60

Regufy fttnkcjonowania gospodarki

Rozdział II

61

wany istniejącą nadwyżką oszczędności prywatnych np. przekazaną na zakup obligacji rządowych. Zostanie więc zaciągnięty dług publiczny na sfinansowa­nie deficytu budżetowego, a cała gospodarka może zostać zrównoważona. Suma oszczędności prywatnych i państwowych będzie zatem równa inwestycjom prywatnym.

W sektorze prywatnym może także wystąpić inna nierównowaga - inwe­stycje prywatne przewyższają prywatne oszczędności. Sytuacja ta związana być może z wystąpieniem nierównowagi w sektorze publicznym, oznaczającej po­jawienie się nadwyżki w budżecie państwa, czyli dodatnich oszczędności pań­stwowych. Jak wyjaśnić wystąpienie tych nierównowag sektorowych? Mniejsze oszczędności od inwestycji mogą pojawić się w sektorze prywatnym z tego po­wodu, że:

- gospodarstwa domowe zwiększyły swoją konsumpcję i jednocześnie mniej­
szą część dochodu przeznaczyły na oszczędności; nabywają więc większą
ilość towarów obciążonych podatkami pośrednimi i przyczyniają się do
wzrostu dochodów budżetowych,

-- dostrzegając wzrost zapotrzebowania na produkty konsumpcyjne firmy roz­szerzają swoją działalność inwestycyjną, co przyczynia się do wzrostu zapo­trzebowania na produkty inwestycyjne nabywane w innych firmach i powo­duje rozszerzenie rozmiarów produkcji w całej gospodarce, zapewniając go­spodarstwom domowym dodatkowe dochody; w tej sytuacji firmy i gospo­darstwa domowe zapłacą większe kwoty podatków bezpośrednich, które są przecież dochodami budżetu państwa,

- w opisanej sytuacji charakteryzującej wzrost gospodarczy (zwiększenie
rozmiarów działalności gospodarczej) budżet państwa przeznacza mniejszą
kwotę na płatności transferowe w postaci zasiłków socjalnych i dla bezro­
botnych; jedna z części wydatków budżetowych ulega więc obniżeniu.

Trzy opisane sytuacje doprowadzić mogą zatem do nadwyżki w budżecie pań­stwa, czyli do dodatnich oszczędności państwowych, które mogą zniwelować deficyt oszczędności w sektorze prywatnym. Gospodarka znajdzie się w rów­nowadze, pomimo nierówności w każdym sektorze rozpatrywanym oddzielnie.

2.3.3. Ruch okrężny dochodów w gospodarce otwartej

Wszystkie współczesne gospodarki w mniejszym lub większym stopniu są otwarte na świat. Prowadzą więc wymianę z zagranicą, która związana jest z eksportem i importem. Eksport (Exp) polega na sprzedawaniu za granicę dóbr, usług, zasobów oraz przekazywaniu dochodów, a import (Imp) na kupowaniu z zagranicy dóbr, usług oraz zasobów i sprowadzaniu dochodów. Oczywiście przepływy dóbr i zasobów związane są z przepływami pieniężnymi odbywają­cymi się w przeciwnych kierunkach. W ruchu okrężnym w gospodarce skupimy się na razie na wymianie z zagranicą dóbr i usług. Pozostałe składniki eksportu i importu zostaną uwzględnione w dalszych częściach podręcznika.

Rysunek 2.4 jest bardzo podobny do rysunku 2.3, ukazującego ruch okrężny w gospodarce zamkniętej. Jedyną różnicą między nimi jest uwzględnie­nie dodatkowo przepływów dochodów związanych z eksportem i importem. Eksport jest dopływem do gospodarki, mimo że polega na sprzedawaniu wytwo­rzonych w kraju produktów. Jest to dopływ do gospodarki, gdyż należy pamię­tać, że rysunek przedstawia obieg pieniądza (dochodów) w gospodarce. W za­mian za sprzedane za granicą produkty krajowe gospodarka otrzymuje dodatko­we dochody za ich wyprodukowanie, które powiększają sumę dochodów obie­gających gospodarkę. Pozostają one w kraju, co może doprowadzić do nadwyżki dochodów, które mogą zostać wydane w danej gospodarce, nad wartością towa­rów, które można nabyć w tym kraju. Niedobór towarów w takiej gospodarce może doprowadzić do powiększenia się oszczędności krajowych.

Rys. 2,4. Ruch okrężny w gospodarce trzypodmiotowej otwartej Źródło: opracowanie własne.

---