PROBLEMY GLOBALNE LUDZKOŚCI (XVI)
problemy globalne ludzkości to autentyczne, realne problemy występujące w wielkiej skali, najczęściej wymieniane wyzwania i problemy globalne współczesnego świata:
groźba zniszczenie ludzkości w wypadku wojny jądrowej - problem wojny czy pokoju,
ochrona środowiska naturalnego człowieka - problem ekologiczny,
szybki przyrost ludzkości - problem demograficzny,
problem wyżywienia ludzkości - problem zwalczania głodu,
zagrożenia narkomanią, AIDS, innymi chorobami zakaźnymi,
narastanie rozpiętości miedzy krajami szybko rozwijającymi się ekonomicznie a krajami słabo rozwiniętymi,
narastanie zjawiska wyczerpywania się zasobów surowcowych,
terroryzm międzynarodowy i wewnętrzne zagrożenie bezpieczeństwa,
w `Przyszłość jest w naszych rękach” wymienione zostały problemy: niekontrolowany przyrost ludności, przedziały i podziały miedzy narodami, niesprawiedliwość społeczna, głód i niedożywienia, ubóstwo, bezrobocie, obsesja rozwoju ekonomicznego, inflacja, kryzys ekonomiczny, kryzys demokracji, nadmierny rozrost i upadek miast, przestępczość, wzrost agresywności, brak poszanowania praw, upadek wartości moralnych, niestabilność,
w świecie istnieją relacje: człowiek-przyroda, człowiek-społeczeństwo, społeczeństwo-przyroda człowiek dąży do podporządkowania sobie przyrody.
Problem wojny, pokoju i zbrojeń:
składają się na niego elementy:
zbudowanie globalnego, wzajemnego bezpieczeństwa państw,
likwidacja broni jądrowej, zakaz jej produkcji, doświadczeń i rozprzestrzeniania,
zakaz produkcji, użycia i posiadania broni chemicznej,
dążność do radykalnego zmniejszenia broni konwencjonalnej,
dążenie do rozwiązywania konfliktów w sposób pokojowy,
wyeliminowanie wojny, siły i groźby jej użycia,
działalność na rzecz przygotowania społeczeństwa do życia w pokoju, wzajemnej tolerancji, pokojowego współżycia i współpracy.
Problemy środowiska naturalnego:
związek miedzy przyrodą a człowiekiem podlega ciągłym zmianom,
działalność człowieka wpływa niszcząco na przyrodę,
szybki rozwój przemysłu chemicznego, energetyki jądrowej i innych przemysłów stworzyły problem pozbywania się odpadów przemysłowych, przemysłowych tym toksyn; a utylizacja odpadów staje się coraz droższa,
dostrzega się związek miedzy ekologią a ekonomią,
pojawił się problem dziury ozonowej - zmniejszenie się warstwy ozonowej w górnej warstwie atmosfery,
narasta efekt cieplarniany, który przyczynia się do wzrostu temperatury skorupy ziemskiej - topnieją lody na biegunach, powstają nowe pustynie, posuch, zakłócone są cykle pogody,
działania na rzecz ochrony środowiska:
zakaz wytwarzania i stosowania związków freonu,
ograniczenia nakładane na przemysł produkcji samochodów i benzyny(przechodzi się na bezołowiową),
rozwija się nowe technologie - rozwój w biotechnologii, inżynierii genetycznej,
nowa gałąź prawa międzynarodowego - sozologia, regulująca zasady ochrony środowiska naturalnego.
Problemy ludnościowe (demograficzne):
tempo przyrostu ludności jest bardzo szybkie, co wywołuje niepokój,
tym problemem zajmują się kongresy ludnościowe - Bukareszt, Meksyk, Kair,
szuka się humanitarnych metod regulowania tempa przyrostu naturalnego,
największe tempo przyrostu notuje się w Afryce, Ameryce łacińskiej, Azji,
stwarza on kolejne problemy, tj: kwestia wyżywienia, wykształcenia, ochrony zdrowia, miejsc pracy.
Problemy wyżywienia ludzkości:
główną organizacją zajmującą się problemem głodu jest FAO,
istnieje obok problemu śmierci głodowej problem niedożywienia, co powoduje: zahamowany rozwój fizyczny człowieka, wyczerpanie fizyczne, skracanie długości życia z powodu wycieńczenia organizmu, skłonność do chorób, apatii życiowej, niedorozwój organizmu,
raporty pokazują, że produkuje się wystarczającą ilość wyżywienia, problem jest z jej podziałem i nierównomiernym występowaniem urodzajności ziemi,
istnieje stosunkowo mała ilość ziemi urodzajnej, a dodatkowo występują procesy jej zmniejszania z powodu zasolenia ziemi, erozji gleby, oddawania ziemi pod różnego rodzaju budowy,
dąży się do podniesienia urodzajności gleb drogą wprowadzania agrotechniki nowoczesnej, ale nie wszystkie kraje na to stać.
Problem surowców i energii:
ich zasoby powoli zmierzają do końca; ich zużywanie rośnie, a ilość zasobów nieodtwarzalnych jest ograniczona, a ich cena jest coraz większa,
szuka się technologii energooszczędnych, surowce naturalne zastępowane się zamiennikami pochodzenia chemicznego.
Zagrożenia dla zdrowia ludzkiego:
nazywane są chorobami cywilizacyjnymi i zalicza się do nich: choroby układu krążenia, choroby nowotworowe, narkomanię, AIDS< chorobę Alzheimera,
przyczyny chorób cywilizacyjnych:
palenie tytoniu,
nieprawidłowe żywienia,
rozwój motoryzacji,
tempo życia ograniczające wysiłek fizyczny, etc.
Aby zaradzić tym problemom, potrzebna jest współpraca wszystkich państw. W raporcie Klubu Rzymskiego pisano o potrzebie nowej etyki globalnej:
poczucie odpowiedzialności, zamiast konkurencji i wzrostu ilościowego,
harmonia stosunków z przyrodą, zamiast podporządkowania przyrody racjom ekonomicznym,
kierowanie się interesami długookresowymi,
myślenie i działanie w kategoriach globalnych, a nie lokalnych i jednostkowych.
REGIONALIZM W STOSUNKACH MIEDZYANRODOWYCH (XVII)
Pojęcie i istota regionalizmu:
regionalizm związany jest z aktywnością podmiotów, którymi są państwa oraz organizacje międzynarodowe, które uzyskują status ponadnarodowy lub quasi-ponadnarodowy,
regionalizm wynika ze współzależności międzynarodowych związanych z położeniem geograficznym, systemem politycznym, rozwojem gospodarczym, historią, kulturą, językiem i religią,
definicja regionalizmu Haliżaka: to forma współpracy międzynarodowej w postaci różnego rodzaju sojuszów i związków integracyjnych państw położonych blisko geograficznie,
inna definicja: współdziałanie państw w ramach określonego terytorium, związanych wspólnotą interesów,
regionalizm wyraża się w: dążeniu i rozszerzaniu wzajemnej współpracy, zaspokajaniu potrzeb i interesów, wykształceniu się świadomości regionalnej i wspólnoty regionalnej,
istnieją 3 rodzaje oddziaływań powiązanych ze sobą w procesie rozwoju regionalizmu: polityczne, ekonomiczne, militarne,
pojawia się pojęcie regionalizacji - dotyczy wyodrębniania się regionów na podstawie określonych kryteriów oraz polityki regionalnej państw danego ugrupowania,
3 kryteria wyodrębnienia regionów: geograficzne, systemowe, integracji i wspólnego interesu regionalnego,
regionalizacja sprowadza się do:
eliminowania barier utrudniających współpracę,
kreacji podstaw prawnych dla wzajemnych akcji i interakcji,
przyjmowania umów o charakterze regionalnym,
tworzenia organizacji międzynarodowych o charakterze regionalnym,
dążąc do regionalizacji, dąży się również do integracji regionalnej za pomocą pokojowych środków, tj.: tworzenie sojuszy, wspólnot bezpieczeństwa zbiorowego, zawieranie układów i porozumień, rozwijanie integracji politycznej, gospodarczej i wojskowej,
teoria integracji regionalnej skupia się wokół 3 szkół: federalistycznej (zasada subsydiarności), klasycznego funkcjonalizmu, teorii neofunkcjonalistycznej,
ważna jest kwestia suwerenności oraz jej relacje ze współzależnościami między państwami:
suwerenność jest obroną odrębności; jest obrona pewnych wartości tradycyjnych; strzeże urządzeń wewnętrznych państwa współzależność wyłączności jego kompetencji w różnych dziedzinach; celem nadrzędnym jest interes państwa współzależność narodu,
współzależność - to stan równowagi, w której powinny istnieć harmonia i zgodność interesów w ramach określonego systemu integracyjnego; to także zacieśnianie wzajemnych zależności przy podkreślaniu istnienia wzajemności; skłania często do szukania rozwiązań unifikujących, nowoczesnych; domaga się przystosowania sfery wewnętrznej w państwie do pewnych standardów międzynarodowych; powstaje w wyniku czynników pozytywnych, oraz dysproporcji i zagrożeń.
Regionalizm w statutach organizacji międzynarodowych:
pierwszym statutem organizacji międzynarodowych był Pakt Ligi Narodów - art.21 akceptuje regionalizm jako instrument zapewnienia pokoju na świecie,
w 1924 roku przyjęto protokół genewski zezwalający na tworzenie struktur regionalnych w dziedzinie bezpieczeństwa,
pakt LN nie został ratyfikowany,
utworzono regionalne struktury bezpieczeństwa:
traktat Oceanu Spokojnego: USA, Japonia, Wielka Brytania, Francja - 1921 rok,
układ z Locarno 1925,
pakt małej Ententy 1993,
pakt bałkański 1934,
pakt orientalny 1937: Afganistan, Irak, Iran, Turcja,
kwestia regionalizmu znajduje się w Karcie NZ, art.52-54,33,51,68,107: organizacje międzynarodowe to m.in.: LPA, OPA, OJA, OBWE.
Organizacje regionalne poza systemem ONZ oraz regionalna współpraca państw rozwijających się:
dzieli się je według położenia geograficznego, oraz ze względu na cele i zadania,
wyróżniamy:
Organizacja Państw Amerykańskich - OPA,
Liga Państw Arabskich - LPA,
Organizacja Jedności Afrykańskiej - OJA,
Unia Europejska - WE,
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego handlu - EFTA,
Pakt Amazoński,
Pakt Indyjski,
Wspólnota Afryki Wschodniej - EAC,
Rada Nordycka, Unia Zachodnioeuropejska - UZE, etc.
długa tradycje współpracy regionalnej mają kraje Ameryki Łacińskiej, od XIX wieku,
kraje arabskie także próbowały współpracy, LPA powstała w 1945 roku, jednak nie udało się doprowadzić do jedności swiata arabskiego i zapobieżenia konfliktom z powodu licznych i nieustających konfliktów między rządami państw arabskich,
w Afryce powstało wiele niepodległych państw, które łączy wspólnota interesów w dążeniu do całkowitego wyzwolenia się z zależności kolonialnej lub neokolonialnej oraz osiągnięcia niezależności politycznej i gospodarczej, powstała OJA w 1963 roku, a w 1991 podpisano traktat o utworzeniu Afrykańskiej Wspólnoty Gospodarczej.
Funkcje regionalizmu w stosunkach międzynarodowych:
istnieją 4 funkcje:
integrująca problemem jest stopień zaspokajania potrzeb i interesów systemu regionalnego prowadzącego do procesów integrujących,
porządkująca jest konsekwencją rozwoju i funkcjonowania norm i struktur działania; polega na regulacji, utrzymywaniu równowagi, zapewnieniu tożsamości w czasie i przestrzenie oraz ciągłości i skuteczności działania,
przymuszająca polega na zmuszaniu uczestników do określonych zachowań indywidualnych i zbiorowych poprzez kontrolę, perswazję, identyfikację, izolację i dystrybucję,
dynamizująca polega na podejmowaniu działań adaptacyjnych wobec bodźców płynących z systemu regionalnego; zapewnia, że system regionalny występuje jako uczestnik stosunków międzynarodowych,
funkcje regionalizmu charakteryzują się zmiennością w czasie i są uzależnione od rozwoju stosunków na arenie międzynarodowej,
te funkcje należy rozpatrywać także w sferze gospodarczej (poprawa skuteczności gospodarowania, wolny przepływ dóbr, usług i ludzi) oraz politycznej (koordynacja polityki zagranicznej, harmonizacja systemów politycznych).
INTEGRACJA EUROPEJSKA (XVIII)
Instytucjonalizacja integracji:
instytucjonalizacja zachodzi, gdy pewna zbiorowość państw akceptuje dotychczasowe oddziaływania wzajemne oraz uznaje celowość ich powtarzania, umieszczając je w pewnych ramach systemowych i organizacyjnych, zapewniając sobie ich kontrolę,
mechanizmem sprawczym tworzenie instytucji międzynarodowych SA konferencje dyplomatyczne,, podczas których tworzy się biura i sekretariaty,
formy instytucjonalizacji stosunków międzynarodowych:
przez obrót dyplomatyczny - rokowania, konsultacje, rozmowy,
przez organizacje międzynarodowe - stanowią forum aktywności dyplomatycznej państw, miejsce spotkań, konsultacji i negocjacji, są instrumentem zbiorowej legitymizacji ich wspólnych intersów,
odgrywanie ról międzynarodowych - oczekiwane zachowania państw, dające się przewidzieć i do których można się dostosować; znaczenie ma stopień akceptacji ról przez innych uczestników; role: mocarstwa, przywódcze, państw mediacyjnych i neutralnych,
przestrzeganie norm międzynarodowych mających statut prawny, polityczny, moralny, zwyczajowy, bądź są odformalizowanymi regułami gry,
wyróżnia się 3 grupy przyczyn instytucjonalizacji:
istotne potrzeby systemu i jego uczestników,
podstawowe prawidłowości rozwoju systemu (przyśpieszona internacjonalizacja rozwoju politycznego, społecznego i gospodarczego oraz postępująca współzależność rozwoju państw i społeczeństw)
sprzeczności rozwoju i funkcjonowania systemu,
funkcje instytucjonalizacji:
stabilizacyjna - tworzenie ochrony i gwarancji obrony, równoważenie i stabilizacja interesów członków instytucji międzynarodowych,
legitymizacyjna - uznawanie za ważne nowych faktów w środowisku międzynarodowym: powstanie nowych państw, nowych instytucji, etc.,
integracyjna - organizuje państwa wokół wspólnych celów, kształtuje więzi międzynarodowe; utrwala granice systemu, mobilizuje środki działania, wzmacnia skuteczność działań.
Prawo europejskie:
rozumienie terminu `prawo europejskie':
prawo wspólnotowe stanowione przez WE,
prawo funkcjonujące w organizacjach europejskich,
stanowi autonomiczny system prawny, a jego dopełnienie stanowią narodowe porządki prawne,
służy do realizacji celów określonych w traktatach powołujących do życia WE i UE,
prawo wspólnotowe nie jest prawem międzynarodowym, które odróżnia to, że instytucje WE uzyskały na mocy traktatów założycielskich kompetencję stanowienia prawa nie wymagającego transformacji, lecz obowiązującego bezpośrednio - prymat prawa wspólnotowego nad prawem państw członkowskich,
źródła prawa wspólnotowego:
pierwotne - traktaty założycielskie WE (paryski 1951 - EWWiS, rzymski 1957 - EWG, Euratom) i ich aneksy i protokoły, uzupełnienia, poprawki,
pochodne (wtórne) - prawo stanowione przez instytucje wspólnotowe dysponujące uprawnieniami prawodawczymi:
rozporządzenia - zasięg ogólny, zawiera normy prawne obowiązujące wszystkich, stosowane bezpośrednio, wiążące,
dyrektywa - podjęcie działania leży po stronie WE, a dobór środków do realizacji w gestii państw członkowskich; wiążąca, nie ma charakteru normatywnego, obowiązuje tylko adresatów, do których jest skierowana,
decyzja - obowiązuje tych, do których jest skierowana, stosowany w konkretnych przypadkach,
zalecenia - nie ma mocy wiążącej, wyraża stanowisko RUE i KE, adresatami są głównie państwa członkowskie,
opinia - środek prawnego oddziaływania w postępowaniu wewnętrznym, miedzy poszczególnymi instytucjami; wydawane przez KE, PE i inne instytucje,
umowy międzynarodowe zawieranie z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi:
układy o stowarzyszeniu, ustanawiające specjalny rodzaj więzi (prawnej i faktycznej) między Wspólnotami a państwem,
umowy miedzy państwami członkowskimi - z zakresu prawa prywatnego, o właściwości sądów i egzekucji orzeczeń w sprawach zakresu prawa cywilnego i handlowego, o wzajemności uznawania spółek i osób prawnych,
zasady prawne wypracowane w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości: zasada pewności prawnej, proporcjonalności działań w stosunku do celu, zgodność aktów o charakterze administracyjnym z prawem pierwotnym i pochodnym, zakaz dyskryminacji,
porządek prawny, zasady prawne oraz orzecznictwo TS to acquis communautaier - i jego przyjęcie jest warunkiem podstawowym członkostwa w UE,
podmiotowość prawno-międzynarodowa WE wynika z traktatów założycielskich; UE nie ma podmiotowości prawno-międzynarodowej, czyli nie ma zdolności prawnej w stosunkach m-wych.
Geneza i przebieg integracji europejskich do Jednolitego Aktu Europejskiego:
impulsy do rozwoju integracyjnego zrodziły się po zakończeniu II wojny światowej,
podłożem politycznym dążącym do integracji były doświadczenia obu wojen, które wykazały niemożność przeciwdziałania zagrożeniom pokoju przez pojedyncze kraje,
istniała dychotomia w koncepcjach integracyjnych, która wynikała z odmiennie ukształtowanych przez tradycję wewnętrznych systemów politycznych integrujących się państw,
największe rozbieżności między Francją, opowiadającą się za koncepcją konfederacyjną a RFN, będących za strukturą federalistyczną,
w pierwszych latach powojennych czynnikiem integracyjnym było przeciwstawianie się ekspansji ZSRR w Europie, Europie potem przeciwko USA,
po utworzeniu RFN, Francji zależało na kontrolowaniu Niemiec, co mogła zrobić jedynie poprzez ich włączenie we wspólny system integracyjny,
w roku 1950 premier Pleven przedstawił plan utworzenie Europejskiej Wspólnoty Obronnej(EWO), który przewidywał powołanie wspólnej armii zachodnioeuropejskiej z udziałem oddziałów niemieckich; jej nadbudową miała być EWP - Europejska Wspólnota Polityczna; układ o powołaniu EWO podpisano w 1952, a o EWP w 1953 jednak w 1954 odrzucono traktat o Ewo, i tym samym o EWP;
w roku 1951 w Paryżu podpisano traktat o powstaniu EWWiS: Belgia, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia,
w 1955 roku odbyła się konferencja w Messynie msz Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN i Włoch w jej wyniku w 1957 roku w Rzymie podpisano 2 układy - traktaty rzymskie - powołujące do życia:
EWG - europejska wspólnota gospodarcza,
Euratom,
EWG i Euratom miały instytucje: rada ministrów, komisja, parlament europejski, trybunał sprawiedliwości,
koncepcja jedności politycznej Europy Zachodniej według de Gaulle'a opierała się na 3 zasadach:
pojednania francusko-niemieckiego,
europy państw-europy ojczyzn,
europy europejskiej,
plan de Gaulle'a - Europa od Atlantyku po Ural: odprężenie, porozumienie, współpraca,
plan Foucheta z 1961 roku - przewidywał utworzenie Unii Narodów Europejskich; jej celem miało być ujednolicenie polityki zagranicznej państw członkowskich; przewidywał utworzenie: rady unii, europejskiej komisji politycznej, parlamentu europejskiego planu nie wprowadzono w życie,
w 1965 podpisano traktat fuzyjny w sprawie ustanowienia wspólnych instytucji dla wszystkich 3 wspólnot (EWWiS, EWG, Euratom): Rada (ministrów), Komisja Europejska, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości,
w 1969 konferencja w Hadze decyzja o budowie unii ekonomicznej i walutowej oraz zapowiedzi o koordynacji wzajemnej polityki na rzecz budowy unii politycznej,
w roku 1973 do wspólnot dołączyły: Wielka Brytania, Dania, Irlandia; w 1981 dołączyła Grecja, a w 1986 Hiszpania i Portugalia,
w roku 1979 powołano Europejski System walutowy i przeprowadzono pierwsze bezpośrednie wybory do PE,
w lutym 1980 przyjęto Jednolity Akt Europejski, który wprowadzał zmiany do traktatów rzymskich.
Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht:
podpisany 7.02.1992, wszedł w życie 1.11.1993 roku,
potwierdzał gospodarczą, polityczną i socjalną równość wszystkich państw członkowskich z naciskiem na system wzajemnej pomocy,
nadano osobowość prawną działaniom w polityce zagranicznej i w stwarzaniu wspólnego bezpieczeństwa - Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa,
sprawy wspólne państw członkowskich:
polityka azylowa i imigracyjna,
kontrola zewnętrznych granic,
zwalczanie międzynarodowej przestępczości, narkomanii i handlu narkotykami,
współpraca w sprawach karnych i cywilnych,
ścisła współpraca władz policyjnych i celnych, powołano Europol,
nowe prawa dla obywateli Wspólnot: prawo w wyborach komunalnych, do PE i prawie petycji; wzmocnił prawa obywateli do powszechnego i zawodowego kształcenia, ochrony pracy i zdrowia, ochrony konsumenta,
wzmocniono prawa Parlamentu Europejskiego (wyposażono go w prawo veta),
utworzono Komisję Pośrednictwa między RM a PE; Komisję regionalną,
zakładał stworzenie silnej i wspólnej waluty ECU oraz utworzenie Europejskiej Unii Walutowej,
w 1995 do UE dołączyły: Finlandia, Austria, Szwecja.
Traktat amsterdamski:
od 1996-1997 odbywała się międzyrządowa konferencja mająca na celu rewizję postanowień z Maastricht,
konferencja zakończyła się szczytem szefów państw i rządów w Amsterdamie 16/17.06.1997,
traktat podpisano 2.10.199, w życie wszedł w maju 199 roku i składa się z 2 części:
I część - właściwy tekst traktatu,
II część - propozycje uproszczeń do 3 traktatów założycielskich: WE (byłe EWG), EWWiS, Euratom,
zmieniał i uzupełniał zapisy z Maastricht,
rozdział I - `Wolność, bezpieczeństwo i prawo':
umożliwia nałożenie sankcji na państwo, które dopuszcza się naruszenia zasad: wolność, demokracja, ochrona praw człowieka, podstawowe wolności i prawa państwa; przez sankcję rozumie się ograniczenie lub pozbawienie określonych prawa danego kraju,
określone nowe obszary działań UE: kontrola granic zewnętrznych, współpraca prawna w sprawach cywilnych dotyczących współpracy transgranicznej, zwalczanie przestępczości, współpraca urzędów państwowych krajów Unii z Komisją Europejską,
rozdział II - `Unia i obywatel':
zapis dotyczący zatrudnienia, polityki socjalnej, ochrony środowiska, ochrony zdrowia, ochrony konsumenta, obywatelstwa europejskiego, oficjalnych języków Unii, dokształcania, kultury, sportu, polityki celnej, zamorskich krajów i terytoriów, publicznych instytucji radiowych, ochrony zwierząt, połączeń transeuropejskich i statystyki,
rozdział III - dot. polityki zagranicznej i określa sposoby realizacji Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa:
decyzje o nowych strategiach, podejmowanie wspólnych akcji, ustalane wspólnych stanowisk,
UZE potraktowana jako integralna część UE, ale do traktatu włączone tylko jej `misje petersberskie' (operacje humanitarne, ratunkowe, mające na celu utrzymanie pokoju, decyzje zaprowadzające pokój, operacje bojowe),
powołano Sekretarza Generalnego rady Unii,
UE nie ma osobowości prawno-międzynarodowej, ale uzyskała kompetencję zawierania umów z organizacjami międzynarodowymi,
rozdział IV - `Organy Unii':
PE uzyskał prawo współdecydowania w zakresie: zatrudnienia, polityki socjalnej, ochrony zdrowia, zwalczania oszustw finansowych, polityki celnej etc.,
zmiany w funkcjonowaniu TS, Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Gospodarczo-Społecznego, Komitetu Regionów,
rozdział V - dot. bliższej współpracy, czyli elastyczności, która Mozę być zastosowana jako ostateczny środek.
Traktat nicejski:
11.12.2000 zakończył się szczyt w Nicei, na którym skoncentrowano się na 3 sprawach:
ogólnej liczbie komisarzy w KE i ich przydziale dla poszczególnych krajów członkowskich,
zasadzie podziału głosów w radzie podczas głosowania za pomocą kwalifikowanej większości,
rozszerzeniu zasady głosowana za pomocą większości kwalifikowanej na nowe dziedziny,
mówiono także o zasadzie ściślejszej współpracy miedzy państwami członkowskimi.
Konwent Europejski:
formuła konwentu zastosowana po raz pierwszy w trakcie przyjmowania Karty Praw Podstawowych,
w zakresie rewizji traktatowej włączona do ostatniej części deklaracji z Laeken `Utworzenie Konwentu w sprawie przyszłości Europy', która zakładała, że zamierzeniem konwentu będzie rozważenie kluczowych aspektów przyszłego rozwoju Unii oraz identyfikacja rozmaitych możliwych odpowiedzi,
głównym zadaniem Konwentu było przygotowanie zwartego projektu traktatu konstytucyjnego, celem przedłożenia go pod obrady nowej konferencji międzyrządowej,
fazy pracy konwentu:
faza słuchania - zapoznanie się z oczekiwaniami państw członkowskich i kandydujących oraz ich obywateli,
analiza porównawcza zalet i wad proponowanych sposobów organizowania UE w przyszłości,
syntetyczne opracowanie traktatu konstytucyjnego z możliwymi opcjami rozwiązań,
inauguracyjne spotkanie plenarne odbyło się 1.03.2002 roku,
zasiadało w nim 150 jego członków,
do udziału w Konwencie w charakterze obserwatora zaproszono: przedstawiciele Ecosoc, Komitetu Regionów, partnerów społecznych oraz Rzecznik Praw Obywatelskich UE,
utworzono 6 grup ad hoc, aby pogłębić określone kwestie merytoryczne oraz zaangażować członków Konwentu w prace, które nie mogą być wykonywane w trybie plenarnym:
I grupa - problem subsydiarności,
II grupa - Karta Praw Podstawowych,
III - osobowość prawna Unii i Wspólnot,
IV grupa - parlamenty narodowe,
V grupa - kompetencje uzupełniające,
VI grupa - zarządzanie sferą gospodarczą UE,
konwent obradował w Brukseli; ostatnia sesja odbyła się 13.06.2003 - nie udało się przyjąć całego projektu traktatu konstytucyjnego, toteż dokument końcowy przekazany został pod obrady Rady Europejskiej w Salonikach.
Instytucje, fundusze i banki Wspólnot (WE i Euratom) i UE:
Parlament Europejski:
skład: przedstawiciele społeczeństw państw członkowskich UE wybierani w wyborach bezpośrednich na 5 lat,
liczba 732 członków,
nie stanowi prawa, wspomaga proces decyzyjny poprzez wydawanie opinii czy procedurę współdecyzji,
ma uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych,
ma kontrolę nad Komisją Europejską,
w jego ramach funkcjonują komisje parlamentarne,
obywatele mają prawo wyboru deputowanych do parlamentu oraz prawo wyborcze w zakresie organów samorządu lokalnego,
w zakresie wyborów komunalnych i do parlamentu obywatele mają bierne i czynne prawo wyborcze,
Komisja Europejska:
nazywana `strażnikiem traktatów',
kompetencje:
prawo inicjatywy prawodawczej,
reprezentacja interesów i koordynacja działań Wspólnot,
kontrola stosowania prawa wspólnotowego,
wykonywanie postanowień zawartych w traktatach oraz aktach prawnych przyjętych przez Wspólnoty,
w skład wchodzi jeden/dwóch komisarzy z danego państwa,
w jej ramach funkcjonują dyrekcje generalne oraz wyspecjalizowane służby,
wykonuje ustanowione przepisy prawne przez RUE,
kontroluje:
przestrzeganie norm prawnych zawartych w traktatach, umowach międzynarodowych, międzynarodowych unijnych aktach prawnych,
transpozycję dyrektyw wspólnotowych do porządku prawnego państw członkowskich,
wykonywanie budżetu unijnego,
Rada Unii Europejskiej;
głównym zadaniem jest wypracowywanie i koordynacja ogólnej polityki gospodarczej,
jest organem prawodawczym,
w skład wchodzi po jednym przedstawicielu z każdego państwa na szczeblu ministerialnym,
przewodnictwo sprawuje po kolei każde państwo przez okres 6 miesięcy,
występuje jako rada ds. ogólnych lub rada specjalna,
organem pomocniczym jest sekretariat generalny oraz komitet stałych przedstawicieli (Coreper),
Rada Europejska:
powstała w 1974 roku,
jej obecność potwierdzona w JAE i TUE z Maastricht, ale jest poza systemem instytucjonalnym traktatów wspólnotowych,
wytycza politykę Unii,
w skład wchodzą: głowy państw i szefowie rządów oraz przewodniczący Komisji Europejskiej,
przewodnictwo trwa 6 miesięcy i zmienia się rotacyjnie,
odgrywa istotną rolę w WPZiB (2 filar UE),
Trybunały UE:
Trybunał Sprawiedliwości:
rola sądu,
zapewnia przestrzeganie prawa przy stosowaniu traktatów,
w skład wchodzi 27 sędziów wspieranych przez 8 rzeczników generalnych,
działa przy nim sąd I instancji, rozpatruje i rozstrzyga spory w I instancji,
TS orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot,
rozpoznaje spory między państwami lub KE a państwami,
Trybunał Obrachunkowy:
kontroluje rachunki oraz czy właściwie i zgodnie z prawem zarządza się finansami wspólnotowymi,
wspiera PE i RUE w wykonywaniu ich uprawnień kontrolnych w ramach realizacji budżetu,
w skład wchodzi 27 rewidentów na okres 6 lat,
komitologia - współpraca między RUE a Komisją Europejską:
za wykonanie podjętych przez RUE uchwał odpowiedzialna jest Komisja Europejska,
rada zleca komitetom (w skład wchodzą eksperci) czuwanie nad pracami wykonawczymi KE na drodze konsultacji lub współzarządzania,
komitologia oznacza proces przyjmowania przez KE aktów wykonawczych do aktów prawnych przyjętych przez RUE,
procedura komitetowa doprowadziła do powstanie wielu komitetów:
komitet doradczy - wydaje opinie w sprawie projektu przedłożonego KE,
komitet administracyjny,
komitet regulacyjny,
Komitet Ekonomiczno-Społeczny:
w skład wchodzi ok. 350 przedstawicieli środowisk gospodarczych i społecznych,
uczestniczy w wykonywaniu celów i zadań UE,
wyraża opinie z własnej inicjatywy, które nie mają charakteru wiążącego,
Komitet Regionów:
głównym jej celem jest gwarancja i odpowiednia reprezentacja interesów regionalnych i lokalnych jednostek terytorialnych w UE oraz ich współuczestniczenie w procesie integracji,
w skład wchodzi 350 członków,
reprezentacji nie posiadają euroregiony,
członkowie nie są związani instrukcjami ii wykonują obowiązki w ogólnym interesie UE,
pełni funkcje doradcze, wydaje opinie dla RUE i KE,
Komitet Stałych Przedstawicieli (Coreper):
składa się z ambasadorów państw członkowskich,
odpowiada za przygotowanie prac RUE i wykonywanie zadań zleconych przez Radę,
w ramach działa 200 grup roboczych, stałe komitety i specjalistyczne grupy robocze powoływane ad hoc,
głównym zadaniem jest wypracowywanie zgodności stanowisk państw członkowskich w sprawie propozycji KE,
Sekretarz generalny RUE:
odgrywa istotną rolę w procedurze decyzyjnej,
przygotowuje porządek obrad RUE i akty prawne przez Radę stanowione,
prowadzi dialog polityczny z krajami trzecimi,
podlega mu komórka planistyczno-analityczna,
Ombudsman - Rzecznik Praw Obywatelskich UE:
powoływany jest przez PE,
skargi do Rzecznika mogą składać osoby fizyczne i prawne mieszkające w państwie członkowskim UE,
przeprowadza kontrole z własnej inicjatywy lub na podstawie skarg przedstawionych mu przez bezpośrednio zainteresowanych lub za pośrednictwem PE,
wszczyna postępowanie pod warunkiem uznania zasadności skargi,
Instytucje wspierające pracę UE:
Europejskie Centrum Rozwoju Szkolenia Zawodowego,
Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy,
Europejska Agencja ds. Środowiska,
Europejska Fundacja ds. Szkoleń,
Europejskie Centrum ds. walki z narkomanią,
Europejska Agencja ds. Kontroli Leków,
Biuro ds. Harmonizacji w Ramach Rynku Wewnętrznego,
Agencja ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w Miejscu Pracy,
Wspólnotowe Biuro ds. Ochrony Praw do Gatunków Roślin,
Centrum Tłumaczeń,
Europol - współpraca policji w UE:
wspólne działania obejmują:
współpracę operacyjną w zakresie prewencji i wykrywania naruszeń prawa karnego oraz prowadzenia śledztwa,
zbieranie, przechowywanie, opracowywanie, analizę i wymianę odnośnych informacji,
współpracę i wspólne inicjatywy w zakresie szkolenia, wymiany oficerów łącznikowych, oddelegowanych,
wspólną ocenę poszczególnych technik śledczych w odniesieniu do wykrywania poważnych form zorganizowanej przestępczości,
powstał w 1995 roku,
funkcjonuje na podstawie wzajemnej informacji miedzy policją państw członkowskich,
siedziba w Hadze,
Banki UE realizują cele gospodarcze UE, należą do nich:
Europejski Bank Centralny (EBC):
jego poprzednikiem był Europejski Instytut Walutowy utworzony w 1994 roku we Frankfurcie nad Menem, zadania EIW:
pomoc we współpracy między bankami centralnymi,
rozwijanie koordynacji polityki pieniężnej państw członkowskich,
kontrolował funkcjonowanie europejskiego systemu walutowego,
w 1998 EIW przekształcony został w EBC, który razem z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych (ESBC):
odpowiada za ustalenia i realizację polityki pieniężnej,
utrzymuje stabilność cen,
definiuje i realizuje politykę walutową,
przeprowadza operacje dewizowe,
umożliwia sprawne funkcjonowanie systemów płatności,
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI);
powołany w traktacie o EWG,
przyczynia się do zrównoważonego i stabilnego rozwoju rynku wewnętrznego,
działalność nie nastawiona na zyska,
udziela pożyczek i gwarancji umożliwiających finansowanie projektów we wszystkich sektorach gospodarki,
współpracuje na rzecz rozwoju Afryki, Karaibów i Pacyfiku,
Europejski bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR):
obsługa osób prawnych,
utworzony w 1990 roku z siedzibą w Londynie,
wspiera przedsięwzięcia gospodarcze podmiotów z Europy środkowo-wschodniej,
Fundusze strukturalne:
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa,
Europejski Fundusz Socjalny,
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,
Finansowy Instrument Doradztwa w zakresie Rybołówstwa,
Fundusz Kohezyjny - działa od 1994 roku, wspiera projekty dotyczące środowiska i sieci transeuropejskich,
ich zadaniem jest przyczynianie się do gospodarczej i społecznej spójności UE poprzez łagodzenie dysproporcji w zakresie poziomu życia ludności, infrastruktury regionalnej i zatrudnienia.
Proces kształtowania wspólnej tożsamości w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa w UE:
WPZiB Unii Europejskiej:
system WPZB jest wynikiem traktatu z Maastricht,
jego funkcjonowanie nie zawsze się sprawdzało, nie było w stanie sprostać problemom i sprawom podejmowanym przez państwa członkowskie,
cele WPZiB mijały się z praktyką polityczną,
traktat amsterdamski wprowadził:
nowe instrumenty działania na nowo zdefiniował instrumenty już istniejące (wspólne akcje i stanowiska),
nowym instrumentem była `wspólna strategia' - decyduje RE,
korekcie poddano tryb podejmowania decyzji - wymagana większość kwalifikowana w decyzjach o przyjęciu wspólnej strategii,
do jego struktur włączono Komitet Polityczny,
WPZiB miała obejmować wszystkie kwestie związane z bezpieczeństwem Unii, włącznie z docelowym sformułowaniem wspólnej polityki obronnej, która mogłaby prowadzić do wspólnej obrony,
W kompetencje UE włączono misje petersberskie: misje humanitarne, ratunkowe, operacje utrzymywania i przywracania pokoju oraz crisis management,
Wspólna Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony (WEPBiO);
4.12.1998 Wielka Brytania i Francja przyjęły wspólną deklaracje o obronie europejskiej w trakcie spotkania na szczycie w Saint-Malo, uzgodniono, że:
UE powinna odgrywać większa rolę na arenie międzynarodowej, bazując na zapisach traktatu amsterdamskiego,
UE powinna być zdolna do w razie kryzysów do przeprowadzenia autonomicznych działań z użyciem sił zbrojnych,
UE powinna posiadać odpowiednie struktury i zdolności analizowania sytuacji kryzysowych, zdobywania materiałów szpiegowskich i możliwości planowania strategicznego,
na szczycie w Kolonii w 1999 roku przyjęto deklarację o wzmocnieniu WEPBiO, zgodnie z którą:
celem WEPBiO jest zapobieganie konfliktom oraz rozwiązywanie kryzysów przy wykorzystaniu formuły misji petersberskich,
wymaga to osiągnięcia przez UE niezbędnych zdolności i narzędzi działania, ustanowienia ścisłej współpracy z NATO, stworzenia przemysłowej i technologicznej bazy wspólnej obrony, włączenia UZE do UE,
postanowienia szczytu w Helsinkach 1999 roku:
potwierdzenie zamiaru przyznania UE autonomicznej zdolności do podejmowania decyzji,
wyrażono zamiar rozpoczęcia i przeprowadzenia operacji wojskowych prowadzonych przez UE, będących odpowiedzią na kryzysy międzynarodowe,
państwa członkowskie zobowiązały się do natychmiastowego wystawienia sił zbrojnych zdolnych do wykonania pełnego zakresu misji petersberskich,
państwa członkowskie musza być zdolne do rozwinięcia mniejszych jednostek szybkiego reagowania, które muszą być samowystarczające, posiadać niezbędne dowództwo, kontrolę i zdolność wywiadowczą, zaplecze logistyczne, jednostki powietrzne i morskie,
w ramach RUE powstaną nowe polityczne i wojskowe organy oraz struktury,
zostaną wypracowane sposoby wszechstronnego konsultowania, pełnej współpracy między UE a NATO,
zostaną określone właściwe rozwiązania, które pozwolą na udział w zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi,
zostanie przyjęty mechanizm cywilnego zarządzania sytuacjami kryzysowymi w celu koordynowania i zwiększenia skuteczności różnych środków i zasobów cywilnych,
utworzono Komitet ds. Politycznych i Bezpieczeństwa z siedzibą w Brukseli; zajmuje się wszystkimi aspektami WPZiB; Komitet Wojskowy; Komitet ds. Cywilnych Aspektów Zarządzania Kryzysami,
postanowienia ze szczyty w Nicei:
zapowiedzi dalszych prac nad militarnymi i cywilnymi aspektami operacji w stanach kryzysu; współpracę z państwami trzecimi, NATO i ONZ; utworzeniem Centrum Satelitarnego i Instytutu badań nad Bezpieczeństwem,
postanowienia ze szczytu w Goeteborgu 2001 rok:
decyzja o wzmocnieni współpracy między UE a ONZ,
grupa robocza w Konwencie Europejskim w 2003 roku zajęła się sprawami:
uaktualnienia misje petersberskich,
udoskonalenia postanowień przewidzianych w przypadku postępowania w warunkach kryzysowych,
zagwarantowaniem elastyczności w procesie podejmowania decyzji i w działaniu,
wprowadzeniem klauzuli solidarności umożliwiającym państwom członkowskim m.in. zapobieganie i reagowanie na zagrożenia w postaci ataków terrorystycznych,
powołaniem Europejskiej Agencji Zbrojeń i badań Strategicznych Strategicznych celu wzmocnienia przemysłowej i technologicznej bazy sektora obronnego,
zagwarantowaniem odpowiedniej analizy parlamentarnej.
Polska a Unia Europejska:
układ stowarzyszeniowy miedzy Polska a UE podpisany został w 1991, wszedł w życie w 1994 roku,
w kwietniu 1994 rząd polski złożył formalny wniosek o uczestnictwo w UE,
w zakresie prac dostosowawczych obowiązywały programy dostosowujące gospodarkę i system prawny do wymogów unijnych,
KE przyjęła `białą księgę', która potwierdzała dialog strukturalny „Przygotowanie stowarzyszonych krajów Europy środkowo-wschodniej do integracji ze wspólnym rynkiem UE',
pomoc finansowa dla polski prowadzona w dwóch formach: pomocy bezzwrotnej oraz kredytów EBI,
w lipcu 1997 KE przedstawiła opinie - vis - o wnioskach krajów stowarzyszonych z UE w sprawie członkostwa,
w 1998 rozpoczęto dwustronne konferencje międzyrządowe z państwami kandydującymi: Cypr, Czechy, Estonia, Słowenia, Węgry, Polska - grupa luksemburska,
grupa helsińska: Bułgaria, Litwa, Łotwa, Malta, Słowacja, Rumunia,
16.04.2003 w Atenach podpisano traktat akcesyjny stanowiący o przystąpieniu Polski i reszty państw do UE,
1.05.2004 Polska z resztą państw zostały członkami UE,
zasady, którymi kierowała się Polska przy wchodzeniu do UE:
konieczność opracowania kalendarza przystąpienia,
kryterium wejścia do UE ze zdrową gospodarką,
powtórzenie metody iberyjskiej,
przyjęcie zasady obustronności dostosowań wspólnie wynegocjowanych ,
solidarności europejskiej,
braku sprzeczności w jednoczesnym poszerzaniu i pogłębianiu UE,
zdefiniowaniu polskiej wizji zintegrowanej Europy.
SYSTEM KOLONIALNY, DEKOLONIZACJA, NEOKOLONIALIZM (XIX)
Proces dekolonizacji:
kolonializm jako polityka podboju i przejmowania obcych terytoriów oraz podporządkowywania sobie zamieszkującej tam ludności sięga XV/XVI wieku i związany by z wielkimi odkryciami geograficznymi,
pierwszym aktem międzynarodowym sankcjonującym podział globu ziemskiego między mocarstwa był traktat z Tordesillas z 1494 roku,
celem kolonizacji było zdobycie i wprowadzenie różnych form eksploatacji terytoriów zamorskich, wzbogacenie się metropolii, poszerzenie strefy wpływów w świecie oraz wzmocnienie sił państw kolonizujących,
kolonizacji uległy terytoria Afryki, Azji i Ameryki,
po zakończeniu II wojny światowej istniały imperia kolonialne brytyjskie, francuskie, belgijskie, holenderskie i portugalskie,
w koloniach utrzymywała się prymitywna i półfeudalna struktura gospodarki krajowej, a import towarów doprowadzał do upadku lokalnego rzemiosła,
ludność zagarniętych państw wielokrotnie wzniecała powstania zbrojne, np. powstanie Sipajów w Indiach, Mahdiego w Sudanie, Zulusów przeciwko Brytyjczykom,
procesy, które doprowadziły do załamania się systemu kolonialnego objęły najpierw Azję, potem Afrykę - wybuchały powstania narodowowyzwoleńcze, lecz w większości przypadków do dekolonizacji dochodzono na drodze pokojowej,
głównym czynnikiem decydującym o dekolonizacji była II wojna światowa, która przyczyniła się do:
wzrostu świadomości społecznej i narodowej ludności w koloniach, co doprowadziło do zainteresowania się walką o niepodległość,
do rozwoju ekonomicznego krajów kolonialnych - zwiększone zapotrzebowanie na surowce strategiczne i żywność,
drugim czynnikiem była powojenna rywalizacja między mocarstwami zachodnimi, a potem między blokiem wschodnim a zachodnim,
etapy dekolonizacji:
etap I: 1945-1955 niepodległość uzyskały: Indonezja, Wietnam, Korea, Filipiny, Jordania, Indie, Pakistan, Cejlon, Birma, Libia, Kambodża, Laos - sukcesem byłą konferencja solidarnościowa, na której opowiedziano się za szybką i całkowitą dekolonizacją,
etap II: poł. lat 50 - poł. lat 60 największe natężenie dekolonizacji, rok 1960 rokiem Afryki, aż 30 państw tego rejonu uzyskało niepodległość,
etap III: poł.lat 60-1975 rozpadły się pozostałości imperium brytyjskiego oraz imperium kolonialne Portugalii,
etap IV: 1976 - do dziś najważniejsze było wyzwolenie Namibii zaanektowanej przez Unię Południowej Afryki oraz dekolonizacja kolonii brytyjskich, francuskich, hiszpańskich, holenderskich w Afryce, Ameryce Łacińskiej, Azji, archipelagów Oceanu Indyjskiego, Pacyfiku i Atlantyku,
ostatnim terytorium, które uzyskało niepodległość była Afryka południowo-zachodnia - mandat Ligi Narodów, który został bezprawnie zaanektowany przez Unię południowej Afryki,
w Unii Południowej Afryki prowadzono politykę apartheidu polegającą na umocowanej prawnie od 1948 segregacji rasowej - polityka białej mniejszości była przyczyną izolacji RPA na arenie międzynarodowej i zastosowania wobec niej sankcji przez ONZ - demontaż systemu apartheidu rozpoczął się na początku lat 90., w 1994 przeprowadzono wybory parlamentarne, których wygrał Nelson Mandela,
w Azji proces dekolonizacji zakończył się w 1957 roku, kiedy niepodległość uzyskała dzisiejsza Malezja; końcową fazą procesu dekolonizacji w Azji jest przejmowanie przez Chiny kolonii stanowiących część składową jej terytorium: w 1997 Hong Kong, w 1999 Makao.
Rola ONZ w likwidacji kolonializmu:
w Karcie NZ wprowadzono system powiernictwa, z założeniem, że społeczność międzynarodowa będzie popierać postęp ludności obszarów powierniczych,
powiernictwem objęto 3 kategorie obszarów: mandatowe, odłączone od państw nieprzyjacielskich pokonanych w II wojnie światowej, dobrowolnie przekazane do systemu powiernictwa,
poważnym problemem była sprawa Afryki Południowo-Zachodniej (Unia Południowej Afryki):
w 1946 UPA odmówiła włączenia go do systemu powierniczego ONZ i zaanektowała Namibię,
mandat nad Namibią w 1966 został unieważniony,
rolę ONZ odegrało w procesie dekolonizacji obszarów niesamodzielnych, które nie podlegały systemowi powierniczemu - 3 etapy likwidacji kolonializmu:
1946-1955 ustalono zakres, charakter i procedurę przekazywania informacji o obszarach niesamodzielnych przez państwa kolonijne,
1956-1959 zwiększono aktywność ONZ, ustalono, kiedy istnieje, a kiedy ustaje obowiązek przekazywania informacji z obszarów niesamodzielnych - wiązało się to z ustaleniem, czy dany obszar uzyskał niepodległość,
1960 celem była całkowita likwidacja systemu kolonialnego jako sprzecznego z zasadami KNZ; uchwalono dokument o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym, który potwierdzał prawo do samookreślenia i stanowienia według własnego uznania statusu politycznego oraz prawo do swobodnego rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego; zawierał wezwanie do szybkiego i bezzwłocznego zakończenia kolonializmu we wszystkich jego przejawach,
w 1966 uchwalono Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych - wszystkie narody mają prawo do samostanowienia,
dekolonizacja doprowadziła do zmiany układu sił w ONZ: wspólny blok głosów ZSRR, jego europejskich i azjatyckich sprzymierzeńców i innych państw afroazjatyckich osłabiał pozycję USA,
dążąc do całkowitego położenia kresu kolonializmu ONZ uchwalała wielokrotnie rezolucje wzywające do przyznania niepodległości ludom i krajom zależnym, ONZ mobilizowała społeczność międzynarodową i opinię publiczną; wywierała nacisk na rządy państw posiadających kolonie, a jej decyzje przyśpieszały ostateczną likwidację systemu kolonialnego.
Trzeci Świat:
w rezultacie dekolonizacji powstało 130 państw o zróżnicowanym szczeblu rozwoju cywilizacyjnego, ekonomicznego i społeczno-politycznego,
używano w stosunku do nich określeń: kraje gospodarczo zacofane, kraje mniej rozwinięte, kraje rozwijające się - przyjęto określenie kraje Trzeciego Świata,
pojęcie Trzeci Świata pojawiło się w latach 50., wiąże się z Emanuelem Sieyes „Czym jest trzeci stan?”,
państwa rozwijające się mają pewna cechę wspólną - brak społecznej dyscypliny, słabość ustawodawstwa, uchybienia w przestrzeganiu i egzekwowaniu prawa, niedbalstwo, samowola urzędników i korupcja,
kraje Trzeciego Świata łączy: przeszłość kolonialna i zacofanie gospodarcze,
większość państw TŚ to kraje rozwijające się,
zacofanie gospodarcze w tych krajach ma podłoże historyczne, w większości są to kraje monokulturowe, uzależnione w poważnym stopniu od wahań koniunktury międzynarodowej i pogłębiających się różnic cen między surowcami i środkami żywności a produktami przemysłowymi; wpływ na sytuację gospodarcza mają także skutki degradacji środowiska naturalnego,
TŚ stanowi heterogeniczną społeczność międzynarodową, zróżnicowaną z uwagi na poziom rozwoju sił wytwórczych, specyficzne struktury społeczne oraz stopień i charakter powiązań z gospodarką światową.
Neokolonializm:
jego istota polega na tym, że polityka państwa, które jest w teorii niepodległe i dysponuje wszystkimi atrybutami suwerenności, jest kierowane z zewnątrz,
jest to zjawisko utrzymywania się zależności gospodarczej, quasi-kolonialnej byłych kolonii, obecnie państw niepodległych, członków ONZ, od swych dawnych mocarstw,
neokolonializm to układ zależności krajów gospodarczo słabo rozwiniętych od krajów uprzemysłowionych, co utrudnia im pełny i wszechstronny rozwój gospodarczy,
stanowi propozycję i program ograniczonego wyjścia z zacofania w ścisłej współpracy z państwami zachodnimi, a celem tej współpracy jest modernizacja anachronicznej i zacofanej struktury gospodarczej państw TŚ,
strategia neokolonializmu sprowadza się do intensyfikowania współpracy z państwami rozwijającymi się przez inwestycję kapitałów, wykorzystywanie taniej siły roboczej oraz poszerzającego się rynku zbytu w tych krajach.
Państwa rozwijające się w stosunkach międzynarodowych:
kraje TŚ podejmują współpracę w sferze gospodarczej, politycznej i wojskowej:
Grupa 77; rok 1964 jej celem jest współpraca na rzecz obrony interesów ekonomicznych oraz wypracowywanie wspólnego stanowiska w rokowaniach z państwami uprzemysłowionymi,
Arabski Wspólny Rynek ACM,
Karaibskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu Carifta,
Andyjski Wspólny Rynek AMC,
Stowarzyszenie Narodów Azji południowo-wschodniej ASEAN,
Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej Azji południowej SAARC,
Organizacja Państw Eksporterów Ropy Naftowej OPEC, 1960 rok,
Liga Państw Arabskich LAS,
Organizacja Państw Amerykańskich OAS,
Organizacja Jedności Afrykańskiej OAU,
poza dążeniami integracyjnymi, istnieją sprzeczne interesy i konflikty; problemy mają podłoże terytorialne, etniczne i religijne,
powstały organizacje wojskowe:
Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej SEATO,
Organizacja paktu centralnego CENTO.
RUCH PAŃSTW NIEZAANGAŻOWANYCH (XX)
Geneza i istota ruchu:
narastały konflikty, miejsce miały procesy dekolonizacyjne, powstawały organizacje wojskowe SEATO, CENTO,
pojawiły się nowe niepodległe państwa, które miały możliwość wyboru jednej z 3 dróg rozwoju:
prozachodnia orientacja i przyłączenie się do militarnych organizacji państw zachodnich,
zbliżenie się do państw socjalistycznych,
nie sprzymierzanie się z krajami kapitalistycznymi i socjalistycznymi, szukanie możliwości rozwijania własnej niezależnej pozycji międzynarodowej,
czynniki polityki niezaangażowania:
wprowadzenie zasad moralnych do stosunków międzynarodowych,
potępianie polityki kolonizatorów,
sięgano do kanonów moralności i sprawiedliwości,
pokojowa polityka,
konferencja w New Delhi w 1947 roku z udziałem 25 państw azjatyckich, inicjacja Ruchu państw Niezaangażowanych:
potwierdzono brak zaufania do polityki wielkich mocarstw,
dążenie do utrzymania własne niezależności,
wola współpracy,
2 konferencja w New Delhi, Jawaharlal Nehru, rok 1949 z udziałem 19 państw Azji i Afryki prowadzenie polityki niezależnej od bloków wojskowych, współpraca ze wszystkimi państwami, respektowanie zasad KNZ - ruch afroazjatycki,
w 1954 traktat indyjsko-chiński w sprawie Tybetu, Pancza Szila - 5 zasad:
wzajemne poszanowanie integralności terytorialnej i suwerenności,
wzajemna nieagresja,
nieingerencja w sprawy wewnętrzne drugiego państwa,
równość i wzajemne korzyści,
pokojowe współistnienie,
konferencja w Bandungu w 1955 roku - uchwalono deklarację w sprawie powszechnego pokoju i współpracy - 10 zasad:
poszanowanie podstawowych praw człowieka oraz celów i zasad KNZ,
poszanowanie suwerenności i integralności terytorialnej wszystkich narodów,
równość wszystkich ras i narodów,
wstrzymanie się od interwencji i ingerowania w sprawy wewnętrzne innego kraju,
prawo kraju do obrony indywidualnej i zbiorowej zgodnie z KNZ,
wstrzymanie się od wykorzystywania układów o obronie zbiorowej w imię egoistycznych interesów wielkich mocarstw,
wstrzymanie się od aktów lub groźby agresji oraz stosowania siły przeciwko integralności terytorialnej innego kraju,
regulowanie sporów środkami pokojowymi,
rozwijanie wspólnych interesów i współpracy,
poszanowanie sprawiedliwości i zobowiązań międzynarodowych,
niezaangażowanie zakładało prowadzenie polityki równego dystansu wobec wielkich mocarstw,
w 1957 konferencja w Kairze - Organizacja Solidarności Afroazjatyckiej; ustalono wymogi do przynależności do RPN:
niezależna polityka zagraniczna oparta na zasadach pokojowego współistnienia,
popieranie ruchów narodowowyzwoleńczych,
nie tworzenie paktów militarnych,
nie utrzymywanie na własnym terytorium obcych baz wojskowych,
niezaangażowanie (non-alignment0 to idea filozofii Gandhi'ego; to jedna z 3 form neutralności,
statut państwa niezaangażowanego uzyskuje się na podstawie jednostronnego oświadczenia woli lub praktycznego działania państwa,
RPN Non-Alignment Movement grupa państw luźno powiązanych ze sobą przez akceptację wspólnie przyjętych zasad postępowania,
dokumenty są deklaracjami intencji o charakterze politycznym.
Formy organizacyjne ruchu:
konferencje szefów państw i rządów (szczyt):
odbywają się co 3 lata w państwach różnych kontynentów,
na czele stoją szefowie państw lub rządu, msz lub ministrowie innych resortów,
celem konferencji jest zatwierdzanie wspólnych zasad i programu działania, ocena sytuacji międzynarodowej,
dokumenty uchwalane na zasadzie porozumienie - deklaracje,
ich spotkania przygotowuje Biuro Koordynacyjne,
konferencje msz:
odbywają się między spotkaniami na szczycie,
omawiane problemy szczegółowe,
biuro koordynacyjne:
utworzone w 1973 roku,
organ kolegialny o charakterze wykonawczym,
posiada 36 członków wg klucza geograficznego,
posiedzenia otwarte,
wyboru członków dokonuje się na szczytach,
zasada rotacji , wybierani na 3 lata,
na szczeblu msz lub stałych szefów misji dyplomatycznych,
kompetencje:
zapewnia odpowiednie warunki organizacyjne działalności ruchu,
nadzór nad realizacją uchwał i programów,
koordynacja działalności rządów,
opracowuje propozycje programów,
przygotowuje konferencje na szczycie i msz,
określa stanowiska wobec kryzysów, konfliktów, sporów,
ma inicjatywę podejmowania określonych działań,
wykonuje działania ad hoc,
przewodniczący ruchu państw niezaangażowanych:
jest nim głowa państwa, na terenie którego odbywała się ostatnia konferencja,
zadania:
odpowiedzialny za funkcjonowanie ruchu i koordynację jego działań,
bezpośredni nadzór nad realizacją uchwał,
przygotowuje następne szczyty,
wyraża opinie w sprawie wniosków o przyjęcie nowych członków,
organy i instytucje wyspecjalizowane:
Fundusz Rozwoju Gospodarczego i Społecznego,
Międzynarodowy Ośrodek ds. Przedsiębiorstw, etc.
Konferencje szefów państw:
I konferencja, Belgrad, 1961 rok walka z kolonializmem, imperializmem, rozbrojenie, rozwój gospodarczy, wzmocnienie roli ONZ, rozwój polityki i ruchu niezaangażowania;
II konferencja, Kair, 1964 rok „Program pokoju i współpracy międzynarodowej”, prawo narodów do walki o niepodległość, pokojowe rozwiązywania konfliktów, równość ras i narodów rozbrojenie,
III konferencja, Lusaca, 1970 rok rozwinięto postulaty polityki RN; deklaracja w spr. Pokoju, niepodległości, rozwoju współpracy i demokratyzacji; deklaracja w spr. niezaangażowania i postępu gospodarczego;
IV konferencja, Algier, 1973 rok deklaracja polityczna i w spr. walki o wyzwolenie narodowe,
V konferencja, Kolombo, 1976 rok gotowość przystosowania się do zmian zachodzących w stosunkach międzynarodowych, odprężenie międzynarodowe i poprawa stosunków między wschodem a zachodem,
Vi konferencja, hawana, 1979 rok umocnienie roli RN jako niezależnego politycznego czynnika; rozbrojenie i jego wpływ na bezpieczeństwo międzynarodowe,
VII konferencja, New Delhi, 1983 rok deklaracja polityczna dot. rozbrojenia; Apel delhijski - niepokój przez wzrost napięć w stosunkach; deklaracja gospodarcza, w której stwierdzono pogorszenie się sytuacji ekonomicznej,
VIII konferencja, harare, 1986 rok jednomyślność w napiętnowaniu apartheidu w RPA,IX konferencja, Belgrad, 1989 rok stanowisko wobec rozbrojenia, pokoju, bezpieczeństwa, kwestii zadłużenia i środowiska naturalnego,
X konferencja, Dżakarta, 1992 rok po rozpadzie ZSRR ZSRR zakończeniu zimnej wojny; potępiono politykę czystek etnicznych,
XI konferencja, Cartagena, 1995 rok --. Pogłębiające się ubóstwo krajów rozwijających się, rosnące zadłużenia,
XII konferencja, Durban. 1998 rok problemy ekonomiczne.
Znaczenie ruchu państw niezaangażowanych:
ukształtował się w warunkach układu dwubiegunowego w rywalizacji supermocarstw,
opierał się na pluralistycznej koncepcji ładu międzynarodowego i normach prawa międzynarodowego zawartych w KNZ,
cele RPN:
utrzymanie i utrwalenie pokoju i bezpieczeństwa m-wego,
umacnianie niezależności narodowej,
aktywna współpraca na rzecz rozwoju gospodarczego i społecznego,
demokratyzacja stosunków m-wych,
to produkt uboczny zimnej wojny - pomost między wschodem a zachodem,
czynnik osłabiający pozycję ruchu to narastanie konfliktu między północą a południem.
WSPÓLNOTA NIEPODLEGŁYCH PAŃSTW I JEJ PROBLEMY (XXI)
Powstanie Wspólnoty Niepodległych państw (WNP):
rozpad ZSRR formalnie przypieczętowano 8.12.1991 roku na spotkaniu prezydentów Rosji, Białorusi i Ukrainy, jest to także data powstania WNP,
rozpad ZSRR poprzedziło przyjęcie przez republiki związkowe deklaracji niepodległości, powstawał nowy status państw w ramach ZSRR,
21.12.1991 w Ałma-Acie specjalnym protokołem do WNP dołączyły: Azerbejdżan, Armenia, Kazachstan, Kirgizja, Mołdawia, Tadżykistan, Turkmenistan, Uzbekistan,
w roku 1993 przyłączyła się Gruzja,
zawarto Porozumienie dot. powołania organów koordynacyjnych WNP oraz przyjęto statut WNP.
Państwa członkowskie WNP:
federacja rosyjska:
prognozy na przyszłość rozwoju sytuacji Rosji - 4 scenariusze:
militaryzacja kraju, dyktatura wojskowa,
demokracja i demokratyzacja kraju,
autorytaryzm,
stopniowa ewolucja w kierunku pokojowej współpracy z WNP,
sytuacja gospodarcza Rosji będzie mieć wpływ na sytuację WNP,
kapitał z Rosji ucieka i jest to jednym ze źródeł braku środków na nowe inwestycje, modernizację i przebudowę gospodarki; wiąże się to z korupcją, działaniem mafii,
ucieczce kapitału z Rosji sprzyja liberalizacja handlu zagranicznego i brak właściwej kontroli nad sektorem finansowym,
wpływ na sferę gospodarczą mają 3 elity: regionalne, branżowe, kryminalne,
republiki kaukaskie:
Gruzja, Azerbejdżan, Armenia,
w 1989 roku powstała Konfederacja 18 Górskich narodów Kaukazu mająca na celu uzyskanie niepodległości i obrony tożsamości narodowej,
słabością narodów kaukaskich jest brak własnych wykształconych elit,
Gruzja:
w 1990 ogłosiła niepodległość,
niepodległość jej skład wchodzą 3 republiki autonomiczne: Abchazja, Adżaria, Południowa Osetia,
Armenia:
najmniejsza republika,
jej polityka zorientowana jest na Rosję,
zwolenniczka rozwoju WNP,
Azerbejdżan niepodległość w 1991 roku,
Ukraina:
w 1954 uzyskała Krym,
konflikt z Rosją w sprawie przynależności i podziału Floty czarnomorskiej oraz portu Sewastopolu - Rosja dzierżawi port na okres 20 lat,
w 1997 traktat o przyjaźni, dobrym sąsiedztwie i współpracy miedzy Ukrainą a Rosją,
s w jej skład wchodzą: Ukraina zakarpacka, Ukraina zachodnia, wschodnie obwody Ukrainy, Ukraina naddniestrzańska,
traktat o przyjaźni z Rumunią w 1997 roku,
Białoruś:
w 1991 niepodległość,
od 1945 jest członkiem ONZ,
w 1994 unia celna Rosja-Białoruś-Kazachstan,
Mołdawia:
niepodległość w 1991 roku,
od 1992 członek ONZ,
Kazachstan - niepodległość w 1991 roku,
Kirgistan,
Turkmensitan,
Tadżykistan,
Uzbekistan.
Funkcjonowanie WNP:
gospodarka w ramach WNP:
w 1994 powołano Międzypaństwowy Komitet Ekonomiczny, jego celem jest powstanie unii gospodarczej, miałby powstać wspólny rynek, unia celna, swobodny przepływ siły roboczej, towarów, usług, ujednolicony kurs walut,
w 2003 prezydenci Rosji, Ukrainy, Białorusi i Kazachstanu podpisali porozumienie w Jałcie o utworzeniu Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej - wolny przepływ towarów, usług i siły roboczej,
obszar WNP funkcjonuje bez wzajemnych wiz, granice są otwarte dla obywateli,
każde państwo WNP jest członkiem OBWE i Partnerstwa dla pokoju,
współpraca wojskowa WNP:
utworzono radę Ministrów Obrony, opowiedziała się za utworzeniem wspólnego systemu obrony przeciwlotniczej OPL,
działalność WNP i jej tendencje rozwojowe:
występują różnice poglądów w sprawach wojskowych, polityki zagranicznej wobec państwa zachodnich,
w 1992 powstała organizacja Współpracy Gospodarczej Morza czarnego (BSEC), jej celem SA regionalne projekty współpracy i pomoc w rozwoju tego regionu - gospodarka, zasoby energetyczne, budowa gazociągów, rozwój małych i średnich firm, rozbudowa infrastruktury,
w 1996 zawarto układ o pogłębieniu integracji gospodarczej Rosji, Białorusi, Kazachstanu i Kirgizji,
Rosja musi uwzględnić w swojej polityce:
istnienie własnych republik autonomicznych,
istnienie WNP,
istnienie państw byłego ZSRR - Litwa, Łotwa, Estonia,
resztę światowej społeczności m-wej.
Zagrożenia dla rozwoju WNP:
pokusa podporządkowania słabszych przez silniejszych, ale mogą dominować metody ekonomiczne,
pokusa fundamentalistów, aby narzucić swoje reguły życia,
mogą wystąpić spory terytorialne między republikami,
mogą wystąpić spory na tle interesów ekonomicznych poszczególnych republik.
POKÓJ I BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE (XXII):
Pokojowe zagadnienia pokoju międzynarodowego:
pokój przywraca przerwane przez wojnę stosunki panujące uprzednio między państwami,
myśl starożytna - wojny prowadzono dla pokoju (jeśli chcesz pokoju, gotuj się do wojny),
osiągnięcie powszechnego i trwałego pokoju możliwe jest, gdy swoistość zbiorowości ludzkiej prowadzi do jej koncentracji i zjednoczenia,
warunkiem niezbędnym pokoju jest zbiorowy, trwały wysiłek społeczności,
polemologia - nauka o pokoju, drogach i środkach budowy światowego społeczeństwa pokojowego,
peace research - anatomia pokoju, ustalenie źródeł i mechanizmów wojen,
irenologia - wyspecjalizowany zakres badań nad uwarunkowaniami pokoju i wojny,
pierwszą organizacją na rzecz utrzymania pokoju była Liga Narodów przekształcona potem w ONZ,
organizacje regionalne to: LPA, OPA, OJA, OBWE.
Mechanizmy utrzymania i umacniania bezpieczeństwa międzynarodowego:
utrzymanie bezpieczeństwa jest głównym celem polityki zagranicznej,
bezpieczeństwo - to inaczej stan wolny od groźby napaści zewnętrznej lub co najmniej zdolność jej odparcia,
elementy bezpieczeństwa: nietykalność terytorialna i niepodległość polityczna,
5 możliwości działań na rzecz utrzymania bezpieczeństwa (Vukadinović):
utrzymywać własne siły zbrojne nie wiążąc się sojuszem z innymi państwami,
uczestniczyć w sojuszach wymierzonych przeciwko wspólnemu nieprzyjacielowi i dążyć do utworzenia równowagi sił,
tworzyć system bezpieczeństwa zbiorowego,
utrzymywać bezpieczeństwo w ramach szerszego imperium światowego opartego na ich zdecydowanej przewadze nad innymi państwami np. Pax Romana,
dążyć do utworzenia ponad narodowej struktury państwa światowego,
sojusz związek dwóch lub więcej państw utworzony dla osiągnięcia określonych wspólnych celów politycznych na podstawie umów międzynarodowych, klasyfikacja sojuszy:
obronne - NATO, OUW, ANZUS, SEATO, CENTO,
ofensywne,
mieszane,
dwu-wielostronne,
stałe i tymczasowe,
casus foederis - sytuacja pozwalająca na uruchomienie mechanizmu sojuszu i przeprowadzenie wspólnej akcji,
równowaga sił - utrzymanie bezpieczeństwa, państwa nie dopuszczają do supremacji jednego z nich; polityka mająca na celu wykluczenie lub zmniejszenie możliwości uzyskania przewagi przez partnerów, np. traktaty westfalskie,
bezpieczeństwo zbiorowe prowadzenie wspólnych akcji ogółu zorganizowanych państw w obronie ofiary napaści przeciwko agresorowi zewnętrznemu lub w obronie sygnatariusza umowy; współpraca na zasadach solidarności i wzajemności w celu utrzymania pokoju, usuwania zagrożeń; tworzą zinstytucjonalizowane formy działania, zasady niepodzielności pokoju; warunkiem skuteczności jest powszechność uczestnictwa; 3 zobowiązania:
zakaz agresji,
obowiązek regulowania spraw środkami pokojowymi,
wzajemna pomoc na wypadek agresji,
kolektywny system bezpieczeństwa ważne są struktury organizacyjne, pierwszy raz uruchomiono w Korei w 1950 roku, potem Kuwejt w 1990,
idea państwa światowego zbudowanie ponadnarodowej struktury organizacyjnej z centralnym ośrodkiem dyspozycyjnym w dziedzinie politycznej i wojskowej.
Neutralność jako forma zapewnienie bezpieczeństwa:
neutralność trwała (wieczysta, stała) gdy państwo przyjęło na siebie zobowiązania nie uczestniczenia nigdy w żadnej wojnie, uzyskując w zamian od innych państw zobowiązanie do nie prowadzenie przeciwko niemu działań wojennych,
obowiązki państw neutralnych wieczyście:
nie uczestniczenie w wojnach miedzy innymi państwami,
nie zaciąganie żadnych zobowiązań, które mogłyby je w te wojny uwikłać,
obrona zbrojna własnego terytorium przed atakiem ze strony obcego państwa,
całkowita swoboda w polityce wewnętrznej i zagranicznej, poza prowadzeniem wojen, zawieraniem sojuszy wojskowych, zakładania baz i stacjonowania obcych wojsk,
warunkiem neutralności wieczystej jest jej uznanie przez inne państwa na podstawie wielostronnej umowy lub milczącego uznania,
nie można odstąpić od neutralności wieczystej bez zgody innych państw,
gwarancji udzielają mocarstwa,
do państw neutralnie wieczystych należą:
Szwajcaria na podstawie aktu uznania i gwarancji, Paryż, 1815 rok, neutralność potwierdzona w roku 1919, należy do ONZ od 2002 roku,
Austria na podstawie traktatu państwowego z 1955 roku oraz ustawy uchwalonej przez austriacki parlament, do ONZ należy od 1955 roku,
Watykan potwierdzona w traktacie laterańskim między Włochami a Watykanem z 1929 roku, konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego - Haga, 1954,
Półwysep Indochiński deklarował politykę neutralności,
Mołdawia parlament przyjął ustawę o przyjęciu neutralności wieczystej w 1994 roku,
Turkmenistan ustawa o neutralności w 1995 roku,
państwa prowadzące politykę neutralności:
Szwecja polityka wolna od sojuszów w okresie pokoju, której celem jest utrzymanie neutralności na wypadek wojny; dwuwymiarowość polityki zagranicznej - działa na rzecz stabilnych i pokojowych stosunków m-wych oraz wspiera linię neutralną i budowę silnej i zrównoważonej obrony; może odstąpić od polityki neutralności bez zgody innych państw; nie należy do ugrupowań militarnych,
Finlandia nie zajmuje stanowiska w sprawie sprzecznych interesów mocarstw; niezależność, aktywność; utrzymuje siły zbrojne w gotowości do obrony i ochrony neutralności; układy o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej; aktywna polityka zagraniczna.
Współczesna koncepcja bezpieczeństwa:
równowaga sił, odstraszanie, pokojowe współistnienie, bezpieczeństwo zbiorowe,
koncepcja odstraszania,
jednakowe bezpieczeństwo - przyjmowanie przez strony rokowań dwustronnych w sprawie zbrojeń,
neutralność,
niezaangażowanie,
pokojowe współistnienie - zapobiega konfliktom,
wspólne bezpieczeństwo - opiera się na zaangażowaniu w sprawy wspólnego przetrwania,
zasady koncepcji bezpieczeństwa - wszystkie państwa mają prawo do bezpieczeństwa; używanie siły militarnej do celów innych niż obronne,
instrumenty służące kontroli i rozwiązywania konfliktów:
dyplomacja prewencyjna - zgoda stron,
tworzenie pokoju,
utrzymanie pokoju,
budowanie pokoju,
rozbrojenie - na podstawie uzgodnień,
sankcje - bez zgody,
wymuszanie pokoju,
rola układów i organizacji regionalnych,
bezpieczeństwo kooperatywne - obejmuje państwa będące głównymi podmiotami systemu bezpieczeństwa, wzajemne gwarancje, otwartość, rozwiązania wielostronne, zakłada powszechną akceptację i stosowanie się do podjętych rozwiązań ograniczających potencjał i działania wojskowe.
1