Gatunki kluczowe i gatunki dominujące
Gatunki kluczowe (keystone species) są to gatunki, od których zależny jest prawidłowy przebieg procesów w ekosystemie. Warunkują one istnienie innych gatunków. Są to np.: gatunki zapylające, zwierzęta roznoszące nasiona, czy drapieżniki kontrolujące liczebność.
Gatunki kluczowe zwykle nie są gatunkami dominującymi w biocenozie.
Rola gatunku kluczowego może być pełniona przez jeden gatunek i może mieć to duże znaczenie dla biocenozy. Jego oddziaływanie może określać strukturę biocenozy.
Aby go określić musimy szczegółowo poznać strukturę danej sieci troficznej.
Gatunek kluczowy może być rozpoznany przez eksperymenty polegające, na usuwaniu poszczególnych gatunków z biocenozy.
Jednym z przykładów gatunku kluczowego jest rozgwiazda (Pisaster ochraceus). Jest ona gatunkiem kluczowym biocenoz skalistych stref międzypływowych, w zachodniej części Ameryki Północnej.
Po usunięciu rozgwiazdy ze strefy pływów:
- Małż (Mytilus californianus) osiągnął dominację na tym terenie, przewyższając
liczebnie i wypierając inne bezkręgowce oraz glony.
- Mytilus był w stanie wywrzeć wpływ (zmonopolizować) i skutecznie konkurować o
przestrzeń w strefie pływów.
- Działalność małża wiązała się z zubożeniem biocenozy- zmniejszyła się
różnorodność gatunkowa.
Wpływ rozgwiazdy:
- Drapieżnictwo rozgwiazdy nie dopuszcza do zmonopolizowania przestrzeni przez
małża, niweluje konkurencyjną przewagę małża i pozwala innym gatunkom na
zasiedlenie miejsc, opuszczonych przez małża.
- Rozgwiazda nie jest w stanie wyeliminować małża, ponieważ ten może osiągnąć
takie rozmiary, iż jest za dużą ofiarą dla rozgwiazdy.
- Drapieżnictwo rozgwiazdy jest ograniczone rozmiarami ofiary i daje to możliwość
przetrwania gatunku ofiary.
- Drapieżnik zapobiega konkurencyjnemu wykluczeniu utrzymuje dużą
różnorodność gatunkową.
Gatunki dominujące są gatunkami o największej liczebności bądź biomasie w biocenozie. Dominacja zwykle oznacza dominację liczbową.
Charakterystyka gatunków dominujących może mieć znaczenie dla stabilności samej biocenozy, a także jej organizacji.
Gatunki dominujące określane są przeważnie oddzielnie dla każdego poziomu troficznego i mogą wywierać ogromny wpływ na występowanie innych gatunków. Mogą być centralnym punktem interakcji i mogą tym samym określać działanie innych gatunków w biocenozie.
Przykładem może być klon cukrowy, który jest dominującym gatunkiem roślin w części klimaksowych lasów we wschodniej Ameryce Północnej. Ze względu na swoją liczebność częściowo określa fizyczne warunki w biocenozie lasu.
Dominacja jest często osiągana dzięki przewadze w konkurencji, a gatunki swoją pozycje zawdzięczają wypieraniu konkurencyjnemu.
Biocenozy, które kształtują się pod wpływem podobnych warunków ekologicznych, w danym regionie geograficznym są zdominowane przez ten sam gatunek.
Niektóre gatunki dominujące mogą być usunięte z biocenozy i zastąpione subdominantami. Ma to niewielki wpływ na organizację biocenozy.