oszczędności. Dochód do dyspozycji, inaczej dochód rozporządzalny (Yd) gospodarstw domowych możemy więc zapisać w postaci następującego wyraże­nia:

(2.9)

Yd = Y-T+TR

lub w postaci równania wyrażającego sposób jego podziału

(2.10)

Yd = C + S.

Korzystając z powyższych równań dochód otrzymywany przez gospodar­stwa domowe zapisać możemy:

(2.11)

Y=Yd+T-TR

lub

(2.12)

Wartość tego dochodu jest równa wartości wytworzonej produkcji, która z kolei jest równa wartości wydatków na dobra i usługi. Suma wydatków na dobra i usługi dopływa do firm w postaci ich dochodów ze sprzedaży. Dochody te będą wykorzystane na nabycie zasobów od gospodarstw domowych. Widzimy więc, że istnieje równość między wartością wydatków w gospodarce a wartością do­chodów gospodarstw domowych.

Sumę wydatków w gospodarce równą wartości wytworzonej produkcji i otrzymanym dochodom możemy zatem zapisać następującym równaniem:

AD=Y=C+I+G

(2.13)

Ukazuje ono, że gospodarstwa domowe nabywają dobra i usługi konsump­cyjne, firmy - dobra inwestycyjne i finansują powstające w danym czasie zapa­sy, a państwo - nabywa dobra i usługi niezbędne do zapewnienie funkcjonowa­nia sektora publicznego. Suma dochodów otrzymanych równa jest sumie docho­dów wydatkowanych możemy więc zapisać:

(2.14) (2.15)

lub

S+Tn=I+G.

Jeżeli podatki netto będą miały dodatnią wartość, to lewa strona tego równania wyraża sumę odpływów z gospodarki, a prawa strona sumę dopływów do go­spodarki, czyli pozostałe wydatki w gospodarce po wyeliminowaniu wydatków konsumpcyjnych. Jeżeli natomiast podatki netto będą miały ujemną wartość, to pomniejszą one wartość odpływu z gospodarki w postaci oszczędności, ale

otrzymana wielkość odpływu należności w gospodarce równoważona przez wartość dopływów do niej.

W gospodarce zamkniętej, której model funkcjonowania właśnie omówiliśmy, występują dwa sektory gospodarcze: sektor prywatny i sektor publiczny. Równanie (2.15), przedstawiające warunek równowagi tej gospodarki możemy zatem przekształcić tak, aby każdy sektor zapisać po innej stronie: sektor prywatny po lewej, a sektor publiczny po prawej:

S - I = G - Tn

(2.16)

Rys. 2.3. Ruch okrężny w gospodarce trzypodmiotowej zamkniętej Źródło: opracowanie własne.

Równanie to nie wskazuje, że sektor prywatny i publiczny osobno muszą znaj­dować się w równowadze, czyli że oszczędności prywatne muszą być równe inwestycjom prywatnym, ani też tego, że budżet państwa musi być zrównowa­żony. Jest to tylko jedna z możliwych sytuacji w gospodarce znajdującej się w równowadze. Oszczędności sektora prywatnego mogą przewyższać inwestycje tego sektora i wówczas mówimy o nadwyżce oszczędności prywatnych. Ta nie­równowaga sektora prywatnego może być związana z wystąpieniem deficytu budżetu państwa, ukazanego po prawej stronie równania, czyli z wystąpieniem ujemnych oszczędności państwowych. Deficyt ten może być bowiem finanso-

---