Heszen - Niejodek Wymiar duchowy człowieka
I: Psychologia a duchowość - ujęcia:
1. ujęcie: z klasycznego ujęcia Jamesa: duchowość = religia - poszukiwanie świętości i realizowanie jej w swoim życiu.
2. ujęcie: duchowość - indywidualne doświadczenie, a religia - zinstytucjonalizowany fenomen społeczny
niektórzy autorzy zbliżają dwa poprzednie ujęcia: transcendencja jest ukierunkowana na sacrum szeroko pojęte
wspólny wątek ujęć: duchowość to konstrukt wielowymiarowy, a istotę stanowi transcendencja czyli wykraczanie poza czy ponad „ja realne” - psychologia poznawcza i stanowisko autorki
duchowości traktowana:
interdyscyplinarnie
jako atrybut człowieka
konstrukt teoretyczny - niemierzalny bezpośrednio
status dyspozycji (dostępny potencjał każdej jednostki)
jako skierowująca pewien zakres aktywności oraz doświadczenie wewnętrzne
funkcja regulująca aktywność człowieka
Istota duchowości: Transcendencja
Transcendencja jej możliwe kierunki:
1.zewnętrzna:
na Wyższą Istotę/Energię
na inną osobę
na Uniwersum
2. transcendencja w obrębie własnej osoby (rozwój, samorealizacja)
Inne:
psychologia egzystencjalna - K. Popielski: trzy wymiary egzystencji: fizyczny, psychiczny, noetyczny (duchowy) - duchowy jako nadrzędny porządkujący egzystencję
Czy duchowość można mierzyć?
założenie do kwestionariusza Samoopisu:
duchowość=konstrukt wielowymiarowy
wymiary = kierunki transcendencji, czyli: ukierunkowanie na własne „ja”, na Istotę Wyższą lub Energię, na inną osobę, na Uniwersum
kategorie (wg których uporządkowana jest lista przejawów duchowości):
wolność wewnętrzna
otwartość
postawy religijne
wrażliwość etyczna
sprzeciw wobec zła
stosunek do innych
zaangażowanie
sens
harmonia
wersja ostateczna kwestionariusza:
postawy religijne - 7 stwierdzeń
wrażliwość etyczna 7
harmonia 6
Kwestionariusz bada ogólną zmienną ukrytą, czyli duchowość (Cronbach 0,91) oraz trzy obszary jej przejawiania się. Dodatnie korelacje duchowości z: dyspozycjami prozdrowotnymi, poczuciem koherencji najsilniej.