Rozdział 1

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA W POLSCE.

Małe i średnie przedsiębiorstwa są niezbędne dla prawidłowego rozwoju gospodarki. Mimo oczywistej słuszności tej tezy, praktyka jaka miała miejsce w Polsce pokazuje, iż te przedsiębiorstwa nie zawsze były traktowane z należytą uwagą przez rządzących polityków. Nie zawsze też były reprezentowane w gremiach mających wpływ decyzyjny na ten sektor. Po części można to tłumaczyć specyfiką polskiej drogi od socjalizmu do demokracji i gospodarki rynkowej, w której najważniejszą rolę odgrywał przez długi czas ruch związkowy, z definicji najsilniejszy w wielkich przedsiębiorstwach. Niewątpliwie większe bezpieczeństwo i stabilizacja jaką dawały swym pracownikom duże firmy były czynnikiem utrudniającym zainteresowanie sektorem MSP, który wymaga pewnej dozy przedsiębiorczości i gotowości podjęcia ryzyka, szczególnie trudne wydawało się to we wczesnych latach transformacji, kiedy społeczeństwo polskie źle oceniało swoją sytuację i z dużą niepewnością patrzyło w przyszłość.

Obecnie sektor małych i średnich przedsiębiorstw jest jednym z podstawowych elementów polskiej gospodarki. Wraz ze zmniejszaniem dystansu dzielącego nas od państw o rozwiniętej gospodarce rynkowej jego rola będzie wzrastać. Analiza stanu i trendów rozwojowych tego sektora jest więc niezbędnym składnikiem badań nad gospodarką kraju. Jest ona tym bardziej ważna, że dobra znajomość problematyki MSP jest niezbędna dla kształtowania skutecznej polityki wobec tego sektora.

1.1. FUNKCJONOWANIE MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTW.

1.1.1. Podstawy prawne.

Rok 1989 jest początkiem tworzenia w Polsce instytucji państwa demokratycznego także w sferze gospodarczej. Konieczne było stworzenie rozwiązań prawnych, które będą podstawą nowej gospodarki rynkowej.

Podstawą gospodarki kapitalistycznej jest wyraźnie zagwarantowana wolność podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Wolność ta jest gwarantowana normą konstytucyjną. Podstawę prawną stanowi art. 20 Konstytucji RP, zgodnie z którym społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Dodatkowo ustawodawca zdecydował bronić tej wolności, co ma wyraz w innym artykule, zgodnie z którym ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. Wolność podejmowania działalności gospodarczej nie może być jednak pojmowana w sposób absolutny. Ustawy wprowadzają określone ograniczenia tej wolności. Przedsiębiorca jest zobowiązany zapoznać się ze wszystkimi warunkami prowadzenia działalności gospodarczej, wynikającymi z obowiązujących przepisów, oraz stosować się do nich w trakcie jej wykonywania. Przepisy budowlane, sanitarne, przeciwpożarowe oraz z zakresu ochrony środowiska to tylko niektóre, a nie wszystkie przepisy do których przedsiębiorca zobowiązany jest się stosować.

Uściśleniem przepisów konstytucji w zakresie działalności gospodarczej jest ustawa „Prawo działalności gospodarczej” z 19.11.1999 roku. Działalnością gospodarczą, według art. 2 ust. 1 tej ustawy, jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Należy zwrócić uwagę, że przepisów Prawa działalności gospodarczej nie stosuje się do działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także do wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawienie namiotów, sprzedaży posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. Osoby prowadzące tego rodzaju działalność nie są zatem zobowiązane do wykonywania obowiązków przewidzianych w Prawie działalności gospodarczej.

Cechą charakterystyczną działalności gospodarczej, jest zarobkowość. Aktywność człowieka, która nie służy zwiększaniu jego bogactwa, nie jest działalnością gospodarczą, nawet gdyby jej przejawem było wytwarzanie dóbr lub świadczenie usług. Działalność gospodarcza powinna być wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Ustawa „Prawo działalności gospodarczej” definiuje również podmioty jakie mogą działać w gospodarce, wprowadzając także formalną definicję małego i średniego przedsiębiorcy, która jest zgodna z rekomendacją Komisji Europejskiej z dnia 3 kwietnia 1996 roku.

Zgodnie z ustawą a w szczególności z art. 53 państwo stwarza, z poszanowaniem zasad równości i konkurencji, korzystne warunki dla funkcjonowania i rozwoju małych i średnich przedsiębiorców, w szczególności poprzez:

1. Inicjowanie zmian stanu prawnego sprzyjających rozwojowi małych i średnich przedsiębiorców, w tym dotyczących dostępu do środków finansowych pochodzących z kredytów i pożyczek oraz poręczeń kredytowych.

2. Wspieranie instytucji umożliwiających finansowanie działalności gospodarczej na dogodnych warunkach.

3. Wyrównywanie warunków wykonywania działalności gospodarczej ze względu na obciążenia publicznoprawne.

4. Ułatwianie dostępu do informacji, szkoleń oraz doradztwa.

5. Wspieranie instytucji i organizacji lokalnych oraz regionalnych działających na rzecz małych i średnich przedsiębiorców.

6. Promowanie współpracy małych i średnich przedsiębiorców z innymi przedsiębiorcami polskimi i zagranicznymi, ze szczególnym uwzględnieniem przedsiębiorczości lokalnej.

W tej samej ustawie przyjęta została na wzór uregulowań obowiązujących w Unii Europejskiej definicja małego i średniego przedsiębiorstwa. Tak więc zgodnie z art. 54. ust.1. za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym:

1. Zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO lub

2. Suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO.

Nie uważa się jednak za małego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają:

- więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

- prawa do ponad 25% udziału w zysku,

- więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

Analogicznie w art. 55. Ust.1. określono definicją średniego przedsiębiorcę, gdzie za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, nie będącego małym przedsiębiorcą, który

w poprzednim roku obrotowym:

1. Zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz

2. Osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nie przekraczający równowartości w złotych 40 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów EURO.

Nie uważa się jednak za średniego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają:

1. Więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

2. Prawa do ponad 25% udziału w zysku,

3. Więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

1.1.2. Podstawowe wskaźniki sektora MSP.

Na koniec 2000 roku w rejestrze REGON zarejestrowanych było 3163546 podmiotów gospodarczych, z czego 2822304 jednostki należą do sektora prywatnego. W porównaniu z rokiem poprzednim jest to wzrost ilości podmiotów o 5,5 % . Spośród. zarejestrowanych firm (bez Sekcji A i B) aż 99% stanowiły firmy małe, 1% to firmy średnie. W 2000 roku zarejestrowano około 356 tys. nowych podmiotów, co jest o 7 tys. mniej niż w roku poprzednim. Więcej przedsiębiorstw tez wykreślono z rejestru; w 2000 roku było ich 195 tys., a w 1999 roku tylko 172 tys.

Udział sektora MSP w tworzeniu PKB wykazuje tendencje rosnące. W 2000 roku kształtował się on na poziomie 49,4%, z tego małe przedsiębiorstwa stanowią 39,6%, a średnie 9,8%. Mimo ciągłego wzrostu udziału MSP w tworzeniu PKB w porównaniu z latami poprzednimi, nie jest to już przyrost tak znaczący.

Tabela 1.0 Udział w tworzeniu PKB w latach 1995-2000.

	1995	1996	1997	1998	1999	2000
Przedsiębiorstwa ogółem	53%	66%	69,3%	71.1%	70,4%
Przedsiębiorstwa MSP	30%	40%	45,3%	48.1%	48,2%	49,4%
0-5(mikro)	-	-	24%	24.7%	25%
6-50	-	-	12,2%	13.8%	13%
0-50	23%	29%	36,2%	38.5%	38%
51-250	7%	11%	9,1%	9.6%	10,2%
Ponad 250	23%	26%	24%	23.0%	22,2%

Źródło: Zakład Badań Statystyczno-Ekonomicznych GUS, 2002

Jednakże nawet ten relatywnie mniejszy przyrost udziału MSP oznacza, że nadal ten sektor rozwija się szybciej niż reszta gospodarki.

Według stanu na 31 grudnia 2000 roku w gospodarce ( prócz rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa ) pracowało nieco ponad 10 782 tyś. osób. W sektorze rynkowym natomiast pracowało około 8 473 tys. osób. Z tego 3 983 tyś. osób w przedsiębiorstwach małych, co stanowi 47%, około 1 682 tyś pracowało w przedsiębiorstwach średnich, co odpowiednio stanowi 19, 9 %. Pozostałe osoby pracowały w przedsiębiorstwach dużych. W porównaniu z rokiem poprzednim liczba pracujących w sektorze rynkowym zmniejszyła się o 346 tyś osób, z tego w dużych przedsiębiorstwach aż o ponad 219 tyś, w małych o około 120 tyś. a w średnich tylko o 7 tys.

Spośród dziesięciu sekcji gospodarki wchodzących w skład sektora rynkowego, udział pracujących w MSP w ogólnej liczbie pracujących na koniec 2000 roku zwiększył się w sześciu dziedzinach; najbardziej w pozostałej działalności usługowej ( z 80,7% do 83,4% ), a następnie w przetwórstwie przemysłowym ( z 57,4% do 59,4% ), wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energie elektryczną, gaz i wodę ( z 26,6% do 28,1% ), budownictwie ( z 81,9% do 82,7% ), górnictwie i kopalnictwie ( z 7,1% do 7,8% ) oraz bardzo nieznacznie w transporcie, gospodarce magazynowej i łączności ( z 38,5% do 38,6% ). Wzrost udziału pracujących w MSP w trzech sekcjach przemysłowych był raczej efektem racjonalizacji zatrudnienia dokonującej się w dużych firmach niż rzeczywistego rozwoju sektora małych średnich przedsiębiorstw.

Największy spadek udziału pracujących w MSP miał natomiast miejsce w sekcji pośrednictwo finansowe ( z 35,6% do 30,8% ), handel i naprawy ( z 89,8% do 89,1% ). W 1998 roku zaobserwowano po raz pierwszy niewielki spadek tego wskaźnika, który rósł nieprzerywalnie do poziomu 91,1% w latach 1996-1997. Trwający do dziś spadek jest niewątpliwie związany z ekspansją hipermarketów. Spadki udziału pracujących w MSP obserwowane były także w sekcjach: obsługa nieruchomości i firm oraz hotele i restauracje.

W 2000 roku przychody przedsiębiorstw ogółem ze sprzedaży produktów towarów i materiałów osiągnęły wielkość około 1 602 mld zł wobec 1 397 mld zł w roku poprzednim. Udział małych firm w tej całej kwocie wyniósł 43, 4% i wzrósł o 0,7%. Udział średnich zmalał o 0,3% do 20,8%. Tym samym cały sektor MSP zyskał ogółem 0,4%.

Według uproszczonych szacunków, nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw, wyrażone w cenach stałych, utrzymały się w 2000 roku na poziomie roku poprzedniego, wobec wzrostu o około 9% w 1999 r. i około 19% i 23% odpowiednio w latach 1998 i 1997. Udział MSP w nakładach inwestycyjnych przedsiębiorstw ogółem, wyrażony w cenach bieżących zwiększył się z 44,1% w 1998 r. do 46,8% w 1999 r. i do dokładnie 50% w 2000 r. Zdecydowało tym głównie szybki przyrost nakładów w małych przedsiębiorstwach, których udział w nakładach inwestycyjnych wszystkich przedsiębiorstw ogółem wzrósł do 26,9% w roku 2000. Udział średnich po raz pierwszy od dwóch lat wzrósł do 23,1%. Natomiast udział sektora MSP w nakładach inwestycyjnych przedsiębiorstw prywatnych wyniósł 62,4%,

W 2000 roku eksport polskich przedsiębiorstw wzrósł o 15% w stosunku do roku poprzedniego a import wzrósł o około 6%. Podobnie było z sektorem MSP, którego eksport wzrósł o13% a import o 1%. Mimo tych dobrych wyników udział sektora MSP w eksporcie ogółem zmniejszył się z 47,7% do 46,1%, a w imporcie spadł z 65,4% do 61,3%. Spadek udziału sektora MSP w eksporcie ogółem był spowodowany głównie zwiększeniem eksportu dokonywanego przez firmy duże. Za pozytywny należy uznać fakt, że wzrost eksportu sektora MSP następuje przy jednoczesnym spadku dynamiki importu tego sektora.

W roku 2000 w porównaniu z rokiem 1999 spadł deficyt handlowy polskiego sektora MSP ( z 16,1 mld USD do 15,4 mld USD ). W tym samym czasie deficyt całe polskiego handlu zagranicznego nieznacznie zmniejszył się z 18,5 mld USD do 17,2 mld USD tj. o około 7%. MSP mają ciągle dominującą rolę w tworzeniu deficytu handlowego gdyż wartość importu MSP znacznie przewyższała wartość eksportu. Za pozytywny należy uznać fakt, że zmniejsza się różnica pomiędzy importem a eksportem, co może świadczyć o wzroście konkurencyjności polskich MSP.

1.2. SEKTOR MSP W ASPEKCIE WEJŚCIA DO UNII EUROPEJSKIEJ.

1.2.1. Polskie stanowisko negocjacyjne w obszarze małe i średnie przedsiębiorstwa.

Przegląd prawa ( screening ) w obszarze małe i średnie przedsiębiorstwa odbył się w Brukseli w dniach: wielostronny - 20 maja a dwustronny - 21 maja 1998 roku. Delegacji polskiej przewodniczył Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki - Pan Wojciech Katner. Lista aktów prawnych do screeningu przekazana z Komisji składała się z listy A zawierającej 10 aktów prawnych i listy B - zawierającej 20 aktów prawnych UE. Dyskusja dotyczyła tylko aktów prawnych znajdujących się na liście A. Lista A zawierała następujące akty prawne:

5 Decyzji Rady upoważniające Komisje do zaciągania pożyczek w celu promocji inwestycji. Akty te nie wymagają transpozycji do prawa polskiego

Decyzję Komisji tworzącą Komitet ds. Handlu i Dystrybucji. Akt ten nie wymaga przeniesienia do prawodawstwa polskiego. W momencie członkostwa nastąpi konieczność zaproponowania odpowiednich reprezentantów Polski do tego Komitetu

Decyzję Rady dotycząca utworzenia Doradczej Komisji Turystyki. Nie ma obowiązku wprowadzenia tego aktu do prawa polskiego. Po przystąpieniu Polski do UE Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki będzie zobowiązany do przekazywania Komisji Europejskiej corocznych raportów.

Dyrektywę Rady dotycząca statystyki w dziedzinie turystyki. Badania statystyki publicznej obejmują turystykę, zachodzi jedynie konieczność dopasowania zakresu prowadzonych badań do standardów UE i wdrożenia ich w ciągu 2 lat.

Decyzję Rady dotyczącą wieloletniego programu wspierania MSP w UE. Brak obowiązku wprowadzenia do prawa polskiego. Program polityki wobec MSP opracowywany przez Ministerstwo Gospodarki jest zgodny z celami wieloletniego programu UE. Środki z tego programu nie będą dla Polski dostępne ponieważ program kończy się w roku 2000.

Decyzję Komisji dotyczącą programu wspierania nowotworzonych transnarodowych joint-venture. Akt ten nie wymaga wprowadzenia do prawa polskiego.

Przebieg screeningu dwustronnego wykazał, że w obszarze małe i średnie przedsiębiorstwa nie występują problemy negocjacyjne., a dostosowanie w zakresie statystyki nie będzie powodowało problemów. Tym samym Polska akceptuje w pełni dorobek prawny w obszarze "Małe i średnie przedsiębiorstwa", nie zgłasza problemów negocjacyjnych i nie występuje o okresy przejściowe. W związku z brakiem w ówczesnym polskim systemie prawnym formalnej definicji "małych i średnich przedsiębiorstw" Polska zobowiązała się do wprowadzenia do 31 grudnia 2002 roku definicji podobnej do tej, która jest stosowana w prawodawstwie UE.

Przyjęcie przez Polskę polityki wobec małych i średnich przedsiębiorstw przyczyni się do szybszego tempa rozwoju tego sektora, co wpłynie na poprawę sytuacji makroekonomicznej w naszym kraju i obniżenie bezrobocia.

Mając na uwadze zarówno wagę MSP w swym potencjale gospodarczym, jak i znaczne prerogatywy krajów członkowskich UE do formułowania i prowadzenia własnej polityki wobec ich sektorów MSP, strona polska rezerwuje sobie prawo do stosowania specyficznych rozwiązań systemowych i instytucjonalnych, analogicznie do rozwiązań stosowanych w tym zakresie w krajach członkowskich Unii.

Doroczne Okresowe Raporty Komisji Europejskiej o przygotowaniu do członkostwa potwierdzały, że Polska czyni postępy na drodze dostosowywania prawa do wymogów acquis w zakresie MSP. Rząd kontynuował proces wdrażania działań wobec małych i średnich przedsiębiorstw do 2002 r., przeznaczając na ten cel 80 mln euro. Jedna trzecia tych środków pochodziła z pomocy zagranicznej.

1.2.2. Konkurencyjność sektora.

Zdolność do sprostania konkurencji w Unii Europejskiej zależy od istnienia gospodarki rynkowej i stabilnych ram makroekonomicznych, pozwalając podmiotom gospodarczym na podejmowanie decyzji w klimacie przewidywalności. Wymaga to również odpowiednich zasobów ludzkich i kapitałowych, włącznie z infrastrukturą. Konieczna jest restrukturyzacja przedsiębiorstw państwowych, a wszystkie firmy muszą inwestować, by poprawić swą wydajność. Co więcej, im większy jest dostęp przedsiębiorstw do zewnętrznych źródeł finansowania i im większe odnoszone sukcesy w restrukturyzacji i innowacji, tym większe będą ich zdolności adaptacyjne. Ogólnie rzecz biorąc, gospodarka będzie miała tym większą zdolność wypełniania przyjętych zobowiązań członkowskich, im większy stopień integracji gospodarczej z Unią osiągnie jeszcze przed przystąpieniem do niej. Zarówno ilość jak i rodzaj towarów będących przedmiotem handlu z Unią Europejską, stanowi dowód takiej integracji.

W 2000 r. wystąpiło w sektorze MSP wiele niekorzystnych zjawisk. I tak, po raz pierwszy od 1994 r. zmniejszyła się liczba małych przedsiębiorstw, a liczba średnich spadła po raz pierwszy od momentu rozpoczęcia transformacji ustrojowej. Zmniejszyła się liczba pracujących w małych i średnich przedsię­biorstwach, aczkolwiek wolniej niż w przedsiębiorstwach dużych. Zatrudniani legalnie pracownicy małych firm, zwłaszcza na częściach etatów lub sezonowo, byli coraz częściej zastępowani osobami zatrudnionymi nielegalnie. Zmniejszyła się rentowność obrotu brutto małych przedsiębiorstw o licz­bie pracujących 109 osób. Zmniejszyły się wreszcie, po odliczeniu nakładów na budownictwo mieszkaniowe, nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw średniej wielkości. Wszystkie te niekorzystne zjawiska nie wystąpiły bynajmniej w roku kryzysowym. Stopa wzrostu PKB utrzymała się bowiem w 2000 r. praktycznie na poziomie roku poprzedniego, a jej wielkość (4%) pozostawała nadal jedną z wyższych w Europie. Dlatego tym bardziej wnikliwie należałoby zbadać przyczyny spadku w 2000 r. wartości niektórych podstawowych wskaźników charakteryzujących działalność sektora MSP.

Jak się wydaje, istnieją dwie podstawowe przyczyny zahamowania wzrostowych tendencji, obser­wowanych w sektorze MSP zwłaszcza między rokiem 1995 a 1998 r. Pierwsza to gwałtowne zmniejsze­nie tempa wzrostu zagranicznych inwestycji bezpośrednich w środki trwałe, a nawet bezwzględny spa­dek wielkości wspomnianych nakładów. Realizacja inwestycji zagranicznych liczonych w miliardach dolarów zwiększyła popyt na różnego rodzaju dobra i usługi wytwarzane i świadczone także przez krajowe firmy MSP. Po zakończeniu inwestycji, firmy zagraniczne tworzyły często sieci poddostaw­ców i kooperantów, czego efektem był m.in. szybki wzrost liczby małych przedsiębiorstw przemy­słowych w dziedzinach związanych z produkcją maszyn, urządzeń i różnego typu aparatury oraz środków transportu. Począwszy od roku 1998, zagraniczne inwestycje bezpośrednie zaczęły się stop­niowo zmniejszać, natomiast zwiększały się tzw. inwestycje portfelowe. Inwestycje portfelowe są również korzystne dla gospodarki nie tylko ze względu na zmniejszenie deficytu bilansu płatniczego, jednakże nie stymulują w tak silnym stopniu rozwoju gospodarczego, jak inwestycje bezpośrednie.

Druga przyczyna niekorzystnych tendencji obserwowanych w 2000 r., dotyczących sektora MSP jest dość oczywista i była wielokrotnie wspominana przez ekonomistów i publicystów gospodarczych. Chodzi tu o kryzys rosyjski i jego skutki. Do sierpnia 1998 r. nasze przedsiębiorstwa, w tym MSP, doświadczały korzyści wynikające z polityki monetarnej w Rosji, w wyniku której opłacalny był przywóz do Rosji prawie wszystkich towarów a nieopłacalna produkcja krajowa. Taka polityka mu­siała oczywiście prędzej czy później być zmieniona. Okazało się jednak niestety, że w warunkach gdy nasz wschodni partner zaczął prowadzić bardziej odpowiedzialną politykę ekonomiczną, polski eksport do Rosji gwałtownie zmalał. Straciły na tym najbardziej chyba właśnie małe przedsiębior­stwa, sprzedające do Rosji (także na Ukrainę) w ramach tzw. handlu przygranicznego często towary nieskomplikowane z technicznego punktu widzenia i niskiej jakości. W 1999 r. część tych przedsię­biorstw funkcjonowała jeszcze z nadzieją na powrót poprzedniej koniunktury. W 2000 r. sektor ma­łych prywatnych firm przemysłowych został dosłownie zdziesiątkowany. W 2000 r. nasz oficjalny eksport do Rosji był mniejszy niż w szczytowym pod tym względem roku 1997 o około 1 250 mln dolarów, a straty w handlu nieoficjalnym mogły wynieść dwukrotność tej kwoty lub nawet więcej. W 2000 r. dały się jednak zauważyć w sektorze MSP także zjawiska pozytywne. Przyglądając się bliżej sytuacji np. małych przedsiębiorstw zaliczanych do przetwórstwa przemysłowego, których liczba zmniejszyła się najbardziej w porównaniu z innymi sekcjami, widać, że liczba pracujących malała tam o wiele wolniej niż liczba przedsiębiorstw. Tak więc po raz pierwszy od roku 1994 (czyli od roku, od którego począwszy dysponujemy bardziej precyzyjnymi danymi na temat MSP), prze­ciętna liczba pracujących w przeliczeniu na małą firmę wzrosła. Może to wskazywać, że ofiarą kryzysu padły przemysłowe firmy o stosunkowo niewielkiej liczbie legalnie zatrudnionych pracowników i eko­nomicznie najsłabsze. Może być to zarazem zapowiedzią rozpoczęcia procesu koncentracji w sektorze małych firm przemysłowych, który z czasem doprowadzi do zwiększenia ich innowacyjności i kon­kurencyjności. Dobrym tego prognostykiem było zwiększenie się w 2000 r. dochodów i wartości dodanej brutto przypadających na małe przedsiębiorstwo przemysłowe, mimo występujących oznak kryzysu. Podobne zjawiska jak w przetwórstwie przemysłowym obserwowane były także w małych firmach należących do innych sekcji, a m.in. sekcji handel i naprawy oraz hotele i restauracje. W re­zultacie nakłady inwestycyjne małych przedsiębiorstw (bez obsługi nieruchomości i firm) wzrosły w 2000 r. bardzo poważnie bo prawie o 10% (ceny stałe), podczas gdy nakłady średnich i dużych przedsiębiorstw zmalały.

Podstawową jednak przyczyną oznak kryzysu widocznych w sektorze MSP w 2000 r. było istotne zmniej­szenie się popytu na wytwarzane tam dobra i świadczone usługi. W najbliższej przyszłości nie ma jednak chyba szans na zwiększenie popytu do poziomu chociażby z roku 1997. Popyt może wzro­snąć bardziej zasadniczo po 2004 r. w wyniku przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i realizacji inwestycji będących efektem wykorzystania tzw. funduszy strukturalnych. Jednakże po przystąpie­niu Polski do UE wzrośnie potencjalnie nie tylko wielkość zamówień realizowanych przez MSP, ale przede wszystkim konkurencja między przedsiębiorstwami. Z tego punktu widzenia, trudności, na jakie napotkał sektor MSP począwszy od 1999 r., mogą mieć po części także pozytywne skutki, ponieważ przedsiębiorcy nauczą się działać w bardziej konkurencyjnym otoczeniu.

Nadziei na poprawę koniunktury w sektorze MSP, a zwłaszcza w grupie małych firm, nie należy wiązać zbyt silnie z potencjalną obniżką stóp procentowych. Badania przeprowadzone niezależnie przez różnych analityków wskazują bowiem, że w grupie małych przedsiębiorstw podstawowa część nakładów inwestycyjnych (nawet około 70%), a w średnich połowa, finansowana jest nadal ze środ­ków własnych. Podstawową przyczyną tego nie jest chyba jednak wcale ograniczony dostęp do kre­dytów stwarzany drobnym przedsiębiorcom przez banki, chociaż jest on rzeczywiście trudniejszy niż w przypadku większych firm, lecz stosunkowo niska skłonność drobnych przedsiębiorców do ryzy­ka. Właściciele małych przedsiębiorstw gromadzą więc najczęściej odpowiednie środki, a dopiero później inwestują, co oczywiście powoduje, że jednorazowe wydatki na inwestycje ponoszone przez nich są relatywnie niewielkie. W tej sytuacji, obniżenie stóp procentowych może paradoksalnie przy­czynić się, przynajmniej w początkowym okresie do zmniejszenia, a nie do zwiększenia nakładów inwestycyjnych małych przedsiębiorstw, ponieważ oszczędności na kontach bankowych, gromadzone z myślą o przyszłych inwestycjach, będą przynosić przedsiębiorcom mniejsze dodatkowe dochody. Obniżka stóp procentowych może natomiast polepszyć nieco sytuację średnich firm prowadzonych przez polskich przedsiębiorców, natomiast nie będzie miała najprawdopodobniej większego wpływ na poczynania średnich i dużych firm o kapitale zagranicznym, których strategie rozwoju uwzględ­niają głównie tendencje obserwowane na rynkach światowych.

Jeżeli więc najprawdopodobniej w najbliższych latach nie zwiększy się zbyt radykalnie popyt na dobra i usługi wytwarzane i świadczone przez MSP, ani też nie zmieni się skłonność przedsiębiorców do ryzyka to należy oczekiwać, że rozwój sektora MSP przebiegać będzie w stosunkowo wolnym tem­pie. Liczba przedsiębiorstw ustabilizuje się na obecnym poziomie, a wzrost przychodów i wartości dodanej dokonywać się będzie raczej poprzez wzrost wydajności niż zwiększenie się liczby pracujących zatrudnianych legalnie. W przypadku firm przemysłowych obserwować będziemy przypuszczalnie stopniową poprawę jakości wytwarzanych wyrobów i wzrost eksportu, a w sekcjach usługowych ­poprawę jakości świadczonych usług. Problem stanowić będą natomiast firmy budowlane, których zdolności produkcyjne przekraczają dziś znacznie oraz małe firmy z sekcji handel i naprawy wobec niezwykle silnej konkurencji ze strony super- i hipermarketów. Małe firmy handlowe będą się więc najprawdopodobniej coraz mocniej specjalizować w zakresie sprzedaży poszczególnych asortymen­tów towarów oraz świadczyć dodatkowe usługi, jak np. dostawa towarów do domu klienta.

Umiarkowane tempo rozwoju sektora MSP, dokonujące się głównie poprzez wzrost wydajności pracy, nie jest jednak satysfakcjonujące w obecnych warunkach chociażby ze względu na rosnącą liczbę bezrobotnych, szczególnie w północno- wschodnich rejonach naszego kraju. Pewna szansa przyspie­szenia rozwoju sektora MSP istnieje po wprowadzeniu określonych rozwiązań, wypróbowanych z powodzeniem w innych krajach, a szeroko dyskutowanych w Polsce i to od kilku lat. Chodzi tu o podjęcie działań na rzecz usunięcia barier biurokratycznych związanych z tworzeniem nowych przedsiębiorstw i funkcjonowaniem istniejących, zmniejszenia kosztów pracy i obciążeń podatko­wych przedsiębiorstw oraz zwiększenia przedsiębiorcom możliwości uzyskania środków na rozwój firm. Usunięcie biurokratycznych barier obejmować powinno m.in. zmianę trybu rejestracji nowych firm oraz sposobu ich rozliczeń z urzędami skarbowymi, zmniejszenie kosztów pracy to m.in. wpro­wadzenie daleko idących zmian do kodeksu pracy, a dodatkowe możliwości finansowania to np. popularyzacja różnych form wzajemnych gwarancji pożyczek otrzymywanych przez przedsiębior­ców oraz utworzenie nowych instytucji specjalizujących się w udzielaniu pożyczek niewielkim firmom. Ze względu na deficyt budżetu, skala finansowego wsparcia udzielonego małym przedsiębiorstwom przez rząd będzie zapewne niewielka, nie mówiąc już o bardziej radykalnych posunięciach jak np. obniżenie podatków czy składek z tytułu ubezpieczeń społecznych.

1.2.3. Euro i jego konsekwencje dla MSP.

Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) realnie zaczęła funkcjonować dzięki euro. Euro-strefa składająca się z 11 państw (w 2000 roku dołączyła Grecja jako dwunaste państwo) nie jest jedynie jednowalutowym obszarem, lecz zintegrowanym systemem gospodarczym. Około 310 milionów konsumentów na rynkach UGW o jednolitej polityce monetarnej i zdrowych finansach publicznych stwarza ogromną szansę i wyzwanie dla firm spoza strefy. Wspólna waluta stwarza możliwość osiągnięcia stabilizacji ekonomicznej, znacznej eliminacji ryzyka walutowego i poprawy funkcjonowania rynku wewnętrznego, szybszego wzrostu gospodarczego krajów Unii, a także przeniesienia się tych efektów na pozostałe kraje europejskie. Wprowadzenie euro (jako jednostki rozliczeniowej) ma wpływ na każdą z firm nie tylko w krajach UGW, Unii Europejskiej, ale również w państwach stowarzyszonych. Handel między państwami spoza Euro-strefy z tymi, które w nim są rozwija się szybciej i ma szansę na ciągłość. Chociaż oczekuje się, że skutki wprowadzenia wspólnej waluty staną się odczuwalne w krajach spoza UE w dłuższym okresie czasu, nie zmienia to faktu, że waluta ta stanowi przełom w rozliczeniach w handlu międzynarodowym. Oczekiwany wzrost popytu wewnętrznego Eurostrefy spowoduje wzrost obrotów handlowych tego obszaru z innymi państwami. W związku z tym, że Polska jest siódmym partnerem handlowym Unii Europejskiej, 67,3% naszego exportu i 74,3% naszego importu przypada na kraje UE, euro to również wyzwanie dla polskich małych i średnich przedsiębiorstw. Szczególnie dla tych, które utrzymują kontakty handlowe z zagranicą, dostarczają produkty dużym firmom z kapitałem zagranicznym, dystrybuują ich towary, świadczą usługi transportowe, itd.

Obecnie małe przedsiębiorstwa niechętnie decydują się na współpracę z firmami z kilku krajów, obawiając się trudności w prowadzeniu rozliczeń w kilku walutach. One też najczęściej doświadczają strat z powodu zmian kursu walutowego, nie mając funduszy na zabezpieczenie się przed takim ryzykiem. Według szacunków Komisji Europejskiej oszczędności, jakie przyniosą niższe koszty transakcji i asekuracji wyniosą około 40 mld dolarów rocznie. Euro stworzy nowe możliwości eksportu do Europy dzięki prowadzeniu rozliczeń w jednej walucie. Dodatkowo przedsiębiorstwom będzie łatwiej nawiązać kontakty handlowe z krajami do tej pory postrzeganymi jako bardziej ryzykowne.

Te korzyści znaczą jednak mniej niż ożywienie wspólnego rynku europejskiego i wzrost handlu. Dzięki wprowadzeniu euro jego strefa stanie się całością, Europejski Bank Centralny prowadził będzie politykę monetarną Euro-strefy. Dzięki zwiększonej przejrzystości cen, firmy z polski ale także i z UE będą mogły porównywać ceny dóbr i usług i wybierać najlepsze oferty. Dzięki wykorzystaniu różnic cenowych, możliwa stanie się również modyfikacja kanałów dystrybucji, także rozszerzenie ich o sprzedaż wysyłkową i handel elektroniczny. W tym względzie korzyści z wprowadzenia euro odczują również firmy, które nie są związane z handlem międzynarodowym.

Dzięki wzrostowi gospodarczemu całego obszaru UGW, niskiej inflacji i dyscyplinie budżetowej nastąpi wzrost konkurencyjności wszystkich państw członkowskich. Procesom tym będą sprzyjać: przejrzystość cen, obniżenie marż handlowych, poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych, tańszej siły roboczej i nowych rynków zbytu. Od 1 stycznia 1999 małym i średnim firmom z krajów słabiej rozwiniętych UGW jak np. Portugalia jest łatwiej zaistnieć na rynku. Ich produkty, od tej pory mniej konkurencyjne od tych oferowanych przez np. polskie przedsiębiorstwa, stały się bardziej dostępne i widoczne.

Euro stało się główną jednostką fakturowania i płatności w Europie. Przedsiębiorstwa, które zdecydowały się na rozliczanie w euro cieszą się większą popularnością jako partnerzy handlowi niż ci, którzy pozostaną przy walutach narodowych.

Utworzenie wielkiego, jednolitego rynku kapitałowego odbija się pozytywnym efektem dla polskich przedsiębiorstw. Na bardziej zintegrowanych rynkach finansowych wzrośnie konkurencja między bankami. Firmom zostały zaoferowane bardziej zróżnicowane i atrakcyjne pod względem cenowym formy finansowania. Inwestorzy mogą wybierać z szerszego wachlarza instrumentów finansowych.

Od 1.01.2002 wszystkie firmy z Euro-strefy będą zawierały kontrakty handlowe w euro. Aby uniknąć problemu zamiany walut po tej dacie, a także, aby nie utracić partnera, wiele firm, również z Polski, zdecydowało się na euro jako walutę kontraktu. Od 1.01.1999 r. do 31.12.2001 r. i możliwe, że przez jakiś czas później, dla dobra klienta firmy z UGW będą przedstawiać cenę tego samego dobra w obu walutach: narodowej i euro. W wielu przypadkach wystarczające jednak będzie przedstawienie w dwóch walutach sumy zamówienia, a ceny poszczególnych składników w jednej walucie. Podwójne ceny będą spełniać dwie funkcje:

1. Edukacyjną: pomogą konsumentom zaznajomić się z euro,

2. Ochrony konsumenta: trudniej będzie ukryć podwyżki cen.

Przedsiębiorstwa muszą przyjrzeć się swoim systemom prowadzenia księgowości, płatności elektronicznej, fakturowania i płatności, naliczania płac w celu zapewnienia ich kompatybilności z regułami odnoszącymi się do prowadzenia rozliczeń w euro. Uaktualnieniu prawdopodobnie ulegną systemy sporządzania faktur i dokonywania płatności. Istotne jest przeszkolenie personelu w zakresie euro, szczególnie grup mających bezpośredni kontakt z konsumentem po to, aby każdy pracownik potrafił.

Jeżeli dana firma zamierza prowadzić rozliczenia w euro, powinna powiadomić o tym swoich partnerów: dostawców i dystrybutorów. Efekty wprowadzenia euro najbardziej odczują przedsiębiorstwa zajmujące się handlem i dystrybucją, jak również świadczące usługi transportowe i spedycyjne. Mogą się również pojawić trudności w przeliczaniu transakcji na euro i zaokrąglaniu otrzymanych sum. Ponadto, nawet te MSP, które nie mają na co dzień kontaktów międzynarodowych, mogą stanąć w sytuacji sporządzenia faktury w euro, co pociąga za sobą dodatkowe koszty (np. przeszkolenia personelu, druku). Również jeśli chodzi o otrzymywane faktury w euro, to nie powinny one sprawić problemu firmom, które już zawierają transakcje za granicą. Z drugiej strony w gorszym położeniu znajdą się wówczas firmy używające jedynie własnej narodowej waluty, nie znające przeliczników, które zmuszone będą do rozliczenia takiej faktury ręcznie.

Jednakże należy pamiętać, że koszty te są w istocie inwestycją, sprzyjającą rozwojowi firmy, zwiększeniu jej efektywności; szczególnie w sferze modernizacji oprogramowania, jak również zweryfikowania i opracowania nowych programów.

Rozdział 2

MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA W UNII EUROPEJSKIEJ.

Gospodarka Unii przeżywa okres recesji i niepewności, co jest spowodowane zarówno spowolnieniem tempa rozwoju gospodarczego w skali globalnej, jak i spadkiem popytu. Obecnych trudności nie należy jednak traktować jako pretekstu dla rezygnacji z dążenia do osiągnięcia ambitnego celu strategicznego, który został przyjęty na szczycie UE w Lizbonie w marcu 2000 roku: Europa ma stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną na świecie gospodarką opartą na wiedzy, z trwałym i zrównoważonym wzrostem gospodarczym, dużą ilością dobrych miejsc pracy oraz większą spójnością socjalną. Globalizacja gospodarki oraz pojawianie się nowych technologii zmieniają oblicze świata. Rozwijają się nowe branże, powstają nowe możliwości pracy wymagające nowych kwalifikacji. Unia Europejska pragnie znaleźć się na czele tego nowego porządku i działać jak światowy lider. Panuje powszechna zgoda co do tego, że cel ów może zostać osiągnięty tylko poprzez uczynienie Europy bardziej przedsiębiorczą i innowacyjną. W nowej gospodarce miejsca pracy będą tworzone przede wszystkim przez małe i średnie przedsiębiorstwa zarówno w sferze e-biznesu, jak i w bardziej tradycyjnych sektorach.

Przedstawiona sytuacja jest godna naszego najwyższego zainteresowania ze względu na fakt, że już wkrótce Polska będzie członkiem Unii Europejskiej, a polskie przedsiębiorstwa staną się pełnoprawnymi podmiotami Jednolitego Rynku, największego wielonarodowego zintegrowanego rynku świata. Będzie to oznaczało konieczność znajomości i stosowania przepisów obowiązujących w całej Unii Europejskiej, a także gotowości do przyjęcia wszystkich konsekwencji wynikających z realizacji podstawowych zasad Jednolitego Rynku: swobody przepływu towarów, usług, osób i kapitału. Jednocześnie już w swoim exposé Prezes Rady Ministrów Leszek Miller zapowiedział, iż wdrożony zostanie pakiet legislacyjny pod nazwą „Przede wszystkim przedsiębiorczość” stwarzający lepsze warunki dla rozwoju głównie małych i średnich przedsiębiorstw. Założenia do tego pakietu zawierają następujące stwierdzenie: „Jednym z podstawowych celów strategii gospodarczej Rządu jest doprowadzenie do powrotu gospodarki polskiej na ścieżkę szybkiego wzrostu, generującego nowe miejsca pracy. Dla osiągnięcia tego celu niezbędne jest dokonanie głębokich zmian prawa regulującego zagadnienia związane z podejmowaniem i wykonywaniem działalności gospodarczej w kierunku znoszenia, bądź łagodzenia barier hamujących rozwój istniejących przedsiębiorstw i tworzenie nowych firm.” --> [Author:s]

Świadczy to o istnieniu głębokiego podobieństwa w sposobie postrzegania roli sektora małych i średnich przedsiębiorstw jako siły napędowej gospodarki przez władze państw członkowskich Unii Europejskiej i Polski. Ponadto Polska akceptuje w pełni dorobek prawny UE w obszarze .Małe i średnie przedsiębiorstwa., nie zgłasza problemów negocjacyjnych i nie występuje o okresy przejściowe. Jednocześnie, mając na uwadze zarówno wagę MSP w swym potencjale gospodarczym, jak i znaczne prerogatywy krajów członkowskich UE do formułowania i prowadzenia własnej polityki wobec ich sektorów MSP, strona polska rezerwuje sobie prawo do stosowania specyficznych rozwiązań systemowych i instytucjonalnych, analogicznie do rozwiązań stosowanych w tym zakresie w krajach członkowskich Unii.

Wobec różnorodności kryteriów używanych do definiowania MSP oraz mnogości definicji stosowanych na szczeblu wspólnotowym, a także definicji przyjmowanych przez Europejski Bank Inwestycyjny (EIB), Europejski Fundusz Inwestycyjny (EIF) i poszczególne Państwa członkowskie, 3 kwietnia 1996 r. Komisja Europejska wydała zalecenie w sprawie definicji małych i średnich przedsiębiorstw (96/280/EC).

Zgodnie z artykułem pierwszym (§ 1) załącznika do owej rekomendacji za małe lub średnie przedsiębiorstwo uważa się takie, które jednocześnie spełnia trzy warunki:

- zatrudnia mniej niż 250 pracowników,

- ma roczne obroty nie przekraczające 40 mln ECU lub ogólny bilans roczny nie przekraczający 27 mln ECU,

- spełnia kryterium niezależności

Paragraf drugi tego samego artykułu stanowi, że w przypadku konieczności rozróżnienia między małym i średnim przedsiębiorstwem za małe przedsiębiorstwo uważa się takie, które jednocześnie spełnia trzy warunki:

- zatrudnia mniej niż 50 pracowników,

- ma roczne obroty nie przekraczające 7 mln ECU lub ogólny bilans roczny nie przekraczający 5 mln ECU,

- spełnia kryterium niezależności.

Zgodnie z paragrafem trzecim tego samego artykułu o niezależności małego i/lub średniego przedsiębiorstwa można mówić, jeśli przedsiębiorstwo inne niż małe (odpowiednio małe bądź średnie) nie jest właścicielem 25 lub więcej procent kapitału przedsiębiorstwa albo nie posiada w nim 25 lub więcej procent, jeśli chodzi o prawo głosu. Granica powyższa może być przekroczona w dwóch sytuacjach:

- gdy posiadaczem przedsiębiorstwa jest publiczna spółka inwestycyjna (public investment corporation), spółka kapitału podwyższonego ryzyka (venture capital company) bądź inwestor instytucjonalny (institutional investor) pod warunkiem, że nie wykonują one władzy ani indywidualnie, ani wspólnie lub

- gdy własność kapitału przedsiębiorstwa jest w takim stopniu rozproszona, że może ono zasadnie deklarować, iż żadne pojedyncze ani grupa przedsiębiorstw nie będących małymi bądź średnimi przedsiębiorstwami nie posiada 25% lub więcej jego kapitału.

Wyróżnia się także pojęcie mikroprzedsiębiorstwa, gdy zatrudnia ono poniżej 10 pracowników, ale nie zalicza się do grupy przedsiębiorstw rzemieślniczych, które w dalszym ciągu definiowane są na szczeblu narodowym, ze względu na ich specyfikę.

Artykuł drugi załącznika stanowi, że co cztery lata lub w miarę pojawiających się potrzeb Komisja Europejska ma zmieniać pułapy dotyczące obrotu oraz bilansu rocznego, uwzględniając aktualne warunki gospodarcze Wspólnoty. Zgodnie z artykułem czwartym rekomendacji dotyczy ona definicji MSP w polityce wspólnotowej stosowanej wewnątrz Wspólnoty oraz Europejskiego Obszaru Gospodarczego i jest adresowana do Państw Członkowskich, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego. Trzeba jednak zaznaczyć, że rekomendacja nie ma mocy wiążącej dla swych adresatów.

Sektor MSP odgrywa kluczową rolę w rozwoju gospodarczym Unii Europejskiej. Do silnych stron małych i średnich przedsiębiorstw należą: czytelna i prosta struktura organizacyjna, szybkość procesu decyzyjnego, umiejętność dostosowania do istniejącego popytu i kreatywność. Od nich, w dużym stopniu, zależy harmonijny rozwój lokalny i regionalny. Mają one zatem stotny wpływ na wzrost spójności ekonomicznej i socjalnej Unii. Ze względu na elastyczność MSP uważane są za główną siłę promującą konkurencyjność przemysłu wspólnotowego oraz jego zdolność do penetrowania rynków krajów trzecich.

Obecnie w krajach UE istnieje nie mniej niż 20 milionów małych przedsiębiorstw, które zapewniają zatrudnienie 65 milionom ludzi. Stanowią one 99% wszystkich firm i tworzą 53% miejsc pracy. Udział małych i średnich przedsiębiorstw w ogólnej liczbie podmiotów gospodarczych w krajach UE od początku lat dziewięćdziesiątych utrzymuje się na niezmienionym poziomie: 99,8% dla UE jako całości i od 99,4% do 99,9% w poszczególnych państwach członkowskich. Dane „The European Observatory for SMEs” z 1997 r. wskazują, że w 1996 r. udział MSP w ogólnej liczbie zatrudnionych w sektorze prywatnym wynosił w UE 66%. W krajach UE firma prywatna zatrudniała wtedy przeciętnie sześć osób. Z badań prowadzonych w Europie Zachodniej i w innych dojrzałych gospodarkach rynkowych wynika, że mniejsze firmy (także mikroprzedsiębiorstwa) wnoszą nieproporcjonalnie duży wkład w powstawanie nowych miejsc pracy, przy czym zdolność do generowania miejsc pracy jest pozytywnie skorelowana ze zdolnością do osiągania wzrostu produkcji.

2.1. POSTANOWIENIA TRAKTATOWE ORAZ INSTRUMENTY PRAWA WTÓRNEGO.

W Traktacie Rzymskim nie ma bezpośrednich postanowień odnoszących się do małych i średnich przedsiębiorstw. Ich rola w rozwoju gospodarczym krajów członkowskich oraz znaczenie dla realizacji programu budowy jednolitego rynku wewnętrznego zostały dostrzeżone stosunkowo późno. Polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw formułowana była początkowo na podstawie art. 235 Traktatu o WE. Dopiero Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) stworzył nowe ramy prawne dla prowadzenia polityki wobec przedsiębiorstw. Artykuł 130 Traktatu z Maastricht, odnoszący się do konkurencyjności przemysłu wspólnotowego, stwierdza m.in., że Wspólnota i jej kraje członkowskie powinny działać na rzecz stworzenia korzystnego otoczenia do rozwoju przedsiębiorstw (szczególnie małych i średnich) oraz współpracy między nimi. Artykuł 130 f.2 dotyczy zachęcania firm, zwłaszcza małych i średnich, do współpracy z ośrodkami badawczymi i uniwersytetami w zakresie badań i rozwoju technologicznego wysokiej jakości. Tytuł XIV bezpośrednio odnoszący się do MSP, mówi o spójności ekonomicznej i społecznej, harmonijnym rozwoju i niwelowaniu różnic rozwojowych między regionami oraz likwidowaniu zacofania obszarów wiejskich. Artykuł 118 stwierdza, że wdrażanie . na mocy dyrektyw minimalnych standardów dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa pracowników . nie może hamować powstawania i rozwoju małych i średnich firm.

Traktat Amsterdamski potwierdził wagę, jaką przypisuje się rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej, z punktu widzenia ich wpływu na wzrost i zatrudnienie. W rezolucji Rady Europejskiej dotyczącej wzrostu i zatrudnienia (Załącznik I do Traktatu Amsterdamskiego) wzywa się kraje członkowskie i instytucje unijne, aby w walce z bezrobociem zwróciły uwagę na efektywność funkcjonowania rynku produktów i siły roboczej, na innowacje technologiczne, na małe i średnie przedsiębiorstwa, jak również na programy szkolenia i przekwalifikowania siły roboczej.

Konieczność prowadzenia polityki nakierowanej na rozwój MSP została uświadomiona wraz z wejściem w życie programu budowy jednolitego rynku wewnętrznego. Urzeczywistnienie tego programu stanowiło bowiem zarówno szansę, jak i zagrożenie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Szansa wiązała się z likwidacją barier z zakresu ustanowienia czterech podstawowych swobód i możliwością działania na dużym rynku. Zagrożenie zaś wynikało ze zwiększonej presji konkurencyjnej, do sprostania której małe i średnie przedsiębiorstwa były mniej zdolne niż duże firmy.

W następstwie Europejskiego Roku Małej i Średniej Przedsiębiorczości oraz Rzemiosła w roku 1983, Rada Europejska w czerwcu 1986 roku powołała niezależny zespół zadaniowy ds. MSP w państwach członkowskich. Zespół zajmował się opracowaniem programu koordynującego wszelkie działania Komisji dotyczące MSP (prawo wspólnotowe, finanse, analizy, transfer know-how), harmonizacji polityk narodowych i polityki Wspólnot, opracowaniem systemu współpracy z organizacjami reprezentującymi MSP, pomocą w tworzeniu struktur i programów rozwiązujących realne problemy firm sektora MSP . W listopadzie 1986 r. przyjęto „Program działania na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw” , co uznaje się za początek polityki wobec MSP.

W roku 1987 utworzono sieć Centrów Euro-Info. Sieć ta ma ułatwić MSP dostęp do informacji o funkcjonowaniu mechanizmów Unii Europejskiej. Zakres informacji sięga od spraw dotyczących rynków zbytu po zagadnienia prawne. 30 czerwca 1988 r. Rada Europejska podjęła uchwałę w sprawie rozwoju infrastruktury przedsiębiorczości i działań mających na celu promowanie rozwoju przedsiębiorczości, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw w krajach Wspólnoty. Adresowana jest ona do państw członkowskich oraz do Komisji. Jej celem jest wyrażenie aprobaty dla kierunku podejmowanych już starań w dziedzinie promocji rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw oraz podanie pewnych wskazówek dalszej polityki na rzecz MSP. Zgodnie z Uchwałą dalsza polityka na rzecz MSP powinna opierać się na następujących zasadach:

1) promocja MSP musi polegać na wzmacnianiu ich pozycji (siły) rynkowej,

2) trzeba dążyć do minimalizowania kosztów związanych z dostosowaniem MSP do wymogów prawnych Wspólnoty i znoszenia zbędnych regulacji,

3) należy dokonać przeglądu istniejącego ustawodawstwa pod kątem możliwości jego upraszczania,

4) powinno się unikać dublowania działań podejmowanych przez kraje członkowskie z działaniami na szczeblu Wspólnoty,

5) trzeba ułatwić dostęp MSP do Funduszy Strukturalnych i innych programów finansowania,

6) należy rozwijać ponadgraniczną współpracę, wymianę informacji i doświadczeń dotyczących MSP.

Rada, podkreślając szczególnie rolę przepływu informacji, zachęca Komisję do powołania komitetu złożonego z przedstawicieli państw członkowskich, którego celem byłaby ocena funkcjonowania programu Ośrodków Euro Info.

Kolejne działania na rzecz sektora MSP miały miejsce w 1989 r. Wspólnota, chcąc przygotować przedsiębiorstwa do nowych jakościowo warunków działania, związanych z funkcjonowaniem rynku wewnętrznego, podjęła decyzję o utworzeniu XXIII Dyrekcji Generalnej, zajmującej się wyłącznie działalnością na rzecz MSP . 28 lipca 1989 r. Rada Europejska podjęła decyzję w sprawie .poprawy środowiska biznesu oraz promocji rozwoju przedsiębiorstw, a w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw w krajach Wspólnoty. Stanowi ona, że na szczeblu wspólnotowym mają być podjęte następujące działania:

- usunięcie niepotrzebnych ograniczeń administracyjnych, finansowych i prawnych, które hamują rozwój oraz powstawanie przedsiębiorstw, w szczególności MSP,

- wspieranie i informowanie przedsiębiorstw, w szczególności MSP, na temat istniejących regulacji prawnych oraz polityki wspólnotowej i państw członkowskich w zakresie, w jakim mogą one dotyczyć tych przedsiębiorstw,

- zachęcanie do współpracy i partnerstwa między przedsiębiorstwami, w szczególności MSP, pochodzącymi z różnych regionów Wspólnoty.

27 maja 1991 r. Rada Europejska podjęła uchwałę w sprawie .programu działań na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, w tym rzemiosła. Uchwała adresowana jest do Komisji Europejskiej oraz do państw członkowskich. Odwołując się do swej Decyzji z 28 lipca 1989 r. oraz rekomendacji końcowych konferencji Wspólnoty na temat rzemiosła i małej przedsiębiorczości, odbytej w Awinionie 12 i 13 października 1990 r., Rada zachęca adresatów do dalszej intensyfikacji działań prowadzonych w ramach polityki na rzecz MSP. Rada zwraca uwagę na konieczność likwidacji istniejących jeszcze barier administracyjnych, z którymi spotykają się MSP, potrzebę dalszego rozwoju współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, wprowadzania ułatwień w przepływie informacji oraz rozwoju szkoleń zawodowych i menedżerskich dla MSP. Uchwała Rady z 17 czerwca 1992 r. (w sprawie działań Wspólnoty na rzecz przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich, w tym także rzemiosła) adresowana jest do Komisji Europejskiej. Jej celem jest podkreślenie wagi regularnych konsultacji w sprawach MSP dla konsolidacji procesów legislacyjnych we Wspólnocie oraz podkreślenie wagi przygotowań przedsiębiorstw do funkcjonowania na wewnętrznym rynku Wspólnoty.

3 grudnia 1992 r. Rada podjęła uchwałę w sprawie .uproszczenia procedur administracyjnych, w szczególności dla MSP. Zaadresowana jest ona do Komisji oraz do państw członkowskich. Zwraca uwagę adresatów na potrzebę dołożenia starań, aby już na jak najwcześniejszym etapie prac legislacyjnych projekty aktów prawnych były przedstawiane i konsultowane z reprezentantami małych i średnich przedsiębiorców. Chodzi o badanie i ocenę nowych propozycji regulacji, czy nie nakładają one zbędnych ciężarów na te podmioty, a jeżeli nałożenia nowych ciężarów nie da się uniknąć, to minimalizowanie tychże.

Problem MSP został również poruszony w deklaracji ze szczytu Rady Europejskiej w Edynburgu w grudniu 1992 r., dotyczącej tzw. Inicjatywy wzrostu. Miała ona zapewnić wyjście z głębokiej recesji gospodarczej, w jakiej Wspólnota pogrążyła się na początku lat dziewięćdziesiątych. W deklaracji Rada Europejska zwróciła się do Rady Ministrów i Komisji o poświęcenie uwagi kwestii zmniejszania barier prawnych w funkcjonowaniu MSP, w tym uproszczenie procedur w zakresie egzekwowania podatku VAT i dostarczania przedsiębiorstwom wszelkiej niezbędnej informacji. 14 czerwca 1993 r. Rada Europejska podjęła decyzję w sprawie .wieloletniego programu Wspólnoty w zakresie środków stosowanych w odniesieniu do dziedzin priorytetowych i zapewnienia ciągłości oraz konsolidacji polityki promowania małych i średnich przedsiębiorstw w krajach Wspólnoty. Program ten bywa określany jako „Drugi Program na rzecz MSP” . W artykule drugim decyzji wymienione zostały następujące jego cele:

Intensyfikacja działań priorytetowych dla polityki wobec przedsiębiorstw z zamiarem stymulacji wzrostu wewnątrz Wspólnoty

Poprawa administracyjnego i prawnego otoczenia przedsiębiorstw, między innymi w zakresie opodatkowania pośredniego w celu zmniejszenia obciążeń MSP wynikłych z prawodawstwa wspólnotowego

Lepszy dostęp przedsiębiorstw do informacji o Wspólnocie

Doskonalenie sieci umożliwiającej poszukiwanie partnerów handlowych

Ciągłe doskonalenie instrumentów pozwalających na bezpośredni kontakt między przedsiębiorcami oraz promujących podwykonawstwo międzynarodowe

Zapewnienie, że interesy sektora MSP będą w pełni brane pod uwagę w ramach różnych inicjatyw i polityk wspólnotowych

Zapewnienie ciągłości i konsolidacji polityki wobec przedsiębiorstw w celu pobudzenia europeizacji oraz internacjonalizacji przedsiębiorstw, szczególnie MSP

Zachęcanie MSP, włącznie z rzemieślnikami, do dostosowywania się do zmian strukturalnych oraz nowych realiów rynku wewnętrznego poprzez wymianę informacji i doświadczeń oraz współpracę międzynarodową

Promowanie lepszego otoczenia finansowego przedsiębiorstw

Promowanie lepszej obserwacji rozwoju ekonomicznego przedsiębiorstw jako części dynamicznego procesu implementacji rynku wewnętrznego

Ocena i doskonalenie polityki wobec przedsiębiorstw.

Komisja zobowiązała się do regularnego składania raportów w sprawie implementacji postanowień tej decyzji. Zgodnie z artykułem szóstym postanowienia decyzji obejmują okres od dnia 1 lipca 1993 r. do 31 grudnia 1996 r. Na implementację decyzji przeznaczona została kwota 112,2 mln ECU, która obejmuje zasoby przeznaczone na realizację istniejących już programów dla MSP.

22 listopada 1993 r. Rada podjęła uchwałę w sprawie .zwiększenia konkurencyjności przedsiębiorstw, w szczególności małych, średnich i drobnej wytwórczości oraz w sprawie walki z bezrobociem. Uchwała zachęca Komisję do promocji budowania otoczenia sprzyjającego małym i średnim przedsiębiorstwom. Państwa członkowskie zaproszone zostały do:

dbania o zapewnienie funduszy (kredytów) dla MSP,

wspierania współpracy pomiędzy MSP,

zachęcania MSP do udziału w przetargach na zamówienia publiczne,

upraszczania procedur administracyjnych i regulacji prawnych, którym poddane są MSP,

promowania prowadzenia szkoleń, zwłaszcza dla młodych przedsiębiorców i kadry kierowniczej,

zagwarantowania organizacjom reprezentującym MSP udziału w konsultacjach dotyczących wprowadzania regulacji mających wpływ na MSP.

Uchwała Rady z 10 października 1994 r. w sprawie .zapewnienia wykorzystania dynamizmu i innowacyjnego potencjału małych i średnich przedsiębiorstw, w tym rzemiosła, w konkurencyjnej gospodarce adresowana jest do państw członkowskich Unii Europejskiej oraz do Komisji Europejskiej. Uchwała nałożyła na Komisję Europejską obowiązek powołania komitetu złożonego z ekspertów reprezentujących poszczególne państwa członkowskie oraz stowarzyszenia i organizacje reprezentujące interesy MSP na poziomie europejskim. Komitet ten, drogą wzajemnych konsultacji ekspertów i wymiany doświadczeń, korzystając ze wsparcia Komisji Europejskiej, miał się zająć upraszczaniem nazbyt skomplikowanych procedur i poprawą warunków działania MSP. Prace komitetu miały się skupić na problemach związanych z powstawaniem, wzrostem i transferem przedsiębiorstw. Ponadto Uchwała zobowiązała Komisję Europejską do organizowania różnorodnych form wymiany doświadczeń pomiędzy państwami członkowskimi w dziedzinie podejmowanych przez nie środków dla poprawy sytuacji MSP. Komisja wreszcie miała też zapewnić lepszy niż dotychczas dostęp MSP do programów badawczych i upowszechniania ich rezultatów, do szkoleń oraz do procedur przetargów publicznych w skali międzynarodowej.

Uchwała Rady Europejskiej z 27 listopada 1995 r. w sprawie .małego i średniego przedsiębiorstwa przemysłowego i innowacji technologicznych.27 skierowana jest wyłącznie do Komisji Europejskiej. Dotyczy kwestii rozwijania, dostępu i upowszechniania innowacji technologicznych. Uchwała poleca adresatowi podjęcie szeregu działań w tej kwestii na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw. Do tych zalecanych działań należą m.in.:

podjęcie starań w zakresie upowszechniania i promocji informacji technologicznych oraz doradztwa specjalistycznego,

starania ułatwiające przemysłową współpracę MSP zarówno z dużymi przedsiębiorstwami, jak i z ośrodkami naukowo-badawczymi,

wspieranie wzrostu udziału sektora MSP w wyścigu technologicznym,

rozbudowa i optymalizacja sieci powiązań i współpracy pomiędzy MSP i innymi podmiotami z ich otoczenia.

W uchwale z 22 kwietnia 1996 r. (w sprawie koordynacji działań Wspólnoty na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw oraz rzemiosła) Rada Europejska zachęca Komisję i państwa członkowskie do dalszej wzmożonej współpracy nad poprawą funkcjonowania administracyjnego, prawnego i ekonomicznego otoczenia działalności małych i średnich przedsiębiorstw.

W uchwale z 9 grudnia 1996 r. (w sprawie .wykorzystania pełnego potencjału małych i średnich przedsiębiorstw, w tym mikroprzedsiębiorstw i rzemiosła) Rada uznaje, że zgodnie z zasadą subsydiarności tworzenie otoczenia sprzyjającego funkcjonowaniu i rozwojowi sektora małych i średnich przedsiębiorstw należy w pierwszej kolejności do zakresu działania poszczególnych państw. W szczególności uchwała wskazuje na potrzebę tworzenia w każdym z państw członkowskich po jednym lub więcej specjalnych punktów informacyjno-kontaktowych dla małych i średnich przedsiębiorstw, mających ułatwiać im pokonywanie barier w handlu pomiędzy przedsiębiorstwami z różnych krajów. Uchwała wyszczególnia też m.in. potrzebę kontynuowania prac nad wzajemnym uznawaniem w stosunkach pomiędzy państwami ich wewnętrznych standardów techniczno-prawnych.

W drugiej połowie 1999 r. została przeprowadzona daleko idąca reforma struktury i funkcjonowania Komisji Europejskiej. Obecnie istnieje 36 departamentów, a dyrekcje generalne nie są już identyfikowane za pomocą numerów. Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw (Enterprise Directorate-General) powstała w wyniku połączenia DG XXIII (MSP) z DG III (przemysł) i DG XIII (innowacje). Na czele nowej dyrekcji stanął komisarz Erkki Liikanen. Jednocześnie pełni on funkcję komisarza w Dyrekcji Generalnej ds. Społeczeństwa Informacyjnego. Zgodnie z postanowieniem zawartym w kodeksie postępowania komisarzy i departamentów, przyjętym przez Komisję we wrześniu 1999 r., opracowano deklarację misji określającą ogólne kierunki polityki w odpowiednich obszarach odpowiedzialności. Gospodarka Unii Europejskiej przechodzi proces fundamentalnych zmian wynikających z globalizacji i rozwoju nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy (knowledge-driven economy). Celem strategicznym UE jest stanie się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną nowoczesną gospodarką na świecie. Cel ten może być osiągnięty tylko poprzez uczynienie Europy bardziej przedsiębiorczą i innowacyjną. Taką Europę, która pragnie stać się bardziej konkurencyjną oraz krzewić przedsiębiorczość w nowej gospodarce, czekają następujące wyzwania:

--> [Author:s] Wynagradzanie tych, którzy podejmują ryzyko oraz promowanie ducha przedsiębiorczości w edukacji. Prawodawstwo w Europie nie wynagradza w wystarczającym stopniu podejmowania ryzyka i zawodzi tych przedsiębiorców, którzy poszukują drugiej szansy założenia firmy. Państwowe systemy edukacyjne ani nie wpajają uczniom ducha przedsiębiorczości, ani nie zapewniają im wystarczającej wiedzy na temat biznesu.

Poprawa środowiska biznesu. Istniejące przepisy są często zbyt nieefektywne i skomplikowane, a zatem utrudniają one innowacje i rozwój biznesu, w szczególności MSP i nowo powstałych przedsiębiorstw.

Stymulowanie nowych modelów biznesu w e-gospodarce. Potencjał gospodarczy handlu elektronicznego, Internetu oraz technologii informatyczno-komunikacyjnych w ogólności jest ogromny. Prowadzi on do wyższej konkurencyjności i szybszych zmian w przemyśle. Niechęć europejskich MSP do wykorzystania szans stwarzanych przez e-biznes jest ciągle zbyt duża.

Jeszcze lepsze wykorzystanie rynku wewnętrznego. Pomimo wielkiego postępu w zakresie poprawiania dostępu do rynku, jaki dokonał się w ciągu ostatnich piętnastu lat, na europejskim rynku wewnętrznym ciągle istnieją przeszkody i niepotrzebne koszty. Pozostało jeszcze wiele do zrobienia, szczególnie w dziedzinie usług.

Misją Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw jest takie wpływanie na całe środowisko biznesu, aby umożliwić firmom umacnianie ich konkurencyjności, wzrost i rozwój w sposób zgodny z ogólnym celem UE, jakim jest „trwały rozwój” (sustainable development).

Praca Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw ma na celu:

promowanie przedsiębiorczości jako cennej i produktywnej umiejętności życiowej;

promowanie innowacji i zdolności do produktywnego zarządzania zmianą;

zapewnienie środowiska prawnego i ekonomicznego sprzyjającego innowacyjności i przedsiębiorczości;

zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw w nowoczesnej gospodarce opartej na wiedzy;

poprawa finansowego środowiska przedsiębiorstw;

zapewnienie, że pomoc i usługi dla przedsiębiorstw są dostarczane w sposób spójny i wydajny, oraz że ułatwiają współpracę między przedsiębiorstwami zgodnie z unijnymi i narodowymi regułami konkurencji;

polepszenie dostępu do rynków dóbr i usług;

promowanie lepszego zrozumienia i wykorzystania usług.

Misja Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw (DGP) w najbliższym okresie będzie spełniana poprzez realizację następujących głównych zadań:

Kompletowanie i zarządzanie Jednolitym Rynkiem produktów.

Na mocy art. 95 Traktatu DGP odpowiada za znaczną część legislacji Jednolitego Rynku (około 2/3 instrumentów legislacyjnych wewnętrznego rynku). Będzie to zatem najważniejszy obszar działalności DGP. DGP jest adresatem zawiadomień o zamierzeniach Państw Członkowskich dotyczących tego zagadnienia i będzie przeciwstawiała się tym, które stanowią potencjalną barierę w handlu produktami. DGP będzie pracowała nad uzupełnieniem Wewnętrznego Rynku w wielu sektorach (np. budownictwa i materiałów, pojazdów silnikowych, transportu kolejowego, wyposażenia elektrycznego i elektronicznego, urządzeń medycznych, chemikaliów, środków farmaceutycznych, kosmetyków). W innych będzie kontynuowała zarządzanie istniejącą legislacją (np. poprzez dostosowanie do postępu technicznego, harmonizację międzynarodową).

Konkurencyjność i poprawa środowiska biznesu.

Zachęcanie Państw Członkowskich do stwarzania warunków sprzyjających rozwojowi przedsiębiorstw będzie stanowiło drugi filar zadań Dyrekcji Generalnej. Będzie to wymagało monitorowania konkurencyjności unijnych sektorów przemysłowych i usługowych oraz efektywności ram prawnych, a także zapewnienia czynników wzrostu, dostępu do finansów itp. Wnioski Rady Lizbońskiej odnoszą się bezpośrednio do tego aspektu działalności DGP. Dyrekcja Generalna będzie pracowała nad wdrożeniem tych wniosków na wiele sposobów. Ramy tych działań są określone przez niedawny Komunikat w sprawie polityki wobec przedsiębiorstw jako Best Procedure. Wykorzystywane będą środki finansowe udostępnione przez Wieloletni Program dla Przedsiębiorstw 2001-2005. Ważnym zadaniem będzie opracowanie wskaźników dotyczących przedsiębiorczości i innowacji (benchmarking) oraz wprowadzenie inicjatywy zmierzającej do uproszczenia przepisów.

Innowacje i ramowe programy badawcze.

DGP podejmie działania mające na celu zachęcanie do tworzenia środowiska sprzyjającego innowacjom. Będą one podobne do opisanych w poprzednim punkcie, ale nakierowane ściśle na promowanie innowacji. Przykładem takich działań może być koordynowanie i ocena polityki innowacyjnej różnych państw, wspomaganie rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw, stymulowanie dyfuzji innowacji oraz zwiększanie społecznego zaufania do innowacji.

Pozalegislacyjna działalność sektorowa.

Kluczową częścią misji DGP jest .zapewnienie, że istnieją warunki niezbędne dla konkurencyjności przemysłu Wspólnoty. (art. 157). Aby wypełnić swe obowiązki, DGP pracuje konsekwentnie nad zwiększaniem znajomości sytuacji w sektorach przemysłu oraz usług w celu ciągłej analizy rynków, struktur i trendów, jak również głównych czynników konkurencyjności na poziomie europejskim oraz światowym. Ważną funkcją Dyrekcji Generalnej jest utrzymywanie kontaktu z firmami i innymi zainteresowanymi, którzy przyczyniają się do powiększania naszej wiedzy o poszczególnych sektorach. Ma to podstawowe znaczenie dla podejmowania racjonalnych decyzji oraz ochrony interesów przedsiębiorstw UE.

Spójność i współpraca z innymi obszarami polityki.

Ważną rolą DGP, zgodnie z art. 157 Traktatu, jest zapewnienie, że polityki Wspólnoty są w pełni zgodne z polityką wobec przedsiębiorstw. Działania DGP zmierzają do uczynienia efektywnej Oceny Wpływu na Biznes wszystkich projektów legislacyjnych UE podstawową częścią procesu decyzyjnego. Szczególnym wyzwaniem będą inicjatywy związane ze środowiskiem, w przypadku których rolą DGP jest ich ocena pod względem wpływu na biznes oraz zapewnienie zgodności z celami .trwałego rozwoju. (sustainable development).

Sprawy zewnętrzne i rozszerzenie.

DGP przeznaczy znaczne środki na udział w efektywnym kształtowaniu stosunków z krajami trzecimi, w tym również kandydującymi do rozszerzenia. W tym celu DGP będzie służyła specjalistyczną wiedzą, zarządzała tzw. Porozumieniami o Wzajemnym Uznawaniu (Mutual Recognition Agreements), a także ściśle współpracowała z krajami-kandydatami przy implementacji istotnej części wspólnotowej legislacji

2.1.1. Zintegrowany Program dla MSP i Sektora Rzemiosła.

Punktem wyjściowym dla opracowania i wdrożenia Zintegrowanego Programu było szeroko przyjęte założenie, że małe i średnie przedsiębiorstwa mogą mieć znaczący wkład w tworzenie miejsc pracy, przyczyniają się do wzrostu konkurencyjności oraz sprzyjają wzrostowi gospodarczemu w obrębie Unii Europejskiej. Wspólnota i państwa członkowskie od dawna podejmowały już próby wyzwolenia potencjału tkwiącego w małych i średnich przedsiębiorstwach, jednak działania te przez brak spójności nie były łatwo dostępne dla wszystkich zainteresowanych. Z tego właśnie względu w 1994 roku podjęto pierwszą próbę wyznaczenia globalnych ram dla wszystkich działań Wspólnoty na rzecz MSP i przyjęto Zintegrowany Program dla MSP i Sektora Rzemiosła. Był on oparty na Białej Księdze w sprawie wzrostu, konkurencyjności i zatrudnienia i zapoczątkował bliższą współpracę oraz partnerstwo pomiędzy wszystkimi podmiotami zajmującymi się rozwojem sektora MSP. Komunikat Komisji Europejskiej z 10 lipca 1996 roku uaktualnia i rozszerza program z roku 1994 tak, aby odpowiadał on bieżącym potrzebom i obejmował nowe cele wyznaczone na podstawie wniosków Rady Europejskiej w Madrycie. Dane statystyczne przedstawione na tym szczycie dobitnie wskazują na kluczową rolę sektora małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce unijnej, a szczególnie w generowaniu wzrostu i tworzeniu nowych miejsc pracy:

MSP stanowiły 99,8% wszystkich przedsiębiorstw, tworzyły 66% miejsc pracy i generowały 65% obrotów handlowych w Unii Europejskiej.

Liczba stworzonych przez MSP miejsc pracy (netto) z nadwyżką skompensowała straty w tym zakresie poniesione przez duże podmioty w latach 1988 . 1995. W okresie tym firmy liczące mniej niż stu pracowników były odpowiedzialne za niemal całą kreację nowych miejsc pracy.

Na szczycie w Madrycie stwierdzono, iż całkowity potencjał sektora MSP w tych dziedzinach nie został wykorzystany i zaproponowano podjęcie następujących środków zaradczych:

Redukcja biurokracji hamującej przedsiębiorczość europejską,

Zapewnienie głębszego zaangażowania organizacji zrzeszających msp w proces podejmowania decyzji,

Pomoc w finansowaniu msp tworzących nowe miejsca pracy,

Redukcja zniekształceń i nieefektywności rynku,

Zdecydowane działania na rzecz promocji badań, innowacji oraz szkoleń wspomagających MSP,

Zwiększenie konkurencyjności oraz internacjonalizacja MSP.

Zgodnie z uchwałą Rady Europejskiej z 22 kwietnia 1996 r. w sprawie koordynacji działań Wspólnoty na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw oraz rzemiosła, a także zgodnie z postanowieniami art. 130 Traktatu o Unii Europejskiej, Zintegrowany Program zapewnia odpowiednie ramy dla zwiększonej koordynacji wszystkich działań Wspólnoty na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, przyczyniając się w ten sposób do osiągnięcia większej spójności, efektywności i przejrzystości poszczególnych działań. Należy podkreślić, że Program Zintegrowany nie stanowi substytutu dla różnorodnych czynności podejmowanych na szczeblu narodowym czy wspólnotowym, nie pociąga też za sobą żadnych zmian w procesie decyzyjnym. Podstawowym jego celem jest zapewnienie bliższej współpracy i partnerstwa między wszystkimi stronami zaangażowanymi w rozwój sektora MSP. W ramach tego programu wyróżnia się trzy typy działań:

• działania promujące wzajemne konsultacje pomiędzy państwami członkowskimi oraz wspólna koordynacja działań na rzecz MSP

• działania na rzecz MSP prowadzone w ramach odpowiednich polityk wspólnotowych (np. fundusze strukturalne, EIB, EIF)

• działania na rzecz MSP prowadzone ściśle w ramach polityki Wspólnoty wobec tego sektora (np. Wieloletni Program dla MSP)

Dnia 9 grudnia 1996 r. Rada Europejska podjęła decyzję w sprawie .trzeciego wieloletniego programu dla małych i średnich przedsiębiorstw na terenie Unii Europejskiej. Jest on bardzo istotnym elementem struktury Zintegrowanego Programu, ponieważ stanowi prawną i budżetową podstawę dla tych działań Wspólnoty na rzecz sektora MSP, które nie leżą w zakresie innych polityk wspólnotowych. Projekt tego programu41 spotkał się z jednomyślną aprobatą organizacji reprezentujących MSP. Konieczność jego powstania wiąże się z faktem, iż termin zakończenia realizacji .Drugiego Programu na rzecz MSP. na mocy artykułu szóstego decyzji Rady Europejskiej z 14 czerwca 1993 r. upłynął dnia 31 grudnia 1996 roku. Zatem obecnie omawiany program wszedł w życie 1 stycznia 1997 r. i obejmuje okres czterech lat do dnia 31 grudnia 2000 r.

Artykuł drugi decyzji Rady w sprawie trzeciego wieloletniego programu dla MSP precyzuje następujące jego cele:

1. Poprawa i uproszczenie administracyjno-prawnych warunków funkcjonowania MSP, a w szczególności:

a) zapewnienie, że interesy MSP będą brane pod uwagę w różnorodnych podejmowanych przez Unię inicjatywach i programach,

b) upraszczanie i poprawa jakości aktów legislacyjnych Unii,

c) poprawa przejrzystości działań i upowszechnianie najlepszych wzorców w dziedzinie upraszczania administracyjno-prawnych warunków funkcjonowania MSP,

d) poprawa warunków działalności MSP na arenie międzynarodowej.

2. Poprawa finansowych warunków, w jakich działają MSP, a w szczególności:

a) ułatwienie dostępu dla MSP do źródeł finansowania,

b) kontynuacja wysiłków zmierzających do rozwiązania problemu przeterminowanych płatności,

c) ułatwienie rozwoju specyficznych instrumentów finansowych,

d) stymulowanie rozwoju rynku kapitałowego dla szybko rozwijających się MSP.

3. Pomoc dla MSP na drodze umiędzynarodowienia przyjmowanych przez nie strategii, zwłaszcza poprzez poprawę przepływu informacji i rozwój usług wspierających współpracę, w tym:

a) rozwój usług w dziedzinie przepływu informacji we Wspólnocie,

b) wspieranie akcji promujących MSP,

c) rozwój współpracy poprzez wspieranie sieci wyszukiwania partnerów,

d) wspieranie nawiązywania bezpośrednich kontaktów,

e) wspieranie wyszukiwania podwykonawców za granicą,

f) poprawa warunków działania MSP na rynku wewnętrznym,

g) ułatwianie dostępu MSP do nowych rynków, w tym światowych.

4. Poprawa konkurencyjności MSP oraz ułatwianie im dostępu do badań, innowacji i szkoleń, w szczególności:

a) wspieranie innowacyjnego potencjału MSP,

b) pogłębianie umiejętności zarządzania,

c) adaptacja do wymogów stawianych przez środowisko.

5. Promocja przedsiębiorczości i wspieranie grup specjalnych, w szczególności:

a) wspieranie rozwoju kultury prowadzenia przedsiębiorstwa i samej przedsiębiorczości,

b) opieka nad rzemiosłem i małymi przedsiębiorstwami,

c) rozwój handlu,

d) wspieranie udziału kobiet i młodych osób w biznesie, a także osób niepełnosprawnych.

6. Poprawa instrumentów polityki wobec MSP.

Zgodnie z artykułem czwartym wszelkie kroki podejmowane przez Komisję Europejską w związku z wykonywaniem tej decyzji są opiniowane przez specjalny komitet złożony z reprezentantów państw członkowskich, któremu przewodniczy przedstawiciel Komisji. Artykuł ósmy decyzji określa kwotę przeznaczoną na realizację tego czteroletniego programu w wysokości 127 mln ECU.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. Nr 78 poz. 483

Ibidem., art. 22

Ustawa „Prawo działalności gospodarczej” z dnia 19 listopada 1999 r. (Dz.U. Nr 101, poz. 1178, z 2000 r. Nr 86, poz. 958 i Nr 114, poz. 1193)

Ibidem, art.3

Sekcja A - rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo oraz Sekcja B - rybołówstwo i rybactwo.

W 10 sekcjach gospodarki poza rolnictwem, leśnictwem, rybołówstwem, rybactwem, administracją publiczną, edukacją i ochroną zdrowia.

Spadek ten był spowodowany fuzją kilku banków średniej wielkości.

Dane według cen w USD

Przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 27 sierpnia 1998 r.

Więcej w „Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 2000-2001”, PARP, Warszawa 2002

Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 29 stycznia 2002 r.

Założenia do pakietu „Przede wszystkim przedsiębiorczość”.

Commission Recommendation of 3 April 1996 concerning the definition of small and medium-sized

enterprises (96/280/EC), Official Journal L 107, 30.04.1996, s. 4.

Report from the Commission to the Council and the European Parliament on the Implementation of the European Charter for Small Enterprises, COM(2002) 68 final, Bruxela, 06.02.2002.

The European Observatory for SMEs, Fifth Annual Report, European Network for SME Research, EIM Small Business Research and Consultancy, Październik 1997.

B. Piasecki, A. Rogut, E. Stawasz, S. Johnson, D. Smallbone: Warunki prowadzenia działalności gospodarczej przez MSP w Polsce i krajach Unii Europejskiej, Warszawa 2001, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, s. 16.

Consolidated version of the Treaty establishing the European Community, Official Journal C 340,

10.11.1997, s. 173.

Treaty on European Union (signed in Maastricht on 7 February 1992), [w:] European Union. Selected instruments taken from the Treaties, BOOK I, Volume I, Luxembourg 1999, s. 235-245.

Ibidem, s. 206.

Resolution of the European Council on Growth and Employment Pact, Amsterdam, 16 Czerwiec 1997,

Official Journal C 236, 02/08/1997 s. 3.4.

M. Maj, Polityka Unii Europejskiej wobec sektora małych i średnich przedsiębiorstw, .Puls studenta.

2000, nr 22.

Z. Wysokińska, J. Witkowska: Integracja europejska. Rozwój rynków, Warszawa . Łódź 2000,

Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 251.

K. Czarkowska: Polityka Unii Europejskiej wobec małych i średnich przedsiębiorstw, [w:] Polski

przedsiębiorca w Unii Europejskiej, Warszawa 2000, Agencja UNIA-PRESS, Wydawnictwo .Hubertus., s. 213.

Analiza prawnoporównawcza przepisów Unii Europejskiej dotyczących małych i średnich

przedsiębiorstw z przepisami obowiązującymi w Polsce, Warszawa 2001, Ministerstwo Gospodarki -

Departament Rzemiosła, Małych i Średnich Przedsiębiorstw, s. 17.

K. Czarkowska: Polityka Unii Europejskiej …

Analiza prawnoporównawcza przepisów., s. 18-20.

K. Czarkowska: Polityka Unii Europejskiej., s. 214.

http://europa.eu.int/comm/commissioners/liikanen/index_en.htm

Integrated Programme in favour of SMEs and the Craft Sector, COM(94) 207 final of 3.6.1994.

Conclusions of the Madrid European Council, SI(95) 1000 of 16.12.1995, s. 14.

Do tego przypisu dodac jaki to dziennik ustaw.

Te podpunkty napisac wlasnymi slowami.

---