CHEMIOTERAPUETYKI

stosowane w zakażeniach

I. LEKI ODKAŻAJĄCE = DEZYNFEKUJĄCE

stosowane tylko zewnętrznie

MECHANIZM DZIAŁANIA

1. preparaty oksydo - redukcyjne

a. środki utleniające, redukujące

• tlen atomowy: woda utleniona, czyli 3% roztwór nadtlenku wodoru w wodzie; obecnie wytwarza się stabilizowany roztwór nadtlenku wodoru-jest bardziej trwały

• ozon (stosowany w ozonoterapii - na choroby infekcyjne skóry, aby poprawić metabolizm skóry

b. chlorowce (Cl, J, F)

Chlor:

• chlorofory - preparaty uwalniające stopniowo wolny chlor lub kwas podchlorawy, stosowane do odkażania wody, przedmiotów, pomieszczeń i urządzeń sanitarnych      

• do odkażania powierzchni poza ciałem człowieka stosuje się roztwory chloraminy, a na powierzchnię ciała (skórę, błony śluzowe, rany, a także narzędzia chirurgiczne) syntetyczny antyseptyk- chlorheksydynę

Jod:

• występuje w 2 formach w lecznictwie:

• jako roztwór jodku potasu w wodzie -płyn Lugola - ma działanie odkażające, jest stosowany w leczeniu pewnych schorzeń tarczycy- w zależności od dawki pobudza lub hamuje czynność tego gruczołu

• jako roztwór alkoholowy jodku potasu -nalewka jodowa - stosowana zewnętrznie, ale tylko na skórę, nigdy na błony śluzowe, ponieważ może powodować denaturację śluzówki; zastosowanie: do dezynfekcji przy powierzchownych uszkodzeniach naskórka (obtarciach, niewielkich zranieniach), gdy naskórek jest zajęty grzybem, może być też używana do uzdatniania wody

• jodofory - syntetyczne związki mające zdolność powolnego uwalniania jodu

• należy ostrożnie stosować związki jodu - jego atomy po dostaniu się do krążenia mogą przyczynić się do wtórnej niedoczynności tarczycy

Fluor

• stosowany w pastach, płynach do higieny zębów i jamy ustnej (fluorki utwardzają szkliwo)

• w formie nieorganicznej są dodawane do środków odkażających, ale w przypadku dostania się do wewnątrz organizmu mogą powodować powikłania

c. sole metali (Ag, Fe, Zn)

• roztwory wodne soli metali

• metale ciężkie łącząc się z białkiem żywych komórek powodują ich denaturację, odnosi się to także do białek bakteryjnych (działanie odkażające)

• jako środki konserwujące leki stosuje się: sole rtęci (np. tetriola jako konserwant kropli do oczu)

• dopuszczone jest stosowanie chloramidku rtęciowego oraz siarczku rtęci (cynober - stosowany w dermatologii w niektórych chorobach skóry, m.in. figówka brody, nużenica w postaci preparatów sporządzanych w zakresie receptury aptecznej), ale substancje te nie są dostępne w aptekach

• sole metali rozpuszczalne w wodzie mogą wnikać przez mieszki włosowe, gruczoły łojowe, potowe do głębszych warstw naskórka i powodować podrażnienia, dlatego wycofano je z kosmetyków

Ag - azotan srebra

• jego 20% roztwór ma silne działanie drażniące (lapis)- działa żrąco na skórę, pozostawia trudne do usunięcia czarne plamy z rozdrobnionego metalicznego srebra

• roztwór Ag = 0,125% stosowany do okładów (stężenie można zwiększyć do 0,25%) - ze względu na właściwości bakteriobójcze i przyżegające, od początku XX w. azotan srebra jest stosowany w medycynie jako środek antyseptyczny, nie wywołuje uczuleń

Fe-sole żelazowe

Zn - sole cynku

• działanie odkażające, zasuszające

2. preparaty zmieniające pH środowiska - kwasy, zasady

a. kwasy:

• stosuje się słabe kwasy lub sole słabych kationów i silnych kwasów, aby wywołać działanie odkażające

• kąpiele węglanowe w wodach siarkowodorowych (skuteczne działanie odkażające siarkowodoru)

• silne kwasy dają martwicę skupioną, czyli bardzo silną denaturację

• kwasy są szeroko stosowane w kosmetyce (kwas askorbinowy, retinowy)

b. zasady:

• można je stosować w kąpielach wodorowęglanowych

• wodorowęglan sodowy - okłady na miejsca zmienione zapalnie (zastrzał, zanokcica), do moczenia

• wodorowęglan wapniowy - stosowany kiedyś do usuwania odpadów biologicznych

• silne zasady powodują martwicę rozpływną, a ta prowadzi do rozpadu biologicznego

3. preparaty zmieniające stężenie osmotyczne - roztwory hipertoniczne soli

• sól to środek konserwujący i stabilizujący

• 10% roztwór hipertoniczny chlorku sodowego - okład na zmiany owrzodzeniowe, do kąpieli (np. dodając sól kamienną)

• nadmiernym stosowaniem tych substancji można doprowadzić do odwodnienia żywych komórek i w efekcie ich obumarcia

4. preparaty zmieniające strukturę fizyko-chemiczną białek

• związki wpływające na III-, IV-rzędową strukturę białek ð denaturacja białek wegetatywnych postaci drobnoustrojów, rzadko przetrwalnikowych

rozpuszczalniki organiczne (alkohole):

• np. glicerol (roztwory boraksu) - Aphtin - glicerolowy roztwór boranu

• działanie odkażające alkoholu etylowego - jest ściśle związane z jego stężeniem: 90% - 96% - najsłabsze działanie odkażające (zbyt szybki proces denaturowania białek - powierzchowne działanie); 50% - 70% - głębsza penetracja tkanek i komórek bakteryjnych; etanol 70% - stosowany miejscowo; głównie w celach antyseptycznych (odkażanie skóry nieuszkodzonej, błon śluzowych, otarć naskórka; dezynfekcja narzędzi chirurgicznych)

• fenole - bardzo rzadko stosowane, mogą ulegać procesowi parowania, występują w klejach do butów, torebek itp. - niebezpieczeństwo wdychania szkodliwych substancji

• krezole - dodatek do płynów odkażających i środków czystośc i, np. lizol

garbniki:

• występują w produktach roślinnych, kiedyś były stosowane do garbowania skóry

• np. tanina:

• występuje w dużej ilości w odwarze szałwii, w różnych gatunkach herbat, w korze dębu, korze i nasionach buczyny

• łączy się z białkami (albuminą) i tworzy z nimi nierozpuszczalne w wodzie połączenia - zastosowana miejscowo na skórę i błony śluzowe denaturuje białka i w efekcie wytwarza błonę ochronną

• wykazuje działanie przeciwzapalne, hamujące krwawienia, ściągające - znalazła duże zastosowanie w leczeniu zmian chorobowych skóry i błon śluzowych, stosuje się ją w ostrych stanach zapalnych skóry - jako środek przeciwzapalny, niewielkich skaleczeniach - jako środek ściągający, zasklepiający

• na sączące się zmiany - odwary, wyciągi z taniny lub gotowy preparat - bjałczan taniny (albuminian taniny) - działanie ściągające, odkażające

• można stosować w stanach zapalnych gardła, błon śluzowych, krocza

• denaturuje także białka bakteryjne, dzięki czemu działa odkażająco

5. preparaty zmieniające napięcie powierzchniowe

detergenty

tenzydy, sennozydy (senzydy)

• środki otrzymywane syntetycznie: detergenty, tenzydy i senzydy

• tenzydy to związki chemiczne mające właściwości powierzchniowo czynne, zmniejszające napięcie powierzchniowe na granicy faz (gdy napięcie powierzchniowe jest mniejsze, tym łatwiej wprowadzić substancje czynne w głąb skóry)

• żele, pianki do mycia zawierają środki obniżające napięcie powierzchniowe

• niektóre związki z grupy tenzydów i senzydów tworzą związki koloidowe

OBJAWY DZIAŁANIA ŚRODKÓW ODKAŻAJĄCYCH

• nieselektywne niszczenie form wegetatywnych, ale nie przetrwalnikowych drobnoustrojów chorobotwórczych, bakterii, pierwotniaków, grzybów, wirusów

• nie udaje się zniszczyć zarodników grzybów i komórek wirusów w czasie, kiedy akurat się nie rozmnażają

SIŁA DZIAŁANIA ZALEŻY OD:

• stężenia substancji czynnej

• jej czasu działania

• sposobu użycia

ZASTOSOWANIE ð ZNISZCZENIE PATOGENÓW I KOMENSALI (mikroorganizmów saprofitowych) NA:

• sprzętach

• artykułach medycznych, kosmetykach

• artykułach spożywczych (woda)

• skórze i błonach śluzowych ð środki antyseptyczne (stosowane na powierzchni ciała człowieka)

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE ŚRODKÓW ODKAŻAJĄCYCH - pojawiają się przy nie przestrzeganiu zasad stosowania, stężeń, czasu

• zniszczenie nieselektywne mikroorganizmów - działania zaburzające równowagę środowiskową między patogenami i komensalami

• zaburzenia powierzchniowej bariery skórnej lub śluzówkowej

• działanie drażniące, przyżegające, toksyczne

II. ANTYBIOTYKI

• odkrycie pierwszego antybiotyku (penicyliny-opartej na pleśni grzyba pędzlaka) zostało dokonane w 1928 roku przez Alexandra Fleminga, który zauważył, że przypadkowe zanieczyszczenie podłoża pleśnią powstrzymuje wzrost kultur bakterii

• anti - przeciw + bios - życie ð pojęcie „antybiotyk” zostało po raz pierwszy użyte w połowie lat 20 - nazwa ta odwołuje się do zabójczego dla żywych bakterii działania antybiotyków (= hamuje czynności życiowe komórki)

• antybiotyki powstają na bazie cząsteczek występujących w naturze (w większości powstają na drodze półsyntezy z substratów naturalnych, a jeśli uzyskiwane są w całości syntetycznie, to ich budowa wywodzi się od związków, które obserwowane są w naturze)

• stosowane w:

• leczeniu / profilaktyce infekcji bakteryjnych i grzybiczych

• onkologii - antybiotyki przeciwnowotworowe

• obecnie szersze pojęcie to chemioterapeutyk

• antybiotyki naturalne i ich pochodne syntetyczne są otrzymywane metodą produkcji odtwórczej

• z niewielkimi wyjątkami przepisywane na receptę

• głównie do użytku wewnętrznego

• antybiotyk przeciwbakteryjny nie jest panaceum na wszystko, zapalenie gardła nie zawsze oznacza konieczność zastosowania antybiotyku

• podczas stosowania środków odkażających drogi moczowe, należy pić dużo płynów

• dawkując antybiotyki stosuje się ilości gramowe - w zapisie: 0,01 (bez miana )lub 10mg

• przy wymiotach, biegunce skuteczność antybiotyków może być obniżona

• wytyczne do wprowadzania antybiotyków (właściwego ich doboru do jednostki chorobowej) nie są w Polsce wiążące prawnie; różne typy bakterii mogą być przyczyną objawów klinicznych - nie ma możliwości dokładnego przebadania k*ażdego pacjenta

• z krwi do skóry przenika nie więcej niż 2-3% leku, leczenie antybiotykowe chorób skóry ma za zadanie zabezpieczać przed rozsianiem się choroby do narządów wewnętrznych i wzmocnić działanie środków stosowanych zewnętrznie

• MIC= minimalne stężenie hamujące - najmniejsze stężenie środka bakteriobójczego (antybiotyku lub chemioterapeutyku), wyrażone w mg/l, hamujące wzrost drobnoustrojów (odnosi się zazwyczaj do bakterii i grzybów)

PODZIAŁ ANTYBIOTYKÓW:

a. chemiczny

• β-laktamy (penicyliny, cefalosporyny)

• aminoglikozydy

• chinolony

• tetracykliny

• makrolidy

• linkozamidy

• chloramfenikol

*chinolony i chloramfenikol to chemioterapeutyki, ale z uwagi na utrwalone zastosowanie w zakażeniach bakteryjnych, określane są mianem antybiotyków

b. mikrobiologiczny / spektrum (wąskie, szerokie)

• spektrum odnosi się do pewnego kontekstu, nie do określonego szczepu bakterii

• antybiotyki o wąskim spektrum działania - wpływ leku ogranicza się tylko do jednej grupy lub rodzaju drobnoustrojów,

• antybiotyki o szerokim spektrum działania - lek działa na wiele rodzajów bakterii: zarówno na bakterie Gram (+) i Gram (-), a czasem także na bakterie beztlenowe (stosowane np. w zakażeniach gardła, paciorkowcami, gronkowcami)

• w groźnym stanie pacjenta stosuje się leki szerokospektralne

• wąskospektralne antybiotyki nie powodują tak dużego zaburzenia równowagi mikroorganizmów na powierzchni skóry

c. bójczy (niszczący całkowicie) / statyczny (hamujący częściowo rozmnażanie)

antybiotyki bakteriobójcze:

• zaliczamy do nich te antybiotyki, których mechanizm działania opiera się na hamowaniu syntezy ściany komórkowej albo zwiększaniu przepuszczalności błony komórkowej bakterii

• niszczą one strukturę komórek bakterii, powodując ich śmierć

• działają bezpośrednio na drobnoustroje, zarówno w fazie spoczynku, jak i namnażania

• antybiotyki bakteriobójcze są stosowane często w dawkach mniejszych niż bakteriostatyczne

• przykłady:

• antybiotyki beta-laktamowe np. penicylina

• fosfomycyna

• bacytracyna

• gramicydyna

• polimyksyny

antybiotyki bakteriostatyczne:

• leki tej grupy mogą być stosowane na początku choroby

• wstrzymują wzrost i namnażanie się drobnoustrojów, ale nie zabijają bezpośrednio już istniejących komórek - ich mechanizm działania opiera się na hamowaniu syntezy białek albo hamowaniu syntezy bakteryjnych kwasów nukleinowych

• środki o działaniu bakteriostatycznym nie wpływają na formy będące w fazie spoczynku

• ich działanie jest skuteczne tylko wtedy, gdy są stosowane, po zakończeniu terapii już nie

• obecnie antybiotyki bakteriostatyczne mogą być stosowane łącznie z bójczymi

• przykłady:

• tetracykliny

• chloramfenikol

• makrolidy

• linkozamidy

• sulfonamidy bakteriobójcze

• antybiotyki ansamycynowe

• większość antybiotyków i chemioterapeutyków wykazuje działanie bakteriobójcze w wyższych stężeniach, a bakteriostatyczne w niższych stężeniach

• nie zawsze stosowanie antybiotyków jest uzasadnione, np. zespół nieżytowy nosogardzieli wywoływany jest głównie przez wirusy, np. rhinowirusy, na które antybiotyki nie działają

• jeśli ktoś stosuje antybiotyki przez 7 dni, a w międzyczasie występują czynniki niekorzystne (przegrzanie, wyziębienie, zła dieta itp.), śluzówka może się nie zregenerować

d. kliniczny - infekcje układowe lub uogólnione (posocznica = sepsa)

• posocznica - specyficzna reakcja organizmu na czynnik zakaźny - zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS)

• może być wywołana w zasadzie przez każdy rodzaj mikroorganizmu, najczęściej jednak przez: gronkowce, paciorkowce, pneumokoki, meningokoki

• rozsiew do krwi z reguły następuje z jakiegoś ogniska zapalnego w organizmie, ale zdarza się też zachorowanie przez wprowadzenie drobnoustrojów prosto do krwiobiegu (np. zakażoną igłą)

• bakterie wywołujące posocznicę powodują wydzielanie endotoksyn niszczących komórki śródbłonka naczyń, następuje wyciek krwi, tworzą się mikrozakrzepy, rozwija się uogólniona reakcja zapalna, w której biorą udział liczne cytokiny i chemokiny, dochodzi do zmian na poziomie narządowym, w wyniku których rozwija się ich niewydolność

• rozwojowi sepsy sprzyja ogólne osłabienie organizmu wywołane przez schorzenia takie, jak: wyniszczająca choroba, alkoholizm, leki obniżające odporność, cukrzyca, marskość wątroby, oparzenia

• najbardziej niebezpieczne okresy w życiu dla rozprzestrzeniania się zakażeń to: okres okołoporodowy, niemowlęctwa, przejście z wiosny w lato, menopauza / andropauza

III. CHEMIOTERAPEUTYKI

• chemioterapeutyk to rodzaj substancji chemicznej stosowany w leczeniu chorób zakaźnych

• w odróżnieniu od antybiotyków (które są substancjami pochodzenia naturalnego, wyizolowanymi np. z bakterii, grzybów) chemioterapeutyki są to leki przeciwdrobnoustrojowe otrzymane na zasadzie całkowitej syntezy chemicznej (syntetycznie), nie posiadające swojego odpowiednika w przyrodzie

• bezpośrednio działanie wszystkich chemioterapeutyków polega na zwalczaniu rozwoju drobnoustrojów w organizmie

• chinolony

• sulfonamidy

• nitroimidazole

• nitrofurany

• leki przeciwgrzybicze

• leki przeciwwirusowe

• leki przeciwgruźlicze

• leki przeciwrobacze

MECHANIZMY DZIAŁANIA CHEMIOTERAPEUTYKÓW

a. chemioterapeutyki hamujące syntezę ściany komórkowej bakterii

• antybiotyki β-laktamowe, glikopeptydy, fosfomycyna, bacytracyna

• hamują biosyntezę ściany komórki bakteryjnej, co uniemożliwia namnażanie się kolejnych pokoleń bakterii

• jest to grupa najbezpieczniejszych antybiotyków, ponieważ ludzkie komórki nie posiadają ściany komórkowej, więc antybiotyki im nie zaszkodzą

• mogą być stosowane u kobiet w ciąży, u niemowląt, małych dzieci

• mechanizm działania tych chemioterapeutyków jest wprawdzie bezpieczny, jednak droga podania już nie - muszą być podawane dożylnie lub domięśniowo (z uwagi na wielkocząsteczkowe związki - glikopeptydy)

b. chemioterapeutyki uszkadzające błonę cytoplazmatyczną

działają jak związki powierzchniowo czynne (detergenty), co prowadzi do zwiększenia przepuszczalności bakteryjnej błony komórkowej i w konsekwencji do zniszczenia komórki

• polimyksyny (stosowane w wąskim zakresie z uwagi na trudne dawkowanie; działają na bakterie G(-))

• leki p/grzybicze (np. nystatyna)

c. chemioterapeutyki blokujące syntezę białek

• bakteriobójcze aminoglikozydy

• bakteriostatyczne makrolidy

• terracykliny

• chloramfenikol

• kwas fusydowy (stosowany zewnętrznie w formie maści)

d. chemioterapeutyki zaburzające syntezę DNA

zaburzenie procesów oksydo-redukcyjnych w trakcie kopiowania DNA, tworzenia chromosomów bakteryjnych

• chinolony i fluorowane chinolony - oporność wielu patogennych szczepów zwiększyła się na nie nawet do 90%

• kotrimoksazol

• metronidazol

• nitrofurany

• rifamycyny

• leki p/wirusowe (należy stosować je w dawkach bakteriostatycznych, bo w dawkach bakteriobójczych zniszczyłyby wszystkie komórki)

ZASTOSOWANIE ANTYBIOTYKÓW

• dobór grupy ð leku

• wskazania mikrobiologiczne

• wskazania kliniczne zależne od właściwości farmako-dynamicznych i -kinetycznych:

• drogi podania

• dawki

• częstości podań na dobę

• czasu stosowania terapii

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

np. zakażenia drożdżakowe błon śluzowych, grzybicze np. stóp, wirusowe

POWIKŁANIA OSTRE / PÓŹNE

mogą wystąpić nawet do 2 m-cy po zakończeniu terapii, np. rzekomobłoniaste zapalenie jelita cienkiego

IV. ANTYBIOTYKI β-LAKTAMOWE

otrzymywane chemicznie:

• penicyliny naturalne i pólsyntetyczne

• cefalosporyny I, II, III i IV generacji

o bardzo szerokim spektrum działania, stosowane tylko w szpitalnictwie:

• karbapenemy

• monobaktamy

• inhibitory β-laktamaz:

• z grupy antybiotyków β-laktamowych wyłoniono małą grupę antybiotyków (2 substancje) posiadających wybitne powinowactwo do enzymów β-laktamazów produkowanych przez bakterie

• są to: sulbaktan i kwas klawulanowy

• kombinacje penicylin z inhibitorami β-laktamaz: inhibitory β-laktamaz to antybiotyki o niewielkiej aktywności przeciwbakteryjnej, niestosowane samodzielnie, tylko w preparatach złożonych z penicylinami, wrażliwymi na betalaktamazy (np. amoksiklaw, augmentin)

• np. amoxycylina to antybiotyk o szerokim spektrum działania, uniemożliwia bakteriom budowanie ścian komórkowych, co powoduje ich rozpad; niektóre bakterie wytwarzają jednak enzymy β-laktamazy, które unieczynniają antybiotyk; kwas klawulanowy wchodzący w skład leku blokuje enzymy β-laktamazów i bakterie nie mogą obronić się przed lekiem

PENICYLINY

• szeroko stosowana grupa bakteriobójczych antybiotyków

• grupa niejednorodnych leków

• nie są stosowane zewnętrznie

• penicyliny działają na bakterie w fazie rozwoju, swój efekt wywierają w okresie ich namnażania się i rozwoju

• mechanizm działania penicylin jako antybiotyków polega na blokowaniu aktywności enzymów bakteryjnych - transpeptydaz (PBP); komórka bakteryjna pozbawiona prawidłowo działającego enzymu nie jest w stanie syntetyzować ściany bakteryjnej; prowadzi to do upośledzenia jej zdolności życia w niekorzystnych warunkach środowiska - zwiększa się przepuszczalność ściany komórkowej; takie uszkodzenie prowadzi po pewnym czasie do zwiększenia aktywności bakteryjnych enzymów autolitycznych, powodujących samozniszczenie bakterii

• penicylina niszczy paciorkowce β-hemolizujące (przyczyniające się pierwotnie do wywołania zapalenia migdałów, a w dalszej kolejności mogące wywołać gorączkę reumatyczną, uszkodzenia serca)

• paciorkowce nie nabrały do tej pory odporności na działanie penicylin

a. penicyliny naturalne:

penicylina benzylowa G (iv)

• podawana tylko dożylnie, ponieważ przy podaniu doustnym rozłożyłaby się pod wpływem kwasu żołądkowego

penicylina prokainowa (im)

• forma penicyliny połączonej z lekiem miejscowo znieczulającym (prokainą), która dzięki swoim właściwościom przeciwbólowym zmniejsza ból podczas iniekcji tego antybiotyku

• dzięki temu połączeniu penicylina prokainowa po podaniu domięśniowym znacznie wolniej się wchłania i wydala z organizmu, dzięki czemu przedłuża się jej okres działania w organizmie i można ją podawać co 12-24 godziny

• leczy się nią kiłę okresu ciąży, kiłę okresu nieciężarnego kobiet i mężczyzn

penicylina benzatynowa (im)

• ma działanie bakteriobójcze, dlatego najlepiej działa na bakterie w fazie aktywnego namnażania

• jej charakterystyczną cechą jest to, że bardzo powoli się wchłania i wydala z organizmu, dzięki czemu działa ona aż do 7-14 dni

b. penicyliny półsyntetyczne

spektrum wąskie -penicyliny izoksazolowe

• można je stosować doustnie (są niewrażliwe na HCl żołądka)
  większość jest niewrażliwa na β-laktamazy
  dają bardzo mało objawów ubocznych

• w porównaniu do penicylin naturalnych działają znacznie aktywniej i silniej na gronkowce (wykazując oporność na β-laktamazy stały się znakomitymi lekami w zakażeniach gronkowcami)

• na paciorkowce działają słabiej niż penicyliny naturalne

• ta grupa silnie wiąże się z białkami surowicy - należą, więc, do tzw. silnych wypieraczy

• np. oksacylina, kloksacylina, dikloksacylina, metycylina, nafcylina

spektrum szerokie

• podawane dożylnie lub domięśniowo:

• aminopenicyliny p os

• karboksypenicyliny

• ureidopenicyliny

• piperazynopenicyliny

• trzy ostatnie antybiotyki podaje się w warunkach szpitalnych

• wykazują wielokrotnie szersze spektrum działania od bakterii G(+) do bakterii G(-), na bakterie β-laktamazy, bakterie beztlenowe i rzekomo beztlenowe

• bakterie beztlenowe mogą rozwinąć się tam, gdzie tworzy się stan zapalny i naczynia są mniej sprawne w przepływie

CEFALOSPORYNY

• porównywalne do penicylin (hamują proces syntezy bakteryjnej ściany komórkowe)

• spektrum:

G(+), G(-) ð G(-), G(+) ð G(-), G(+), beztlenowe

• cefalosporyny I generacji (np. cefradyna, cefazolina) są podobne do penicylin naturalnych, ale niektórzy ich przedstawiciele mogą być podawani doustnie (estrowe pochodne cefalosporyn II i III generacji)

• cefalosporyny II, III, IV, a najbardziej V generacji, to leki o coraz szerszym spektrum w kierunku bakterii G(-), a także bakterii beztlenowych

• wraz ze wzrostem generacji rośnie konieczność podania pozajelitowego

• zastosowanie cefalosporyn jest niezwykle szerokie, za względu na ich szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego i jednocześnie względnie małą toksyczność

• ich stosowanie jest ograniczane głównie wysoką ceną

• główne rejony zastosowania cefalosporyn to: zapobieganie zakażeniom po operacjach, leczenie zakażeń wywołanych pałeczkami Gram-ujemnymi: zakażenie pałeczką okrężnicy (Escherichia coli), pałeczkami z rodziny Enterobacteriaceae, w tym posocznice

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE ANTYBIOTYKÓW β-LAKTAMOWYCH

a. reakcje alergiczne - bardzo groźne po podaniu dożylnym

• wysypka rumieniowo - pęcherzykowa

• pokrzywka

• obrzęk krtani, skurcz oskrzeli

• wstrząs anafilaktyczny po podaniu iv penicyliny benzylowej

b. objawy dyspeptyczne (ze strony przewodu pokarmowego)

• występują częściej po przyjmowaniu cefalosporyn niż penicylin

• częściej również po antybiotykach szerokoobjawowych

• nudności, bóle jelit, biegunka

c. dysbakteriozy po lekach o szerokim spektrum

• dysbakteriozy to zaburzenia równowagi bakterii na powierzchni skóry i błon śluzowych

d. zespół dispulfiramowy po połączeniu cefalosporyn i alkoholu

• cefalosporyny hamują dehydrogenazy aldehydowe i nasilają objawy przypominające kaca

• nudności, bóle głowy, zaburzenia świadomości

e. objawy toksyczne

• rzadko

• szpik, wątroba, nerki

---