to jednostka ta nie zechce rezygnować z osiągniętego już poziomu życia i zaciągnie kredyt lub dokona zakupów ratalnych, aby utrzymać swój dotychczasowy standard konsumpcyjny.

W procesie zmian dochodu wydatki konsumpcyjne gosp.dom. zmieniają się stopniowo, a więc wzrastający poziom dochodu powoduje tylko stopniowy wzrost konsumpcji.

Procesy produkcyjne dostosowujące się do zmian dochodów społeczeństwa, wykazują określone opóźnienia czasowe co może wywołać zjawiska inflacji i bezrobocia. I z tym problemem pojedyncza firma nie potrafi walczyć, więc państwo wkracza ze swoimi instrumentami polityki stabilizującej.

13) INWESTYCJE W TEORII EKONOMII

Inwestycje to wydatki na dobra kapitałowe. Na pytanie: co określa inwestycje, klasycy odpowiadali, że oszczędności, ortodoksyjni keynesiści wręcz odwrotnie - że to inwestycje określają oszczędności.

W teorii klasycznej równowagę między I a S ustala się przez zmianę stopy %, dostosowując popyt na inwestycje do podaży kapitału, która jest wynikiem oszczędzania. Zmiany stopy procentowej są zauważone przez: giełdę, rentierów, bankierów. W teorii keynesowskiej inwestycje zrównuje się z oszczędnościami przez takie zmiany w dochodzie narodowym, że przy danej skłonności do oszczędzania inwestycje = oszczędnościom. Tym problemem interesuje się całe społeczeństwo, co dowodzi, że poziom inwestycji zależy od określonej skłonności do oszczędzania.

W teorii ekonomii wymienia się różne zjawiska ekonomiczne, określające poziom inwestycji (poziom wydatków na dobra kapitałowe):

1) J. M. Keynes uważał, że to ilość pieniądza wpływa na poziom inwestycji przez stopę procentową

2) Poza tym Keynes sądził, że o poziomie inwestycji decyduje też marginalna stopa produkcyjności kapitału.

3) Neokeynesiści z kolei nie w pełni zgadzają się z poglądami Keynesa, twierdząc, że o poziomie inwestycji decyduje psychologia zachowań przedsiębiorców, bowiem zawsze będą oni inwestować po to, aby osiągnąć zyski w przyszłości.

4) O wydatkach inwestycyjnych może decydować tzw. paradoks oszczędzania. Polega on na tym, że wzrost tendencji do oszczędzania doprowadza do spadku mnożnika, ten zaś wpływa na zmniejszanie się dochodu, co z kolei musi spowodować obniżenie się poziomu oszczędności. Czyli wzrost tendencji do oszczędzania może prowadzić do spadku poziomu oszczędności. Natomiast, gdy zmniejszają się oszczędności, inwestycje również się obniżają.

14) ZASADA AKCELERACJI

Wzór A = C + I wyraża zagregowany popyt, w którym wydatki na dobra inwestycyjne I stanowią przeciętnie 15 - 20% wpływu wydatków inwestycyjnych na konsumpcję i dochód dowodzi mnożeniu, zjawisko zaś wpływu wydatków konsumpcyjnych na wydatki inwestycyjne wyjaśnia zasada akceleracji. Mnożnik działa przy rezerwach siły roboczej i wolnych mocach produkcyjnych, natomiast akcelerator zaczyna oddziaływać wtedy, gdy te rezerwy się wyczerpią. Zasada akceleracji (akcelerator) polega na tym, że zmiana popytu konsumpcyjnego wywołuje o wiele szybsze zmiany popytu inwestycyjnego , przy czym zmiany te mogą być wielokierunkowe, o zróżnicowanej amplitudzie.

15) INWESTYCJE

INWESTYCJE TRWALE PRZEDSIEBIORSTW. POZADANY ZASÓB KAPITALU

Maszyny, wyposażenie i budynki używane w procesie produkcji dóbr i usług stanowią zasób kapitału trwałego przedsiębiorstw. Inwestycje trwałe przedsiębiorstw to wydatki mające na celu utrzymanie lub wzrost tego zasobu. Podejmowane są one przede wszystkim w celu dostosowania aktualnego zasobu kapitału do poziomu pożądanego. Pożądany zasób kapitału zależy przede wszystkim od wielkości zapotrzebowania na produkty przedsiębiorstwa w przyszłości, a więc od poziomu przyszłej produkcji oraz różnicy między marginalną produkcyjnością kapitału a kosztem jego pozyskania do użytkowania. Istnieje kilka sposobów określenia pożądanego zasobu kapitału.

A) Metoda DCF. Metoda ta jest oparta na dyskontowaniu pierwotnego poziomu zysków z nowych maszyn według zmiennej stopy przychodu.

B) Metoda stałego okresu spłaty. Według tej metody poziom I zalezyod okresu spłaty, przy czym okres ten jest z góry ustalony.

C) Określenie pożądanego zasobu kapitału według kosztu użytkowania kapitału.

D) Metoda określenia pożądanego zasobu kapitału za pomocą hipotezy elastycznego akceleratora. Zakłada ona, że firmy zmierzają w każdym okresie do wypełnienia części swej luki pomiędzy pożądanym a aktualnym zasobem kapitału.

E) Mechanizm zwiększania zasobu kapitału według R. Alcena. Wniosek wynikający z tej metody: inwestycje są określone przez współczynnik, będący stałą częścią osiągniętego w danym roku przyrostu produkcji.

INWESTYCJE MIESZKANIOWE

Inwestycje mieszkaniowe, stanowiące budowy jedno- i wielorodzinnych domów mieszkalnych, charakteryzują się wahaniami, które wynikają z ich dostosowania się do cyklicznego rozwoju gospodarki. W okresie recesji inwestycje mieszkaniowe maleją, w okresie zaś poprawy koniunktury rosną. Mieszkania są traktowane jako jedna z form aktywów kapitałowych o długim okresie trwania. Ich wielkość zależy głównie od popytu na istniejący zasób mieszkaniowy. Ponieważ zasób mieszkaniowy w danym momencie można traktować jako stały, więc cena mieszkań zależy głównie od popytu. Z kolei położenie krzywej popytu zależy od:

• zamożności społeczeństwa,

• realnych dochodów z innych form aktywów,

• realnych dochodów netto właścicieli mieszkań.

Cena równowagi aktywów mieszkaniowych jest determinowana przez punkt przejścia krzywej podaży (zasobu mieszkaniowego) i popytu. Cena aktywu mieszkaniowego jest ceną typowego domu lub mieszkania, która jest określana w danym momencie przez rynek. Podaż nowych mieszkań jest funkcją ich ceny. Im wyższa cena, tym większa podaż nowych mieszkań, czyli wzrost zasobu mieszkaniowego. Długookresowa równowaga budownictwa mieszkaniowego występuje, gdy tempo budowy mieszkań równa się z tempem zużywania się mieszkań przy stałej populacji zamożności Gdy zwiększa się zamożność i populacja społeczeństwa, inwestycje budowlane netto są większe od 0, zapewniają więc zaspokojenie nowego popytu mieszkaniowego.

INWESTYCJE W ZAPASY.

Zapasy są gromadzone przez firmy w celu zapewnienia ciągłości produkcji i sprzedaży. Firmy na ogół dbają o zachowanie pewnego pożądanego stosunku zapasów surowców, produkcji w toku i wyrobów gotowych oczekujących na sprzedaż do wartości sprzedaży finalnej. Stosunek ten zależy od kilku czynników Są nimi:

1. koszt realizacji zamówień nowych oraz szybkość ich dostaw,

2. niepewność popytu i jego wahania,

3. poziom sprzedaży,

4. stopa procentowa.

Inwestycje w zapasy mogą być wysokie w dwóch przypadkach:

• gdy sprzedaż jest zbyt niska, firmy są zmuszane do gromadzenia nie sprzedanych zapasów, które są nieoczekiwanymi inwestycjami w zapasy;

• gdy firmy planują odbudowę zmniejszonych zapasów, występują inwestycje przewidziane.

W odróżnieniu od innych składników inwestycji zapasy mogą być ujemne. Firmy mogą obniżać stan swoich zapasów.

16) CYKL KONIUNKTURALNY.

W teorii ekonomii przyjęto nazywać cyklem koniunkturalnym okres od jednego kryzysu do nowego kryzysu. Zdaniem Marksa klasyczny cykl koniunkturalny trwa 10 - 12 lat i składa się z trzech faz:

• kryzysu, depresji

• ożywienia

• rozkwitu (prosperity).

Inaczej przyczyny kryzysu i cyklicznego rozwoju gospodarki próbuje wyjaśnić Keynes. Twierdzi, że kryzysy gospodarcze są wynikiem psychologicznych zachowań się konsumentów, którzy nie są skłonni wydać całego swojego dochodu, czyli określoną jego część oszczędzają. Jak wynika z istoty mnożnika, wzrost oszczędności prowadzi do jego obniżenia, spadek zaś mnożnika oznacza spadek dochodu narodowego i PNB. Mnożnik działa tylko wtedy, gdy występują rezerwy siły roboczej i rezerwy mocy produkcyjnych, jego efekty są złożone w czasie w akcelerator, który wyraża zależność między zmianami w popycie konsumpcyjnym i popycie inwestycyjnym.

Jednak kryzys nie trwa wiecznie, procesy mnożnikowe zaś spowodują, że zmniejszający się dochód wielokrotnie zmniejszy oszczędności i dojdzie do zrównania, na niskim poziomie, oszczędności z inwestycjami. Gdy S = I, wtedy dochód przestaje już spadać i zaczną wzrastać inwestycje, a więc dochodzimy do punktu gdzie inwestycje > oszczędności, co oznacza, że skończył się „stary” cykl koniunkturalny i rozpoczyna się kolejny „nowy” cykl.

Inaczej na cykl koniunkturalny zapatrują się monetaryści. Ich zdaniem kryzys jest spowodowany brakiem kontroli podaży pieniądza, wypuszczonego na rynek. Powoduje to inflację, bezrobocie i dekoniunkturę, choć niekoniecznie polegający na spadku produkcji i spadku cen, które to zjawisko we współczesnym świecie niezbyt często występuje.

17) Omów politykę fiskalną państwa oraz jej wpływ na koniunkturę gospodarczą, a także wskaż na różnice jakie istnieją miedzy keynsistami a monetarystami odnośnie zakresu polityki fiskalnej.

Polityka fiskalna została skonstruowana przez Keynesa, którego zdaniem państwo powinno aktywnie oddziaływać na przebieg procesów gospodarczych. Według niego stanem normalnym w gospodarce jest nierównowaga, stan równowagi jest zaś celem, do którego gospodarka powinna zmierzać. Osiągnięcie tego celu jest według Keynesa możliwe tylko w warunkach ingerencji państwa w gospodarkę. W teorii ekonomii koncepcja ta nosi miano interwencjonizmu państwowego. Polityka fiskalna powinna zapewnić realizację następujących celów:

pełne zatrudnienie, stabilizacja cen i walka z inflacją, wzrost gospodarczy (PKB), równowaga bilansu płatniczego z zagranica, eliminacja ubóstwa, efektywny podział zasobów ekonomicznych i ochrona środowiska.

Ogólnie biorąc, instrumentami polityki fiskalnej są podatki i wydatki rządowe oraz:

- polityka kredytowa - w okresie kryzysu zadaniem państwa jest stymulowanie popytu, co można osiągnąć przez wzrost inwestycji,

- polityka podatkowa i zasada przyśpieszonej amortyzacji - w okresie kryzysu państwo obniża stopę podatkową, by w rękach przedsiębiorców pozostawić większą ilość środków pieniężnych, którą mogliby oni przeznaczyć na inwestycje,

- polityka pieniężna - ma na celu wzmocnienie działania wymienionych instrumentów. Polega na sterowaniu poziomem emisji pieniądza papierowego. W okresie kryzysu państwo, dążąc do zwiększenia popytu, który jest za niski w stosunku do podaży towarów i usług na rynku, stara się zwiększyć emisję pieniądza,

- planowanie gospodarcze - specjalne służby planistyczne wskazują przedsiębiorstwu warunki niezbędne do utrzymania równowagi gospodarczej,

- tworzenie silnego sektora publicznego.

Najwybitniejszym przedstawicielem monetaryzmu jest M. Friedman. Centralnym założeniem monetaryzmu jest teza o egzogenicznym charakterze podaży pieniądza w stabilnym systemie gospodarki wolnorynkowej. Głosi ona, że pieniądz może być precyzyjnie kontrolowany przez władze emisyjne i że masa pieniądza a obiegu tylko w niewielkim stopniu zależy od stanu aktywności gospodarczej ,decyduje bowiem o niej polityka banku centralnego. Wynika z tego, że w znacznie większym stopniu oddziałuje na gospodarkę niż gospodarka na pieniądz, dlatego też przyczyn zmian zarówno w dochodzie narodowym, jak i w podaży pieniądza należy szukać po stronie pieniądza, który pozostaje pod kontrolą władz państwowych. Polityka monetarna posługuje się takimi narzędziami, jak:

- emisja pieniądza,

- określanie kursów wymiennych walut,

- ustalenie stopy oprocentowania kredytów.

* ) Określenie kursów wymiennych walut jest narzędziem długofalowej równowagi bilansu płatniczego - zapobiegania jego deficytom. Liberałowie uważają, że kursy te powinny kształtować rynek, a nie wpływać na decyzje państwa. Friedman postulował odejście od sztywnych kursów walutowych, ustalanych przez państwo i zastosowanie systemu płynnych, swobodnie kształtują cych się na rynku kursów walutowych, które uruchamiają mechani zmy zapewniające równowagę bilansu płatniczego i pozwolą na kontrolę wewnętrznego obiegu pieniężnego. Jego zdaniem pozwoli łoby to na utrzymanie względnej autonomii wewnętrznej polityki pieniężnej, a także na wybór stopy inflacji. System elastycznych kursów walut nie rozwiązał problemu niezrównoważonego bilansu płatniczego nawet w krajach wysoko rozwinietych.

Przeważa pogląd, że środki polityki monetarnej nie powinny być stosowane oddzielnie, lecz łącznie ze środkami polityki fiskalnej.

18) Scharakteryzuj miary zasobów pieniądza oraz przedstaw je w graficznie formie

Zasób pieniądza to suma wszystkich zidentyfikowanych form pieniądza posiadanych przez ludność w danym punkcie czasu. Poszczególne elementy zasobu pieniądza różnią się między sobą stopniem płynności.

Płynność jest to łatwość z jaką można zamienić jedno aktywo na drugie bez straty lub też z minimalną stratą wartości. W zależności od stopnia płynności poszczególne składniki zasobu pieniądza są zaliczane do trzech miar zasobu pieniądza:

1. Miara M-1 to całość zasobu pieniądza papierowego i monet posiadanych przez ludność oraz rachunki oszczędnościowe, depozyty na żądanie w Bankach Komercyjnych, a także czeki podróżne.

2. Miara M-2 to M-1 + depozyty oszczędnościowe w Bankach Komercyjnych, małe rachunki terminowe oraz certyfikaty depozytowe i inne aktywa o wysokiej płynności, jednodniowe umowy odkupu (np.: obligacje skarbu państwa), krótkoterminowe depozyty w walutach obcych, udziały w spółkach lokacyjnych na rynku pieniężnym.

3. Miara M-3 to M-2 + duże depozyty terminowe, terminowe umowy odkupu (dłuższe niż jeden dzień), długoterminowe depozyty w walutach obcych oraz inne mniej płynne składniki.

4. Miara L to M-3 + inne o dużym stopniu płynności aktywa nie objęte wymienionymi agregatami: obligacje rządowe, akcepty bankowe, weksel handlowy, krótkoterminowe papiery wartościowe skarbu państwa, dokumenty handlowe, waluta bankowa.

M (podaż pieniądza) = Cu (pieniadz obiegowy)+ D (depozyty)

19) Omów istotę polityki monetarnej oraz wskaż na podstawowe założenia i narzędzia tej polityki w kształtowani u wzrostu gospodarczego

Centralnym założeniem monetaryzmu jest teza o egzogenicznym charakterze podaży pieniądza w stabilnym systemie gospodarki wolnorynkowej. Głosi ona, że pieniądz może być precyzyjnie kontrolowany przez władze emisyjne i że masa pieniądza a obiegu tylko w niewielkim stopniu zależy od stanu aktywności gospodarczej, decyduje bowiem o niej polityka banku centralnego. Wynika z tego, że w znacznie większym stopniu oddziałuje na gospodarkę niż gospodarka na pieniądz, dlatego też przyczyn zmian zarówno w dochodzie narodowym, jak i w podaży pieniądza należy szukać po stronie pieniądza, który pozostaje pod kontrolą władz państwowych. Polityka monetarna posługuje się takimi narzędziami, jak:

1. emisja pieniądza,

2. określanie kursów wymiennych walut,

3. ustalenie stopy oprocentowania kredytów.

r (stopa rezerw bankowych) = Re (rezerwy bankowe) : D

+ patrz pytanie 17 *)

20) Wyjaśnij, dlaczego pieniądz jest kategorią ekonomiczną, która wykształciła się w trakcie historycznego rozwoju gospodarki i podaj jakie pełni on funkcje

Pieniądz jest środkiem wymiany, który usprawnia wszelkiego typu transakcje. Jest towarem, czyli dobrem przyjmowanym przez ludzi w zamian za inne dobra. Jest on powszechnym ekwiwalentem i ucieleśnieniem wartości wszystkich towarów. Pieniądz jest również magazynem wartości, czyli - środkiem przechowywania siły nabywczej w czasie, pozwalającym dokonać zakupów w przyszłości (magazynem wartości mogą być też: obligacje, akcje, nieruchomości). Pieniądz jest jednostką rozrachunkową (prowadzone rozliczenia), a także środkiem odroczonych płatności (podatki, pożyczki, płace).

SYSTEM PIENIĘŻNY to ogół norm prawnych obowiązujących w danym kraju, a określającą podstawową jednostkę monetarną i jednostki pomocnicze: ich nazwy, wartość, sposoby zabezpieczenia emisji pieniądza, jego moc zwalniania od zobowiązań, a także zakres cyrkulacji.

Pieniądz spełnia następujące funkcje:

1. Środek wymiany. Funkcjonuje zgodnie z formułą towar - pieniądz - towar.

2. Środek tezauryzacji (skarbienia). Pieniądz jako środek trwały

3. Pieniądz jako jednostka obrachunkowa - rozumiemy ją jako możliwość dokonania obrachunku wartości towarów całego świata.

4. Pieniądz jako środek odroczonych płatności, funkcjonuje jako pieniądz przy regulowaniu płatności, transakcji kredytowej, płynności podmiotu w stosunku do Banku Państwa.

5. Pieniądz Światowy (gdy spełnia 4 funkcje ww. w skali m. narodowej).

21) Przedstaw czynniki rzadzace popytem na pieniadz i przedstaw jak ujmuja je poszczegolne szkoły ekonomii (historycznie od Clowera do Friedmana)

Popyt na pieniądz zależy od:

1.Dochód lub, szerzej, bogactwo, którego zakres jest różnie definiowany;

2. Stopy procentowe od różnej liczby aktywów;

3. Oczekiwania co do zmian stóp procentowych w przyszłości;

4. Stopień ryzyka różnej liczby aktywów; 5. Ceny,

6. Oczekiwań co do zmian poziomu cen w przyszłości, czyli oczekiwana stopa inflacji.

KEYNESIŚCI - uważają, że popyt na pieniądz zależy od dochodu (bogactwa), od stóp procentowych oraz oczekiwań co do zmian stop procentowych w przyszłości, a także we współczesnych analizach portfela aktywów (portfolio) od ryzyka aktywów. Popyt na pieniądz regulują trzy główne motywy: Motyw transakcyjny, Motyw ostrożnościowy, Motyw spekulacyjny patrz 22)

MONETARYSCI - uważają, że stopy procentowe nie odgrywają tak istotnej roli. Monetarystyczne podejście do popytu na pieniądz jest oparte na klasycznej ilościowej teorii popytu na pieniądz, a w której popyt na pieniądz zmienia się bezpośrednio i proporcjonalnie z poziomem cen.

FRIEDMAN - współcześni monetaryści. Pieniądz jest aktywem kapitałowym - popyt na pieniądz powinni być rozważany w ramach metody portfolio, czyli analizy zmian struktury lokat kapitału w zależności od zmian dochodowości aktywów będących w portfelu. Rozszerzył zakres bogactwa - uwzględniając następujące aktywa:

• teraźniejszą wartość oczekiwanych zarobków z pracy,

• obligacje, akcje, inne papiery wartościowe,

• dobra inwestycyjne, dobra konsumpcyjne, trwałego użytku

22) Omów założenia keynsowskiej teorii preferencji płynnosci, ze szczegołowym uwzględnieniem transakcyjnego, oszczędnościowego ( ostrożnościowego) i spekulacyjnego popytu na pieniądz

Keynes nazwał część swojej teorii popytu na pieniądz, która ukazywała związek między popytem na pieniądz a stopą procentową-teorią preferencji płynności.

Transakcyjny zasób pieniądza jest trzymany jako środek przechowywania siły nabywczej w celu usprawnienia dokonywania wydatków. Zatem popyt transakcyjny jest określony głównie przez poziom cen oraz ilość produkcji, czyli przez dochód. Transakcyjny zasób pieniądza zmienia się bezpośrednio i proporcjonalnie z dochodem, ale niekoniecznie z poziomem cen lub produkcją, gdy nie ma pełnego zatrudnienia w gospodarce. Jeśli rośnie dochód, to rośnie liczba dokonywanych transakcji, czyli więcej pieniądza, proporcjonalnie do zmiany do zmiany dochodu, będzie trzymane do celów transakcyjnych. Aby przyrost transakcyjnego zasobu pieniądza był proporcjonalny do przyrostu dochodu, trzeba przyjąć, że transakcyjna, dochodowa szybkość pieniądza jest stała (Vty=const). Pieniądz może być trzymany także ze względów ostrożnościowych (nieprzewidziane wydatki, korzystne zakupy). Keynes uważał, że podstawową determinantą ostrożnościowego popytu na pieniądz jest dochód, podobnie jak przy transakcyjnym popycie na pieniądz. Ostrożnościowy popyt na pieniądz zmienia się bezpośrednio i proporcjonalnie z dochodem, tzn. wzrost dochodu zwiększa możliwość i potrzebę trzymania pieniądza dla celów ostrożnościowych. Ostrożnościowa, dochodowa prędkość pieniądza jest stała (Voy=const).

Spekulacyjny popyt na pieniądz jest uzależniony od indywidualnych preferencji płynności (preferencji trzymania pieniędzy). Podstawową determinantą spekulacyjnego zasobu pieniądza jest stopa procentowa od obligacji.

23) Omów czynniki określające podaż pieniądza oraz wyjaśnij w jaki sposób ludność, banki komercyjne i bank centralny oddziaływają na wielkość podaży pieniądza ( należy wyjaśnić mechanizmy)

Podaż pieniądza - suma gotówki i depozytów M =CU+D CU 40%, D 60%;

M - podaż pieniądza, CU - zasób gotówki, D - zasób depozytów:

1. Społeczeństwo (ludność) - wpływ na podaż pieniądza przez podział posiadanych pieniędzy na gotówkę i depozyty.

Stosunek ten rośnie wtedy, gdy zwiększa się udział konsumpcji w produkcie narodowym brutto. Popyt na gotówkę związany jest z poziomem konsumpcji, zaś depozyty zależą od wielkości produktu narodowego brutto.

2. Banki komercyjne wpływają na podaż pieniądza poprzez określenie stosunku swoich rezerw do posiadanych depozytów.

r - rezerwy; RE - rezerwy bankowe; D - zasób depozytów

Rezerwy - rezerwy obowiązkowe + rezerwy nadwyżkowe

r < 1, wynika to z faktu, że rezerwy bankowe stanowią tylko jedną formę aktywów banku obok takich innych jak: pożyczki, papiery wartościowe, nieruchomości itd.

Stopa rezerw bankowych zależy od następujących czynników:

• poziom rezerw obowiązkowych,

• poziom rynkowej stopy procentowej,

• poziom stopy dyskontowej,

• stopnia niepewności banków co do dopływu i odpływu depozytów.

24) NA CZYM POLEGA KREACJA PIENIĄDZA PRZEZ SYSTEM BANKOWY I W JAKI SPOSÓB BANK CENTRALNY MOŻE WPŁYWAĆ NA ZWIĘKSZENIE , LUB OGRANICZENIE PODAŻY PIENIĄDZA ?

Tylko system bankowy jako całość może zmienić sumę depozytów w gospodarce a tym samym podaż pieniądza. Na ogólną sumę pieniądza i kredytu w gospodarce nie oddziaływają przepływy funduszu z jednego banku do drugiego. Bank Centralny jako jedyny może emitować pieniądz gotówkowy. Banki komercyjne mogą dokonywać emisji pieniądza bezgotówkowego .Bank Centralny ma uprzywilejowaną pozycję na rynku papierów wartościowych .

Może zmusić banki komercyjne do zakupu u niego papierów wartościowych. Może tworzyć nowe rezerwy przez operacje otwartego rynku w ich wyniku zmniejsza , lub zwiększa podaż pieniądza w gospodarce .Jeżeli Bank Centralny zakupuje obligacje państwowe to zwiększa rezerwy banków handlowych.

Przyrost rezerw prowadzić będzie do zwielokrotnienia depozytów .

25) PROSZĘ WYJAŚNIĆ ISTOTĘ MNOŻNIKA PIENIĄDZA ORAZ CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZWIĘKSZENIE , ZMNIEJSZENIE JEGO WARTOŚCI .

Mnożnik m =1/R R - jest to wskaźnik rezerw obowiązkowych ustalany przez Bank Centralny . Przyjęta w danym czasie wysokość rezerw obowiązkowych „ R `' wyznacza poziom tzw mnożnika kreacji pieniądza bezgotówkowego „ r `' .

Mnożnik kreacji pieniądza bezgotówkowego określa poziom wielokrotności do której mogą być kreowane kredyty .

CZNNIKI ZMNIEJSZAJĄCE WARTOŚĆ MNOŻNIKA :

1. wypłaty gotówkowe , które zmniejszają sumę depozytów .

2. utrzymywanie rezerw nadobowiązkowych większych od „ 0 `' .

3. zróżnicowanie depozytów - czym więcej jest depozytów terminowych tym można więcej udzielić kredytów .

26) WYJAŚNIJ POJĘCIE ZRÓWNOWAŻONEGO ZASOBU PIENIĄDZA ORAZ PRZEDSTAW CZYNNIKI KSZTAŁKUJĄCE POPYT NA BAZĘ MONETARNĄ ORAZ PODAŻ BAZY MONETARNEJ .

Prawdopodobnie jest to stosunek rezerw obowiązkowych do depozytów . Popyt na bazę monetarna: d

d H = cu + RE

Popyt na bazę monetarną H jest sumą popytu ludności na gotówkę oraz popytu banków komercyjnych na rezerwy , które są deponowane w Banku Centralnym . Zależy on od tego jak ludność zechce podzielić swój zasób pieniądza na gotówkę i depozyty, czyli od cu oraz od tego jaką część swoich aktywów banki komercyjne zechcą trzymać w postaci rezerw .

27) WYJAŚNIJ OD CZEGO ZALEŻY RÓWNOWAGA NA RYNKU PIENIĘŻNYM ORAZ PRZEDSTAW GRAFICZNIE DWIE SIŁY , KTÓRE UTRZYMUJĄ TĘ RÓWNOWAGĘ .

Równowaga na rynku pieniądza zależy od polityki Banku Centralnego . który może wykorzystywać znajdujące się w jego gestii instrumenty ekonomiczne np. : stosować operacje otwartego rynku , manewrowaniem wskaźnikiem rezerw obowiązkowych , zwiększać bazę monetarną , lub manewrować stopą procentową .

Niestety nie możemy stosować wszystkich tych instrumentów jednocześnie. Równowaga na rynku pieniądza

- będzie wówczas, gdy zostanie spełniony warunek:

realna podaż pieniądza = realny popyt na pieniądz

28) Wyjaśnij graficznie dlaczego nie można równocześnie realizować dwóch celów polityki monetarnej tj kontroli zasobów pieniądza i stopy procentowej .

Bamk centralny kontroluje podaż pieniądza przez określenie bazy monetarnej. Zmiana cen (stopy procentowej) papierów wartościowych BC może wpłynąć na ceny papierów wartościowych, czyli na poziom ich dochodowości (stopę procentową) i tak jeżeli bank centralny kupuje papiery wartościowe po cenie wyższej niż rynkowa, to doprowadza do wzrostu ich ceny rynkowej, oznacza to spadek ich dochodowości, czyli stopy procentowej. Jeżeli BC sprzedaje rządowe papiery wartościowe po cenie niższej niż aktualna, to doprowadza do spadku ich ceny rynkowej, a tym samym do wzrostu stopy procentowej. BC chcąc utrzymać stopą procentową papierów wartościowych na względnie stałym poziomie winien w prowadzonych transakcjach na otwartym rynku wykazać dbałość o utrzymanie cen papierów wartościowych na względnie stałym poziomie.

29) Podaż pieniądza i stopa procentowa jako cele polityki monetarnej Banku Centralnego w sytuacji

• niestabilnego rynku dóbr [ krzywa IS ]

• niestabilnego popytu na pieniądz [krzywa LM ]

Jakie należy stosować instrumenty , aby osiągnąć planowany poziom produkcji przy niestabilnym rynku dóbr, lub ciągłych zmianach popytu na pieniądz .

Rynek dóbr i krzywa IS. Rynek aktywów i krzywa LM. Równoczesna równowaga na rynku dóbr i aktywów.

Rynek dóbr i krzywa IS

Krzywa IS jest częścią rozszerzonego o działanie stopy procentowej modelu keynesowskiego, który oparty jest na następujących założeniach:

- w gospodarce funkcjonuje niezmienny poziom cen,

- wielkość produkcji Yo może być dostarczona przy poziomie cen P

- podaż realna pieniądza jest stała.

Rynek dóbr do którego odnosi się krzywa IS znajduje się w stanie równowagi, gdy krzywa popytu globalnego przecina prostą 45°. W tym punkcie łączy dochód i popyt zrównają się:

Przy konstrukcji krzywej istotne jest, że gdy nie ma odroczenia w konsumpcji lub produkcji, poprzedni warunek równowagi wiąże się z równością promowanych inwestycji i oszczędności.

Inwestycje są malejącą funkcją stopy procentowej. Z równania J=J(i) wynika, że wraz z jej wzrostem spada wśród przedsiębiorców chęć do inwestowania. Z kolei oszczędności rosną wraz ze wzrostem dochodu. Jeśli obie funkcje zostaną umieszczone obok siebie, można wyznaczyć np. na wysokości A jednakowy poziom J i S. Otrzymamy wtedy punkty Q i R, które pozwolą nam na naniesienie odpowiedniej wielkości stopy procentowej „N” i dochodu „M.” na trzeci z układów współrzędnych. To samo można przeprowadzić dla wielkości „A” - otrzymamy wtedy punkty N' i M'. Ponawiając ten proces wielokrotnie otrzymamy linię JS.

Krzywa JS jest to zestaw takich kombinacji stóp procentowych i poziomów dochodów, że rynek dóbr jest w stanie równowagi, a więc krzywa JS jest krzywą równowagi na rynku dóbr.

Najważniejsze cechy krzywej JS, to: nachylenie i położenie. Nachylenie decyduje o tym, że taki wzrost stopy procentowej wywołuje różny spadek dochodu.

Jednoczesną równowagę na rynkach dóbr i aktywów gwarantuje tylko jedna para punktów (Y_0,i₀), którą wyznacza punkt przecięcia krzywych JS i LM.

Gdy w wyniku aktywności monetarnej wzrośnie ilość pieniądza na rynku, to efektem tej działalności będzie obniżka stopy procentowej, której spadek pobudza inwestycje. Zwiększa to zagregowany popyt, co prowadzi do rozszerzenia produkcji i powiększenia dochodu.

Polityka monetarna działa w 2 etapach:

1. Zwiększenie realnej podaży pieniądza powoduje nierównowagę w punkcie E, co obniża stopę do wartości wyznaczonej przez E. W związku z taką sytuację społeczeństwo jest skłonne zatrzymać zwiększoną podaż pieniądza, gdyż przy niskiej stopie % mało opłacane jest trzymanie waluty w banku. Sam spadek stopy procentowej będzie zależał od możliwości realnej popytu pieniężnego na stopę procentową (im jest ona większa, tym spadek będzie mniejszy).

2. Na rynku pieniądza (w punkcie E') panuje równowaga, ale nie ma jej na rynku dóbr, na którym zagregowany popyt jest większy od produkcji. Nadwyżka popytu została wywołana zwiększonymi wydatkami inwestycyjnymi, spowodowanymi obniżką stopy procentowej (skłania ona firmy do rozszerzania produkcji, co powoduje wzrost dochodu). Wraz ze zwiększeniem dochodu rośnie popyt na pieniądz, co powoduje ponowny wzrost stopy procentowej.

Przyrost dochodu w 2 etapie zależy od czynników:

A) możliwości wydatków inwestycyjnych na zmianę stopy procentowej (im jest ona większa tym większy wzrost inwestycyjny: dochodu)

B) możliwości realnego popytu pieniężnego na zmianę dochodu

Efekt wypychania - to istotna wada polityki realnej. Polega on na tym, że wzrost wydatków rządu przez pośrednie podwyższanie stopy procentowej „wypycha z rynku” część wydatków prywatnych.

Mechanizm działania polityki fiskalnej - zwiększenie wydatków państwa bez powiększania emisji pieniądza powoduje iż krzywa LM pozostaje bez zmian. Gospodarka nie przesuwa się do punktu E'', bowiem nie ma tam równowagi na rynku pieniądza, choć istnieje ona na rynku dóbr. W miarę jak wydatki rządowe pobudzają wzrost produkcji, rośnie również dochód, a wraz z nim popyt na pieniądz. To zwiększone zaopatrzenie na pieniądz skłania ludzi do sprzedaży aktywów przynoszących procent (np. obligacji). Ich ceny spadają, co oznacza, że względne dochody z aktywów rosną, wywołując wzrost stopy procentowej. Gdy gospodarka zaczyna się poruszać w górę po krzywej LM, to w jakim punkcie się zatrzyma czyli do jakiego poziomu wzrośnie stopa procentowa, zależy od wrażliwości popytu pieniężnego na dochód (k).

Polityka fiskalna jest tym skuteczniejsza im mniejszy wzrost stopy procentowej spowoduje. Najskuteczniejsza jest w momencie, gdy gospodarka znajduje się w pułapce płynności, ponieważ płaska krzywa LM nie wywoła żadnego wzrostu stopy procentowej. Z kolei jest ona całkowicie nieskuteczna w przypadku klasycznym. Natomiast gdy krzywa LM jest pionowa polityka fiskalna zmienia jedynie stopę procentową, nie wpływając na dochód. Inaczej to przebiega w polityce monetarnej - w przypadku klasycznym przesuwa ona krzywą LM maksymalnie w prawo; w pułapce płynności wzrost realnej podaży pieniądza jest zatrzymywany w postaci gotówki; popyt na pieniądz jest w każdej sytuacji równy podaży, a więc nie dochodzi do zmiany stopy procentowej.

30) PROSZĘ WYMIENIĆ INSTRUMENTY KONTROLI PODAŻY PIENIĄDZA ,KTÓRE POSIADA W SWOJEJ DYSPOZYCJI BANK CENTRALNY

Bank centralny kontroluje podaż pieniądza przez określenie bazy monetarnej, w tym celu dysponuje następującymi instrumentami:

1. - polityka otwartego rynku - polega na występowaniu BC jako strony w transakcjach kupna - sprzedaży na otwartym rynku. Operacje otwartego rynku wywołują następujące skutki:

zmianę rezerw bankowych - Bank Centralny ku[uje rządowe papiery wartościowe, to zwiększa bazę monetarną - przyrost podaży pieniądza. Jeżeli BC sprzedaje rządowe papiery wartościowe to doprowadza do redukcji rezerw bankowych - spadek podaży pieniądza.

1. zmiana cen (stopy procentowej) papierów wartościowych BC może wpłynąć na ceny papierów wartościowych, czyli na poziom ich dochodowości (stopę procentową) i tak jeżeli bank centralny kupuje papiery wartościowe po cenie wyższej niż rynkowa, to doprowadza do wzrostu ich ceny rynkowej, oznacza to spadek ich dochodowości, czyli stopy procentowej. Jeżeli BC sprzedaje rządowe papiery wartościowe po cenie niższej niż aktualna, to doprowadza do spadku ich ceny rynkowej, a tym samym do wzrostu stopy procentowej. BC chcąc utrzymać stopą procentową papierów wartościowych na względnie stałym poziomie winien w prowadzonych transakcjach na otwartym rynku wykazać dbałość o utrzymanie cen papierów wartościowych na względnie stałym poziomie.

2. zmiana oczekiwań tzw. efekt demonstracji.

Występowanie BC w charakterze strony w transakcjach na otwartym rynku może spowodować zmianę oczekiwań wokół których istnieją liczne kontrowersje, np. : gdy BC kupuje rządowe papiery wartościowe to można oczekiwać:

- wzrostu podaży pieniądza i w następstwie spadku rynkowej stopy procentowej to właśnie może być powodem wzrostu popytu inwestycyjnego i w ślad za tym wzrostu produkcji dochodów.

- wzrostu podaży pieniądza w wyniku którego rośnie poziom inflacji co stanowi istotny czynnik ograniczający istotny czynnik inwestycyjny w wyniku wzrostu stopy procentowej. Skutkiem ostatecznym jest ograniczenie produkcji i dochodu czyli spadku koniunktury.

r = i + r_R i - stopa inflacji, r - stopa realna

31) ZDEFINIUJ POJĘCIĘ BEZROBOCIA ORAZ OMÓW JEGO PRZYCZYNY SPOŁECZNO-EKONOMICZNE, JAK I TYPY BEZROBOCIA

Pojęcie bezrobocia

1 Bezrobocie dotyczy osób pozostające bez pracy tzn nie wykonujących pracy najemnej i nie pracujących na własny rachunek [może być przymusowy , lub dobrowolny].

2 Dotyczy osób zdolnych i gotowych do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w gospodarce [klasyczne , lub frykcyjne ]

3 Bezrobocie dotyczy osób poszukujących pracy .

Możemy również wyróżnić tzw jawne i ukryte .

Typy Bezrobocia :

1)B. Frykcyjne występuje wtedy , gdy w społeczeństwie część pracowników szuka lepiej płatnej pracy .

Wg monetarystów Fridman ] to bezrobocie naturalne i związku z tym proponują oni takie formy jego zwalczania

- polepszenie informacji o miejscach pracy, szkolenia, podnoszenie kwalifikacji, zmiany wykształcenia zawodowego.

2)B. Strukturalne - związane jest ze zmianą struktury gospodarczej kraju [typowe dla Polski ]. Występuje ono w wyniku niedopasowania struktury podaży i popytu na siłę roboczą .

3)Bklasyczne - wynikające z nadwyżki podaży siły roboczej nad popytem [ przyczyny tego bezrobocia wg różnych szkół ekonomii mogą być różne ].

--Keynsiści uważają , że w skutek braku popytu

-- Monetaryści , że w skutek za wysokich stawek płac

32) SCHARAKTERYZUJ KEYNSISTOWSKIE UJĘCIE BEZROBOCIA UZASADNIJ DLACZEGO PRZEDSTAWICIELE TEJ SZKOŁY WYSUWAJĄ POSTULATY O KONIECZNOŚCI AKTYWNEJ INGERENCJI PAŃSTWA W PROCESY GOSPODARCE - Keynsiści odrzucali klasyczne pojęcie bezrobocia, uważali że w gospodarce rynkowej występuje stała nadwyżka podaży siły roboczej nad popytem. Gdyby producenci nie mieli problemów ze sprzedażą swoich dóbr i usług nie nastąpiłyby załamania popytu nad siłą roboczą. Keynsiści uważali, że państwo musi aktywnie uczestniczyć w zwalczaniu bezrobocia stosując instrumenty ekonomiczne, fiskalna, bezpośrednie działania, np. preferencje przy tworzeniu nowych miejsc pracy, ulgi podatkowe na terenach wysokiego wskaźnika bezrobocia, pomoc przy przekwalifikowaniu robotników . Dałoby to w efekcie zmniejszenie bezrobocia.

33) Scharakteryzuj klasyczne ujęcie bezrobocia i jego przyczyny ze szczególnym uwzględnieniem dorobku szkoły monetarnej i sformułowanego przez nią pojecia naturalnej stopy bezrobocia

klasyczne ujęcie bezrobocia to bezrobocie płacowe powstałe w wyniku zbyt dużych płac. W głównej mierze za taki stan rzeczy odpowiedzialność ponoszą związki zawodowe wymuszając podwyżki płac. Decyzje pracodawców na siłę roboczą zależą od stawek płac, podobnie jest z pracobiorcami , ich oczekiwania w zakresie stawek płac są większe od ofert pracodawców. Monetaryści natomiast uważali, że bezrobocie to zjawisko naturalne, aby go zwalczać należy propagować informacje o miejscach pracy, umożliwiać zmianę kwalifikacji zawodowych. Podaż i popyt siły roboczej wyrówna się poprzez ustalenie optymalnych dla danej gospodarki stawek płac.

34) Scharakteryzuj pojęcie inflacji i jej przyczyny, rodzaje społeczno ekonomiczne skutki.

- inflacja - wzrost ogólnego poziomu cen, a nie ceny pojedynczego lub niewielu towarów dokonujący się przy wciąż rosnącej ilości pieniądza znajdującego się w obiegu, co powoduje spadek jego wartości oraz niekontrolowaną redystrybucję dochodu i majątku .Nie zawsze przejawia się we wzroście cen, może być w postaci niedoboru na rynku. Rodzaje inflacji - Ze względu na formę - inflacja jawna i ukryta ( występuje nadwyżka nad podażą ) przyczyny - gdy administracyjna kontrola cen i płac nie dopuszcza do przerodzenia się nierównowagi rynkowej we wzroście cen i płac. ze względu na natężenie - inflacja pełzająca ( nie powoduje negatywnych skutków), krocząca ( nie występuje zniekształcenie relacji cenowych) , galopująca(obniża efektywność procesów gospodarczych i tempo wzrostu gospodarczego) , hiperinflacja (poważne załamanie koniunktury , destabilizuje stosunki społeczno - polityczne, powoduje ucieczkę obcych kapitałów zagranicę ) - ze względu na czynniki wywołujące - popytowa ( wielkość wydatków rośnie szybciej niż całkowita wielkość produkcji) przyczyny - deficyt budżetowy, niższe ceny niż zagranicą., podażowa ( wzrost składników kosztów produkcji), Główne przyczyny inflacji - polityka pieniężna, polityka kredytowa, polityka budżetowa, polityka inwestycyjna, dysproporcje gospodarcze, spadek wartości waluty krajowej, wzrost cen surowców, paliw i energii SKUTKI INFLACJI - a) osłabia skłonność do oszczędzania i powoduje ucieczkę w dobra rzeczowe ( nieefektywna alokacja zasobów),b) komplikuje rachunek ekonomiczny i powoduje nieoptymalną alokację zasobów ( ceny tracą charakterze informacyjny), c) ucieczka kapitału za granicę d) dewaluacja waluty, e) następuje transfer dochodów od pożyczkodawców do pożyczkobiorców.

35) Przyczyny inflacji według monetarnej teorii inflacji Miltona Fridmana - MV=PQ jest to inflacja popytowa spowodowana zbyt duża ilością pieniądza w obiegu oraz błędną polityką pieniężną państwa. Jest to analiza długoterminowa. Zapobieganie - a) zachęcanie ludności do oszczędzania, b) wzrost produktów, administracyjna kontrola cen i dochodów (polityka dochodowa)

36) Przyczyny inflacji według Keynsa - inflacja ma miejsce gdy łączny popyt w gospodarce, przewyższa możliwości jego zaspokojenia. Elementem popytowej teorii inflacji jest koncepcja luki inflacyjnej. Jest to analiza krótkookresowa. Zapobieganie - a) zachęcanie ludności do oszczędzania, b) wzrost produktów, administracyjna kontrola cen i dochodów (polityka dochodowa)

37) Omów na podstawie krzywej Phillipsa związek między inflacją a bezrobociem oraz wskaż dlaczego stała się ona narzędziem kwestionowania interwencjonizmu państwa na rynku pracy. Philips opublikował teorię, że istnieje statystyczna zależność między stopą inflacji, a stopą bezrobocia. Dużej inflacji towarzyszy mniejsze bezrobocie. W zależności od wyboru rządu (punkt a, lub b) dobiera się odpowiednią politykę makroekonom- iczną. Stosowanie tej polityki w latach 70 spowodowało stglację. Nie można było wybierać na krzywej Philipsa. Wyjaśnieniem tego zjawiska zajmował się Fridman i udowodnił, że długookresowa zależność pomiędzy inflacją a bezrobociem ma kształt pionowy. W długim okresie nie istnieje wybór pomiędzy inflacją a bezrobociem. Wnioski ; wymienialność pomiędzy inflacja a bezrobociem może istnieć tylko w krótkim okresie, B) w długim okresie wymienialność nie istnieje. Długookresowa krzywa Philipsa przyjmuje postać pionowej prostej, przecinającej oś odciętych w punkcie określającym naturalną stopę bezrobocia C) jedynie przy stopie bezrobocia równej jej naturalnemu poziomowi, możliwy jest stabilny poziom inflacji. Wyższe czy niższe bezrobocie oznacza przyhamowanie lub przyspieszenie procesów inflacyjnych, D) w długim okresie rządy mogą wybierać między okresowo niższym bezrobociem i ulegającym coraz większemu przyspieszeniu tempa inflacji e) pionowy kształt długookresowej krzywej nie wyklucza możliwości, że np. przy wystąpieniu szoków podażowych krótkookresowa krzywa, może przybrać postać pionową .

---