Świat po zimnej wojnie.
Zimna wojna (1946 - 1990).
Charakteryzowała się podziałem świata na dwa polityczne i wojskowe bloki. W bloku radzieckim zależność była kompletna. W Europie i na dalekim wschodzie podział ten był najsilniejszy. Były również państwa, które znajdowały się pomiędzy blokami. Niemcy były podzielone między dwa bloki, tak samo Wietnam, Korea (do tej pory).
Między blokami stosunki były napięte. Najostrzejsza forma zimnej wojny obejmowała pierwsze 10 lat po II wojnie światowej. Była minimalna wymiana handlowa, nie było wymiany kulturalnej, niewielkie stosunki dyplomatyczne.
Bardzo kosztowny wyścig zbrojeń, niewiele tańszy niż w czasie prawdziwej wojny. Utrzymywano olbrzymie armie.
Państwa weszły w posiadanie broni nuklearnej. Obie strony dysponowały rakietami dalekiego zasięgu. W połowie lat sześćdziesiątych, każda ze stron była zdolna do zniszczenia całej planety, a 10 lat później możliwości te wzrosły pięciokrotnie. Szanse na zwycięstwo którejkolwiek ze stron były bliskie zera, a zniszczenie świata prawie pewne.
ONZ - organizacja w ramach której spotykały się oba bloki.
Zimna wojna zakończyła się zwycięstwem „Zachodu”. W ciągu zimnej wojny zmieniał się bilans sił na niekorzyść ZSRR.
Nastąpił rozpad systemu kolonialnego, większość koloni odzyskało niepodległość. W 1945 roku było 79 państw na świecie, a dziś 191 państw należy do ONZ.
Grupa państw nie należących do żadnego bloku, które z czasem skłaniały się ku „Zachodowi”.
Rozłamy, secesje w ramach bloku radzieckiego. Najważniejsze straty ZSRR w swoim obozie to strata Chin w latach sześćdziesiątych. Rozmiary ludnościowe bloku zostały zmniejszone o 60%. Następnie odpadła Jugosławia, antyradzieckie wystąpienia w Polsce, na Węgrzech i w Czechosłowacji.
ZSRR przegrał rywalizację gospodarczą, a co za tym idzie i militarną. System gospodarki w bloku wschodnim był nieefektywny, bardzo marnotrawny. ZSRR był znacznie słabszy gospodarczo od USA, musiał przeznaczać na wyścig zbrojeń 25% dochodu narodowego, a USA 7 - 8%.
1989 - 1991. Zimna wojna zakończyła się. ZSRR skapitulował, a nawet rozpadł się. Złożyło się na to: ZSRR przegrało wojnę w Afganistanie, polski okrągły stół, Solidarność, Michaił Gorbaczow i jego chęć reform.
Polityka Gorbaczowa sprowadzała się do uznania porażki ZSRR w zimnej wojnie. Zawarto porozumienia w sprawie rozbrojenia, w wyniku których pewne rodzaje broni całkiem zniszczono, np. rakiety średniego zasięgu, zniszczono 2/3 rakiet dalekiego zasięgu, itd.). zgoda ZSRR na wycofanie się z zewnętrznego imperium, zgoda na zjednoczenie Niemiec (Gorbaczow liczył na szeroką współpracę z Niemcami).
Gorbaczow w dużym stopniu przywrócił wolność polityczną, wolność słowa, zaczął decentralizować kraj. W 1991 roku na zjeździe w Białowieży przywódcy Rosji, Ukrainy i Białorusi rozwiązali ZSRR i powiadomili o tym prezydenta USA, a następnie dopiero Gorbaczowa.
W republikach nadbałtyckich (Litwa, Łotwa, Estonia) zaczęły się silne odśrodkowe ruchy społeczne. W innych republikach ruchy te były słabe. W 1991 roku, 67% mieszkańców ZSRR opowiedziało się za utrzymaniem Związku Radzieckiego. W ZSRR nie było żadnego sektora, który by od razu mocno zareagował na przywrócenie wolności rynkowej (w Chinach udało się to, gdyż uwolniono tylko rolnictwo i dało to duże efekty). W ZSRR nawet rolnictwo nie było w stanie odpowiedzieć na rynek.
Reformy Gorbaczowa przyniosły chaos gospodarczy. Związek Radziecki załamał się pod własnym ciężarem, był zbyt wielki i silnie scentralizowany. W większości krajów byłego ZSRR prezydentami są byli sekretarze (bądź ministrowie) republik radzieckich.
Do rozpadu ZSRR przyczyniła się także secesja w Rosji.
Imperium radzieckie rozpadło się zadziwiająco pokojowo (obawiano się, że tak nie będzie, sam Kazachstan miał tyle broni jądrowej co Wielka Brytania, a Białoruś tyle co Francja). Były obawy, że wybuchnie wojna Rosyjsko - Ukraińska o Krym.
Po upadku Związku Radzieckiego, główna cechą świata jest monocentryzm, istnieje jedno super mocarstwo w postaci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.
Nowy ład po zimnej wojnie jest w stanie powstawania, jest w trakcie zmian.
Świat nie jest jednoustrojowy (komunizm w Chinach, na Kubie, w Wietnamie i w Korei, islamskie i afrykańskie totalitaryzmy). Żaden kraj nie może dorównać armii USA, Stany Zjednoczone mają szeroko rozwinięte sojusze.
W ciągu ostatnich dziesięciu lat wpływ USA na świat się zmniejszył. W obecnej sytuacji formują się trzy światowe ośrodki poza USA:
Chiny, mają szanse stać się mocarstwem pod względem produktu globalnego
Rosja
UE, potencjał porównywalny co najmniej z potencjałem USA.
Stanom Zjednoczonym zaczynają zagrażać nastroje i tendencje w różnych częściach świata, w tym najbardziej w świecie islamu i w Ameryce Południowej. Rośnie silna opozycja wobec ideii i sposobu życia zachodniego.
Według Huntingtona, XXI w. będzie wiekiem wojen między wielkimi kulturami cywilizacyjnymi.