Odpady stałe
Odpady to zużyte przedmioty oraz substancje stałe, a także ciekłe niebędące ściekami (tj. nieodprowadzone do wód), powstające w wyniku bytowania człowieka lub działalności przemysłowej, które są przeznaczone do usunięcia lub składowania z powodu braku możliwości ich wykorzystania. Większość odpadów jest uciążliwa dla środowiska.
Kryteriami podziału odpadów mogą być: charakterystyka jakościowa, (stan skupienia, skład chemiczny, w tym toksyczność), sfera powstawania, stopień przydatności do dalszego wykorzystania, uciążliwość dla środowiska. Najczęściej jednak stosuje się podział odpadów ze względu na pochodzenie, a mianowicie na:
- odpady przemysłowe
- odpady rolnicze
- odpady bytowo - gospodarcze (komunalne)
- odpady medyczne.
Odpady mogą występować w postaci ciekłej lub stałej albo półstałej, np. szlamy, osady ściekowe.
ODPADY PRZEMYSŁOWE powstają podczas wydobywania i przetwarzania różnych surowców. Najwięcej odpadów wytwarzają: energetyka, górnictwo i przemysł metalurgiczny. Są to przede wszystkim:
- odpady górnicze, głównie skalne, z kopalń podziemnych i odkrywkowych;
- szlamy poflotacyjne i odpady popłuczkowe przetwórstwa węglowego, barytowego, siarkowego, miedziowego i cynkowo - ołowiowego;
- popioły lotne i żużel z elektrowni, elektrociepłowni;
Odpady przemysłowe powstają zazwyczaj w dużej masie i są zazwyczaj składowane na hałdach. Charakteryzują się w wielu przypadkach znacznym ładunkiem niebezpieczeństwa ze względu na wysoką toksyczność, palność, wybuchowość, rakotwórczość; stanowią więc istotny czynnik degradacji środowiska.
Wśród odpadów przemysłowych na szczególną uwagę zasługują odpady niebezpieczne czyli o wysokiej toksyczności, palności, wybuchowości lub rakotwórczości. Stanowią poważne zagrożenie dla funkcjonowania ekosystemów oraz dla zdrowia ludzi i zwierząt. Szczególnie niebezpieczne są odpady zawierające metale ciężkie (Hg, Pb, Cd) i trwałe zanieczyszczenia organiczne (np. PCB). Źródłem odpadów niebezpiecznych jest hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych, przemysł chemiczny, maszynowy. Odpady tego typu powstają także w związku z użytkowaniem substancji niebezpiecznych, takich jak : pestycydy, lakiery, oleje mineralne, rozpuszczalniki, zużyte akumulatory i baterie, azbest.
ODPADY BYTOWO - GODPODARCZE (komunalne), powstają w związku z bytowaniem człowieka, SA pozostałościami po jego działalności bytowo - gospodarczej w środowisku miejskim i osiedlowym. W masie odpadów komunalnych 40-50% stanowi część organiczna, resztę - mineralna.
O udziale poszczególnych składników w masie odpadów decyduje struktura i rodzaj zabudowy, poziom obsługi, sposób ogrzewania budynków oraz standard życia mieszkańców.
Zbiorcze odpady komunalne są mieszaniną poużytkowych części żywności, odzieży, wyposażenia gospodarstw domowych, opakowań, dóbr kultury i oświaty, środków higieny.
Skadniki zawarte w odpadach komunalnych, głównie organiczne ulegają przemianom biochemicznym i oddziałują na środowisko poprzez produkty rozklady: dwutlenek węgla, amoniak, siarkowodór, metan, azotany, azotyny, siarczany i in. Odpady komunalne stwarzają zagrożenie dla środowiska także ze względu na możliwość skażenia powietrza, wód gruntowych i powierzchniowych mikroorganizmami chorobotwórczymi, dla których stanowią pożywkę. Ponadto na wysypiskach odpadów komunalnych panuja dobre warunki dla żerowania różnego rodzaju insektów, gryzoni, ptaków, które mogą przenosić na inne tereny zarazki chorób np. : duru brzusznego, paraduru, tężca, czerwonki
SPOSOBY ZAGOSPODAROWANIA ODPADÓW
Podstawowym kierunkiem ochrony środowiska przed odpadami jest ich gospodarcze wykorzystanie, czyli utylizacja. Odpady których nie można wykorzystać gospodarczo, należy unieszkodliwić lub ograniczać ich uciążliwość dla otoczenia przez rozkład biologiczny albo fizykochemiczny, w tym spalanie, lub niebezpieczne składowanie w miejscach do tego przeznaczonych.
Gospodarcze wykorzystanie odpadów to najskuteczniejsza metoda ich zagospodarowania. Odpady po przeróbce mogą być wykorzystane w przemyśle lub rolnictwie, m.in., jako:
- surowce wtórne (np. metale kolorowe, żelazo, makulatura, szkło, tworzywa sztuczne);
- surowce do produkcji półfabrykatów z żużlu i popiołów lotnych, z odpadów przemysłu drzewnego, włókienniczego, ceramicznego, tworzyw sztucznych;
- materiały do budowy dróg i rekultywacji terenów: odpady przeróbcze kruszew, odpady górnicze, odpady komunalne.
Spalanie to najbardziej radykalna metoda unieszkodliwinia odpadów. Odbywa się ono w specjalnie do tego przeznaczonych piecach o różnej pojemności. Piece mają zapewnić możliwie szybkie i pełne spopielenie odpadów z wytworzeniem produktów spalania nieszkodliwych dla otoczenia.
Kompostowanie to kontrolowany tlenowy, biotermiczny proces, w którym odpady organiczne zostają rozłożone na kompost, będący cennym nawozem organicznym. Rozkład składników organicznych (mineralizacja) i synteza ich w związki próchnicze mają charakter biochemiczny. W procesie tym istotną rolę spełniają mikroorganizmy - bakterie, grzyby, promieniowce.
Składowanie odpadów jest najstarszą i najczęściej stosowaną metodą ich zagospodarowania. Niezagospodarowane odpady bytowe skłąduje się na tzw. Wysypiskach. Wysypiskowy sposób składowania odpadów jest uzasadniony brakiem możliwości ich spożytkowania. Wysypisko nie jest więc formą utylizacji odpadów, a sposobem ich zagospodarowania. O przyrodniczym zagospodarowaniu wysypiska mówimy wtedy, gdy składowanie odpadów nie daje określonych wartości ekologiczno-gospodarczych, ale też nie czyni ewidentnego uszczerbku dla środowiska.
Bibliografia: „Ekologia z ochroną środowiska” Ewa Pyłka - Gutowska, Wydaw. Oświata