Cała twórczość poetycka JP II jest dociekaniem tajemnicy życia i śmierci, obecności Boga w naturze świata i w ludziach jako rzeczywistości sakralnej, bez względu na to, czy ktoś w nią wierzy, czy nie. Jest objawieniem olśnień i lirycznych zachwytów nad pięknem i prawdą, będących zawsze odblaskiem boskości w naturze, stworzeniu i w nas samych, w każdym człowieku. Mimo pozorów prostoty utworów, są to dzieła potężne, prawdziwe testamenty JP II i artysty zarazem.
Tryptyk rzymski, jak sam tytuł na to wskazuje składa się z 3 części powiązanych ze sobą wzajemnie wewnętrznymi znaczeniami.
I część - STRUMIEŃ - w tej części znalazły się 2 utwory: 1.Zdumienie poprzedzone słowami : „Ruah; Duch Boży unosił się nad wodami...”, po czym zapisane są słowa utworu. II utwór tej części nosi tytuł: Źródło.
II część - MEDYTACJE NAD „KS. RDZ” NA PROGU KAPLICY SYKSTYŃSKIEJ (1. Pierwszy Widzący; 2. Obraz i podobieństwo; 3. Prasakrament; Spełnienie-Apokalipsis; 4. Sąd; Posłowie)
III część - WZGÓRZE W KRAINIE MORIA (Ur w ziemi chaldejskiej; 1. Tres vidit et unum adoravit (łac. „Trzech zobaczył, ale jednego uwielbił”; 2. Rozmowa ojca z synem w krainie Moria; 3. Bóg przymierza).
Warto wspomnieć, że b. szybko po ukazaniu się Tryptyku w księgarniach pojawiły się I komentarze krytycznoliterackie, a nawet zorganizowano konferencje i dyskusje nt. nowego dzieła JP II. Na KUL-u odbyła się 10 IV 2003 dyskusja panelowa zorganizowana przez Instytut JP II. Wzięli w niej udział teologowie, poeci, historycy literatury. Każdy z uczestników prezentował swój odmienny klucz do zrozumienia utworu. Rzeczywistość tego dzieła jest wystarczająco bogata, by nie dawała się w całości ogarnąć przez 1 formułę badawczą.
Sawicki wyszedł od symbolu progu, który prowadzi do ośrodków kolejnych części Tryptyku, czyli do 3 cnót Boskich: wiary, nadziei i miłości, oraz do problematyki śmierci. Utwór określił jako swego rodzaju summę teologiczną, a jednocześnie credo, wyznanie wypływające z samego środka doświadczenia wiary.
Święch poszedł torem wytyczonym przez podtytuł dzieła zawierający jego określenie gatunkowe - medytacje. Analizując kolejne cechy medytacyjnego wzorca, mówca wskazał najważniejsze doświadczenie, jakie jego zdaniem, jest udziałem poszukującego sensu człowieka. A jest to doświadczenie niewyrażalnego. Z próbą jego przybliżenia mamy do czynienia w utworze, który jednocześnie zachowuje zdolność transcendowania ku niewidzialnej głębi.
Fiała odczytywał natomiast Tryptyk wg paradygmatu egzystencjalnego, wyznaczywszy pkty graniczne życia i śmierci. Dostrzegł w utworze cechy właściwe katechezie biblijnej, która jest odpowiedzią na lęk współczesnego człowieka przed kresem.
Fert podziwiał poetyckie cechy utworu, wskazując na jego zakorzenienie w PL tradycji. Konstrukcje dzieła porównał do budowy ołtarza - tryptyku, składającego się z 2 skrzydeł bocznych i części centralnej. Każda część nazwana została zwięzłą formułą, którą następnie mówca rozwinął. Skrzydłom w tej koncepcji przyporządkowane zostały hasłowe pojęcia „zdziwienie” i „przestroga”. Natomiast część centralna ukazana została jako medytacja nad początkiem i końcem, więc nad stworzeniem świata i wizją apokaliptyczną. Fert akcentuje w utworze łączącym powagę z lirycznym wdziękiem triadę: zdziwienie, kontemplację, przestrogę.
Tryptyk nie sprawia wrażenia utworu napisanego po długiej przerwie w twórczości. Czytelnik znający wcześniejsze dzieła JP II odnajduje w nim dobrze już znaną symbolikę: wody górskiego potoku, źródła miejsc świętych, wędrówki. Spotyka problematykę poruszaną we wcześniejszych utworach: samotność człowieka, obrazu i podobieństwa Bożego, początku i celu ludzkiego życia, także problematykę Kościoła czy sztuki. Znowu do poezji zostają wprowadzone biblijne postaci: św. Piotra i znanego z Wędrówki do miejsc świętych Abrahama. Znowu zagęszczają się odwołania do Pisma św., a ST oglądany jest przez pryzmat NT, Ks. Rdz zaś widziana w świetle Ewangelii i nauczania Pawłowego. Można odnieść wrażenie, że 1 dnia Wojtyła dokończył Promieniowanie ojcostwa, a następnego JP II zasiadł, aby napisać Tryptyk. Nie odczuwa się tego wcale, że utwór Odkupienie szuka Twego kształtu, by wejść w niepokój wszystkich ludzi, napisany przed 1978, od Medytacji nad „Ks. Rdz” na progu Kaplicy Sykstyńskiej oddziela ponad 20-letnia przerwa w twórczości. Można powiedzieć, że JP II zwierza się swoim czytelnikom z myśli, którymi żył przez te wszystkie lata. Najogólniej mówiąc są one rozpięte między Początkiem a Spełnieniem.
M. Ołdakowska-Kuflowa, Blask słowa. Inspiracja biblijna w twórczości literackiej JP II, Kielce2004.
Jan Paweł II Tryptyk rzymski. Medytacje - 1 strona
1