Międzynarodowe Stosunki Polityczne

:: Egzamin w sesji egzaminacyjnej - 3 pytania z pośród 19 poniższych ::

:: Pytania ::

Adnotacja - kolejność opracowań:

bezpośrednio pod pytaniem zostały zamieszczone opracowania z naszego wykładu (studia zaoczne);

po czym następują opracowania z dziennych - pomiędzy znacznikami <Dzienne></Dzienne>;

następnie umieszczono dawne opracowania z dziennych - pomiędzy <Dawne dzienne></Dawne dzienne>;

po nich są opracowania z Internetu i innych źródeł - źródła są oddzielane sekwencją 000.

<Wyrzucić po opracowaniu>

.: Podział pytań :.

Magda pytania od 1 do 5

Bożena pytania 6 do 10

Mateusz pytania 11 do 15

Piotrek pytania od 16 do 19 a także koordynacja, synchronizacja, skład itp.

</Wyrzucić po opracowaniu>

1. Scharakteryzuj czynniki kształtujące współczesne stosunki międzynarodowe.

Stosunki międzynarodowe - to wielopłaszczyznowy i wieloaspektowy układ stosunków między ludźmi oraz nauka zajmująca się badaniami tej dziedziny.

MSP:

1. w stosunku do pozostałych płaszczyzn/dziedzin stosunków międzynarodowych są stosunkami pierwotnymi.

2. są najistotniejszą częścią szeroko pojmowanych stosunków politycznych.

Determinanty (czynniki) dzielimy na:

1. stałe

2. zmienne

ze względu na kryterium czasu dzielimy na:

1. historyczne

2. aktualne

3. potencjalne

wg kryterium przestrzennego czynniki determinujące stosunki międzynarodowe dzielimy na:

1. narodowe (państwowe)

2. międzynarodowe (pozanarodowe)

wg kryterium zasięgu terytorialnego dzielimy na:

1. lokalne

2. regionalne

3. kontynentalne

4. globalne

wg kryterium strukturalnego wyróżniamy determinanty:

1. obiektywne - ludzie, obszar danego państwa, klimat, środowisko naturalne (najczęściej czynniki naturalne, niezależne od człowieka)

2. subiektywne - idee, poglądy, doktryny polityczne, koncepcje, programy polityczne, religie, systemy wartości etycznych.

Czynniki kształtujące współczesne stosunki międzynarodowe dzielimy też ogólnie na:

1. czynniki warunkujące procesy międzynarodowe - geograficzne (kraje morskie, kontynentalne), demograficzne (Chińska Republika Ludowa i Watykan) , ideologiczne, narodowe, religijne

2. czynniki realizujące stosunki /procesy międzynarodowe - ekonomiczno-techniczne, militarne, organizacyjno-społeczne, osobowościowe (cechy charakteru, specyficzne dla każdego narodu bądź przywódcy).

2. Przedstaw uczestników i determinanty stosunków międzynarodowych.

Stosunki międzynarodowe - to wielopłaszczyznowy i wieloaspektowy układ stosunków między ludźmi oraz nauka zajmująca się badaniami tej dziedziny.

MSP:

1. w stosunku do pozostałych płaszczyzn/dziedzin stosunków międzynarodowych są stosunkami pierwotnymi.

2. są najistotniejszą częścią szeroko pojmowanych stosunków politycznych.

Stosunki międzynarodowe współcześnie obejmują stosunki (relacje) nie tylko między

• narodami, lecz również między

• uczestnikami,

którzy są podmiotami prawa międzynarodowego ale także tych, którzy tej podmiotowości nie mają (nie posiadają).

Państwa i organizacje międzynarodowe (rządowe i pozarządowe).

Współczesna grupa uczestników stosunków międzynarodowych jest liczniejsza niż grupa podmiotów prawa międzynarodowego, dlatego że poza

• państwami i organizacjami międzynarodowymi w kręgu uczestników stosunków międzynarodowych znajdują się

• ruchy polityczne o charakterze międzynarodowym,

• korporacje międzynarodowe,

• kościoły i religie,

• grupy zawodowe,

• narody, grupy ludzi i niektóre jednostki fizyczne.

Współczesne stosunki międzynarodowe wykraczają daleko poza zakres oficjalnych stosunków politycznych między państwami oraz innymi uczestnikami i obejmują kontakty takie jak: finansowe, sportowe, gospodarcze, wojskowe, kulturowe itp.

Determinanty (czynniki) dzielimy na:

1. stałe

2. zmienne

ze względu na kryterium czasu dzielimy na:

1. historyczne

2. aktualne

3. potencjalne

wg kryterium przestrzennego czynniki determinujące stosunki międzynarodowe dzielimy na:

1. narodowe (państwowe)

2. międzynarodowe (pozanarodowe)

wg kryterium zasięgu terytorialnego dzielimy na:

1. lokalne

2. regionalne

3. kontynentalne

4. globalne

wg kryterium strukturalnego wyróżniamy determinanty:

1. obiektywne - ludzie, obszar danego państwa, klimat, środowisko naturalne (najczęściej czynniki naturalne, niezależne od człowieka)

2. subiektywne - idee, poglądy, doktryny polityczne, koncepcje, programy polityczne, religie, systemy wartości etycznych.

Czynniki kształtujące współczesne stosunki międzynarodowe dzielimy też ogólnie na:

1. czynniki warunkujące procesy międzynarodowe - geograficzne (kraje morskie, kontynentalne), demograficzne (Chińska Republika Ludowa i Watykan) , ideologiczne, narodowe, religijne

2. czynniki realizujące stosunki /procesy międzynarodowe - ekonomiczno-techniczne, militarne, organizacyjno-społeczne, osobowościowe (cechy charakteru, specyficzne dla każdego narodu bądź przywódcy).

3. Kogo nazywamy uczestnikiem stosunków międzynarodowych. Omów podstawowe kryteria ich podziału.

Uczestnikami stosunków międzynarodowych są nie tylko dyplomaci, politycy, prezydenci bądź inne osoby reprezentujące państwa (są to symbole najważniejszych uczestników).

Poza nimi działa jeszcze wiele innych podmiotów np.: partie polityczne, religie, wyznania, kościoły, instytucje gospodarcze (MFW), organizacje transnarodowe (mają duży wpływ), organizacje terrorystyczne, organizacje pozarządowe (organizacje humanitarne, Międzynarodowy Czerwony Krzyż), które działają poza granicami państwowymi.

Uczestnikiem stosunków międzynarodowych można nazwać każdego posiadacza jakiejś aktywności, która wpływa na stosunki międzynarodowe w sensie pozytywnym lub negatywnym, ale pod jednym warunkiem, że jest to działanie bądź działalność ciągła, wolna, świadoma i zamierzona oraz wykraczająca w swych skutkach poza granice jednego kraju.

Uczestnikami stosunków międzynarodowych są podmioty zdolne do aktywności międzynarodowej, a więc do zmieniania lub utrudniania w sposób zamierzony stanu środowiska międzynarodowego.

Klasyfikacja i podziały uczestników stosunków międzynarodowych:

1. Państwowi uczestnicy - należą do nich państwa i ich suwerenne władze (rządy)

2. Pozapaństwowi uczestnicy:

1. Narody

2. Organizacje międzynarodowe, ruchy międzynarodowe

3. Uczestnicy transnarodowi (Transnarodowe organizacje, fundacje, kościoły)

4. Subpaństwowi (Partie polityczne, organizacje społeczne, osoby fizyczne.

Inny podział wyróżnia uczestników:

1. Podmiotowych - podmioty państwa międzynarodowego i podmioty stosunków międzynarodowych (Państwa, Watykan, międzyrządowe i pozarządowe organizacje międzynarodowe)

2. Przedmiotowych - różnego rodzaju zjawiska, rzeczy (dobra o charakterze materialnym), które są obiektem zainteresowań pozostałych uczestników. Uczestnikami przedmiotowymi są np.: osiągnięcia technologiczne, surowce naturalne o charakterze strategicznym, arsenały broni, osiągnięcia kulturowe, dobra zaliczane do dóbr kulturowych (kultura narodowa, muzyka).

Uczestnicy:

1. Obiektywne podmioty które działają niezależnie od woli człowieka, siły natury;

2. Subiektywne podmioty poszczególni przywódcy, procesy będące dziełem człowieka.

Uczestnictwo w międzynarodowych stosunkach politycznych to inaczej udział różnych podmiotów w pewnej zbiorowej aktywności to inaczej działanie w zespole lub wniesienie własnego wkładu do przemian międzynarodowych.

4. Omów mechanizmy międzynarodowych stosunków politycznych.

Mechanizmy SM i MSP.

W stosunkach międzynarodowych nie ma scentralizowanej władzy.

Mechanizmami sterującymi stosunkami międzynarodowymi są:

1. Polityka zagraniczna danego kraju

2. Dyplomacja

3. Normy międzynarodowe (prawo międzynarodowe)

4. Uwarunkowania i czynniki pozapolityczne

Polityka zagraniczna to rodzaj działań i podejmowanych przez państwo decyzji w stosunkach z innymi państwami. Polityka zagraniczna każdego państwa odzwierciedla interesy danego narodu jednocześnie jest przejawem owej aktywności państwa jako uczestnika. Polityka zagraniczna jest prowadzona przez państwa za pośrednictwem upoważnionych do tego organów, ministerstw, resortów (MSZ); za pośrednictwem upoważnionych do tego osób, ministrów spraw zagranicznych, rządu, prezydenta.

Polityka zagraniczna to działanie celowe zorientowane na poszerzenie skali własnej autonomii i wpływów.

Polityka zagraniczna jest to zorganizowany i skierowany na zewnątrz wysiłek państwa w celu osiągnięcia i zabezpieczenia jego żywotnych (najważniejszych) interesów.

Polityka zagraniczna prowadzona jest w interesie państwa, który oficjalnie utożsamia się z interesem narodowym lub ogólnospołecznym.

Polityka zagraniczna prowadzona jest w stosunku do innych państw, z innymi państwami lub przeciwko innym państwom.

Celem polityki zagranicznej państwa jest zapewnienie ochrony i bezpieczeństwa mieszkańców kraju, zapewnienie ekonomicznego rozwoju kraju poprzez wspomaganie odpowiednich resortów gospodarczych.

Celem polityki zagranicznej państwa jest zapewnienie spójności narodowej, czyli unikanie osunięć mogących doprowadzić do nieodwracalnych osunięć (zewnętrznych podziałów) i konfliktów.

5. Przedstaw pojęcie i atrybuty wielkich mocarstw.

Mocarstwo to państwo, które ze względu na swój potencjał militarny i ekonomiczny pełni kluczową role w świecie. Takie państwo zajmuje centralną pozycję w stosunkach międzynarodowych - odgrywa główną rolę na arenie międzynarodowej.

Obecnie status mocarstwa przysługuje stałym członkom rady bezpieczeństwa ONZ (tj. USA, Francja, Wielka Brytania, Rosja, Chiny).

Status mocarstw miały w latach 1900-2007 kraje: USA, ZSRR (Rosja), GB (Wielka Brytania), Francja, Niemcy, Japonia, Włochy, Austro-Węgry, Chiny.

Na chwilę obecną status supermocarstwa ma wyłącznie USA. Część z państw pozostałych ma status mocarstw sektorowych/regionalnych.

Pozycję mocarstwa określa zakres jego interesów i możliwości czynnego uczestnictwa w polityce światowej, możliwości reagowania na sytuację międzynarodową (ulegające permanentnym zmianom), stała dążność do działań o charakterze ekspansyjnym.

Mocarstwo to państwo, które zajmuje pozycje centralną w systemie stosunków międzynarodowych.

W praktyce międzynarodowej występują kraje odgrywające w społeczności międzynarodowej szczególną role oraz pozycję różniącą się w większym lub mniejszym wymiarze od innych.

Wśród parametrów (atrybutów) określających położenie państwa, w hierarchicznej strukturze społeczności międzynarodowej, wymienia się następujące czynniki:

• Demograficzne,

• Gospodarczo-surowcowe,

• Stopień zwartości narodowej,

• Czynnik terytorialny,

• Zasoby polityczno-militarne,

• Położenia geograficzne,

• Rodzaj i gęstość sieci powiązań międzynarodowych,

• Cele i strategie poszerzania swych wpływów poza granicami kraju,

• Percepcja swego miejsca w systemie międzynarodowym.

6. Co to są wielkie mocarstwa i jaką odgrywają one rolę we współczesnych stosunkach międzynarodowych.

Mocarstwo to państwo, które ze względu na swój potencjał militarny i ekonomiczny pełni kluczową role w świecie. Takie państwo zajmuje centralną pozycję w stosunkach międzynarodowych - odgrywa główną rolę na arenie międzynarodowej.

Obecnie status mocarstwa przysługuje stałym członkom rady bezpieczeństwa ONZ (tj. USA, Francja, Wielka Brytania, Rosja, Chiny).

Status mocarstw miały w latach 1900-2007 kraje: USA, ZSRR (Rosja), GB (Wielka Brytania), Francja, Niemcy, Japonia, Włochy, Austro-Węgry, Chiny.

Na chwilę obecną status supermocarstwa ma wyłącznie USA. Część z państw pozostałych ma status mocarstw sektorowych/regionalnych.

Pozycję mocarstwa określa zakres jego interesów i możliwości czynnego uczestnictwa w polityce światowej, możliwości reagowania na sytuację międzynarodową (ulegające permanentnym zmianom), stała dążność do działań o charakterze ekspansyjnym.

W praktyce międzynarodowej występują kraje odgrywające w społeczności międzynarodowej szczególną role oraz pozycję różniącą się w większym lub mniejszym wymiarze od innych.

Współcześnie rolę międzynarodową wyznaczają wybrane przez państwa działania międzynarodowe. Dzisiaj o roli państwa na arenie międzynarodowej, w tym i mocarstwowości, decyduje jego aktywność. Wpływa na to także zakres owego działania.

W oparciu o powyższe kryteria państwa współczesne dzielimy na:

1. Siły pierwszej rangi mające znaczenie globalne (USA, Japonia, Chiny, UE)

2. Siły drugiej rangi, których zasięg działania ogranicza się do własnych regionów geograficznych (Francja, Niemcy, Kanada, Meksyk, Indie, Brazylia, Pakistan)

3. Siły trzeciej rangi, które ograniczają swe działania wyłącznie do regionu (pokrywa się z kategorią B, Europa Zachodnia - Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Europa Środkowowschodnia, Rosja, Ameryka Płd. - Brazylia, Meksyk, Kanada)

4. Siły czwartej rangi, które mają wpływ na swych sąsiadów (Polska, Izrael)

5. Siły piątej rangi, które koncentrują swą działalność wyłącznie na przetrwaniu, nie prowadzą aktywnej polityki międzynarodowej (Białoruś)

W literaturze panuje inny podział państw na trzy grupy:

1. Mocarstwa uniwersalne i globalne - państwa, które w danym momencie swą potęgą (zasięgiem i wpływem) górują nad innymi państwami (USA)

2. Mocarstwa sektorowe (in. selektywne) - które w określonych częściach dziedzin lub na określonych obszarach odgrywają lub starają się odgrywać wiodące role (Francja, Niemcy, Chiny, Japonia, Brazylia, Indie)

3. Kraje małe i średnie - cechuje je przestrzennie ograniczona możliwość prowadzenia dalszej działalności międzynarodowej (gospodarczej, politycznej i innych ) (Polska)

7. Omów współczesne aspekty i czynniki bezpieczeństwa narodowego.

Państwo aby było bezpieczne (suwerenne) musi posiadać:

1. Ważny dla wszystkich porządek prawny

2. Polityczny podział władzy - trójpodział władzy (ustawodawcza, wykonawca i sądownicza)

3. Monopol na stosowanie siły

Dzisiaj żadne państwo nie jest w stanie samodzielnie i suwerennie zapewnić bezpieczeństwa swym obywatelom, integralności swojego kraju, żywotności gospodarki. Dlatego nawet mocarstwa są skazane na współpracę z innymi krajami.

Czynniki które wpływają na bezpieczeństwo i suwerenność państw to:

1. Gospodarczy rozwój (potencjał)

2. Technologiczny rozwój (poziom techniki)

3. Stan finansów (płynność finansowa, rezerwy, zadłużenie)

4. Stan obrony środowiska naturalnego

5. Nowoczesne środki łączności i informacji

6. Sprawny system polityczny i prawny.

7. Stabilizacja sytuacji i jedność.

Między bezpieczeństwem narodowym a suwerennością państwa występuje swoiste sprzężenie zwrotne, czyli nie może być państwo suwerennym jeśli nie jest krajem bezpiecznym i vice versa.

Bezpieczeństwo to swoisty kod informacyjny adresowany do partii państw i ich przywódców, organizacji międzynawowych, społeczności międzynarodowej, nakazujący podejmowanie działań na rzecz umacniania szeroko pojmowanego pokoju.

Bezpieczeństwo ogólnie dzielimy na:

1. Narodowe (dotyczy poszczególnych państw)

2. Międzynarodowe (dotyczy regionów, kontynentów, świata, obejmuje wiele państw)

W naukach o stosunkach międzynarodowych są różne definicje bezpieczeństwa narodowego i międzynarodowego:

• Bezpieczeństwo to stan niezagrożenia, pewności, jedności, spokoju;

• Bezpieczeństwo to wolność od niebezpieczeństwa wybuchu czy gróźb wybuchu wojny;

• Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe to stan i proces zarazem, który ma na celu zapewnienie wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa jego życiowym interesom oraz ochrona przed istniejącymi i potencjalnymi zagrożeniami.

Jeżeli zagrożone jest bezpieczeństwo narodu to zagrożone jest także bezpieczeństwo międzynarodowe.

Bezpieczeństwo międzynarodowe to suma i rezultat bezpieczeństwa każdego oddzielnie i wszystkich państw razem.

8. Przedstaw istotę suwerenności państwa i jej rolę dla bezpieczeństwa narodowego.

Państwo aby było bezpieczne (suwerenne) musi posiadać:

4. Ważny dla wszystkich porządek prawny

5. Polityczny podział władzy - trójpodział władzy (ustawodawcza, wykonawca i sądownicza)

6. Monopol na stosowanie siły

Dzisiaj żadne państwo nie jest w stanie samodzielnie i suwerennie zapewnić bezpieczeństwa swym obywatelom, integralności swojego kraju, żywotności gospodarki. Dlatego nawet mocarstwa są skazane na współpracę z innymi krajami.

Czynniki które wpływają na bezpieczeństwo i suwerenność państw to:

8. Gospodarczy rozwój (potencjał)

9. Technologiczny rozwój (poziom techniki)

10. Stan finansów (płynność finansowa, rezerwy, zadłużenie)

11. Stan obrony środowiska naturalnego

12. Nowoczesne środki łączności i informacji

13. Sprawny system polityczny i prawny.

14. Stabilizacja sytuacji i jedność.

Między bezpieczeństwem narodowym a suwerennością państwa występuje swoiste sprzężenie zwrotne, czyli nie może być państwo suwerennym jeśli nie jest krajem bezpiecznym i vice versa.

Zwierzchnictwo, niezależność utożsamiane jest z samodzielnością i niepodległością państwa jako podmiotowi stosunków międzynarodowych. Suwerenność jest atrybutem państwa. Odróżnia ją od innych systemów władzy publicznej i niepublicznej.

Niektórzy teoretycy prawa międzynarodowego uznając suwerenność za podstawowy atrybut państwa i jego niezależnej władzy określają ją jako samowładność i całowładność państwa.

Suwerenność władzy państwowej realizuje się na dwóch poziomach:

1. Zewnętrznym - oznaczających jej niezależność od władzy innych państw;

2. Wewnętrznym - wyrażający jej zwierzchnią, uprzywilejowaną pozycję wobec wszystkich podmiotów politycznych działających w państwie.

Dzisiaj mówimy nie tyle o suwerennej władzy państwa, co o efektywności jej wykonywania na obszarze danego kraju.

Otóż suwerenność państwa najczęściej trzeba pojmować jako pewien proces, który również podlega pewnym współzależnościom.

Zasada suwerenności jest realizowana na gruncie prawa międzynarodowego.

Przystępowanie Polski do unii wiąże się z ograniczeniami suwerenności jakie bierze na siebie Polska.

Ograniczanie suwerenności Polski po wstąpieniu do UE - przekazaniu części suwerennej władzy 3 instytucjom Europejskim: Radzie Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej, Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Rada UE podejmuje decyzje większością głosów, kraj przegłosowany nie może uchylić się od decyzji.

9. Ukaż przesłanki i skutki terroryzmu międzynarodowego dla współczesnego świata.

Terroryzm - jest nacjonalizmem w połączeniu ze skrajnymi religiami np.: Islam-Koran.

Terroryzm - to różnie umotywowane ideologicznie planowanie i zorganizowane działanie pojedynczych osób lub grup skutkujące naruszaniu istniejącego porządku prawnego.

Przejawy terroryzmu towarzyszą ludziom od początku ludzkości i nie są wymysłem XX wieku.

Od zarania dziejów ludzie, grupy społeczne, dyktatorzy, władcy uciekali się do walki mającej znamiona walki terroru politycznego.

Terroryzm - (łac. Tero - strach) celem jego jest osiągnięcie spektakularnego efektu najczęściej za pomocą krzywdy.

Jest to odpowiedź na biedę (Sudan, Algieria, Etiopia) i niemożność funkcjonowania w obecnym świecie. Wiele krajów czuje się pokrzywdzonych epoką komunizmu.

Terroryzm biologiczny - dziś wszystkich islamistów utożsamia się z terrorystą.

Koalicja do walki z terrorystami powstał z powodu …

Problemy globalne to problemy wykraczające w swych skutkach poza granice państwa oraz te w których jedno państwo nie daje sobie rady np.: nadmierny wyścig zbrojeniowy, choroby (HIV), bieda (1 mld ludzi żyjących za 1 USD/dziennie).

10. Omów istotę, przesłanki i przejawy nacjonalizmu we współczesnych

stosunkach politycznych.

Nacjonalizm (łac. Nacjo - naród) jest to postawa społeczno-polityczna oraz forma ideologii podporządkowująca interesy innych narodów interesom własnego narodu lub … wyrażająca się w egoizmie narodowym, wyolbrzymiania zalet i niewidzeniu słabości własnych. Żądanie przywilejów, nietolerancji, niechęci i wrogości wobec innych narodów.

Nacjonalizm jest przeciwieństwem internacjonalizmu i integracji.

Renesans nacjonalizmu pojawił się na początku lat 90 XX wieku (nacjonalizm jest odmianą patriotyzmu, dopóki nie przeistoczy się w ksenofobię)

Upadek komunizmu i ideologii komunistycznej, która okazała się fałszywa przyczyniła się do powstania nacjonalizmu.

Patriota szanuje własny kraj, kulturę, religię, ale nie deprecjonuje innych narodów. Dąży do współpracy z innymi narodami.

Nacjonalizm jest pewną odmianą patriotyzmu, jest pozytywny gdyż mobilizuje. Może mieć charakter obronny np.: w Polsce podczas zaborów (ochrona języka), nie był to nacjonalizm zdegenerowany.

P N K R A SzF

Patriotyzm

Nacjonalizm

Ksenofobia

Rasizm

Antysemityzm

Szowinizm - skrajna nienawiść, pogarda, lekceważenie.

Faszyzm - skrajna postać szowinizmu np.: Hitleryzm.

Nacjonalizm obronny ma charakter pozytywny, aby naród nie uległ wynarodowieniu.

Nacjonalizm agresywny prowadził do wojen, przyczynami były: uraz, niechęć.

Nacjonalizm rodzi się gdy pojawia się kryzys, konflikt, chaos (podatny na grunt do … nacjonalizmu)

Współczesne tendencje nacjonalistyczne są to zjawiska społeczno-polityczne o charakterze wtórnym determinowane konkretnymi przyczynami od których nie wolno abstrahować.

Można postawić tezę że to nie nacjonalizm lub jego przejawy ale ich źródła i przesłanki stanowią największe zagrożenie dla współczesnej europy i ludności.

Musimy dzisiaj walczyć nie z przejawami ale ze źródłami nacjonalizmu.

Nacjonalizm jest odpowiedzią na problemy zewnętrzne wynikające z globalizacji np.: lęki.

Nadrzędną wartością nacjonalizmu to naród, wszystko co jest oceniane z punktu widzenia dobra i interesu narodu.

Renacjonalizacja renesans przejawu nacjonalizmu w latach 90.

11. Przedstaw genezę, strukturę oraz działalność ONZ.

W 1920 roku po zakończeniu się I wojny światowej Liga Narodów była pierwszą w dziejach powszechną organizacją międzynarodową stawiającą sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa w świecie przez współpracę państw i narodów, poszanowanie traktatów i nie uciekanie się do siły we wzajemnych stosunkach, z siedzibą w Genewie. Przestała faktycznie funkcjonować w 1939 roku (rozwiązana formalnie w 1946). Jej idee przejęła ONZ - organizacja międzynarodowa utworzona w 1945 na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych; jej powołanie zostało poprzedzone przez kolejne deklaracje polityków oraz decyzje głównych mocarstw koalicji antyhitlerowskiej i antyjapońskiej podczas II wojny światowej,

1941 w Karcie atlantyckiej USA i W. Brytania sformułowały zasady kształtowania powojennego ładu świata.

1942 w Deklaracji Narodów Zjednoczonych, gdzie państwa sprzymierzone po raz pierwszy określiły się jako Narody Zjednoczone (NZ); kolejnymi etapami kształtowania instytucjonalnych ram powojennej współpracy w świecie stały się ustalenia konferencji:

1943 moskiewskiej, 1943 teherańskiej, 1944 konferencji w Dumbarton Oaks, 1945 jałtańskiej, podczas których precyzowano założenia i zasady funkcjonowania przyszłej organizacji międzynarodowej, sprawniejszej niż Liga Narodów, o możliwie szerokim zasięgu światowym, ale uznającej szczególną pozycję mocarstw.

Karta Narodów Zjednoczonych - podpisana 1945 w San Francisco stanowi podstawę prawną istnienia i działania ONZ; składa się z 111 artykułów oraz załącznika, którym jest statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości; formułuje cele, zadania, zasady funkcjonowania i działalności organów ONZ; ważne źródło współczesnego prawa międzynarodowego.

Najważniejsze organy ONZ:

1. Zgromadzenie ogólne Narodów Zjednoczonych (Wszystkie 192 państwa);

2. Rada Bezpieczeństwa (15 państw = 5 stałych + 10 Państw wybieranych na 2 lata);

3. Rada Gospodarcza i Społeczna (54 państwa wybieranych na 3 lata);

4. Rada powiernicza - nadzorowanie i kierowanie procesami dekolonizacji (obecnie nie odgrywa tak ważnej roli jak dawniej) (Obecnie nie istnieje);

5. Sekretariat z sekretarzem Generalnym na czele.

6. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

Rada Bezpieczeństwa jest głównym organem odpowiedzialnym za międzynarodowe bezpieczeństwo i pokój; pełni funkcje bez przerwy; może m.in. podejmować decyzje dotyczące organizowania akcji zbiorowej (także militarnej) w celu zapobieżenia konfliktowi lub przywrócenia pokoju; liczy 15 członków, w tym 5 członków stałych, którymi są mocarstwa: Chiny, Francja, Rosja, USA i W. Brytania; członków niestałych wybiera Zgromadzenie Ogólne na 2-letnią kadencję (co roku 1/2 składu); uchwały Rady w sprawach merytorycznych wymagają co najmniej 9 głosów w tym wszyscy członkowie stali muszą być na tak, każdemu z członków stałych przysługuje prawo weta.

Rada Gospodarcza i Społeczna (początkowo 18 członków, obecnie 54) jest wybierana przez Zgromadzenie Ogólne na 3-letnią kadencję; zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi, kulturalnymi i prawami człowieka, inicjuje badania i konferencje, przygotowuje projekty konwencji, koordynuje działalność organizacji wyspecjalizowanych ONZ.

Budżet ONZ stanowią składki członkowskie wszystkich państw wchodzących w skład organizacji. Składki członkowskie ustalane są na podstawie PKB krajów członkowskich. Więc im kraj ma wyższy PKB tym większą % płaci składkę. USA - 25% budżetu ONZ; Japonia - 18%; Niemcy - 10%; W. Brytania, Francja, Włochy - 5-6%; Polska - 0,196% (28 miejsce); kraje o najmniejszych budżetach płacą składki w wysokości 0,001%.

Budżet ONZ od wielu lat wynosi tyle samo: 2,5 mld $

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - organ o charakterze sądowniczym. W skład wchodzi 15 sędziów wybieranych na kadencje 9 letnie. Kandydat na sędziego powinien mieć minimum 50 lat i znać minimum 7 języków obcych. Sędziami zazwyczaj zostają byli ministrowie zagraniczni, prawnicy. Organ rozstrzyga spory i konflikty, zajmuje się kodyfikacją prawa międzynarodowego.

Sekretariat Generalny - organ o charakterze administracyjnym. Sekretarza wybiera ZO, ale kandydat musi zaakceptować Waszyngton. SG ma charakter wykonawczy, odpowiada za realizację uchwały RB i ZO. SG posiada 12 zastępców.

Siły Zbrojne ONZ - organ specyficzny. Kontyngenty z zasobów własnych - wszyscy członkowie ONZ zmuszeni są do udostępniania określonej liczby mundurowych do sił zbrojnych. Żołnierze występują pod wspólną flagą. Koszta są refundowane z kasy ONZ.

Działalność ONZ obejmuje wszystkie sfery życia człowieka: polityczne, gospodarcze, społeczne, wojskowe, kulturowe.

ONZ kładzie szczególny nacisk na trwały pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe. Prowadzi też walkę o powszechne i trwałe rozbrojenie oraz pokojowe wykorzystanie energii atomowej.

1959 - powołano specjalny komitet całkowitego rozbrojenia

1963 - podpisanie umowy o zakazie testowania broni atomowej (w wodzie, na ziemi, pod ziemią)

Układ o nieproliferacji broni atomowej - tylko kilka państw może posiadać i produkować broń atomową (USA, Chiny, Wielka Brytania, Francja, Rosja, Pakistan) pozostałe kraje nie mogą posiadać broni pod groźbą sankcji. Wszelkie zakupy broni atomowej powinny być monitorowane.

Podpisano układ o zasadach działalności państw w przestrzeni kosmicznej i o zakazie rozprzestrzeniania broni atomowej.

1971 - podpisano układ o zakazie umieszczania broni atomowej w morzach i oceanach.

Działalność Gospodarcza i Społeczna ONZ

Walka o godność czyli o prawa człowieka

1948 - powszechna deklaracja praw człowieka

1959 - przyjęto deklarację praw dziecka

1973 - przyjęto deklarację o zakazie apartheidu

1974 - ONZ przyjęło deklarację i program działania na rzecz nowego ładu gospodarczo-społecznego (zapewnić środki krajom III i IV świata)

1979 - deklaracja o ochronie środowiska naturalnego

Do tej pory ONZ przeprowadziła 37 operacji pokojowych za które w 1988 otrzymało pokojową nagrodę Nobla

2001 - Pokojową Nagrodę Nobla otrzymał Kofi Annan.

Lata 1949 - do dziś ponad 300 konfliktów zbrojnych na świece zginęło w nich ok. 25 mln ludzi

Polska pokrywa 0,43% budżetu ONZ co daje co roku 4 mln USD.

Reformy ONZ

• Zlikwidowanie prawa Veto

• Należy dążyć do udemokratyzowania ONZ

• Poszerzenie Rady Bezpieczeństwa o kolejne państwa. do 25 państw stałego członka ONZ. Proponuje się Egipt, RPA.

• Zmiany systemu głosowania

• Zmiany w statucie Karta Atlantycka

• Wprowadzenie II zgromadzenia (Dwuizbowa)

• Odbiurokratyzowanie ONZ

• Korpus szybkiego reagowania

• Przeniesienie pewnych działań z ONZ na regionalne zobowiązania

Statut ONZ pozwala na tworzenie organizacji regionalnych.

12. Jak oceniasz rolę ONZ w życiu międzynarodowym państw i czy organizacja ta jest potrzebna społeczeństwu międzynarodowemu.

Próby reformowania ONZ

Obecnie słyszy się o dwóch wariantach zmiany ONZ:

1. Wariant skrajny - rozwiązanie ONZ i powołanie do życia zupełnie nowej organizacji

2. ONZ ma nadal istnieć ale trzeba dokonać głębokich reorganizacji w strukturach, funkcjonowaniu i finansowaniu budżetu, a także zmian w Karcie Narodów Zjednoczonych (niezmienianej od jej powstania).

ONZ odgrywa rolę fundamentu w tworzącym się ładzie. ONZ ma w swym statucie zapis o tworzeniu pokoju na świecie oparty na bezpieczeństwie. Musi być zreformowany, musi mieć nowe elementy, żeby to umożliwić musi mieć swoje siły zbrojne (grupy szybkiego reagowania). Przy małych środkach jest niska skuteczność tej i innych organizacji zajmujących się utrzymywaniem pokoju na świecie.

Być może w najbliższych lat stosunki panujące obecnie na arena międzynarodowej ulegną zmianie.

Większość budżetu przeznaczane zostaje na pokrycie kosztów administracji/biurokracji ONZ (ponad 2000 pracowników w samym sekretariacie i 12 zastępców sekretarza Generalnego ONZ).

13. Jakie były przyczyny rozpadu bloku wschodniego w latach 1989-1991

1. Gorbaczow zostaje przywódcą ZSRR

2. Transformacja ustrojowa w państwach europy środkowo-wschodniej (Polska, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Białoruś, Ukraina, Rumunia, Bułgaria, Węgry).

3. Zjednoczenie Niemiec.

4. Upadek imperium sowieckiego (ZSRR).

5. Upadku ładu Jałtańsko-Poczdamskiego.

14. Jaką rolę odegrał Michaił Gorbaczow w procesie „Jesieni Ludów 89-91” i upadku „realnego socjalizmu” w europie.

Po śmierci Breżniewa w 1982 roku przywódcą został najmłodszy w historii Gorbaczow (54 l.) dał „zielone światło” dla Polski do „transformacji ustrojowej”. Chciał ratować ZSRR. Przygotował on pakiet reform, były one nierealne do wprowadzenia ponieważ wymagały zmian bardzo kosztownych. Wystąpił sprzeciw tych, przeciwko którym te reformy były skierowane.

W ZSRR nie było opozycji politycznej, nie było z kim negocjować, z kim robić reform.

Ta próba reform doprowadziła do marazmu w ZSRR. Uruchomił lawinę - republiki siłą wcielone do ZSRR zaczęły domagać się niepodległości, wolności. W 1990 powstaje pomysł na stworzenie państw federacji. Powrót do dialogu z USA, opowiedział się za całkowitym rozbrojeniem, zjednoczeniem Niemiec. Chodziło o wielkie nadzieje, wszyscy wielcy przywódcy świata stają się przyjaciółmi Gorbaczowa.

Rozpoczyna się okres współpracy z USA. Z „pomocą” Gorbaczowowi w 1986 roku przyszedł wybuch w Czarnobylu, do końca istnienia ZSRR (1991) bardzo intensywna współpraca z USA. W 1990 ZSRR nawiązało stosunki polityczne z Watykanem.

W 1988 w Polsce rozpoczęto dialog z Solidarnością.

Rozmowy przy okrągłym stole (7.II.1989)

5.IV.1989 - stanowisko w sprawie polityki gospodarczej i społecznej oraz reform systemowych - akt uchwalony, kompromis między opozycją a reżimem rosyjskim.

Zmiany w Polsce drogą ewolucyjną.

4 czerwca 1989 wybory do dwuizbowego parlamentu (Sejm i Senat) nie w pełni były to wolne wybory. Ograniczona ilość mandatów. Władza będzie dysponowała 65% mandatów a opozycja 30% mandatów, natomiast 5% dostaną partie katolickie.

Do senatu miały być wybory pełne i wolne.

W 1991 pierwsze wolne wybory po rozwiązaniu sejmu. W tym czasie powstaje ok. 300 nowych partii.

Rozpoczynają się nowe reformy gospodarcze (przebudować gospodarkę) procesy reprywatyzacyjne i prywatyzacyjne.

Pojawia się bezrobocie w wyniku tych przemian

29.12.1989 - zmiana PRL na RP

Przywrócono orła w koronie na godło.

Usunięto dozgonne współpracowanie z ZSRR.

Zlikwidowano MO.

1991 układ polski ze stowarzyszeniem europejskim na 10 lat. Otworzył on drogę do UE.

Gorbaczow zgadza się na zjednoczenie Niemiec.

24.IX.1990 - Wystąpienie NRD z układu warszawskiego.

1.VII.1991 - rozwiązanie układu warszawskiego Polska + Węgry + Czechosłowacja wystąpiły z wnioskiem o rozwiązanie układu warszawskiego.

21.VI.1991 - rozwiązanie RWPG.

1990 zjednoczenie Niemiec.

19-21.VIII.1991 - pucz przeciwko Gorbaczowowi.

25.XI.1991 - Gorbaczow podaje się do dymisji.

30.XII. 1991 - Upada ZSRR i powstaje Rosja (w Mińsku).

ZJEDNOCZENIE NIEMIEC

NRD - powstało w 7.X.1949

RFN - powstało w 7.IX.1949

Od 1982 Helmut Kohl dążył do zjednoczenia Niemiec

Gorbaczow opowiadał się za zjednoczeniem

18.III.1990 - wolne wybory w NRD.

9.XI.1989 - upadek muru berlińskiego - przyspieszył zjednoczenie Niemiec

Konferencja „2+4” 12.09.1989

Przedstawiciele 4 państw: Wlk. Brytaniii, ZSRR, RFN i NRD zrzekły się odpowiedzialności za Niemcy.

9 listopada 1989 władze NRD, nie reagują na zbiórkę ludzi pod murem. Kanclerz Helmut Kohl - przyspieszył ruch zjednoczeniowy. Kohl zauważył w Gorbaczowie wielką szansę dla Niemiec, szybko uzyskał jego sympatię, bo Gorbaczow głosił samostanowienie narodów, (dlatego zyskał sympatię również społeczeństwa niemieckiego), więc możliwość zjednoczenia.

ZSRR opowiada się za zjednoczeniem Niemiec.

3.10.1990 - nastąpiło zjednoczenie RFN i NRD

19.11.1990 - traktat duży tj.: rząd niemiecki uznał granice europejskie a w szczególności polsko - niemiecką, jako ostateczne, trwałe i nienaruszalne.

Układ ten rozpoczął nowy etap w polityce polsko-niemieckiej. Zobowiązano się do odbudowy Niemiec, które na nowo mogły by zagrażać europie.

19.06.1991 - Traktat z Niemcami. Traktat ten rozszerzał zakres w porównaniu z traktatem poprzedzającym.

15. Przedstaw przebieg i skutki zjednoczenia Niemiec dla europy i Polski.

Gorbaczow zgadza się na zjednoczenie Niemiec.

24.IX.1990 - Wystąpienie NRD z układu warszawskiego.

1990 zjednoczenie Niemiec.

ZJEDNOCZENIE NIEMIEC

NRD - powstało w 7.X.1949

RFN - powstało w 7.IX.1949

Od 1982 Helmut Kohl dążył do zjednoczenia Niemiec

18.III.1990 - wolne wybory w NRD.

9.XI.1989 - upadek muru berlińskiego - przyspieszył zjednoczenie Niemiec

Konferencja „2+4” 12.09.1989

Przedstawiciele 4 państw: Wlk. Brytaniii, ZSRR, RFN i NRD zrzekły się odpowiedzialności za Niemcy.

3.10.1990 - nastąpiło zjednoczenie RFN i NRD

19.11.1990 - traktat duży tj: rząd niemiecki uznał granice europejskie a w szczególności polsko - niemiecką, jako ostateczne, trwałe i nienaruszalne.

Układ ten rozpoczął nowy etap w polityce polsko-niemieckiej. Zobowiązano się do odbudowy Niemiec, które na nowo mogły by zagrażać europie.

19.06.1991 - Traktat z Niemcami. Traktat ten rozszerzał zakres w porównaniu z traktatem poprzedzającym.

<Dzienne>

Zjednoczenie wywołało niepokój w Europie. Ludzie byli spokojniejsi, gdy Niemcy były podzielone, bo nieczuli się zagrożeni, choć z początku to był dramat, bo granica była sztucznie stworzona a rodziny podzielone. Wszyscy bali się ponownego zjednoczenia Niemiec.

Między stosunkami polsko-niemieckimi a stosunkami politycznymi w Europie występowało sprzężenie zwrotne. Niemcy po zjednoczeniu mogłyby zagrażać małym i średnim państwom. Polska szukała sojuszników między innymi we Francji i Moskwie. Rozmowy były o tym jak okiełznać to zjednoczenie. Tak należy zbudować stosunki polityczne, żeby Niemcy były państwem europejskim a nie Europa niemiecka. Nieudało się, aby Polska była na spotkaniu 2+4.

</Dzienne>

Od 1989 roku proces zjednoczenia Niemiec przebiegał w czterech etapach:

1 faza Październik 1989 - 9 listopad 1989 Etap spontaniczny. Społeczeństwo samo wyrusza na obalenie muru berlińskiego. Przejście było wspierane przez Kohla (obiecał każdemu po 10 marek).

2 faza 9.11.89-28.11.89 Obalenie muru berlińskiego zaczyna drugi etap. 7 - 15 listopada 1989 Kohl był w Polsce na oficjalne zaproszenie Mazowieckiego. Solidarność opowiadała się za zjednoczeniem Niemiec. NRDowcy wiedząc, że Polska zwalcza komunizm, że rozpoczynają się w niej procesy demokratyczne, wielu wyjeżdża na wakacje w 1989, m.in. do Bułgarii, z których w drodze powrotnej zatrzymywali się w ambasadach RFN m.in. w Budapeszcie i w Polsce. Za późniejszą zgodą NRD przewożono ich specjalnymi pociągami do RFN. Tak nie wróciło z wakacji około 300 tyś ludzi; około 23ej było około 100 tyś. ludzi pod murem berlińskim. Od strony wschodniej mur był chroniony jednostkami zbrojnymi dzień i noc. Od strony Berlina Zachodniego mur nie był strzeżony.

28 listopada 1989 Kanclerz Kohl ogłosił w swym orędziu 10 punktowy plan zjednoczenia Niemiec i Europy. Plan Kohla rozpoczynał fazę szybkiego jednoczenia Niemiec i zjednoczenia Europy. Plan został zatwierdzony tylko przez USA. Polska chciała uzyskać jasne informacje w sprawie granicy na Nysie Łużyckiej. Druga faza trwała do 18 marca 1990 roku, czyli do pierwszych wolnych i ostatnich demokratycznych wyborów. Kohl zabiegał od poparcie Gorbaczowa. 11 listopada 1990 Kohl udał się do Moskwy i uzyskał zgodę na zjednoczenie Niemiec. Konferencja 2+4. Obrady zaczęły się 13 listopada 1990 roku. Rozpoczęły się działania mające umiędzynarodowić Europę. 19 grudnia 1989 Kohl doprowadził do wspólnych obrad NRD i RFN. Po wizycie w Moskwie jedzie do Waszyngtonu i otrzymuje poparcie G. Busha. 18 marca 1990 roku pierwsze demokratyczne wybory do parlamentu. Z udziałem opozycji. Wygrani CDU chcieli zjednoczyć Niemcy poprzez przyłączenie NRD do RFN.

3 faza proce zjednoczenia po wyborach. Porozumienia: 18 maj 1990 - układ o Unii Walutowej. 1 lipca 1990 wszedł w życie. Na mocy tego układu markę zachodnią wprowadzono na wschodzie. Zjednoczenie gospodarcze Niemiec.

4 faza międzynarodowa. Najważniejszy był 12 wrzesień 1990 roku w Moskwie układ o ostatecznej regulacji... Określał on granice zjednoczenia Niemiec. Przywracał suwerenność Niemiec. Na tej podstawie 20 września 1990 roku został wprowadzony w życie układ NRD i RFN (układ zjednoczeniowy). 3 Października 1990 roku NRD została przyłączona do RFN. Granica zjednoczonych Niemiec biegła wzdłuż Odry Nysy Łużyckiej.!

16. Ukaż proces normalizacji stosunków między zjednoczonymi Niemcami a RP.

<Dzienne>

Jednym z najważniejszych elementów systemu w Europie po 90-tym roku stały się Niemcy i nowe relacje polsko-niemieckie. Wraz ze zjednoczeniem Niemiec przestał istnieć tzw. problem niemiecki w stosunkach międzynarodowych. Wraz z tym zjednoczeniem zarysowała się szansa na zjednoczenie Europy i zlikwidowanie skutków układu sił. Istotną rolę w tych procesach odegrały stosunki polsko-niemieckie. Bazowały na układach.

1. 14 listopada 1990. Traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Zamknięto trwającą od 1945 roku dyskusję o granicy polsko-niemieckiej. Niemcy uznali granice za trwale. Niemcy nigdy nie będą domagały się rewizji tej granicy. Zjednoczone Niemcy pogodziły się, że ziemie utracone po 45 roku są stracone na zawsze i będą teraz częścią Polski. Były pewne obawy na terenach Polski zachodniej, że po zjednoczeniu, Niemcy będą chcieli odebrać Polsce tereny lub przynajmniej będą żądali odszkodowania. Dołączono niezręczne stwierdzenie, że sprawy majątkowe nie są przedmiotem tego traktatu i być może kiedy indziej będą uregulowane. Ceną za zgodę na granicę był zapis, że w Polsce jest mniejszość niemiecka. Jest ona uznana przez rząd, który zobowiązuje się do zapewnienia jej warunków do życia. Strona niemiecka wyliczyła, że jest około 15 milionów Niemców w Polsce, co było nieprawdą. W rzeczywistości było ich około 15 tysięcy. Byli to głównie młodzi Polacy, pochodzenia niemieckiego chcąc uzyskać podwójne obywatelstwo i wyjechać do Niemiec. Głównie wyjeżdżali ze Śląska lub Pomorza. Około 95% „polskich Niemców” nie znało języka niemieckiego. Strona niemiecka nie zapewniała takiej opieki Polakom. W Niemczech było około 350 tysięcy Polaków. Nie byli uznani jako mniejszość, byli jedynie gośćmi. Do dziś mniejszość niemiecka ma swojego przedstawiciela w sejmie i są w Polsce szkoły niemieckie. Strona polska zapewniała przywileje prawne. Polacy w Niemczech do dzisiaj nie mają żadnych praw i mogą być w każdej chwili wydelegowani do Polski. Dzisiaj nie ma konfliktu między mniejszością niemiecką a Polakami. Obecnie są przypadki zrzekania się obywatelstwa niemieckiego. Dochodzą do wniosku, że to był błąd, a wybierając podwójne obywatelstwo mieli nadzieję na lepszą przyszłość. Byli rozczarowani i nie znali języka. W Niemczech byli traktowani jak Polacy, byli podejrzani.

2. 17 czerwiec 1991. Podpisano drugi traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a zjednoczonymi Niemcami.

Na początku lat 90-tych rozpoczęła się budowa polsko-niemieckiej współpracy. Niemcy zobowiązali się, że będą popierali Polskę w Unii. Kohl zobowiązał się, że Niemcy będą dążyły do integracji, do poszerzania grona państw europejskich. Na mocy tych traktatów rozwinęła się współpraca bilateralna. Dzisiaj dla Polski Niemcy są głównym partnerem handlowym. Obroty roczne wynoszą około 20-25 mld $. Jesteśmy głównym rynkiem zbytu dla Niemców. Około 40% polskiego eksportu i 30% polskiego importu przypada na rynek niemiecki.

</Dzienne>

17. Jakie były przyczyny i skutki upadku Związku Radzieckiego.

Zimna wojna zakończyła się zwycięstwem „Zachodu”. W ciągu zimnej wojny zmieniał się bilans sił na niekorzyść ZSRR.

ZSRR przegrał rywalizację gospodarczą, a co za tym idzie i militarną. System gospodarki w bloku wschodnim był nieefektywny, bardzo marnotrawny. ZSRR był znacznie słabszy gospodarczo od USA, musiał przeznaczać na wyścig zbrojeń 25% dochodu narodowego, a USA 7 - 8%.

W republikach nadbałtyckich (Litwa, Łotwa, Estonia) zaczęły się silne odśrodkowe ruchy społeczne.

Problemy wewnętrzne w ZSRR.

Stworzenie WNP i odzyskanie niepodległości przez jej członków.

Lato 1990 - rozpad ZSRR

Imperium radzieckie budowane było od 1917 roku z wielu państw, w których niszczono wartości religijne i kulturowe poprzez ujednolicanie.

System ten miał w sobie elementy autodestrukcyjne.

Po II wojnie światowej wiele krajów zostało zajętych przez to imperium. System ten nie miał legitymizacji, świadomości, był oparty na terrorze.

Lato 1980 rok kryzys gospodarczy bloku komunistycznego.

Przyczyny upadku ZSRR:

• Kryzys we wszystkich sferach życia społecznego i gospodarczego

• Procesy międzynarodowe (zmiany na szczeblach państw)

• Obiektywne

Jedną z przyczyn międzynarodowych było wybranie Karola Wojtyły na Papieża (antykomunistyczne poglądy).

Wybranie w USA Ronalda Regana na prezydenta (cel rozbicie ZSRR)

W latach 80 powstaje NSZZ Solidarność (ruch antykomunistyczny).

Czechosłowacja, Węgry, Bułgaria - powstawały na mniejszą skalę, ale podobne wydarzenia jak w Polsce (powstawanie opozycji - zrzeszających inteligencję, związków zawodowych itp.)

W roku 1985 przerwany został ciąg władzy dyktatorów w ZSRR

W odpowiedzi na to USA rozpoczyna wyścig zbrojeń, aby „dobić” imperium sowieckie. Gigantyczne środki pieniężne na obronę USA i budowę broni itp.

Po śmierci Breżniewa w 1982 roku przywódcą został najmłodszy w historii Gorbaczow (54 l.) dał „zielone światło” dla Polski do „transformacji ustrojowej”. Chciał ratować ZSRR. Przygotował on pakiet reform, były one nierealne do wprowadzenia ponieważ wymagały zmian bardzo kosztownych. Wystąpił sprzeciw tych, przeciwko którym te reformy były skierowane.

W ZSRR nie było opozycji politycznej, nie było z kim negocjować, z kim robić reform.

Ta próba reform doprowadziła do marazmu w ZSRR. Uruchomił lawinę - republiki siłą wcielone do ZSRR zaczęły domagać się niepodległości, wolności. W 1990 powstaje pomysł na stworzenie państw federacji. Powrót do dialogu z USA, opowiedział się za całkowitym rozbrojeniem, zjednoczeniem Niemiec. Chodziło o wielkie nadzieje, wszyscy wielcy przywódcy świata stają się przyjaciółmi Gorbaczowa.

Rozpoczyna się okres współpracy z USA. Z „pomocą” Gorbaczowowi w 1986 roku przyszedł wybuch w Czarnobylu, do końca istnienia ZSRR (1991) bardzo intensywna współpraca z USA. W 1990 ZSRR nawiązało stosunki polityczne z Watykanem.

W 1988 w Polsce rozpoczęto dialog z Solidarnością.

Rozmowy przy okrągłym stole (7.II.1989)

5.IV.1989 - stanowisko w sprawie polityki gospodarczej i społecznej oraz reform systemowych - akt uchwalony, kompromis między opozycją a reżimem rosyjskim.

Zmiany w Polsce drogą ewolucyjną.

Dopiero w 1988 roku udało się przerwać operacje wojskowe i wyprowadzić wojska z Afganistanu (1989).

4 czerwca 1989 wybory do dwuizbowego parlamentu (Sejm i Senat) nie w pełni były to wolne wybory. Ograniczona ilość mandatów. Władza będzie dysponowała 65% mandatów a opozycja 30% mandatów, natomiast 5% dostaną partie katolickie.

Do senatu miały być wybory pełne i wolne.

W 1991 pierwsze wolne wybory po rozwiązaniu sejmu. W tym czasie powstaje ok. 300 nowych partii.

Rozpoczynają się nowe reformy gospodarcze (przebudować gospodarkę) procesy reprywatyzacyjne i prywatyzacyjne.

Pojawia się bezrobocie w wyniku tych przemian

29.12.1989 - zmiana PRL na RP

Przywrócono orła w koronie na godło.

Usunięto dozgonne współpracowanie z ZSRR.

Zlikwidowano MO.

1991 układ polski ze stowarzyszeniem europejskim na 10 lat. Otworzył on drogę do UE.

Gorbaczow zgadza się na zjednoczenie Niemiec

24.IX.1990 - Wystąpienie NRD z układu warszawskiego

1.VII.1991 - rozwiązanie układu warszawskiego Polska + Węgry + Czechosłowacja wystąpiły z wnioskiem o rozwiązanie układu warszawskiego

21.VI.1991 - rozwiązanie RWPG

1990 zjednoczenie Niemiec

19-21.VIII.1991 - pucz przeciwko Gorbaczowowi

25.XI.1991 - Gorbaczow podaje się Dio dymisji

30.XII. 1991 - Upada ZSRR i powstaje Rosja (w Mińsku)

Wraz z rozpadem ZSRR (25 XII 1990) i rozpadem Układu Warszawskiego nastąpił szereg zmian. Przede wszystkim miał miejsce rozpad systemu dwubiegunowego. Państwa zachodnie straciły przeciwnika, który był powodem konsolidacji politycznej, militarnej i gospodarczej na ich obszarze. Rozpad ZSRR spowodował, że USA stało się jedynym światowym supermocarstwem. Mimo, że niektóre państwa są mocarstwami: Japonia, Niemcy - pod względem gospodarczym, Chiny, Rosja - potęgi militarne posiadające arsenał nuklearny, to jednak żadne z nich nie jest w stanie przeciwstawić się potędze jaką jest obecnie USA pod względem gospodarczym, politycznym, militarnym. Państwa byłego bloku wschodniego oraz byłe republiki radzieckie wraz z rozpadem ZSRR uzyskały suwerenność. Nastąpiło wycofanie wojsk radzieckich z tego obszaru.

Po rozpadzie systemu dwubiegunowego możliwe było zjednoczenie Niemiec. Państwo to stało się jedna z największych potęg gospodarczych świata (obecnie są na pierwszym miejscu na świecie pod względem inwestycji kapitałowych) i największa Europy, gdzie pełni rolę wiodącą (to właśnie Bankowi Centralnemu Niemiec powierzono rolę kreowania nowej waluty europejskiej euro). Na obszarze Europy powstało 18 nowych państw (rozpad ZSRR, Czechosłowacji, Jugosławii). Większość z nich dąży do wstąpienia w struktury europejskie NATO (Polska, Czechy, Węgry są członkami NATO od 1999).

Dla Rosji rozpad ZSRR oznaczał przede wszystkim powrót do stanu granic z XIX w. (na granicy zachodniej powrót do stanu granic z 1600) utratę strefy wpływów oraz pozycji supermocarstwa w stosunkach międzynarodowych. Oznaczał również konieczność określenia polityki zagranicznej w nowych warunkach (prawdopodobnie Rosja będzie dążyła do zacieśnienia współpracy z Francją, Niemcami - na zachodzie oraz Chinami - na wschodzie, aby osłabić pozycję USA na tych obszarach).

Rozpad ZSRR pozwolił z jednej strony na uzyskanie suwerenności przez republiki radzieckie, z drugiej jednak spowodowało to powstanie szeregu konfliktów o charakterze lokalnym - Na Dniestrze, Południowa Osetia, Abchazja, Górny Karabach, Czeczenia.

18. Omów scenariusze nowego ładu międzynarodowego po upadku ładu „Jałtańsko-Poczdamskiego”.

Ład „Jatańsko-Poczdamski” upadł wraz z upadkiem ZSRR

Dyskusje które trwają do dziś podzielić można na 3 nurty na temat ładu:

1. realistyczne - eksponujące czynnik ekonomiczny, gospodarczy jako najważniejszy element wyłaniającego się ładu w skali globalnej. Wyłonią się nowe centra gospodarcze i wokół nich skupią się inni.

2. idealistyczny - odwołują się do świadomości wspólnych wartości i …. Świata na arenie międzynarodowej. Że zwyciężą w ludzkim myśleniu nie interesy państwowe ale idea myślenia światowego, nie dla mojego dobra ale dla dobra światowego.

3. skrajny - bazuję na różnicach cywilizacyjno-kulturowych i religijnych. Widać w nich rozwarstwienie między społecznością zachodnią a islamem.

Przewidziane są jeśli chodzi o kształt przyszłego ładu ; obecnie zakłada się że nowy ład będzie:

1. system zero biegunowy - nie będzie ośrodka siły , będzie wiele państw dominujących

2. unipolarny - jednobiegunowy jedno mocarstwo

3. system bipolarny - dwa supermocarstwa (USA-CHINY; USA-ROSJA; USA-UE)

4. system tripolarny - trzybiegunowy (USA-CHINY-ROSJA; USA-CHINY-UE)

5. system multipolarny - kilkanaście ośrodków współpracy ze sobą

jedno jest dzisiaj pewne, że ten nowy ład jaki się ukształtuje będzie wykorzystywał myślenie i podstawy uniwersalne, będzie wymagał odejścia o separatyzmu, które zaczynają dawać o sobie znać w polityce międzynarodowej.

Innym rodzajem ładu międzynarodowego jest to że będzie wyglądał na zasadzie pentarchii.

Zakładał że najbardziej doskonałym systemem międzynarodowym jest taki, nad którego stabilnością czuwa 5 ośrodków siły, przewiduje się że takimi ośrodkami będą USA, JAPONIA, CHINY, UE, ROSJA. Pod warunkiem że Chiny i Rosja będą krajami demokratycznymi.

Inny scenariusz:

• PAX consortium - wszyscy wstępujący do consortium muszą wnieść wkład na rzecz światowego pokoju.

• PAX nipponica - pokój kształtowany przez Japonie jako ośrodek siły i przewagi gospodarczej.

• Bigemonia - przez dwa państwa wzajemnie się uzupełniające USA i Japonia

• System Unipolarny - świat na czele z USA

• Na czele z ONZ jako jedyna organizacja światowa ma zapisanie w statucie bezpieczeństwo zbiorowe.

19. Wymień i omów problemy globalne współczesnego świata.

Terroryzm

Zmniejszenie suwerenności krajów w wielu aspektach (kulturowej …)

Podstawowe cechy problemów globalnych, które wyróżniają je od innych problemów:

1. Skala - muszą dotyczyć całej ludzkości, charakter ponadpaństwowy i ponad regionalny

2. Szczególna waga - stanowią krytyczne zagrożenie z punktu widzenia gatunkowej przyszłości człowieka tzn. dla życia gatunku człowieka

3. Rozwiązania tych problemów nie można oczekiwać od jednego państwa lub grupy państw, ale wymaga wysiłków całej społeczności międzynarodowej

7 Najczęściej wymienianych problemów globalnych:

1.Groźna zagłady w wojnie z użyciem broni jądrowej

Wiadomo że pewna liczba detonacji jądrowych może podnieść promieniowanie do tego poziomu że może nastąpić zagłada biologiczna ludzkości. Było to wielkie zagrożenie w czasie zimnej wojny. Mocarstwa wyprodukowały łącznie ponad 30 tysięcy ładunków jądrowych i rzeczywiście uzyskały zdolność wielokrotnego zniszczenia całej ludzkości. Od tego czasu to niebezpieczeństwo się zmniejszyło. Od 30 lat te mocarstwa porozumiewają się między sobą w sprawie zmniejszenia ilości ładunków rozbrojenie ładunku jądrowego kosztuje drożej niż jego wyprodukowanie.

2.Ekologiczny problem zagrożenia środowiska naturalnego człowieka

Zanieczyszczanie środowiska, wyrąb lasów, zanieczyszczanie wód, efekt cieplarniany, doprowadzanie do wyginięcia fauny i flory, emisja do atmosfery gazów i cieczy - niszczenie warstwy ozonowej.

Został podpisany protokół z Kio (porozumienie międzynarodowe), który wyznaczał dla wszystkich państw limit emisji szkodliwych gazów. Niestety główni producenci tych gazów USA i Rosja nie chcą go ratyfikować, uważają ze stanowi to zagrożenie dla ich produkcji przemysłowej. Mniejsze państwa się do niego stosują. Ratowanie środowiska naturalnego jest problemem dotyczącym nas wszystkich rozwiązanie nie nastąpi bez globalnej współpracy.

3.Demograficzne zagrożenie wynikające ze wzrostu liczby ludności na świecie.

Przyrost ludności: 150 lat temu - 1 mld ludności; 1930 r. - 2 mld; 1970r. -3,5 mld; Obecnie blisko 6 mld. Roczny przyrost - 70-75 mln ludności.

Niekontrolowany wzrost ludności grozi kilkoma konsekwencjami:

-Powstaniem dysproporcji między środkami do życia a liczbą ludności

-Silną presją migracyjną ze strony przeludnionych terenów w kierunków bogatszych zdolnych wyżywić większą ludność.

W tej chwili 4/5 ludności świata zamieszkuje Afrykę, Amerykę Pd, i Azję Pd-Wsch (80%). W Europie przyrost jest mniejszy.

Presja urbanizacyjna - przyrost ludności wywołuje niezwykle szybki wzrost wielkich miast nie wskutek wysokiego przyrostu ludności, ale wielkich migracji do miast. Dziś mamy: Meksyk (30 mln), Szanghaj (25 mln), Bombaj, Dżakarta (po 15 mln)

Zmienia się także struktura wiekowa: W Afryce młodzież do 15 roku życia stanowi połowę ludności, w Europie 1/5, W Europie 1/2 ludności to ludność w wieku poprodukcyjnym.

4.Groźba głodu

Regularne głody w Chinach i Rosji regulowały tamtejszą liczbę ludności. Dziś szacuje się, że z głodu umiera rocznie ok. 50 mln ludności. Przy tym stanie zaludnienia planety i tym stanie techniki, produkujemy wystarczającą ilość żywności do wyżywienia tej liczby ludności. Problem polega na nierównomiernym rozmieszczeniu produkcji. W obrębie cywilizacji zachodniej ogranicza się produkcję żywności. W USA otrzymuje się dotacje za nie uprawianie ziemi. W UE są wyznaczane limity produkcji. W obszarze cywilizacji zachodniej jeden rolnik produkuje żywność dla mniej więcej 40 osób, w krajach zacofanych dla 3-4 osób.

5.Zagrożenie nowymi epidemiami

Epidemie zagrażały ludności od początku istnienia. Dżuma - w XIV w. Pochłonęła 2/3 ludności zachodniej Europy. AIDS - pochodzi od małp. SARS - pochodzi od ptaków - ostra niewydolność oddechowa. Przyczyną jest wzrost liczby ludności, rozwój komunikacji.

6.Nierówność dochodowa między narodami i wewnątrz narodu

Nierówność dochodowa była zawsze między narodami, ale nigdy nie była tak wielka jak obecnie.

Przyczyny:

-jest teoria rasowa, że sami sobie winni, są leniwi , mało inteligentni i dlatego są biedni. Ta teoria jest jednak kwestionowania w nauce. Ilość dóbr jest ograniczona i nierównomiernie rozmieszczona. Ilość bogactwa do zainwestowania jest ograniczona. Więc nie zależy to od biologicznego wyposażenia, a od samego człowieka.

Skutki:

-silna presja migracyjna ze strony biednych w kierunku bogatych, niewątpliwa presja militarna tzn. masy biednych będą usiłowały dostać się na tereny bogate, aby z tego bogactwa skorzystać, będą stale rodzić żywioną przez zawiść rozpacz i desperację, agresję przeciwko bogatym (może doprowadzić do terroryzmu).

7.Wyczerpywanie się zasobów i surowców

Istnieje problem wyczerpywania się źródeł ropy w krajach rozwiniętych, stają się one zasobami strategicznymi. Uzależnienie od krajów III świata wzrasta, gdyż mają one 88 % zasobów światowych ropy naftowej, a kolejne zasoby są odkrywane na obszarach, gdzie są już duże zasoby - kraje III świata. Stany Zjednoczone jako znacznie uprzemysłowiony kraj potrzebują ogromne ilości surowców energetycznych, są zatem silnie uzależnione od nich oraz od krajów III świata, gdyż USA posiada tylko 2,7% zasobów światowych ropy naftowej (węgla kamiennego 26%) oraz 3% gazu ziemnego. Dodatkowo w USA rośnie tendencja uzależnienia jej od ropy naftowej.

V6 :: Międzynarodowe Stosunki Polityczne :: J. Fiszer - Pytania :: © 2008 EOP :: 12.01.2008 23 z 23

---