Tkanka jednorodna - zespół komórek o podobnej budowie

Tkanka niejednorodna - zespół różnych komórek stanowiący rozwojową całość i jest przystosowany do pełnienia określonej funkcji w organizmie np. łyko

Idioblasty - pojedyncze komórki nie będące składnikiem danej tkanki ale w niej występujące np. pojedyncze komórki kamienne w tkance miękiszowej

Merystemy

Merystemy - tkanki utworzone z komórek zdolnych do regularnych podziałów, są to komórki o cienkich wyłącznie pierwotnych ścianach komórkowych, ze stosunkowo dużymi jadrami i niewielkim stopniu wakuolizacji. Produkują nowe partie tkanki które po zróżnicowaniu powodują wzrost istniejących organów lub tworzą nowe. Wzrost może się odbywać równocześnie we wszystkich kierunkach rozwijającego organu aby po osiągnięciu określonej wielkości i kształtu równocześnie we wszystkich miejscach zakończyć się (wzrost dyfuzyjny i ograniczony). Dotyczy niektórych organów roślin: kwiaty, liście, owoce.

Charakterystycznym typem wzrostu dla roślin jest jednak wzrost zlokalizowany i nieograniczony. Odbywa się on w ściśle określonym miejscu (np. wzrost na długość pędów i korzeni w ich wierzchołkach) i w tych rejonach trwa przez całe życie (merystemy wzrostu nieograniczonego).

W merystemach występuje zawsze komórka lub grupa komórek inicjalnych spełniających funkcję:

- zapewniają tkance trwale merystema tyczny charakter, przynajmniej jedna komórka poswatała z podziału komórki inicjalne zachowuje inicjalny charakter

- produkują komórki merystema tyczny pochodne, które po mniejszej lub większej liczbie podziałów, w skutek wzrostu znajdą się w pewnej odległość od merystematycznego centrum różnicują się w różne tkanki stałe.

Wyróżniamy merystemy wierzchołkowe i boczne. Wierzchołkowe (stożki wzrostu) stanowią szczytowe zakończenie organów osiowych (łodyga, korzeń) i powodują wzrost na długość. U niektórych roślin np. traw wzrost na długość odbywa się z udziałem merystemów wstawowych czyli interkalarnych (to partie tk. merystematycznej umiejscowione w łodydze ponad liśćmi, stanowią jakby część stożka wzrostu oddzieloną tk. dojrzałymi, która na pewien czas zachowała charakter merystematyczny i powoduje wzrost międzywęźli). Merystemy boczne tworzą wewnątrz organów osiowych cylinder tk. merystematycznej, która odkłada nowe komórki od wnętrza i na zewnątrz co powoduje wzrost łodygi lub korzenia na grubość. Merystemy boczne:

- kambium - produkuje nowe tk. przewodzące łodygi i korzenia

- miazga korkorodna (fellogen) - wytwarza korek, tk. okrywającą, starsze partie łodygi i korzeni

Merystemy pierwotne - funkcjonują jako grupy komórek embrionalnych już od stadium zarodkowego w sposób ciągły, np. stożki wzrostu pędu i korzenia.

Merystemy wtórne - powstają z żywych komórek stałych poprzez odróżnicowanie i powrót do stanu embrionalnego, np. fellogen, merystemy wierzchołkowe korzeni bocznych i pędów przybyszowych oraz kambium międzyzwiązkowe w łodydze.

Pewne cechy wspólne z tk. mery tematycznymi na tk. kalusowa tworząca się w miejscu zranienia rośliny. Na pomierzch rany powstaje biaława narośl (tzw. kalus), która zasklepia uszkodzone miejsce. Jeśli zranienie obejmuje kambium wówczas kalus wytwarza się bardzo szybko w skutek działania tego merystemu. Jeśli nie dochodzi do kambium, wówczas żywe komórki przylegające do rany ulegają odróżnicowaniu, stają się merystematyczne i dzieląc się tworzą kalus. Tk. kalusowa odgrywa ważną rolę prze zrastaniu się dwóch fragmentów roślin podczas szczepienia (ogrodnictwo).

Parenchyma

Parenchyma (miękisz) - jest najbardziej rozpowszechnionym typem tk. roślinnej. Wypełnia ona znaczne przestrzenie ciała i odgrywa dużą rolę u roślin naczyniowych. Komórki miękiszowe są żywe a ich protoplast silnie zwakuolizowany. W cytoplazmie znajdują się min. plastydy które na świetle wykształcają się jako chloroplasty. Ściana komórkowa zbudowana jest głównie z celulozy, pektyn i hemiceluloz. Najczęściej jest cienka i złożona tylko ze ściany pierwotnej choć może wykształcić się wtórna z jamkami prostymi. Pomiędzy komórkami znajdują się mniejsze lub większe przestwory międzykomórkowe. Parenchyma jest tkanką stałą wtórnie jednak nie utraciła całkowicie zdolności do podziałów i stosunkowo łatwo ulega odróżnicowaniu dając początek merystemom wtórnym. U roślin naczyniowych może spełniać różne funkcje i w związku z tym może występować w różnych odmianach:

- miękisz zasadniczy - zbudowany jest z cienkościennych, równomiernych komórek. Wypełnia miejsce między innymi tkankami w różnych organach (kora pierwotna i rdzeń w młodych łodygach i korzeniach, miękisz owoców itp.)

- miękisz zieleniowy (asymilacyjny lub chlorenchyma) - składa się z komórek wyposażonych w bardzo liczne chloroplasty. Typowy miękisz asymilacyjny występuje w liściach.

- miękisz spichrzowy - składa się z komórek wypełnionych materiałami zapasowymi w postaci skrobi, tłuszczów, białek. Odmianę miękiszu spichrzowego stanowi miękisz wodny, zbudowany z dużych komórek zawierających olbrzymie wodniczki. Pełni funkcję magazynowania wody, występuje w większych ilościach u roślin gruboszowatych np. kaktus

- miękisz powietrzny (aerenchyma) - pełni funkcje tk. powietrznej. Posiada silnie rozwinięte przestwory międzykomórkowe, które często zajmują więcej miejsca w tk. niż komórki. Przestwory tworzą ciągły system kanałów powietrznych stanowiących wewnętrzną atmosferę rośliny. Ułatwia ona unoszenie się wybranym organom rośliny na powierzchnie wody, a poza tym stanowi wewnętrzny rezerwuar gazów (O₂, CO₂).

Kolenchyma (zwarcica)

Kolenchyma - tk. wzmacniająca, zbudowana z komórek żywych i wydłużonych, otoczonych niezdrewniałą, celulozowo-pektynową ścianą mającą charakterystyczne, z reguły nierównomierne zgrubienia. Najczęściej występują w postaci pasów biegnących wzdłuż ”kątów” komórki, w miejscach gdzie trzy lub więcej komórek graniczy czy ze sobą (Kolenchyma kątowa). Zgrubieniom mogą ulegać też tylko ściany wzajemnie równoległe i styczne względem obwodu organu (Kolenchyma płatowa).

Komórki Kolenchyma zazwyczaj ściśle do siebie przylegają i tworzą zwartą tkankę, która występuję głównie w ogonkach liściowych i młodych partiach łodyg, którym nadaje niezbędną odporność mechaniczną. Jej ściany komórkowe choć zgrubiałe, są elastyczne tak że możliwy jest jeszcze wzrost młodej części organu na długość.

Sklerenchyma (twardzica)

Sklerenchyma - tk. wzmacniająca. Komórki dojrzałe mają mocno zgrubiałe i silnie zdrewniałe ściany wtórne. W czasie rozwoju ich chloroplasty zamierają i zanikają więc są to komórki martwe. Tk. ta występuje w dwóch formach: jako włókna i jako sklereidy (komórki kamienne).

Włókna - komórki sklerenchymatyczne, bardzo silnie wydłużone. Bardzo długie włókna używane są do skręcania nici i wyrobu tkanin. Ograniczone ścianą puste wnętrze komórki (światło komórki), tworzy w niektórych włóknach jedynie wąski kanalik. W ścianie występują jamki proste lub zredukowane jamki lejkowate. Włókna występują najczęściej w zespołach tworzących wiąski lub pasma sklerenchymatyczne oraz pochwy otaczające wewnętrzną część organu lub jego wiązki przewodzące. Końce włókien są zwykle silnie zwężone, a komórki wciskają się mini między inne, tworząc zwartą tkankę o właściwościach silnie wzmacniających.

Sklereidy - kom. sklerenchymatyczne o bardzo kształtach: równo wymiarowych, podłużnych, nieregularnie rozgałęzionych itp. Mogą występować pojedynczo - sklerenchymatyczne idioblasty lub w małych grupach w różnych tkankach np. grupy kom. kamiennych w miękiszu gruszy. Mogą też tworzyć zwartą, twardą tkankę z której zbudowane są zewnętrzne części pestek, łupiny orzechów oraz niektórych nasion.

Ksylem (drewno)

Ksylem - tk. przewodząca, rozprowadza po całej roślinie wodę, sole mineralne pobierane z gleby przez korzenie. U wieloletnich drzew na wiosnę (raptowne wznowienie wzrostu i rozwoju) ksylemem wędrują również organiczne substancje z tk. spichrzowych korzeni i pni do pąków liściowych. Ksylem składa się w większości z elementów silnie zdrewniałych dlatego pełni również funkcje wzmacniającą. Ksylem jest tk. niejednorodną która osiąga najwyższy stopień zróżnicowania u okrytozalążkowych. W jej skład wchodzi wiele elementów:

1. Cewki - kom. wydłużone na końcu zwężone lub o ukośnych ścianach poprzecznych. Ich ściany są zdrewniałe, a nierównomierne odkładanie się ścian wtórnych doprowadza do powstania różnego rodzaju zgrubień (pierścieniowatych, sitowatych, spiralnych) lub jamek. Dojrzałe cewki są kom. martwymi pozbawionymi protoplastów, przystosowanymi do przewodzenia wody i nadawania organom sztywności i mechanicznej wytrzymałości. Cewki zachodzą na siebie zwężonymi końcami i przylegają do siebie ścianami bocznymi, tak że roztwór wodny łatwo przechodzi przez jamki.

2. Naczynia - element drewna charakterystyczny dla okrytozalążkowych, są to długie rury utworzone ze specjalnych komórek, które przekształcają Dię w człony naczyniowe. Człony te podobne są do cewek i pełnią te same funkcje, są jednak lepiej przystosowane do transportu wody ze względu na częściowy lub całkowity zanik ścian poprzecznych. Poszczególne człony ustawione w szeregi tworzą rury ciągnące się bez przerwy na znacznych odcinkach. Ściany poprzeczne niektórych członów są ukośne długiej osi komórki, a istnieją też takie w których ściany nie uległy całkowitemu zanikowi. Podobnie jak w cewkach zdrewniałe człony naczyniowe mają liczne jamki lejkowate oraz różnego kształtu zgrubienia, powstałe w skutek nierównomiernego odkładania się ściany wtórnej.
   Młoda różnicującą kom. otoczona jest pierwotną ścianą kom. na obu końcach kom. w miejscu połączenia z innymi blaszka środkowa pęcznieje. Na ścianie podłużnej odkładają się następnie wtórne warstwy lub zgrubienia oraz następuje impregnacja ligniną. Protoplast stopniowo obumiera. Wreszcie końcowe, ściany poprzeczne z blaszką środkową ulegają rozpuszczeniu (zanikają). Powstaje ciągła rura naczyniowa.

3. Włókna drzewne - rozmieszczone w drewnie pojedynczo lub grupami pomiędzy innymi kom. tk. W ścianach i występują zredukowane jamki lejkowate. Wśród w. d. spotyka się wiele kom. pod względem budowy będące pośrednie między cewkami, a typowo sklerenchematycznymi włóknami. Włókna drzewne rozwinęły się prawdopodobnie z cewek, stanowią martwy i wyłącznie mechaniczny element drewna.

4. Miękisz drzewny - występuje w postaci pasm kom. miękiszowych pomiędzy innymi elementami drewna. Jest żywym elementem drewna i pełni role tk. spichrzowej oraz zapewnia łączność drewna z innymi tk. organu. Jest niezbędny do pełnienia funkcje przewodzącą.

Łyko (floem)

Łyko - tk. przewodząca organiczne substancje pokarmowe na dalsze odległości (gł. cukry). Gł. miejscem produkcji tych substancji są liście. Łyko jest tk. niejednorodną zbudowaną z kilku elementów:

1. rurki sitowate - pionowe szeregi specjalnych komórek (człony rur sitowych), są to żywe komórki o wydłużonym kształcie i celulozowych ścianach, wnętrze ich wypełnia duża wodniczka otoczona cienkim cytoplazmatycznym płaszczem. W dojrzałych kom. jądro zanika

Tkanki roślin

---