POKÓJ I BEZPIECZEŃSTWO M-WE (XXII)
Podstawowe zagadnienia pokoju m-wego:
pokój przywraca przerwane przez wojnę stosunki panujące uprzednio między państwami,
myśl starożytna - wojny prowadzono dla pokoju (jeżeli chcesz pokoju, gotuj się do wojny),
osiągnięcie powszechnego i trwałego pokoju jest możliwe, gdy swoistość zbiorowości ludzkiej prowadzi do jej koncentracji i zjednoczenia,
warunkiem niezbędnym pokoju jest zbiorowy, trwały wysiłek społeczności m-wej (jeżeli chcesz pokoju, przygotuj pokój),
polemologia - nauka o pokoju, drogach i środkach budowy światowego społeczeństwa pokojowego,
peace research - anatomia pokoju, do ustalenia źródeł i mechanizmów wojen,
irenologia - wyspecjalizowany zakres badań nad różnorodnymi uwarunkowaniami pokoju i wojny,
pokój pozytywny musi zawierać treść deskryptywną, normatywną, aksjologiczną; treść stosunków m-wych, w których procesualne tworzenie otwiera drogę do budowy światowego społeczeństwa pokojowego funkcjonującego na zasadzie powszechnego aprobowania reguły postępowania oraz normy prawa m-wego,
pokojowi sprzyja: równość, sprawiedliwość, przezwyciężenie nacjonalizmu, szowinizmu, dyskryminacji, niepodległa suwerenność, sprawiedliwy ład ekonomiczny, egalitarna integracja europejska,
pierwszą organizacją na rzecz utrzymania pokoju była Liga Narodów przekształcona w ONZ,
organizacje regionalne: LPA, OPA, OJA, OBWE.
Mechanizmy utrzymania i umacniania bezpieczeństwa m-wego:
utrzymanie bezpieczeństwa jest głównym celem polityki zagranicznej, a jego realizacja uwarunkowana jest czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi,
bezpieczeństwo - to stan wolny od groźby napaści zewnętrznej lub co najmniej zdolność jej odparcia, albo jako wolność od interwencji czy nacisków zewnętrznych,
elementy bezpieczeństwa to: nietykalność terytorialna oraz niepodległość polityczna,
bezpieczeństwo - fizyczne istnienie państwa i jego ludności, łącznie z podstawowymi atrybutami niezawisłości i stałym rozkwitem materialnym państwa,
5 możliwości działań na rzecz utrzymania bezpieczeństwa:
utrzymać własne siły zbrojne nie wiążąc się sojuszami z innymi państwami,
uczestniczenie w sojuszach wymierzonych przeciwko wspólnym nieprzyjacielem nieprzyjaciołom dążyć do utworzenia równowagi sił,
tworzyć system bezpieczeństwa zbiorowego,
utrzymać bezpieczeństwo w ramach szerszego imperium światowego,
utworzenie ponadnarodowej struktury państwa światowego,
sojusz - związek dwóch lub więcej państw utworzony dla osiągnięcia określonych wspólnych celów politycznych, na podstawie umowy m-wej, klasyfikacja sojuszy:
obronne NATO, OUW, ANZUS, SEATO, Cento,
ofensywne,
mieszane,
dwu-wielostronne,
stałe i tymczasowe,
casus foederis - sytuacja pozwalająca na uruchomienie mechanizmu sojuszu i przeprowadzenie wspólnej akcji,
równowaga sił - do utrzymania bezpieczeństwa, państwa nie dopuszczają do supremacji jednego z nich; polityka mająca na celu wykluczenie lub zmniejszenie możliwości uzyskania przewagi przez partnerów - traktaty westfalskie 1648; ważne są czynniki militarne, ekonomiczne, technologiczne,
bezpieczeństwo zbiorowe - prowadzenie wspólnych akcji ogółu zorganizowanych państw w obronie ofiary napaści przeciwko agresorowi zewnętrznemu lub w obronie sygnatariusza umowy; współpraca na zasadach solidarności i wzajemności w celu utrzymania pokoju, usuwanie zagrożeń, likwidacja agresji; tworzą zinstytucjonalizowane formy działania, zasady niepodzielności pokoju, nastawiony do wewnątrz - gwarantowanie bezpieczeństwa w razie zagrożenia ze strony państw tworzących ten system; warunkiem skuteczności jest powszechność uczestnictwa, nie może być skierowany przeciwko państwu spoza systemu 3 zobowiązania:
zakaz agresji,
obowiązek regulowania spraw środkami pokojowymi,
wzajemna pomoc na wypadek agresji,
kolektywny system bezpieczeństwa - ważne są struktury organizacyjne, pierwszy mechanizm bezpieczeństwa zbiorowego uruchomiono w Korei w 1950 roku, Kuwejt 1990,
idea państwa światowego - zbudowanie ponadnarodowej struktury organizacyjnej z centralnym ośrodkiem dyspozycyjnym w dziedzinie politycznej i wojskowej; wg tego założenia przyczyną braku trwałego pokoju jest suwerenność państw; pomysł przekształcenia ONZ w państwo światowe z odpowiednimi organami władzy i siłami policyjnymi, (PAX Romana).
Neutralność jako forma zapewnienia bezpieczeństwa:
neutralność trwała (wieczysta, stała) - gdy państwo przyjęło na siebie zobowiązania nie uczestniczenia nigdy w żadnej wojnie, uzyskując w zamian od innych państw zobowiązanie do nie prowadzenia przeciwko niemu działań wojennych,
obowiązki państw neutralnych wieczyście:
nie uczestniczenie w wojnach między innymi państwami,
nie zaciąganie żadnych zobowiązań, które mogłyby uwikłać je w wojny,
obrona zbrojna własnego terytorium przed atakiem obcego państwa,
całkowita swoboda w polityce wewnętrznej i zagranicznej, poza prowadzeniem wojen, zawieraniem sojuszy wojskowych, zakładania baz i stacjonowania obcych wojsk,
warunkiem neutralności wieczystej jest jej uznanie przez inne państwa na podstawie wielostronnej umowy lub milczącego uznania,
nie można odstąpić od neutralności wieczystej bez zgody innych państw,
gwarancji udzielają mocarstwa,
do państw neutralnie wieczystych należą:
Szwajcaria - na podstawie aktu uznania i gwarancji, Paryż, 1815 rok, neutralność potwierdzona w 1919 roku, należy do ONZ od 2002 roku,
Austria - na podstawie traktatu państwowego z 1955 roku oraz ustawy uchwalonej przez austriacki parlament, należy do ONZ od 1955 roku,
Watykan - potwierdzony w traktacie luterańskim między Włochami a Watykanem z 1929 roku, konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego - Haga, 1954 rok,
Półwysep indochiński - deklarował politykę neutralności,
Mołdawia - parlament przyjął ustawę o przyjęciu statusu wieczystej neutralności w 1994 roku,
Turkmenistan - ustawa o neutralności 1995,
państwa prowadzące politykę neutralności to:
Szwecja - polityka wolna od sojuszów w okresie pokoju, której celem jest utrzymanie neutralności na wypadek wojny; dwuwymiarowość polityki zagranicznej: działa na rzecz stabilnych i pokojowych stosunków m-wych oraz wspiera linię neutralną i budowę silnej i zrównoważonej obrony; może odstąpić od polityki neutralności bez zgody innych państw; nie należy do ugrupowań militarnych,
Finlandia - przyjazne stosunki z ZSRR, nie zajmuje stanowiska w sprawie sprzecznych interesów mocarstw; niezależność, aktywność; utrzymuje siły zbrojne w gotowości do obrony i ochrony neutralności; układy o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej; aktywna polityka zagraniczna.
Współczesna koncepcja bezpieczeństwa:
równowaga sił, odstraszanie, pokojowe współistnienie, bezpieczeństwo zbiorowe,
koncepcja odstraszania,
jednakowe bezpieczeństwo - przyjmowanie przez strony rokowań dwustronnych w sprawie zbrojeń,
neutralność,
niezaangażowanie,
pokojowe współistnienie - zapobiega konfliktom,
wspólne bezpieczeństwo - opiera się na zaangażowaniu w sprawy wspólnego przetrwania; rokowania w sprawie ograniczania zbrojeń konwencjonalnych i nuklearnych, polityka sprzyjająca zbliżeniu,
zasady koncepcji bezpieczeństwa:
wszystkie państwa mają prawo do bezpieczeństwa,
użycie siły militarnej do celów innych niż obronne,
instrumenty służące kontroli i rozwiązywania konfliktów:
dyplomacja prewencyjna - zgoda stron,
tworzenie pokoju,
utrzymanie pokoju,
budowanie pokoju,
rozbrojenie - na podstawie uzgodnień,
sankcje - bez zgody,
wymuszanie pokoju,
rola układów i organizacji regionalnych,
bezpieczeństwo kooperatywne - obejmuje państwa będące głównymi podmiotami systemu bezpieczeństwa, wzajemne gwarancje, otwartość, rozwiązania wielostronne, zakłada powszechną akceptację i stosowanie się do podjętych rozwiązań ograniczających potencjał i działania wojskowe.
ROLA ONZ W UTRZYMANIU POKOJU I BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO (XXIII)
rozwój idei bezpieczeństwa związany jest ze stopniowym osiąganiem wyższego poziomu wspólnoty interesów i poczucia solidarności oraz doskonaleniem prawa m-wego,
dużą rolę odegrał proces ograniczania możliwości posługiwania się wojną jako instrumentem polityki międzynarodowej, aż do jej ostatecznego wykluczenia,
w roku 1919 utworzono Ligę Narodów na podstawie paktu, w którym zobowiązano się do nie uciekania się do wojny, utrzymywania jawnych stosunków m-wych opartych na sprawiedliwości oraz przestrzegania przepisów prawa m-wego,
pakt LN ograniczał możliwości użycia siły zbrojnej, ale jej nie wykluczał.
Zasady funkcjonowania systemu bezpieczeństwa zbiorowego NZ:
ukształtowano koncepcję budowy uniwersalnego systemu bezpieczeństwa, który przewidywał wspólna akcję ogółu zorganizowanych państw w obronie ofiary agresji,
aprobowane są zasady niepodzielności pokoju, istnienia nierozdzielnych więzi miedzy pokojem a bezpieczeństwem oraz konieczność rozwijania współpracy politycznej i militarnej,
w roku 1945 na konferencji w San Francisco utworzono ONZ, Karta NZ zawiera imperatywne normy tworzące prawnomiędzynarodową podstawę nowego porządku światowego,
KNZ (Karta Narodów Zjednoczonych) jest statutem organizacji oraz konstytucją całej społeczności m-wej,
podstawowy cel ONZ to ochrona przyszłych pokoleń od klęsk wojny i stworzenie warunków umożliwiających utrzymanie sprawiedliwości, poszanowania zobowiązań,
członkowie zobowiązali się do utrzymania m-wego pokoju i bezpieczeństwa z zastosowaniem środków zbiorowych dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania oraz tłumienia aktów agresji i innych naruszeń pokoju,
zobowiązano się do regulowania sporów metodami pokojowymi,
KNZ wprowadziła całkowity zakaz wojny i agresji,
prawo do samoobrony również zostało ograniczone do czasu, zanim rada bezpieczeństwa zastosuje konieczne środki do utrzymania m-wego pokoju i bezpieczeństwa,
art.33 - zobowiązanie do współdziałania w sprawach utrzymania lub przywrócenia zagrożonego pokoju powiązano z obowiązkiem regulowania sporów środkami pokojowymi,
cechą systemu bezpieczeństwa ONZ jest scentralizowanie decyzji o zastosowaniu sankcji w gestii Rady Bezpieczeństwa, mogą to być środki zapobiegawcze albo środki przymusu pośredniego,
art.47 - możliwość użycia sił zbrojnych na podstawie planów opracowanych przez RB,
fundament powszechnego systemu zbiorowego bezpieczeństwa tworzą 3 zobowiązania:
zakaz stosowania siły i groźby jej użycia - art.2, pkt 4,
obowiązek regulowania sporów międzynarodowych środkami pokojowymi - r. VI KNZ,
stosowanie środków zbiorowych wobec agresora - r. VIII KNZ.
System bezpieczeństwa zbiorowego ONZ a praktyka m-wa:
niezbędnym warunkiem funkcjonowania zbiorowego systemu ONZ jest porozumienie i zgodne działanie mocarstw,
zimna wojna ograniczała możliwości współpracy, system bipolarny utrudniał harmonijne współdziałania sygnatariuszy KNZ,
w 1950 uchwalono rezolucję „Zjednoczeni dla pokoju” - na jej podstawie stworzono nową procedurę stosowania środków zbiorowych - zwołanie sesji nadzwyczajnej w ciągu 24 godzin,
akcje ONZ miały miejsce w Korei, Iraku w 1990 roku (operacja w zatoce perskiej),
ujawniały się trudności w zastosowaniu sankcji zbrojnych wobec agresorów, np. wojna w byłej Jugosławii - zawiłości interpretacyjne dot. relacji między zasadą samostanowienia narodu a zakazem ingerencji w wewnętrzne sprawy innych państw,
stan prawa m-wego nie daje podstaw do uznania dopuszczalności interwencji na rzecz prawa do samostanowienia ludności państwa wbrew zasadzie suwerennej równości państw.
Operacje pokojowe ONZ:
art.41 - przewiduje użycie środków niemilitarnych, mogą obejmować całkowite lub częściowe zerwanie stosunków gospodarczych oraz komunikacji i stosunków dyplomatycznych,
znalazły one zastosowania w operacjach wobec: Chińskiej Republiki Ludowej, Rodezji, RPA, Iraku, Libii, liberii, Serbii i Czarnogórze, Haiti,
RB dysponuje tzw. siłami pokojowymi tworzonymi w celu wyciszania konfliktów lub przywracania pokoju,
art.40 - można zastosować zarządzenia tymczasowe, obejmują wezwanie do zaprzestania działań wojennych w ustalonym terminie oraz żądania wycofania sił zbrojnych stron walczących na określoną linię graniczną; przeprowadza się akcje wojskowe mające na celu zapobieganie bezpośrednim starciom i incydentom zbrojnym podczas konfliktu zagrażającemu pokojowi i bezpieczeństwu m-wemu,
do akcji pokojowych zalicza się operacje wspierające pokój obejmujące działania:
peace-keeping - operacje bez użycia siły, mają na celu utrzymanie pokoju
aggravated peace-keeping - mające na celu przestrzeganie zawieszenia broni,
peace enforcement - operacje z użyciem siły lub groźbą jej użycia,
po zakończeniu zimnej wojny, poza misjami w celu przywrócenia pokoju podejmowano działania zmierzające do rozbrojenia walczących przeciwników, sprawowano kontrolę nad przebiegiem wyborów, dokonywano ewakuacji ludności z regionów zagrożonych skutkami konfliktów zbrojnych, udzielano pomocy humanitarnej, kontrolowano przestrzeganie praw człowieka, etc.,
od lat 90 pojawił się termin `trzecia generacja' odnoszony do operacji pokojowych w ramach których oddziały wojskowe uzyskało prawo stosowania siły,
warunki podejmowania decyzji o rozpoczęciu podejmowania operacji pokojowych:
wszystkie strony zgadzają się na udział ONZ i przygotowane są do współpracy,
operacja cieszy się aprobatą społeczności m-wej,
siły znajdują się pod dowództwem ONZ,
siły mają charakter wielonarodowy,
żołnierze błękitnych hełmów nie używają siły i mają broń lekką i są całkowicie bezstronni,
bezpieczeństwo kooperacyjne wiąże się z działalnością o charakterze wielowymiarowym i stopniowym.
Rola organizacji regionalnych w utrzymaniu pokoju i bezpieczeństwa:
istotną rolę spełniają układy i organizacje regionalne, które m.in. regulują spory m-we o charakterze lokalnym,
organizacje regionalne działają zgodnie z zasada samoobrony zbiorowej, a stosowanie przez nich środków przymusu wymaga upoważnienia RB ONZ,
do tych organizacji należą m.in. OPA, LPA, OJA,
umacnia się tendencja do traktowania tych organizacji jako mechanizmu uzupełniającego system ONZ, np. OBWE - porozumienie regionalne w znaczeniu postanowień rozdziału VIII KNZ; NATO - utworzone w okresie zimnej wojny, zgodnie z postanowieniami art.51 KNZ,
współpraca między ONZ a organizacjami regionalnymi przybiera różne formy: konsultacje, wsparcie dyplomatyczne lub operacyjne, wspólne rozmieszczanie misji i przeprowadzane operacje.
Ocena i prospekcja:
zakończenie zimnej wojny spowodowało konieczność budowy nowego ładu m-wego,
do sprawnego i skutecznego funkcjonowania powszechnego systemu bezpieczeństwa przyczynić się mogą zmiany w interpretacji i rozumieniu bezpieczeństwa,
polityka bezpieczeństwa rozwiązuje szersze i bardziej złożone problemy wzajemnych powiązań między militarnymi i pozamilitarnymi elementami bezpieczeństwa; znaczenia nabiera zdolność poszukiwania rozwiązań problemów politycznych, społecznych i gospodarczych,
główne sfery odpowiedzialności systemu NZ w dziedzinie bezpieczeństwa m-wego:
utrzymywanie systemów wczesnego ostrzegania przed potencjalnymi konfliktami i prowadzenie dyplomacji prewencyjnej,
działalność pokojowa, utrzymanie pokoju i rozwiązywanie sporów,
rozbrojenie, kontrola i redukcja zbrojeń, ograniczenie transferu broni,
popieranie skutecznego systemu powszechnego i zbiorowego bezpieczeństwa,
skład ONZ:
Zgromadzenie Ogólne: komisje główne, komisje proceduralne, komisje stałe,
Rada Bezpieczeństwa - 5 stałych członków: Rosja, Chiny, USA, Francja, Wielka Brytania, i 10 członków na 2 lata,
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości - 15 sędziów na 9 lat,
Rada Gospodarczo-Społeczno,
Rada Powiernicza - 5 stałych członków: USA, Francja, Chiny, Rosja, Wielka Brytania,
Sekretariat i Sekretarz Generalny.
OBWE (XXIV)
KBWE porozumienie regionalne:
Geneza:
w okresie międzywojennym próbą stworzenia regionalnego systemu bezpieczeństwa w europie była akcja dyplomacji francuskiej i radzieckiej w sprawie zawarcia Paktu wschodniego (1933-34), opartego na 3 umowach, najważniejszą z nich był:
regionalny pakt wzajemnej pomocy z udziałem Czechosłowacji, Niemiec, ZSRR, Polski, Litwy, Łotwy, Estonii, Francji, Belgii - próba zakończona niepowodzeniem,
kolejna próba ze strony radzieckiej (1954-55) w sprawie zawarcia ogólnoeuropejskiego układu o bezpieczeństwie zbiorowym - przewidywał zobowiązania do nieagresji, nie używania siły, groźby jej użycia oraz regulowania sporów środkami pokojowymi zgodnie z postanowieniami KNZ, dodatkowo postanowienia o zastosowaniu środków przymusu wobec agresora
głównym celem strony radzieckiej było niedopuszczenie RFN do sojuszu obronnego Zachodu,
propozycja Adama Rapackiego przedstawiona w 1964 roku na sesji ZO - proponował zwołanie konferencji wszystkich państw Europy, ZSRR i USA,
rząd Finlandii wystosował memorandum do państw europejskich, USA i Kanady wyrażając gotowość pełnienia funkcji gospodarza ów konferencji,
długo nie dochodziło do jej zwołania, państwa zachodu uzależniały swój udział od postępu w rozmowach na temat Niemiec i Berlina zachodniego,
obrady Konferencji bezpieczeństwa i współpracy w Europie (KBWE) rozpoczęto w 1973 roku z udziałem 33 państw europejskich, USA i Kanady; 3 etapy:
Helsinki 3-7.07.1973
Genewa 18.09.73-21.07.1975
Helsinki 30.07.-01.08.1975
3 koszyki zagadnień konferencji:
bezpieczeństwo w Europie,
współpraca gospodarcza, naukowo-techniczna i ochrony środowiska naturalnego,
współpraca w dziedzinie humanitarnej i inne,
1 sierpnia 1975 podpisano Akt Końcowy KBWE - 4 części:
deklaracja zasad rządzących wzajemnymi stosunkami miedzy państwami uczestniczącymi:
dokument dot. bezpieczeństwa europejskiego, zawarto 10 zasad:
suwerenna równość, poszanowanie praw,
powstrzymanie się od użycia siły,
nienaruszalność granic,
integralność terytorialna państwa,
pokojowe załatwianie sporów,
nieingerencja w sprawy wewnętrzne innych państw,
poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności,
równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia,
wykonywanie zobowiązań wynikających z aktu końcowego,
dokument dot. środków budowania zaufania i aspektów bezpieczeństwa oraz rozbrojenia - powiadamianie o wszelkich manewrach wojskowych, wymiana personelu wojskowego,
współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki i ochrony środowiska:
transport, turystyka, migracja siły roboczej, wykształcenie kadr,
współpraca w rejonie morza śródziemnego,
współpraca w dziedzinie humanitarnej:
dotyczyła kontaktów międzyludzkich, informacji, współpracy i wymiany kulturalnej, oświaty,
podjecie dalszych kroków po konferencji:
organizowanie spotkań państw,
akt nie podlega rejestracji na podstawie art.102 KNZ.
Realizacja postanowień AK KBWE:
formą realizacji zadań były konferencje przeglądowe, na których zajmowano się problemami ogólnymi,
rok 1990:
traktat w sprawie zbrojeń konwencjonalnych w Europie,
deklaracja o nieagresji,
konferencja w Paryżu - paryska karta nowej europy katalog zasad umacniający postanowienia Aktu Końcowego - obwieszczała ona koniec zimnej wojny i zwycięstwo systemu demokracji,
rok 1992:
dokument wiedeński dot. wymiany informacji wojskowych na temat broni nowego typu,
traktat w sprawie otwartego nieba,
`wezwanie czasu przemian' - dokument końcowy konferencji w Helsinkach - umocnienie instytucji i struktur KBWE,
uznano demokratyczną kontrolę nad wojskiem, siłami poza-militarnymi i wewnętrznymi siłami bezpieczeństwa oraz służbami wywiadowczymi i policją,
rok 1996 „Deklaracja o wspólnym i całościowym modelu bezpieczeństwa dla Europy XXI wieku”:
obszar OBWE jest jednolitą przestrzenią kooperatywnego bezpieczeństwa opierającego się na demokratyzacji, respektowaniu prawa człowieka,
państwa przyjmują zobowiązanie do pełnego poszanowania zasad tej organizacji,
potwierdza się naturalne prawo każdego państwa do zawierania porozumień dot. jego własnego bezpieczeństwa,
żadne państwo nie ponosi nadrzędnej odpowiedzialności za zachowanie pokoju i stabilności,
pomiędzy OBWE a NATO brak stosunku podporządkowania lub nadrzędności,
zadanie OBWE:
popieranie dwustronnych i regionalnych inicjatyw zmierzających do rozwijania dobrych stosunków i współpracy,
respektowanie zobowiązań dot. osób należących do mniejszości narodowych,
współpraca z państwami przyległymi,
kontrola zbrojeń,
poszerzenie współpracy między członkami OBWE a organizacjami europejskimi i transatlantyckimi,
w 1999 karta bezpieczeństwa europejskiego:
wspólne zagrożenia,
wspólne podstawy,
wspólne odpowiedzi,
wspólne mechanizmy.
Rezultaty procesu helsińskiego:
w jego wyniku ukształtował się obszar KBWE (od 1996 roku 54 państw Europy, Ameryki północnej, Azji środkowej),
państwa KBWE ustaliły wspólne zasady i reguły postępowania, tworzące polityczno-prawny fundament systemu bezpieczeństwa w Europie,
ciągłość procesu helsińskiego poprzez jego instytucjonalizację
co 2 lata spotkanie szefów państw lub rządów,
powołano radę KBWE - organ uchwałodawczy, zarządzający,
utworzono Komitet Wysokich Przedstawicieli - nadzór i koordynacja działań w okresie miedzy spotkaniami Rady,
powołano przewodniczącego Rady, wysokiego Komisarza ds. mniejszości narodowych,
forum współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa,
zgromadzenie parlamentarne,
w 1994 KBWE przekształcono w OBWE od 1 stycznia 1995 roku - kodeks postępowania państw OBWE w dziedzinie polityczno-wojskowych aspektów bezpieczeństwa,
w 1993 roku porozumienie z ONZ dot. współpracy koordynacji działań.
Udział OBWE w pokojowym regulowaniu sporów m-wych:
podstawą procesu KBWE jest regulowanie sporów m-wych,
zapobieganie i likwidacja konfliktów przez:
wczesne ostrzeganie i działania prewencyjne,
popieranie akcji pozwalających uniknąć działań pogarszających sytuację,
wysyłanie na teren konfliktu misji wyjaśniających i sprawozdawczych,
2 fazy rozwojowe w budowaniu europejskiego systemu bezpieczeństwa:
przygotowanie podstaw sprawnie funkcjonującego systemu współpracy w sferze bezpieczeństwa,
system bezpieczeństwa zbiorowego zakładający zbiorową obronę uczestników.
ZBROJENIA (XXV)
Wyścig zbrojeń:
czynnik wojskowy określają parametry demograficzne, ekonomiczne, organizacyjne, naukowo-techniczne,
o możliwościach państwa świadczy jego przemysł zbrojeniowy, stan infrastruktury techniczno-obronnej, zaplecze logistyczne, elementy kształtujące poziom gotowości bojowej sił lądowych, morskich, powietrznych, rakietowych,
siła militarna jest podstawowym czynnikiem bezpieczeństwa państwa,
intensyfikacja zbrojeń po II wojnie światowej, wyścig zbrojeń - dążenie do zwiększenia liczby materialnych środków potrzebnych do prowadzenie działań wojskowych,
wyścig zbrojeń przyśpieszony jest przez postęp naukowo-techniczny,
4 rodzaje broni o zmniejszonej śmiercionośności:
broń do zakłócania optoelektronicznych systemów uzbrojenia,
środki uruchamiające broń samobieżną,
broń do obezwładniania systemów dowodzenie, łączności, kierowania,
broń do niszczenia infrastruktury i obezwładniania siły żywej,
nakłady finansowe.
Handel bronią:
do czołówki należeli USA, ZSRR, ZSRR. Brytania, Francja, Chiny, RFN, Włochy, Czechosłowacja, Hiszpania, Brazylia, Korea Południowa,
w handlu bronią uczestniczą państwa wieczyście neutralne i prowadzące politykę neutralności.
DODATKOWO:
WYŚCIG ZBROJEŃ:
We współczesnych stosunkach międzynarodowych zbrojenia, ich regulacja i kontrola są czołowym problemem nurtującym społeczność międzynarodową. O możliwościach państwa świadczy jego przemysł zbrojeniowy, stan infrastruktury techniczno-obronnej, zaplecze logistyczne oraz wiele różnych elementów kształtujących poziom gotowości bojowej sił lądowych, morskich, powietrznych i rakietowych. Po II wojnie światowej doszło do intensyfikacji zbrojeń. Zjawisko to występowało już w innych epokach, lecz nigdy wcześniej w takim stopniu i na taką skalę. Termin „wyścig zbrojeń” odnosi się do wzmożonej rywalizacji w dziedzinie militarnej, która polega na dążeniu państw do zwiększania ilości lub jakości materialnych środków i zasobów koniecznych do prowadzenia działań wojskowych. W wyścigu tym uczestniczy większość państw. W rezultacie wyścig ten uzyskał wymiar globalny, a następnie rozszerzony został na przestrzeń kosmiczną. Przykładem państw, które nie utrzymują sił zbrojnych jest Islandia, Kostaryka i Japonia.
Stan liczebny wybranych sił zbrojnych na świecie w 1990r. (str.466)
W latach 90-tych część tych armii została zredukowana.
W rozwoju jakościowym armii zaznaczyło się przechodzenie od tradycyjnej triady sił militarnych, tj. wojsk lądowych, morskich i powietrznych do formacji wyposażonych w broń nuklearną.
Procesowi doskonalenia broni jądrowej służą przeprowadzane z nią doświadczenia. Pierwszy w świecie wybuch bomby atomowej nastąpił 16.07.1945r. w USA na poligonie wojskowym Almagordo. Monopol USA na broń jądrową przełamał Związek Radziecki. Dalsze próby z bronią atomową przeprowadzały: Wielka Brytania, Francja, Chiny oraz Indie. Kosztowne doświadczenia kontynuowano również po zakończeniu zimnej wojny. Próby jądrowe spotykają się z nieprzychylną reakcją rządów wielu państw, w tym mocarstw atomowych oraz świtowej opinii publicznej. Po 1998r. „klub atomowy” powiększył się o Indie i Pakistan. Doświadczenia z bronią atomową negatywnie wpływają na proces rozbrojeniowy.
Wyścig zbrojeń może implikować decyzje, których celem jest doprowadzenie do wyrównania zachwianej faktycznie lub tylko w wyobrażenia ich kreatorów, równowagi w posiadanych potencjałach militarnych. Przykładem mogą być skutki wymiany dokonanej w II połowie lat 70-tych radzieckich jednogłowicowych rakiet średniego zasięgu na trójgłowicowe rakiety zainstalowane w europejskiej części ZSRR. Odpowiedzią ze stron zachodniej było dozbrojenie polegające na uzupełnieniu potencjału militarnego NATO nowymi systemami broni rakietowo-jądrowych. Dozbrojenie przyczyniło się do kolejnej rundy wyścigu zbrojeń w Europie i komplikacji w utrzymaniu równowagi sił między NATO i Organizacją Układu Warszawskiego. W dążeniu do przywrócenia równowagi sił zapewniającej równe bezpieczeństwo ZSRR ulokował na terytorium NRD i Czechosłowacji rakiety operacyjno-taktyczne o zwiększonym zasięgu. Bezpośrednim skutkiem dozbrojenia było przerwanie radziecko - amerykańskich rozmów rozbrojeniowych na temat broni jądrowej średniego zasięgu w latach 1984-1985.
Rozbudowywanie i doskonalenie potencjałów militarnych sięgnęło takiej skali, która w praktyce uniemożliwia przeprowadzenie zwycięskiej wojny. Wytworzono potencjał „wielokrotnej zagłady”, czyli ilość broni jądrowej zdolną do wielokrotnego, fizycznego zlikwidowania przeciwnika. Postanowienia umów rozbrojeniowych zawarte przez mocarstwa przyczyniły się zmniejszenia ilości ładunków nuklearnych, ale mimo to nadal składowane są w znaczne zapasy głowic i bomb atomowych. Greenpeace opublikował w RFN w sierpniu 1995r. raport wg, którego w Europie znajdowało się łącznie 520 bomb atomowych, z tego 140 do dyspozycji sił zbrojnych USA oraz Wielkiej Brytanii na terytorium Niemiec.
Czynnikiem potęgującym negatywne skutki zbrojeń atomowych są wypadki z bronią jądrową. Od 1950r. doszło w USA do 29 wypadków z bronią jądrową. Były to przede wszystkim awarie systemów zabezpieczenia, katastrofy bombowców ładunkami nuklearnymi oraz nieudane próby rakietowe. Postęp techniczny w dużej mierze przyczynia się do przyspieszenia wyścigu zbrojeń. Miara postępu w tej dziedzinie jest m.in. wielogłowicowa rakieta MIRV.
Rywalizacja w dziedzinie zbrojeń doprowadziła do zagrożenia niebezpieczeństwem poszerzania się ich zasięgu na przestrzeń kosmiczną. Podpisana w styczniu 1984r. przez prezydenta USA Ronalda Reagana dyrektywa nr 119 upoważniała do podjęcia szerokiego programu badawczego i rozwojowego systemu obrony rakietowej w kosmosie zwanej Inicjatywą Obrony Strategicznej, znanego też pod potoczną nazwą programu „ gwiezdnych wojen”.
W 1985r. utworzona dowództwo sił kosmicznych Stanów Zjednoczonych, po zakończeniu zimnej wojny USA odstąpiło od tego programu.
Broń chemiczna często nazywana jest „bronią biednych”, ponieważ biorąc pod uwagę technologię jej produkcja nie jest zbyt skomplikowana i nie wymaga dużego nakładu finansowego. Aby zbudować małe przedsiębiorstwo wytwarzające gazy bojowe potrzeba zaledwie 2-3 mln. $. Stąd zainteresowanie krajów Trzeciego Świata tym rodzajem broni. Przedsięwzięcia niektórych krajów zdają się wskazywać, że liczba państw rozwijających się, które wprowadzą broń chemiczną do swojego uzbrojenia ulegnie zwiększeniu.
Ze źródeł amerykańskich wynika, że co najmniej 10 państw posiada broń biologiczną. Zaliczają się tu chorobotwórcze mikroorganizmy oraz niebezpieczne toksyny, które należą do najbardziej śmiercionośnych substancji bojowych. Produkcja tych środków jest znacznie tańsza i łatwiejsza niż produkcja broni jądrowej a także chemicznej. Istnieje duże prawdopodobieństwo, iż niektóre państwa w pewnych sytuacjach zdecydowałyby się na użycie broni biologicznej w akcie terroru. Jednym z państw, które znalazło się na liście największych zagrożeń bioterroryzmem jest USA.
Współczesną broń konwencjonalną nowej generacji cechuje wyjątkowa precyzja działania, daleki zasięg, duża mobilność, niezależność od stanu pogody i pory dnia. Jest wyposażona w nowoczesne wyposażenie komputerowe, fotooptyczne, noktowizory, systemy kierowania, rozpoznania i łączności a także mechanizmy pozwalające jej działać bez bezpośredniego uczestnictwa człowieka. Potwierdzeniem postępu w rozwoju broni konwencjonalnych nowej generacji była wojna w Zatoce Perskiej w 1991r., kiedy to po raz pierwszy użyto na masową skalę tzw. „broni inteligentnej”. „Broń inteligentną” zastosowaną na Bliskim Wschodzie charakteryzowała duża precyzja. Wysokiej klasy sprzęt elektroniczny przyczynił się również do zwiększenia sprawności i wysokiej efektywności dowodzenia całą operacją „Pustynna Burza”.
Postęp naukowo-techniczny umożliwia prowadzenie badań i wyprodukowanie 4 rodzajów broni zmniejszonej śmiertelności:
Broń do zakłócania pracy optoelektronicznych systemów uzbrojenia np.: broń laserowa
Środki unieruchamiające broń samobieżną np.: substancje zwiększające kruchość materiałów oraz zakłócające pracę układów jezdnych pojazdów
Broń do obezwładniania systemów dowodzenia, łączności, rozpoznania i kierowania np.: wirusy komputerowe, generatory fal radiowych
Bron do niszczenia infrastruktury i obezwładniania siły żywej np.: bakterie o dużej aktywności, środki halucynogenne, środki do uszkadzania linii energetycznych
Przewiduje się, że w przyszłych wojnach używane będą przede wszystkim „wojska napadu elektronicznego” i „wojska informatyczne”. Jeszcze przed zniszczeniem infrastruktury obrony powietrznej nieprzyjaciela, unieszkodliwiony zostanie jego system i potencjał teleinformatyczny. „Bombami programowymi” są destrukcyjne programy działające po pewnym czasie od wgrania ich do komputera.
Doskonalona jest również broń nuklearna. Prace nad bronią nuklearną trzeciej generacji prowadzone są w USA i w Rosji. Ich celem jest uzyskanie broni atomowej, której użycie spowoduje skażenie radioaktywne setki razy mniejsze niż wybuch bomby starego typu, a umożliwi to szybkie zajęcie zaatakowanego terytorium przez wojsko.
Inną jeszcze miarą wyścigu zbrojeń są rosnące nakłady finansowe. W okresie międzywojennym wydatki na cele wojskowe nie przekraczały poziomu 1% światowego dochodu brutto, a w 1983r. pochłonęły już 6%. Rozwinięte gospodarczo kraje zachodu i wschodu ponosiły 74,6% światowych wydatków na zbrojenia. Na stosunkowo wysokim poziomie utrzymywały się także wydatki zbrojeniowe państw rozwijających się.
HANDEL BRONIĄ:
Zjawiskiem nierozerwalnie związanym z rozbrojeniami jest handel bronią. Największymi dostawcami broni przez cały okres powojenny byli członkowie stali Rady Bezpieczeństwa ONZ ( USA, ZSRR, Wielka Brytania, Francja, Chiny). Drugą grupę państw eksporterów broni stanowiły RFN, Włochy, Czechosłowacja, Hiszpania, Brazylia i Korea Pd. Większość dostaw amerykańskich skierowana była do Europy Zachodniej potem do państw Bliskiego i Dalekiego Wschodu, Afryki, Azji Pd., Oceanii oraz Ameryki Pn. i Pd. Rosyjskie dostawy kierowane były do organizacji Układu Warszawskiego, Warszawskiego także państw Trzeciego Świata. Oprócz ZSRR i USA także Francja, Wielka Brytania i ChRL eksportowały znaczne ilość broni i sprzętu wojskowego. Na rynki światowe ze swoim uzbrojeniem wkraczały także państwa należące do niedawna do grupy importerów np.: Brazylia, Chile, Argentyna. W handlu bronią uczestniczą także państwa prowadzące politykę neutralności np.: Szwajcaria, Szwecja. Zgodnie z ustawodawstwem tych państw handel bronią jest zakazany z wyjątkiem sprzętu obronnego i pod warunkiem, że państwo-klient nie uczestniczy w konflikcie zbrojnym.
Z raportu Kalifornijskiego Instytutu Badań Międzynarodowych w Monteney oraz Sztokholmskiego Międzynarodowego Instytutu badań nad pokojem wynika, że w połowie lat 90-tych ok. 50% importu broni przypadało na Europę, na Bliskim Wschodzie sprzedawano 26%. Czołową pozycję w eksporcie broni utrzymywały Stany Zjednoczone.
W latach 90-tych kontynuowano w niektórych regionach świata intensywne zbrojenia konwencjonalne i strategiczne. Dotyczy to przede wszystkim regionu azjatycko-afrykańskiego. Powstała tam grupa państw, która rozbudowała i zmodernizowała swoje armie. Są to Iran, Syria, Kuwejt, Arabia Saudyjska, Sudan. Przez co wzrosło potencjalne zagrożenie dla Europy.
Do państw posiadających i wytwarzających broń rakietową należą Libia, Egipt, Irak, Iran, Pakistan. W związku z takim rozwojem sytuacji niektórzy stratedzy zachodni uważają, że należy utworzyć europejskie struktury obrony przeciw rakietowej. Pod koniec lat 90-tych nasiliło się zagrożenie bezpieczeństwa międzynarodowego spowodowane wprowadzeniem broni rakietowej do uzbrojenia niektórych państw prowadzących politykę konfrontacji są one określane jako „państwa łotrowskie”. Należą do nich Iran, Korea Pn., Japonia.
Podobnie jak w przeszłości również obecnie broń jest dostarczana do rejonów, w których trwają nasilone konflikty zbrojne i wojny domowe. Przykładem takim są naruszające embargo ONZ dostawy wielkich ilości broni irańskiej do Bośni i Hercegowiny. Międzynarodowy handel bronią nadal przynosi pokaźne zyski producentom i pośrednikom. W 1995r. najwięksi eksporterzy broni uzgodnili zasady działania nowego systemu kontroli handlu bronią nazwanego Nowym Forum, wg którego do niektórych państw nie powinna być sprzedawana broń i nowoczesne technologie. Są to np.: Irak, Iran, Korea Pn. i Libia.
ROZPRZESTRZENIANIE SIĘ BRONI JĄDROWEJ:
Narastające niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania się broni jądrowej jest kolejnym ważnym aspektem zbrojeń. Biorąc pod uwagę możliwości techniczne i technologiczne oraz realizacje programów wykorzystywania energii jądrowej można stworzyć listę państw, które mogły wejść w posiadanie broni jądrowej lub nieoficjalnie nią dysponują. Są to np.: Argentyna, Brazylia, Irak, Korea Pn. i Pd., Tajwan, Japonia.
Na Dalekim Wschodzie pod presją USA w 1991r. z produkcji własnej broni atomowej zrezygnowała Korea Pd. Po 15-stu latach pracy nad programem jądrowym również RPA podjęła decyzję o wycofaniu się z tego projektu.
Japonia natomiast realizuje program rozwoju energetyki jądrowej, ale nie dysponuje bronią atomową ani środkami jej przenoszenia. Wzmożone tempo prac nad programami atomowymi grozi poważnymi konsekwencjami polityczno-militarnymi, zwłaszcza w 3 regionach świata.
Wyjątkowo złożona jest sytuacja na Bliskim Wschodzie, gdzie nakładają się na siebie skutki realizacji programów atomowych Izraela, Iranu i krajów arabskich. Może to spowodować upadek rządów w części państw tego regionu i doprowadzić do poważnej destabilizacji. Izrael zaniepokojony działaniami Iranu zagroził, że w przypadku rozpoczęcia przez to państwo produkcji broni jądrowej zbombarduje instalacje irańskie, podobnie jak to zrobił na początku lat 80-tych z ośrodkiem atomowym w Iraku.
W sąsiednim regionie Azji dostrzegane są skutki tej reakcji łańcuchowej. Udana próba nuklearna Chińczyków z 1964r. wpłynęła znacznie na wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa narodowego Indii. Indyjska próba atomowa w latach 70-tych miała uzmysłowić Chinom technologiczno-militarne możliwości Indii i przyczynić się do traktowania ich jako równorzędnego partnera.
Atomowe testy w Azji zwiększyły obawy przed pojawieniem się kolejnych pretendentów do członkostwa w klubie atomowym.
Trzecim regionem, w którym wzrosło zagrożenie powodowane zbrojeniami jest Daleki Wschód. Chiny od ponad 30 lat mają broń jądrową. Dążenia do jej uzyskania wykazują oba państwa koreańskie. W tej sytuacji Japonia może zdecydować się na produkcję bomby atomowej, która stałaby się instrumentem polityki odstraszania. W 1992r. Japonia zakupiła we Francji 1,3 tony wzbogaconego plutonu, który to materiał po obróbce nadaje się do produkcji broni jądrowej.
Państwa takie jak Rosja, Chiny i Korea Pn. maja wpływ na osłabienie poczucia bezpieczeństwa Japonii. Jednak w tej sytuacji przekroczenie ”progu rakietowego” przez Japonię nie stanowi żadnego problemu technologicznego.
Wzmożona aktywność zbrojeniowa niektórych państw Bliskiego Wschodu, Azji Pd. oraz Dalekiego Wschodu, potęguje zagrożenie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Małe, niezamożne, lecz dobrze zorganizowane państwa o reżimach totalitarnych lub autorytarnych mogą stać się przyczyną konfliktów regionalnych i doprowadzić do naruszenia równowagi sil w skali globalnej. Nie przeszkadzają temu umowy międzynarodowe i stosowane środki ϑdyplomatyczne dotyczące rozbrojenia
ROZBROJENIE (XXVI)
Regulacja zbrojeń:
procesowi zbrojeń towarzyszy kontrola zbrojeń,
koncepcja regulacji zbrojeń opiera się na założeniu iż istniejąca równowaga wojskowa jest najważniejszym czynnikiem bezpieczeństwa m-wego,
stosowane środki:
współpraca m-wa w sprawie pokojowego wykorzystania energii atomowej,
rozrzedzenie zbrojeń - disengagement,
strefy bezatomowe i pokoju,
strefy zdemilitaryzowane i zneutralizowane,
zakaz rozprzestrzeniania broni jądrowej,
zakaz przeprowadzania prób jądrowych,
środki budowy zaufania,
rok 1946 - komisja energii atomowej,
plan Barucha:
przymusowa kontrola przedsiębiorstw atomowych,
prawo kontroli, inspekcji i udzielania zezwoleń na działalność atomową,
obowiązek popierania zastosowania energii atomowej,
plan Gomułki - zamrożenie zbrojeń atomowyh i terytorialnych,
plan Undena - utworzenie asocjacji państw nieatomowych deklarujących gotowość przystąpienia do porozumienia w sprawie zawieszenia prób z bronią jądrową,
plan Mubaraka - uznanie Bliskiego Wschodu za strefę wolną od broni ABC,
rok 1961 ZO ONZ - rezolucja ustanawiająca Afrykę strefą bezatomową,
układ z Rarotonga 1985 - strefa bezatomowa w regionie Pacyfiku,
tworzono strefy zneutralizowane - mogą być utrzymywane siły zbrojne, urządzenia wojskowe i prowadzone zbrojenia, zakaz natomiast działań wojennych,
zakaz rozprzestrzeniania broni jądrowej,
ukształtowała się koncepcja budowy środków zaufania w dziedzinie wojskowej - środki budowy zaufania, bezpieczeństwa :
porozumienia w sprawie zapobiegania użycia broni jądrowej,
porozumienie o zapobieganiu przypadkowego wybuchu wojny jądrowej,
porozumienie o utworzeniu środków redukcji niebezpieczeństwa wybuchu wojny nuklearnej.
I etap rokowań rozbrojeniowych:
2 okresy: 1946-85; 1986 - po dziś dzień,
rezultatem są porozumienia, których celem jest ograniczenie wyścigu zbrojeń, ustalenie reguł i form kontroli m-wej nad realizacją postanowień,
umowy, których celem jest eliminowanie określonych rodzajów broni, prowadzenie badań,
rozbrojenie to zasadniczy środek umacniania m-wego pokoju i bezpieczeństwa; oznacza likwidację sił zbrojnych i zbrojeń państw na podstawie umowy m-wej,
po II wojnie światowej rokowania rozbrojenia przebiegały w 2 nurtach
związany z forum ONZ,
związany z organami powołanymi w wyniku porozumień miedzy wielkimi mocarstwami współpracującymi z ONZ<
plan rozbrojeniowy ONZ uwzględniał;
powszechność,
całkowitość,
równoważność,
ścisłą kontrolę m-wą,
powiązanie procesu zbrojenia z umacnianiem bezpieczeństwa m-wego,
w 1953 ZO ONZ uchwaliło rezolucję określającą etapy rozbrojenia: regulacja; ograniczenie; równoważna redukcja sił zbrojnych i zbrojeń,
układ o nieproliferacji broni jądrowej,
układ o zakazie prób z bronią jądrową w powietrzu, przestrzeni kosmicznej i pod wodą,
konwencja o zakazie badań, produkcji i magazynowania broni bakteriologicznej i toksyn oraz ich niszczeniu,
w 1972 roku porozumienie SALT I (strategic mars limitation talks) - układ bezterminowy o ograniczaniu systemów obrony przeciwrakietowej, nie obejmował lotnictwa strategicznego,
strategicznego 1973 USA i ZSRR dokument o podstawowych zasadach zachowań w sprawie ograniczeń strategicznych zbrojeń ofensywnych,
protokoły o ograniczaniu systemów obrony przeciwrakietowej,
w 1975 porozumienie SALT II, przyjęty w Wiedniu w 1979 roku, układ między USA a ZSRR o ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych,
oświadczenie o zasadach i głównych kierunkach dalszych rokowań.
II etap rokowań zbrojeniowych:
1986 radziecka propozycja likwidacji broni jądrowej - etapy:
etap I: ZSRR i USA zaprzestają prowadzenia doświadczalnych wybuchów nuklearnych, rezygnacja z broni kosmicznej,
etap II: zamrożenia taktycznych środków nuklearnych,
etap III: likwidacja pozostałości broni jądrowej,
w 1986 w Rejkjaviku, Reagan i Gorbaczow:
redukcja strategicznych broni ofensywnych,
likwidacja rakiet średniego zasięgu,
w 1987 plan Jaruzelskiego - redukcja całej Europy, wszystkich elementów sił zbrojnych i zbrojeń konwencjonalnych,
wprowadzono pułapy terytorialne,
w 1996 traktat o zakończeniu prób z bronią jądrowej,,
regionalna kontrola zbrojeń.
Specjalne sesje rozbrojeniowe ONZ:
zasady rozbrojenia to: powszechność, całkowitość, równoważność, ścisłą kontrolę m-wa,
w 1978 program przerwania ilościowego i jakościowego wzrostu zbrojeń:
przerwanie produkcji broni ABC,
przerwanie opracowywania nowych rodzajów broni konwencjonalnej,
rezygnacja z rozbudowy ił zbrojnych.
SALT I - pierwszy z układów o ograniczeniu zbrojeń strategicznych (ang. Strategic Arms Limitation Talks) podpisany 26 maja 1972 roku między USA a ZSRR roku podczas wizyty prezydenta USA Richarda Nixona w Moskwie. Podpisanie dokumentu poprzedziły dwustronne rokowania w latach 1969 - 1972.
Układ ten stanowił element dialogu amerykańsko-radzieckiego podczas zimnej wojny. Dotyczył redukcji systemów obrony przeciwrakietowej - ograniczono liczbę wyrzutni rakietowych do stu a do sześciu liczbę stacji radiolokacyjnych. Układ wszedł w życie 3 października 1972 r. SALT I był przełomem w stosunkach USA - ZSRR. W rzeczywistości układ ten stał się porażką USA, ponieważ naruszył równowagę strategiczną na korzyść ZSRR. Późniejszy marszałek Nikołaj Ogarkow przekonał Amerykanów, że nowy radziecki pocisk UR-100 (SS-11) nie jest bronią defensywną i jako taki nie podlega reżimowi tego traktatu (co mijało się z prawdą).
SALT II (Strategic Armaments Limitation Talks) - druga runda rokowań ws. ograniczenia zbrojeń strategicznych między USA a ZSRR, zakończona podpisaniem traktatu ustalającego limity ilościowe i jakościowe systemów broni strategicznej.
Porozumienie osiągnięto w Wiedniu 18 czerwca 1979. Zostało podpisane przez przywódcę ZSRR, Leonida Breżniewa i prezydenta USA Jimmy'ego Cartera. Pół roku po podpisaniu układu ZSRR dokonał inwazji na Afganistan, co skłoniło Senat USA do zablokowania ratyfikacji układu, jednak postanowienia SALT II były respektowane przez obydwie strony.
SPECJALNE SESJE ROZBROJENIOWE ONZ
Karta Narodów Zjednoczonych nie określiła metod i sposobów przyszłego rozbrojenia, wysunęła jedynie postulat ograniczenia zbrojeń jako warunku pokojowego rozwoju i współpracy międzynarodowych.. ONZ stała się forum dyskusji i negocjacji międzynarodowych. Pierwsza sesja odbyła się 23 maja - 30 czerwca 1978 r. w Nowym Jorku. Podczas debaty oceniono sytuację międzynarodową w kontekście rozbrojenia. Powyższy program oraz zakaz stosowania broni neutronowej traktowano bardzo poważnie w sprawie ograniczenia strategicznych zbrojeń i całkowitego zakazu z bronią jądrową. Był to impuls dotyczący również zakazu używania broni chemicznej i radiologicznej, ograniczenia sił zbrojnych i zbrojen w Europie Środkowej.
W realizacji uchwał Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 9 grudnia 1981r. wezwano społeczność międzynarodową do współpracy na rzecz rozbrojenia. Wyrażano jednak duże zaniepokojenie ciągłym wyścigiem zbrojeń nuklearnych.
Niepowodzenia sesji specjalnych Zgromadzenia Ogólnego ONZ poświęconych rozbrojeniu nie przekreślają znaczenia tej organizacji która odgrywa ważną rolę w systemie instytucji i organów prowadzących rokowania rozbrojeniowe. ONZ jest najszerszym forum powszechnej dyskusji nad problemami rozbrojenia.
ŚRODKI BUDOWY ZAUFANIA I BEZPIECZEŃSTWA JAKO CZYNNIK UMACNIANIA POKOJU MIĘDZYNARODOWEGO (XXVII)
środki budowy bezpieczeństwa są częścią składową środków zmniejszających ryzyko napaści oraz procesu kontroli zbrojeń, służą właściwej interpretacji poczynań innych państw oraz eliminują poczucie zagrożenia zrodzonego z nieuzasadnionej podejrzliwości,
stosuje się je w celu eliminowania zagrożeń, obniżaniu poziomu rywalizacji wojskowej, likwidacji źródeł napięć i konfliktów,
idea tworzenia środków budowy zaufania pojawiła się w latach 50.
Porozumienia amerykańsko-radzieckie:
rok 1968 w helsinkach rozmowy USA z ZSRR w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych,
porozumienie w sprawie środków zmierzających do zmniejszenia niebezpieczeństw wybuchu wojny nuklearnej, Waszyngton 1971, zobowiązania:
realizacja i udoskonalanie środków organizacyjnych i technicznych zapobiegających przypadkowe użycie broni nuklearnej,
natychmiastowe informowanie w przypadku jakiegokolwiek incydentu z bronią nuklearną, stwarzającego niebezpieczeństwo,
informowanie w przypadku wykrycia ataku rakietowego,
informowanie o planowaniu wystrzelenia rakiet w kierunku drugiego państwa,
prowadzenie konsultacji dla rozpatrzenia problemów związanych z realizacją zawartego porozumienia,
w Moskwie w 1972 podpisano Porozumienie o zapobieganiu incydentom na morzach otwartych i w przestrzeni nad nimi, oraz umowa w ograniczeniu zbrojeń strategicznych SALT I
w Waszyngtonie w 1973 podpisano Porozumienie o zapobieżeniu wojnie nuklearnej.
Środki budowy zaufania w Europie - Pierwsza generacja:
w Akcie Końcowym KBWE z 1975 roku jest dokument w sprawie środków budowy zaufania, wyeksponowano intencje:
usunięcie przyczyn napięcia i przyczynienie się do umocnienia pokoju i bezpieczeństwa na świecie,
umocnienie wzajemnego zaufania i zwiększenie stabilności i bezpieczeństwa w Europie,
powstrzymanie się od groźby użycia siły,
przyczynianie się do zmniejszenia niebezpieczeństwa konfliktu zbrojnego,
w AK KBWE wyróżniono 5 środków udowy zaufania CBM Confidence Building Measures:
uprzednie powiadamianie o wielkich manewrach wojskowych,
uprzednie powiadamianie o innych manewrach wojskowych,
wymiana obserwatorów, personelu wojskowego,
uprzednie powiadamianie o wielkich ruchach wojsk,
inne środki budowy zaufania,
środki pierwszej generacji nie likwidowały możliwości wybuchu wojny, ale prowadziły do materializacji odprężenia.
Druga generacja środków budowy zaufania i bezpieczeństwa:
konferencja sztokholmska:
pierwszy etap - 17.01.-19.09.1984 6 środków budowy zaufania wg państw NATO:
wymiana informacji wojskowej,
wymiana planów działalności wojskowej, podlegająca uprzedniej notyfikacji,
notyfikacja działalności wojskowej na 45 dni przed jej rozpoczęciem,
obserwacja określonej działalności wojskowej,
przestrzeganie i weryfikacja podjętych zobowiązań z wykorzystaniem narodowych środków technicznych i inspekcji,
rozszerzenie środków porozumiewania się,
środki budowy zaufania wg państw OUW:
uprzednia notyfikacja manewrów wojskowych, ruchów wojsk,
zakaz przeprowadzania wielonarodowych manewrów,
utworzenie strefy bezpieczeństwa wolnej od manewrów,
ustanowienie strefy wolnej od broni jądrowej,
system wzajemnej informacji,
tworzenie stref bezatomowych,
zamrożenie wydatków wojskowych,
dokument sztokholmski - środki budowy zaufania:
uprzednie powiadamianie o pewnych rodzajach działalności wojskowej: ćwiczenia wojsk lądowych, desant morski i spadochronowy,
obserwacja działalności wojskowej - zapraszanie obserwatorów,
roczne kalendarze - wymiana rocznych kalendarzy obejmujący roczne zamierzenia działalności wojskowej
postanowienia ograniczające - informowanie o planowanej działalności wojsk,
przestrzeganie i weryfikacja - prawa i obowiązki stron przy przeprowadzaniu inspekcji na terytorium każdego państwa,
weszły one w życie w roku 1987.
Problem środków budowy zaufania i bezpieczeństwa w latach 90:
w 1992 państwa NATO i OUW podpisały w Paryżu Traktat o siłach konwencjonalnych w Europie, - nastąpiło obniżenie poziomu sił zbrojnych,
nowa generacja środków budowy zaufania i bezpieczeństwa z 1994 z Wiednia obejmuje:
coroczna wymiana informacji wojskowych,
środki ograniczania ryzyka, system konsultacji i współpracy,
rozwój kontaktów wojskowych,
powiadamianie o określonych rodzajach działalności wojskowej,
obserwacja określonych rodzajów działalności wojskowej,
obowiązek wymiany rocznych planów działalności wojskowej,
środki weryfikacyjne,
system bezpośredniej łączności miedzy stolicami państw,
zwoływanie dorocznych spotkań,
dokument „Globalna wymiana informacji” z 1995 roku; informacje o:
strukturze dowodzenia i stanie osobowym,
o stanie posiadania głównych systemów uzbrojenia i sprzętu,
szczeblach organizacyjnych,
danych technicznych i dokumentacji fotograficznej,
systemie uzbrojenia,
dokument stambulski z 1999 roku - środki budowy zaufania zgodne z procesem OBWE:
wymiana informacji na temat polityki obronnej, doktryn i strategii regionalnej,
rozwój postanowień w sprawie ograniczania ryzyka,
wspólne manewry,
intensyfikacja kontaktów wojskowych,
zmniejszenie progów redukcji działalności wojskowej w pobliżu granic,
traktat o otwartych przestworzach z 1992 Helsinki.
SPORY I KONFLIKTY MIĘDZYNARODOWE (XXVIII)
Systematyka sporów i konfliktów:
spór - wyraz sprzeczności interesów między państwami,
rozróżnia się spory polityczne (interesy polityczne, racja stanu, żywotne interesy narodowe) i prawne (jego ocena opiera się na określonej normie prawa międzynarodowego),
są spory kwalifikowane zagrażające pokojowi oraz zwykłe,
status STSM (1920 rok) do sporów prawnych zaliczał:
spory wynikające z wykładni umowy,
każdą kwestię prawa m-wego,
ustalenie faktu stanowiącego pogwałcenie prawa m-wego,
rodzaj i zakres odszkodowania należnego za zerwanie zobowiązań m-wych,
podstawą sporu jest sprzeczność interesów; to taki stan, który dowodzi braku możliwości pogodzenia interesów obu stron,
spór m-wy ma miejsce, gdy minimum 2 państwa wysuwają wzajemne roszczenia,
istnieje też sytuacja, oznaczająca napięcie w stosunkach m-wych i taki stan rzeczy, który może doprowadzić do sporu,
konflikt - poprzedza go narastająca sprzeczność interesów i antagonizm; dochodzi do niego, gdy podejmowane są działania polityczne ekonomiczne i militarne w celu narzucenia drugiej stronie swoich racji,
wyróżnia się konflikty werbalne i akcje konfliktowe, które mogą przekształcić się w konflikt zbrojny,
wyróżnia się również konflikty obronne, antykolonialne, narodowowyzwoleńcze - legalne; konflikty na lądzie, morzu, w powietrzu z użyciem broni ABC,
akcje konfliktowe - zerwanie stosunków.
Źródła i przyczyny sporów oraz konfliktów międzynarodowych:
podział państw na gospodarczo rozwinięte (bogata, biała Północ) i zacofane (biedne, kolorowe Południe),
wzrost sporów warunkuje rosnąca liczba państw suwerennych powstałych w wyniku dekolonizacji,
partykularne interesy państw, związków ekonomicznych, ugrupowań politycznych i militarnych,
wynikają z różnej interpretacji umów m-wych, ze współpracy m-wej (współzawodnictwo, rywalizacja)
przedmiotem sporu bywają terytoria, granice państw na lądzie lub morzu, w byłych koloniach,
negatywne stereotypy etniczne, wierzenia religijne, narodowe,
ambicje przywódców państwa, interesy państwa, sprzeczności wewnątrz systemowe.
Spory i konflikty w praktyce międzynarodowej:
spory dotyczą głównie terytoriów, w tym rudymentów systemu kolonialnego,
w1944 spór graniczny między Rosją a Estonią; spór między Grecją a Turcją (skalny kryzys w 1996),
spór grecko-turecki o Cypr,
lata 90 - spór grecko-albański,
spór duńsko-fiński o most nad cieśniną Wielki Bełt,
spór duńsko-norweski o wulkaniczną wyspę na wschód od Grenlandii,
w Azji istniał spór o Kaszmir i był przyczyną wojen między Indiami a Pakistanem,
spór rosyjsko-japoński o Wyspy Kurylskie,
spór miedzy USA a Kanadą w sprawie statusu północno-zachodniego przejścia,
spór o Gibraltar - Wielka Brytania vs. Hiszpania, od XVIII wieku.
Pokojowe regulowanie sporów m-wych:
art. 33 KNZ zawiera katalog sposobów regulowania sporów:
bezpośrednie rokowanie dyplomatyczne - jednostronne lub wielostronne ustępstwa i przyjęcie formuły kompromisowej; prowadzone przez upełnomocnionych przedstawicieli państw, również w ramach wymiany not dyplomatycznych,
korzystanie z dobrych usług - trzecia strona udziela pomocy do zetknięcia się obu stron, (państwo, organizacja m-wa, osobistość polityczna),
mediacja (pośrednictwo) - aktywny udział strony trzeciej, która przekłada konkretne, lecz niezobowiązujące propozycje załatwienia sporu; trzecia strona może być jako honest broker - osoba bezstronna, przez którą obie strony przekazują sobie poglądy i propozycje,
powołanie międzynarodowej komisji badań ustalającej stan faktyczny sporu, rozstrzygnięcia sądowe,
koncyliacja - postępowanie pojednawcze, w którego ramach przygotowany zostanie projekt porozumienia kończącego spór,
rozjemstwo - państwo arbitrażowe.
Rola sądownictwa m-wego w regulowaniu sporów:
głównym organem sądowniczym ONZ jest Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS):
rozpatruje spory wnoszone przez państwa oraz spory wynikające z KNZ,
jego jurysdykcja jest obligatoryjna, gdy sygnatariusze dobrowolnie uznają jego kompetencje,
orzeczenia mają charakter ostateczny i nie podlegają zaskarżeniu,
wiąże strony tylko w odniesieniu do wyroku konkretnego, rozstrzygniętego sporu,
nie rozstrzyga spraw politycznych!!!,
spory natury prawnej dotyczące wykładni traktatu, kwestie prawa m-wego, kwestie finansowe za naruszenie zobowiązań.
Sekretarz Generalny:
może zwrócić uwagę Rady Bezpieczeństwa na każdy spór,
może pomagać jako `honest broker' - prowadzi rozmowy z dwiema stronami, obiektywna,
misja mediacyjna.
2 rodzaje spraw wykluczone z ONZ:
ingerencja w sprawy należące do wewnętrznego obowiązku rozstrzygania przez państwo,
spory w państwach nieprzyjacielskich z okresu II wojny światowej.
Zapobieganie konfliktom m-wym:
środki formalne:
zakaz wojen, agresji, np. pakt Brianda-Kelloga o wyrzeczeniu się wojny, zakaz propagandy wojennej,
prawo do samoobrony ograniczone podmiotowo i czasowo,
wojna prewencyjna jest zakazana,
rada bezpieczeństwa decyduje o sankcjach wobec agresora (sankcje niewojskowe i wojskowe) oraz stoi na straży utrzymania pokoju,
środki materialne:
konieczność rozbrojenia,
I faza - 1987 - likwidacja broni jądrowej,
Rok 2002 traktat o redukcji strategicznej broni ofensywnej.
NOWY ŁAD MIĘDZYNARODOWY (XXIX)
Uwarunkowania ładu m-wego:
przedsięwzięciom politycznym towarzyszą koncepcje, postulaty i projekty wiecznego pokoju oraz rozwiązań prawno-organizacyjnych systemu współpracy m-wej,
porządek m-wy oparty jest na prawie m-wym oraz systemie m-wym,
ład polityczny - oznacza równowagę pewnych relacji w skali globalnej oraz zbilansowanie się i zbieżność stanowisk państw,
nowy ład ustanowiono:
1648 - pokój westfalski,
1845 - kongres wiedeński,
po I wojnie zasady nowego ładu sankcjonującego status quo - ustanowiono nową strukturę Europy i stworzono system bezpieczeństwa zbiorowego,
po II wojnie ustanowiono nowy porządek m-wy na 2 płaszczyznach:
formalnoprawna w ramach ONZ, system bezpieczeństwa zbiorowego,
polityczna w ramach systemu jałtańsko-poczdamskiego, względna równowaga sił dwóch potęg m-wych i podziale sfer wpływów,
cechą powojennego ładu była koncentracja siły politycznej i militarnej wokół dwóch ośrodków, które uzyskały status przywódczy - USA, ZSRR, ich wielopłaszczyznowa rywalizacja doprowadziła do zimnej wojny,
zimna wojna była treścią stosunków m-wych i zakończyła się wraz z załamaniem się systemu dwubiegunowego, był to koniec porządku jałtańsko-poczdamskiego.
Scenariusze nowego ładu m-wego:
nowy ład traktowany jest jako wizja zbliżonego do modelowego ideału stanu stosunków m-wych; jego ramy obejmują naturalną sprzeczność interesów, rywalizację, antagonizmy oraz wszechstronną współpracę,
budowa ładu m-wego jest wielofazowym procesem rozłożonym w czasie,
koncepcje budowy nowego ładu m-wego:
Nowa Pentarchia - zakłada, że najbardziej doskonały system to taki, nad którego stabilnością czuwa 5 ośrodków siły. Są one zdolne utrzymać równowagę polityczną i militarną, chodziło o USA, Japonię, Chiny, UE i Rosję,
PAX Consortis - wersja policentryczna; zakłada, że po upadku ZSRR osłabieniu ulegnie znaczenie zachodniego bieguna, co ma związek z rezygnacją USA z dominującej pozycji w świecie,
PAX Nipponica - nowy ład z dominacją Japonii,
Bigemonia - system oparty na dominacji USA (potęga militarna, polityczna i ekonomiczna) i Japonii (potęga gospodarcza).
Rola USA w budowie nowego ładu m-wego:
wizja unipolarna - koniec lat 80,
nowy ład powstanie na fundamencie potęgi i przywództwa USA,
po upadku ZSRR, tylko USA zostały potęgą, chciały przyczynić się do rozwoju PAX Universalis zakładając wszechstronną współpracę i odpowiedzialność,
USA pełnią rolę lidera w świecie, kontrolującego kierunki jego rozwoju.
Rola ONZ w budowie nowego ładu m-wego:
prowadzenie operacji pokojowych i stosowanie środków bezpieczeństwa zbiorowego, np. operacja w zatoce perskiej,
propozycja utworzenia `siły szybkiego reagowania ONZ' w 1992 roku; utworzono specjalny sztab wojskowy,
strefy odpowiedzialności ONZ:
utrzymanie systemów wczesnego ostrzegania przed potencjalnymi konfliktami i prowadzenie dyplomacji prewencyjnej,
działalność pokojowa, utrzymanie pokoju i rozwiązywanie sporów,
rozbrojenie, kontrola i redukcja zbrojeń,
popieranie systemu zbiorowego bezpieczeństwa,
mobilizacja środków i opracowanie strategii w celu przezwyciężenia masowego ubóstwa i skrajności,
przywództwo w ochronie środowiska,
rozwój i przestrzeganie prawa m-wego,
promowanie przestrzegania praw człowieka.
ARCHITEKTURA BEZPIECZEŃSTWA EUROPEJSKIEGO (XXX)
Uwarunkowania budowy nowego ładu europejskiego:
początek procesu budowy nowego ładu związany jest organicznie z poprzednią fazą stosunków m-wych,
obecny porządek tworzy wieloelementowa struktura skłądająca się z licznych powiązanych ze sobą lub zależnych od siebie w różnym stopniu części składowych w postaci państw, organizacji m-wych, instytucjonalnych form współpracy,
kształtują się zręby systemu, którego jedynym środkiem pozostaja uSA, wspierane przez sojuszników,
zadaniem sojuszników jest stabilizowanie sytuacji w poszczególnych regionach i wspieranie USA w działaniach na rzecz uregulowania problemów,
Fukuyama - wizja utworzenia ligi narodów.
Składniki architektury bezpieczeństwa europejskiego:
architekturę bezpieczeństwa europejskiego tworzą organizacje i porozumienia:
OBWE - organizacja bezpieczeństwa i współpracy w Europie,
CE - rada europy,
NATO - organizacja traktatu północnoatlantyckiego,
UE - unia europejska,
WEU - unia zachodnioeuropejska,
NACC - północnoatlantycka rada współpracy,
EAPC - rada partnerstwa euroatlantyckiego,
NC - rada nordycka,
NCM - nordycka rada ministrów,
formy współdziałania w ramach nowego regionalizmu:
grupa wyszehradzka,
inicjatywa środkowoeuropejska ISE,
strefa wolnego handlu w europie środkowej CEFTA,
rada bałtycka BC,
rada państw morza bałtyckiego CBSS,
współpraca ekonomiczna państw morza czarnego BSEC,
euroarktyczna rada morza barentsa BEAC,
rada arktyczna AC,
stowarzyszenie śródziemnomorskie,
wspólnota niepodległych państw CIS,
ład europejski obejmuje 3 koncentryczne kręgi: transatlantycki, zachodnioeuropejski, półkuli północnej,
amerykańska strategia zakłada wielostronne aktywne działania:
adaptacja NATO do nowych warunków,
włączenie Rosji i innych państw europy środkowo-wschodniej do europejskiej struktury,
wzmocnienie OBWE,
zwiększenie i umocnienie amerykańsko-europejskich związków ekonomiczno-politycznych oraz globalnego partnerstwa.
Rola NATO:
łączy Europę i USA,
rozwija nową formułę więzi transatlantyckich i dokonuje zmian w strategii i doktrynie militarnej,
dokonano zmian politycznych i organizacyjnych po 1991 roku:
obniżono wydatki na obronę,
zmniejszono liczebność sił zbrojnych,
zorganizowano siły szybkiego reagowania,
jest sojuszem defensywnym, zachowuje zdolność do wypełniania podstawowych funkcji w zakresie wspólnej obrony oraz zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa w strefie euroatlantyckiej,
jest organizacją tworzącą system samoobrony zbiorowej,
jest organizacją regionalną,
podstawowym celem sojuszu jest utrzymywanie odpowiedniego potencjału militarnego oraz wyraźna gotowość do zbiorowego działania we wspólnej obronie,
konieczna jest gotowość do szybkiej reakcji w przypadku szybko rozwijających się kryzysów spowodowanych trudnościami gospodarczymi, społecznymi i politycznymi oraz rywalizacją i sporami terytorialnymi.
Tworzenie nowych struktur militarnych:
powołano połączone wielonarodowe siły do zadań specjalnych CJTF - prowadzenie operacji innych niż przewidywał art.4,
o kompatybilności sił zbrojnych NATO decyduje ich struktura, która tworzą 2 komponenty:
główne siły obronne państw członkowskich przeznaczone do operacji wojennych,
siły pokojowego reagowania,
siły reagowania, reaction forces, dzielą się na :
siły natychmiastowego reagowania IRF,
siły szybkiego reagowania RRF,
jednostki wojskowe Eurofor i Euromarfor podlegają UZE.
Rozszerzenie NATO:
decyzje o rozszerzeniu NATO podjęto w dążeniu do utrzymania równowagi, bezpieczeństwa i stabilności całego obszaru euroatlantyckiego,
w 1994 ogłoszono program Partnerstwo dla Pokoju,
wymogi dla państw członkowskich NATO:
trwały system demokratyczny,
gotowość do zaakceptowania zasady wspólnej obrony,
gotowość do uczestniczenia w zintegrowanej strukturze NATO,
przyjęcie zasad planowania obronnego NATO,
gotowość do uznania zasad polityki sojuszu i założeń jego strategii.
NACC/EAPC:
północnoatlantycka rada współpracy powstała w Rzymie w 1991 roku,
zadaniem było przyczynianie się do umocnienia bezpieczeństwa europejskiego przez działania na rzecz stabilności w europie środkowo-wschodniej,
koordynowała dwustronną współpracę wojskową między NATO i państwami realizującymi ten program PDP,
dokonano podziału broni konwencjonalnej należącej do sił zbrojnych ZSRR miedzy państwa postradzieckie,
4 działy współpracy:
krótkoterminowy plan konsultacji,
długoterminowy program oraz obszary konsultacji i współpracy,
przygotowania do klęsk żywiołowych i planowania obrony cywilnej w sytuacjach wyjątkowych,
obszary współpracy na polu militarnym oraz związanym z obroną w ramach programu PdP.
Program Partnerstwa dla Pokoju:
ma na celu:
udzielanie jego uczestnikom pomocy w rozwijaniu demokratycznej kontroli rządu nad siłami zbrojnymi,
wzmocnienie ram współpracy wojskowej,
rozwijanie cech kooperatywnych,
podstawowym celem programu uczyniono rozbudowanie zdolności i możliwości uczestniczenia w misjach pokojowych w ramach wspólnego planowania, szkolenia i prowadzenia ćwiczeń,
przystąpiło 27 państw i każde z nich ma określone zadania:
ułatwienie przejrzystości procesów narodowego planowania i budżetowania obronnego,
zagwarantowanie demokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi,
utrzymanie zdolności i gotowości do wnoszenia wkładu w operacje prowadzone pod auspicjami ONZ,
rozwijanie współpracy i kontaktów wojskowych z NATO.
Stosunki z Rosją i innymi państwami postradzieckimi:
w 1997 podpisano Akt podstawowy o stosunkach dwustronnych, współpracy i bezpieczeństwa miedzy NATO a Rosją,
celem obu stron jest przezwyciężenie pozostałości wcześniejszej konfrontacji i współzawodnictwa oraz umocnienie wzajemnego zaufania i współpracy,
podpisano `Kartę o szczególnym partnerstwie między NATO a Ukrainą”,
w 1998 podpisano kartę miedzy USA a Republiką Estonii, Łotwy i Litwy pełna integracja republik nadbałtyckich i instytucjami europejskimi i transatlantyckimi.
Wspólna Polityka Zagraniczna i bezpieczeństwa UE:
jest II filarem UE ustalonym w traktacie z Maastricht z 1992 roku,
obejmuje kwestie związane z bezpieczeństwem Unii,
współpraca, ustalenie nowych stanowisk i działań,
utrzymanie pokoju,
ochrona praw człowieka,
wspieranie demokracji,
pomoc krajom trzecim,
UZE jako organ bezpieczeństwa,
rozbrojenie,
ekonomiczne aspekty zbrojeń,
stworzenie długookresowego systemu bezpieczeństwa
Rola OBWE w architekturze bezpieczeństwa europejskiego:
rola OBWE mogłaby polegać na mandatowaniu i politycznym nadzorowaniu akcji pokojowych z udziałem NATO i UZE,
wymagają one zgody bezpośrednio zainteresowanych stron,
ma zdolność do przyczyniania się do utrzymania bezpieczeństwa i równowagi oraz zapobiegania i likwidacji konfliktów,
stworzono system reguł i zasad postępowania społeczności m-wej,
wykonując zadania nie leżące w kompetencjach NATO, OBWE staje się integralną częścią nowego modelu bezpieczeństwa.
21