KONSTYTUCYJNY SYSTEM ORGANÓW PAŃSTWOWYCH

1 Temat: Pojęcie i przedmiot prawa konstytucyjnego

PRAWO KONSTYTUCYJNE:

-jedna z gałęzi, dziedzin prawa

-nazwa wywodzi się od czołowego aktu

-przedmiotem jest ustrój państwa, zaprojektowany w konstytucji i innych aktach.

-pełni nadrzędną funkcję w stosunku do innych gałęzi prawa

-gałąź ulokowana w obrębie prawa publicznego, ze względu na swój przedmiot prawny.

Przez prawo konstytucyjne w wąskim znaczeniu (sensu stricte) rozumiemy przepisy i normy zawarte w konstytucji, natomiast w znaczeniu szerokim (sensu largo) jest to całokształt norm prawnych dotyczących ustroju państwowego (akty normatywne o innej niż konstytucja mocy prawnej).

*PODGAŁĘZIE PRAWA KONSTYTUCYJNEGO:

• Prawo wyborcze

• Prawo parlamentarne

• Uregulowania dotyczące praw i wolności człowieka

• Prawo o ustroju organów wymiaru sprawiedliwości

Z punktu widzenia innych gałęzi prawa- stykają się one z prawem konstytucyjnym, np. prawo finansowe, o samorządzie terytorialnym, niektóre gałęzie są dalej np. prawo karne.

*Związki prawa konstytucyjnego z prawem:

1. Międzynarodowym- współczesne konstytucje państw świata regulują stosunek prawa wewnętrznego do prawa międzynarodowego (Art. 9 Konstytucji)- artykuł ten interpretuje się rozszerzająco (otwartość państwa na prawo międzynarodowe i jego różne źródła).

2. Unii Europejskiej- prawo UE jest specyficznym porządkiem prawnym, nowym. Prawu UE przysługuje pierwszeństwo nad prawem państw członkowskich czyli żadna norma prawa krajowego nie może być niezgodna z prawem UE. Obowiązuje też zasada bezpośredniego stosowania prawa UE w prawie wewnętrznym czyli normy wydane na poziomie Brukseli obowiązują bezpośrednio w Polsce.

*Przedmiot prawa konstytucyjnego:

1) podstawowe instytucje ustrojowe

2)podmiot władzy najwyższej w państwie- suweren- naród

3)sposób sprawowania władzy przez suwerena- demokracja przedstawicielska

4)ustrój społeczno-gospodarczy

5)organizacja i tryb funkcjonowania aparatu państwowego

6)stosunek państwa do człowieka i obywatela- prawo do wolności.

Na straży zgodności aktów z konstytucją stoi Trybunał Konstytucyjny.

Podstawowym źródłem prawa konstytucyjnego jest konstytucja.

Przedmiotem regulacji są podstawowe instytucje w państwie.

Normy prawa konstytucyjnego odzwierciedlają ideologię państwa.

Prawo to ustala zasady dla innych gałęzi prawa, normy innych gałęzi prawa nie mogą być sprzeczne z Konstytucją.

Normy prawa konstytucyjnego wskazują tryb tworzenia prawa- procedura ustawodawcza.

*NAUKA PRAWA KONSTYTUCYJNEGO - doktryna

Rozwijają się też metody badawcze stosowane przez tę naukę, zadaniem jest wyjaśnienie pojęć, wyrażeń stosowanych w aktach normatywnych, interpretacja przepisów, klasyfikacja norm oraz formułowanie postulatów co do zmiany prawa tym zajmuje się doktryna.

A poza tym także komparatystyką prawniczą (porównywanie instytucji) np. jak funkcjonuje Parlament w Polsce, a jak w Wielkiej Brytanii.

Komparatystyka w Polsce jest od XIXw. W Księstwie Warszawskim nauczano przedmiotu- ustrój Księstwa Warszawskiego. Później do 1918r funkcjonowali znawcy prawa konstytucyjnego w okresie 123 lat utraty niepodległości. Po odzyskaniu niepodległości byliśmy przygotowani, aby tworzyć zręby ustroju, projekt konstytucji. Podczas II Wojny Światowej wielu znawców zginęło. W okresie PRL-u prawo konstytucyjne musiało być propolityczne- okres zapaści. Po przewrocie nastąpiło odrodzenie- 20 profesorów, ok 84 doktorów zajmujących się prawem konstytucyjnym.

*Metody stosowane w badaniach nad prawem konstytucyjnym:

1) metoda prawno-dogmatyczna / za jej pomocą bada się normy prawne ale również kontekst społeczny, dzięki niej możemy poznać jak normy funkcjonują w praktyce.

2) metoda formalno-dogmatyczna/ zamknięta tylko do badania tekstów norm prawnych.

3) metoda socjologiczna/ tekst jest bazą, ale bada się także fakty prawotwórcze, źródła prawa w sensie materialnym, do badania rzeczywistości i opinii.

4) metoda prawno- porównawcza/ porównujemy inne systemy prawne, porównujemy funkcjonowanie instytucji, badamy regulacje.

2 Temat: KONSTYTUCJA- (łać. Konstituare- urządzać planować) słowo to w języku prawnym zakorzeniło się w XVIII w. [Konstytucje- przez to kiedyś rozumiano uchwały Sejmu]. Uchwalana jest w specjalnym trybie, reguluje materie konstytucyjne (np. ustrój gospodarczy, kto sprawuje władze itp.)

W XVI w. Jean Bode użył tego słowa do określenia praw fundamentalnych państwa- inaczej o konstytucji mówimy USTAWA ZASADNICZA.

Współczesna konstytucja jest bardzo bliska koncepcji konstytucji rzeczywistej, którą stworzył Ferdynand La Ssalle- uważał on że jest różnica między konstytucją pisaną, a konstytucją rzeczywistą. Czasami w konstytucji pisanej są normy, które nie znajdują pokrycia w rzeczywistości.

Konstytucja rzeczywista- jest to faktyczny ustrój państwa, według La SSalla konstytucja najlepsza dla państwa, bliska regułą prawa naturalnego. Postawił on tezę, że jest też konstytucja fikcyjna (w tym sensie, że nie jest stosowana) takie występują w państwach autorytarnych.

Konstytucja w ujęciu:

1. Materialnym- to zespół norm prawa konstytucyjnego, całokształt norm również tych zwyczajowych.

2. Formalnym- to akt normatywny zajmujący najwyższe miejsce w hierarchii aktów w państwie.

• Konstytucja pisana- spisana w akcie normatywnym, może występować w jednym bądź w kilku aktach normatywnych. Najbardziej popularna praktyka wśród państw. Pojawiły się w czasach oświecenia 1787r- konstytucja Stanów Zjednoczonych, 1791- Polska konstytucja, 1791- Francuska konstytucja.

• Konstytucja niepisana- nie występuje w jednym akcie normatywnym względnie w kilku aktach, zajmujących najwyższe miejsce w hierarchii np. Wielka Brytania.

Konstytucja oktrojowana- czyli nadana przez kogoś

Ze względu na zakres przedmiotu regulacji:

• Konstytucja pełna- uregulowania odnoszące się do dużej większości materii konstytucyjnej (triada najważniejszych to: prawa i wolności człowieka, ustrój państwa, wzajemne relacje miedzy organami państwa)

• Konstytucja niepełna- nie zawiera regulacji większości materii konstytucyjnych.

• Konstytucja giętka (elastyczna)- taka, którą łatwo jest zmienić nie wymaga ona specjalnego trybu zmian.

• Konstytucja sztywna- trudno jest ją zmienić, celem usztywnienia jest niezależność od kolejnych ugrupowań sprawujących władzę.

Rewizja konstytucji- zmiana merytoryczna w konstytucji.

*wymogi do zmiany konstytucji sztywnej:

• Wyższe kworum (450)

• Większość bezwzględna (ponad połowa) lub kwalifikowana (wyrażona w ułamkach)

• Przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego

• Tryb zmiany konstytucji jest wskazany w samej konstytucji, wiec aby ją zmienić trzeba zastosować tez tryb specjalny- podwójne zabezpieczenie.

• Postanowienia absolutnie niezmienne np. konstytucja francuska- Republika Francuska ma na zawsze zostać republiką.

• Postanowienia względnie niezmienne- postanowienia, które można zmienić.

MOC PRAWNA KONSTYTUCJI:

Przepisy konstytucji maja najwyższa moc prawną. Wszystkie przepisy konstytucji maja jednakową moc, Przepisy te przeważają nad wszystkimi innymi aktami niższego rzędu.

W konstytucji można wyróżnić normy I, II i III rzędu, ze względu na ich znaczenie dla ustroju państwa.

Np. I rzędu- „władza należy do narodu”

*Czym różni się Konstytucja od ustaw zwykłych?

1) ustawy zwykłe w stosunku do konstytucji mają moc przepisów wykonawczych. Ustawa upoważnia organy państwa do wydawania rozporządzeń wykonawczych.

2) ustawa musi być zgodna z konstytucją. Na straży zgodności aktów prawa niższego rzędu stoi sadownictwo konstytucyjne ( w Polsce Trybunał Konstytucyjny)

3) szczególna treść konstytucji, o szczególnym znaczeniu społeczno-politycznym dla ustawodawcy. Treść możemy rozpatrywać w odniesieniu do zakresu regulacji- wymiar horyzontalny (jak szeroko pewne rzeczy reguluje) i szczegółowość regulacji- wymiar wertykalny (głębokość regulacji).

4) konstytucja ma szczególne, podwójne znaczenie polityczne(wyrażone są w niej idee, które są poparte przez naród) i prawne (tym ideą nadano walor prawny).

KONSTYTUCJONALIZACJA- proces obejmowania nowych zagadnień regulacją konstytucyjną.

DEKONSTYTUCJONALIZACJA- odjecie z materii konstytucyjnych pewnych zagadnień.

*Budowa konstytucji:

1) tytuł, nazwa

2) preambuła, arenga (wstęp do konstytucji)

3) rozdziały (13), czasami podzielone są na działy, części. W rozdziałach podstawową jednostką są artykuły, które dzielą się na ustępy.

*Wśród norm konstytucji wyróżniamy:

1) merytoryczne (materialne)- regulują granice i program działalności państwa, zasady ustroju państwa, stosunki miedzy państwem, a jednostką.

2) kompetencyjne- wskazują na kompetencje organów państwa, dają upoważnienie do działania np. minister do spraw administracji określi w drodze rozporządzenia (coś)…

3) programowe- wytyczają cele działalności państwa, jego zadania, to co dotyczyć będzie przyszłości państwa np. deklaracje ideowe.

4) proceduralno-organizacyjne- dotyczą organizacji państwa, struktury wewnętrznej państwa i zagadnień proceduralnych np. procedury wyborcze.

*Funkcje konstytucji:

1) jurydyczna (prawna)/ najważniejsza funkcja, konstytucja jest podstawą całego systemu prawnego, legitymuje rządzących do rządzenia, wskazuje kto i co w jakich okolicznościach czynić powinien.

2) organizatorsko-stabilizacyjna/ dotyczy aparatu władzy w państwie. Organizuje jak aparat ma działać.

3) polityczna/ jest ramą w ramach której toczy się walka o władze między różnymi ugrupowaniami politycznymi.

4) integracyjna/ integruje społeczeństwo, jest bliska społeczeństwu, patriotyzm konstytucyjny.

5) pedagogiczna/ konstytucja niesie ze sobą wartości: sprawiedliwość, równość, tolerancja, poszanowanie wolności.

*Gwarancja konstytucji- to ogół rozwiązań i instytucji ustrojowych służących zapewnieniu realizacji norm konstytucyjnych. Mogą mieć charakter:

1. Pośredni- są tymi dla których funkcja straży nad konstytucją jest tylko jedną z wielu np. instytucja kontroli parlamentu nad rządem, zasada podziału władzy.

2. Bezpośredni- są one stworzone celowo, aby zapewnić przestrzeganie konstytucji np. sądownictwo konstytucyjne, odpowiedzialność konstytucyjna.

*Gwarancje bezpośrednie i system kontroli konstytucyjności ustaw może być:

- ze względu na to jaki organ sprawuje kontrolę konstytucyjności:

1. parlamentarny- kontrolę sprawuje organ stanowiący prawo

2. pozaparlamentarny- kontrolę sprawuje niezależny organ jurysdykcyjny w postaci np. sadu.

3 Temat: Władza polityczna a państwowa.

WŁADZA- to stosunek społeczny między jednostką, a grupą lub między dwiema grupami. Jedna strona może zmusić drugą do odpowiedniego zachowania, przy pomocy konkretnych środków. W stosunku władzy podmiot ją sprawujący korzysta ze szczególnych uprawnień zwanych kompetencjami. Kompetencje władzy zawarte są w konstytucji. Autorytet władzy opiera się na jeje legitymizacji.

WŁADZA PAŃSTWOWA- to władza suwerenna i uniwersalna na danym terytorium, zdolna do tego, żeby zabezpieczać porządek prawny na tym terytorium. Legitymizacja tej władzy może opierać się na: tradycji(w monarchiach), charyzmie(Rosja- Miedwiediew), racjonalnych przesłankach(wyniki wyborów). Zakres władzy jest określony w aktach prawnych państwa. Na czele państwa może stać tzw. głowa państwa, może to być monarcha(dożywotnio), prezydent(na określony czas, w republice).

Władza państwowa może realizować cele wytyczane przez władzę polityczną.

WŁADZA POLITYCZNA- sprawuje ją elita, realizując swoją wizję ładu społecznego, gospodarczego itp. W demokracji władzę polityczną będzie sprawowała partia, która uzyskała większość w wyborach. Partie sprawują władze polityczną poprzez obsadzanie swoimi przedstawicielami konkretnych stanowisk.

Sprzeczności między władza państwową a polityczną rozwiązuje KONSENSUS- porozumienie.

Władza polityczna może być:

1. Autokratyczna- wtedy rządzi jedna osoba i podporządkowuje sobie państwo.

2. Totalitarna- rządzi jedna osoba lub grupa, władzą objęte są również sfery życia prywatnego ludzi.

3. Demokratyczna- przymus nie gra tak istotnej roli. Odnosimy się do prawomocności władzy.

1. Pośrednia-(przedstawicielska) wybiera się swoich przedstawicieli.

2. Bezpośrednia- wszyscy członkowie danej społeczności biorą udział w sprawowaniu władzy.

*Kryteria uznania państwa za demokratyczne:

1) władza należy do ogółu społeczeństwa

2)czy władza jest w jakiś sposób ograniczana czy nie (prawa człowieka- powinny ograniczać lud w wykonywaniu tej władzy, naturalną granicą naszych praw są prawa innych uczestników).

3) czy społeczeństwo powołuje i odwołuje organy władzy państwowej.

4) zasady prawa wyborczego, należy sprawdzić czy prawo nie faworyzuje jednego ugrupowania politycznego.

5) bada się czy w państwie jest reżim demokratyczny.

Państwo DEMOKRATYCZNE- podział władzy, twórcy tej koncepcji Monteskiusz i Rousseau nie hołdowali demokracji. Jest to koncepcja, która zakłada, że:

-władzę należy sprawować wyłącznie w interesie publicznym, a jej prawidłowa organizacja wymaga ograniczenia i kontroli.

-jeśli władza jest podzielona to łatwiej ją kontrolować i ograniczać, analogicznie władza skupiona w jednym ręku jest nieograniczona.

-podział władzy to inaczej mechanizm hamulców i ograniczników.

Władzę dzielimy na :

-ustawodawczą/ stanowi prawo

-wykonawczą/ np. rząd wykonuje stanowione prawo

-sadowniczą/ (judykatura) rozstrzyga spory i karze za nieprzestrzeganie prawa.

Te 3 zostały wymienione przez Monteskiusza w dziele „O duchu praw”

-kontrolną/ organy kontrolne np. NIK, Trybunał Stanu, ich zadaniem jest kontrolowanie organów państwa.

4 Temat: Zasady ustroju państwa.

USTRÓJ PAŃSTWA

- to jego struktura organizacyjna, kompetencyjna przewidziana przez prawo. Te normy wskazują relacje między poszczególnymi organami aparatu państwa.

- to zespół zasad, które rządzą wykonywaniem władzy państwowej

- wyznacza zakres władzy państwowej, jej kompetencje i główne kierunki aktywności państwa.

- jest to materia konstytucyjna (rozdział I konstytucji i elementy innych rozdziałów.

- pojęcie wywodzące się od Arystotelesa, który uważał, że: jest to ujęcie w pewien porządek władz państwa, takiego ujęcia potrzebuje rząd państwa.

-ustrój państwa= reżim polityczny= system konstytucyjny= system rządów=system polityczny.

- każdy ustrój państwa związany jest z jego historią i tradycją.

*ze względu na FORMĘ RZĄDÓW:

a) republika

b) monarchia

c) junty wojskowe

*ze względu na SYSTEM RZĄDÓW:

a) parlamentarny

b) kanclerski

c)prezydencki

d) semiprezydencki (półprezydencki)

e) parlamentarno-gabinetowy

* ze względu na REŻIM POLITYCZNY:

a)demokracja

b) autorytaryzm

*ze względu na USTRÓJ TERYTORIALNY:

a) unitarne (jednolite)

b) złożone (federacje: USA, RFN, Szwajcaria)

Współczesny konstytucjonizm ukształtował szereg zasad dotyczących ustroju państwa one powinny być uwzględnione w nowoczesnych konstytucjach.

Zasady te mogą być ujęte w odrębnych postanowieniach konstytucji lub są dedukowane z innych postanowień konstytucji. Zasady:

-precyzują charakter władzy, jej zakres są szczególnie doniosłe dla państwa, z nich wynikają inne normy.

-wskazują cechy instytucji państwowych

-są stosowane w orzecznictwie sądów

-zajmuje się nimi doktryna

-określa się je mianem zasad konstytucyjnych=zasad naczelnych

1. Zasada suwerenności narodu- władza należy do narodu, który sprawuje ją przez swoich przedstawicieli. Wykształciła się w XVIII i XIX w, chodziło o podkreślenie, że monarcha nie jest już dzierżycielem władzy, kształtuje się naród, w którym akcentuje się przynależność do narodu. (Art. 4 konstytucji)

Pojęcie narodu na gruncie konstytucji interpretuje się bardzo szeroko tzn. nie chodzi tu o jedną jednolitą grupę etniczną. Spod tego pojęcia nie mogą być wyłączone żadne grupy społeczne. Naród sprawuje władzę:

1. Bezpośrednio- realizując prawo tj. inicjatywa obywatelska, referendum, zgromadzenie wyborców, veto ludowe(w Pl nie występuje- sprzeciw wobec jakiemuś prawu).

2. Pośrednio- sprawowanie władzy przez przedstawicieli np. przez posłów, senatorów. Mandat posła i senatora jest mandatem wolnym, jego przeciwieństwem jest mandat imperatywny (w którym poseł był związany instrukcjami wyborców), pozostałością tego mandatu jest dyscyplina poselska(partyjna)- partia nie może narzucić głosowanie swoim posłom.

2. Zasada niepodległości i suwerenności państwa- (Art5) ,(Art26) ust 1,Art. (85) ust 1.Art (126). Państwo jest niezależne w stosunkach zewnętrznych(samowładność) i wewnętrznych(cało władność).

Twórcą był Jean Bodin. Suwerenność nie ulega stopniowaniu (brak suwerenności oznacza utratę bytu na arenie międzynarodowym).Państwo może dysponować swobodnie pewnymi uprawnieniami suwerennymi -ochrona niepodległości. W konstytucjach państw europejskich są tzw. Klauzule europejskie. (90 ust 1)

3. Zasada demokratycznego państwa prawa

Ukształtowana w państwie niemieckim w 1 poł. XIX) Hans Kelsen- Państwo prawa to takie, które opiera się na prawie tworzonym przez władze, wskazywał na identyczność państwa i prawa, utożsamiał państwo z prawem, według niego każde państwo było państwo prawa (Twórca tzw. Piramidy norm prawnych) -w jej ramach wyróżnił grunt norm-Norma podstawowa, konstytucyjna, pozostałe musza być zgodne z nią.

Państwo prawa-To takie w którym władza działa na podstawie prawa i w jego granicach.

Konstytucja Niemiecka (1949) po raz pierwszy formułuje zasadę państwa prawa.

1997 w Polsce pojawia się w art. 2 jak wcześniej w malej konstytucji (1989) zasada ta ma dwa aspekty

1. Materialny oznacza, ze działalność państwa jest oparta o katalogi idei wartości tj. sprawiedliwość, wolność, równość i demokracja,

2. Formalny- przez to rozumiemy konkretne gwarancje które wiążą się z zastosowaniem tej zasady np. prymat ustawy, podział władzy, zakaz retro akcji prawa (nie działa wstecz),Konstytucjonalizm, ingerencja w sferę wolności jednostki tylko na podstawie ustawy, sądowa kontrola władzy wykonawczej, na jej straży stoją instytucje np. Trybunał konstytucyjny, rzecznik praw obywatelskich, naczelny sąd administracyjny i nie zawisłe sady.

Państwo Prawa-To państwo którym rządzi prawo. Zasada ta jest bardzo pojemna jeśli chodzi o kontekst, traktowanie jako zbiór wartości. Trybunał konstytucyjny bardzo często z niej korzysta w szczególnie w latach 1989-1997.Do 1997 Trybunał wywodził prawa obywatela do: życia, wolności i bezpieczeństwa, ponieważ brakowało w konstytucji regulacji wolności praw człowieka i obywatela.

Prawo powinno odpowiadać standardom prawa międzynarodowego oraz standardom praw człowieka, powinno uwzględnić prawo naturalne( wynikające z woli Boga lub z rozumu człowieka, normy niezależne od prawa stanowionego).

• zasady wywodzone z idei demokratycznego państwa prawa:

1. zaufania obywateli do państwa

2. ochrony praw nabytych

3. sprawiedliwości społecznej

4. niezawisłości sędziowskiej

5. prawo do sądu

6. nie ma przestępstwa i kary bez ustawy

7. zakaz nadmiernej ingerencji państwa w prawa jednostki

4. Zasada podziału władzy (wykład poprzedni)

5. Zasada społeczeństwa obywatelskiego

Społeczeństwo obywatelskie- to takie, które uczestniczy w aktywności państwa, jednostki są świadome swoich praw, biorą udział w rządzeniu państwem (społeczeństwo pluralistyczne, różnorodne). Aktywność na płaszczyźnie politycznej (działalność partii), wolność zrzeszania się (stowarzyszenia, fundacje), samorządu terytorialnego, mediów, religijnej (kościoły związki wyznaniowe). Normy prawne powinny zachęcać do działania jednostki.

6. Zasada społecznej gospodarki rynkowej

• Wolność działalności gospodarczej

• Własność prywatna i jej ochrona

• Solidarność i współpraca podmiotów działalności gospodarczej

7. Zasada godności, wolności i równości wobec prawa.

Godność jest nienaruszalna, jest źródłem wszystkich innych praw człowieka. (art. 30)

Nikt nie może być pozbawiony wolności bez uzasadnionej przyczyny.

Wszyscy są równi wobec prawa, z równości wynika zakaz dyskryminacji( odmienne traktowanie osób znajdujących się w tej samej sytuacji prawnej, a różniących się np. rasą, płcią, wyznaniem, statusem społecznym itp.)

Dyskryminacja pozytywna- faworyzowanie pewnych grup (ulgi, parytety).

5 Temat: Prawa i wolności człowieka w konstytucji.

• Prawa człowieka

• Są to prawa powszechne

• Obowiązują każdego od momentu narodzin do śmierci

• Niezbywalne (nie można ich sprzedać, zrzec się)

• To prawa o moralnym charakterze

• Można je ujmować:

• Przedmiotowo- normy obowiązujące w państwie, na świecie, wskazują na istotę tych praw.

• Podmiotowo- akcentuje się sytuację prawną danej osoby, konkretnego podmiotu. Sytuacja prawna danej osoby zabezpieczona jest możliwością roszczenia do sądu, w sytuacji gdy to prawo zostanie naruszone.

• Część praw człowieka pozostaje w sferze deklaracji np. prawo do czystego środowiska, do obywatelstwa.

• Następna część praw człowieka to prawo do wolności np. wolność od czegoś (od ingerencji państwa w życie prywatne jednostki, poza wyjątkami) ujęcie negatywne wolność do czegoś(do zrzeszania się) ujęcie pozytywne

• Prawa człowieka rozwijały się nierównomiernie

• Rozwijały się najsilniej po II Wojnie Światowej, pojawia się powszechna deklaracja praw człowieka i obywatela-pierwszy akt międzynarodowy o charakterze powszechnym.

• Prawa człowieka kształtowały się na idei, że głównym naruszycielem tych praw jest państwo i władza, dlatego władza ma być ograniczana.

• Rozwój praw człowieka to sfera:

1. Ideowa

2. Normatywna- 1950r Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i podstawowych wolności. Wskazuje na pewne prawa, rozszerzono je o prawa zapisane w protokołach (np. zniesienie kary śmierci, prawa polityczne).

3. Instytucjonalna- Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, instytucja stojąca na straży, rozpatruje skargi pochodzące z państw członkowskich o naruszenie praw z konwencji.

4. Proceduralna- skarga indywidualna, skarga międzypaństwowa do trybunału.

1. Indywidualną- mogą wnieść obywatele lub każda pokrzywdzona jednostka, ponad to także organy pozarządowe i grupy osób.

2. Międzynarodową- składa państwo przeciw państwu.

Systemy międzynarodowe są systemami subsydiarnymi (dodatkowy, uzupełniający)w stosunku do ochrony, którą zapewniać powinno prawo krajowe.

• W konwencji opisane są wymogi skargi do Trybunału:

1. Posiadać status ofiary (trzeba być ofiarą naruszenia)

2. Skargę składa się przeciwko państwu, która jest stroną konwencji.

3. Naruszenie musi dotyczyć praw wskazanych w konwencji.

4. Należy wyczerpać tok instancji w państwie.

5. Skargę można wnieść 6 miesięcy od ostatniego prawomocnego orzeczenia w sprawie.

• Generacje praw człowieka

1. Prawa polityczne i obywatelskie

2. Prawa gospodarcze i społeczne (zabezpieczenia socjalne itp.) te prawa wymagają pozytywnych obowiązków państwa np. prawo do łaski.

3. Prawa solidarnościowe- wymagają działania całej społeczności międzynarodowej, żeby mogły być zabezpieczone np. prawo do czystego środowiska.

4. Prawa, które są w fazie tworzenia się np. prawo do obywatelstwa.

Gwarancje przestrzegania praw człowieka mogą występować na kilku poziomach funkcjonowania państwa:

- na poziomie ustroju (godność, równość i wolność)

- na poziomie prawno-instytucjonalnym (Rzecznik Praw Obywatelskich, niezawisłe sądy)

- na poziomie społecznym i moralnym

- na poziomie materialnym

Prawa człowieka są jedna z materii konstytucyjnych, ma to chronić jednostkę przed władzą ustawodawczą. Są w związku z tym materią ustrojową, są konstytuowane w ustawach (aktach niższego rzędu), w ten sposób stworzona jest gwarancja przed ingerencją władzy wykonawczej.

Prawa człowieka przez władzę mogą być jedynie deklarowane/potwierdzone, a robi to właśnie w konstytucji, ponieważ władza nie może ich nam dać, są ponad władzą państwową.

Są one bardzo istotne najczęściej deklarowane na początku konstytucji - Rozdział 2.

Przepisy konstytucji stosuje się bezpośrednio tzn. konstytucja może być podstawą rozstrzygnięcia. W takim razie unormowania konstytucyjne będą źródłem praw człowieka i na przepis konstytucyjny będzie można się powołać- rzeczywista, realna ochrona jednostek.

Współczesna demokracja jest nie do pomyślenia bez uregulowanych praw człowieka. Jest to standard przez który określa się demokratyzację państwa.

Prawa człowieka mają wymiar wertykalny (pionowy)- człowiek przeciwko państwu, a w wymiarze horyzontalnym chroni nas prawo karne, cywilne i pracy.

2 Rozdział konstytucji dzieli się na:

- wolności, prawa osobiste

- wolności, prawa polityczne

- wolności, prawa socjalne, ekonomiczne i kulturalne

- środki ochrony praw i wolności

- obowiązki obywateli

Rozdział 2 inspirowany jest aktami prawa międzynarodowego tj. Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka, Konwencja praw dziecka, Europejska karta socjalna.

Rozdział ten implementuje przepisy międzynarodowe do polskiej konstytucji.

* Do zasad ogólnych zaliczamy:

- nienaruszalność i ochrona godności

- równość wobec prawa

- zakaz dyskryminacji

- równość praw kobiet i mężczyzn

- prawna ochrona mniejszości narodowych

*prawa osobiste:

- prawo do życia

- zakaz eksperymentów naukowych na ludziach bez ich zgody

- zakaz tortur

- wolność osobista (art. 41)

- nie ma przestępstwa i kary bez ustawy

- domniemanie niewinności

- prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego.

- prawo do poruszania się na terytorium kraju

- zakaz wydalania obywatela polskiego

- prawo powrotu obywatela do kraju

- wolność sumienia i religii

* wolności polityczne:

- wolność zrzeszania się, zgromadzenia

- dostęp obywateli do służby publicznej

- czynne i bierne prawo wyborcze

- prawo składania petycji, skarg i wniosków

* ekonomiczne, socjalne i kulturalne:

- prawo do własności, do dziedziczenia

- prawo do działalności gospodarczej

- prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

- prawo pracownika do dni wolnych od pracy

-prawo do nauki

*konstytucyjne gwarancje ochrony tych praw:

- prawo do wynagrodzenia za szkodę powstałą w wyniku naruszenia tych praw.

- prawo dochodzenia roszczeń przed sądami

- dwuinstancyjność postępowania

- skarga do rzecznika praw obywatelskich

- skarga konstytucyjna

Możliwe są derogacje od praw człowieka np. w sytuacji konfliktu wewnętrznego, wtedy państwo może ograniczyć prawa, ale musi to być potwierdzone w ustawie.

6 Temat: Prawo do sądu.

Prawo to kształtowało się już w czasach rzymskich.

W Polsce jest od XVI/XVII w -szlachcica nie można uwięzić ani skazać bez wyroku sądu.

W konstytucji marcowej i kwietniowej było prawo do sądu, natomiast w konstytucji PRL-u nie.

W 1989r wprowadzono poprawkę do konstytucji, a na jej mocy prawo do sądu trafiło do konstytucji na zasadzie demokratycznego państwa prawa (pośrednio).

Prawo do sądu i zasada rządów prawa są ze sobą nierozerwalnie związane.

W obecnej konstytucji- art. 45, art. 77 ust.2 i art. 78.

Prawo do sądu :

1. Jako zasada konstytucyjna- w tym znaczeniu jest to postulat do organów państwa by ukształtowały niezależny i niezawisły system sądownictwa.

2. W znaczeniu podmiotowym- oznacza prawo każdej jednostki do dostępu do sądu i uzyskanie wiążącego rozstrzygnięcia swej sprawy.

Prawo do sądu pełni funkcję gwarancyjną, jest zabezpieczeniem korzystania z innych praw.

*składniki tego prawa:

1. sprawiedliwe i jawne rozpatrzenie sprawy:

• sprawiedliwe-zgodne z procedurą, spełniające warunki tej procedury, przy poszanowaniu równości stron, sprawiedliwe rozpatrzenie czyli zgodne z poczuciem sprawiedliwości społecznej.

• Jawne- z zasady rozprawy są publiczne, w aspekcie prawa strony do informacji na temat postępowania czy czynności podejmowanych przez sąd, dostęp do akt sprawy.

2. rozpatrzenie sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki

• Zwłoka jest wtedy gdy postępowanie trwa dłużej, znaczne opóźnienie w prowadzeniu postępowania, postępowanie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych danej sprawy.

• Sąd oceniając czy doszło do zwłoki bierze pod uwagę:

• Terminowość czynności podejmowanych przez sąd

• Stopień zawiłości sprawy

• Znaczenie sprawy dla strony skarżącej

• Obszerność materiału dowodowego, akt sprawy

• Zachowanie stron

3. właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

• Sąd- organ państwa powołany do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, w Polsce jest sąd: najwyższy, powszechne, administracyjne i wojskowe.

• Właściwy- właściwość miejscowa i czasowa

• Niezależny- wyodrębniony organizacyjnie spośród innych organów władzy. Orzeczenia sądów nie mogą być uchylane przez władzę ustawodawczą i wykonawczą (wyjątki to prawo łaski i amnestie).

• Bezstronny- bezstronny wobec stron sprawy

• Niezawisły- odnosi się do niezawisłości sędziego, jego absolutna wolność podczas orzekania. Nie ulega wpływom z zewnątrz, gwarantuje mu to min. Immunitet sędziego, podporządkowanie konstytucji i ustawom, nieusuwalność, nie przenosi się sędziego na inne stanowisko bez jego zgody, tzw. ”stan spoczynku”, charakter sędziego- niekwestionowana niezależność i moralność.

Art. 78 dwuinstancyjność, sprawy można rozpatrywać dwukrotnie, apelując w sądzie drugiej instancji.

*prawo do pomocy prawnej:

1.pomoc prawnika

2. zwolnienie z kosztów sądowych

*sądownictwo konstytucyjne- to kontrola zgodności aktów niższego rzędu z konstytucją. W Polsce kontrole sprawuje Trybunał Konstytucyjny- jego kompetencje:

• Orzekanie w przedmiocie konstytucyjności i legalności aktów normatywnych.

• Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych.

• Orzekanie o przejściowej niemożności w sprawie sprawowania urzędu przez prezydenta.

• Orzekanie o zgodności celów i działalności partii politycznych z konstytucją.

Co do pierwszej kompetencji są dwa rodzaje kontroli:

1. Abstrakcyjna-dotyczy np zgodności umów międzynarodowych z konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (bada suche regulacje).

2. Konkretna- skarga konstytucyjna i pytania prawne.

*SKARGA konstytucyjna- przysługuje każdemu, w Polskiej konstytucji dominuje wąski model skargi, ponieważ możemy zaskarżyć akt prawny będący podstawą rozstrzygnięcia w sprawie pod kątem jego zgodności z konstytucją. Ma charakter subsydiarny, ponieważ należy najpierw wyczerpać wszystkie inne środki dochodzenia roszczeń. Można wnieść w ciągu 3 miesięcy od ostatniego prawomocnego wyroku w sprawie. Przedmiotem skargi może być ustawa lub tez inny akt normatywny, a podstawą jest naruszenie konstytucyjnych praw i wolności.

*Trybunał wydając orzeczenie ma 3 rodzaje wyroku:

1. wyrok afirmatywny- ustawa jest zgodna z konstytucją

2. wyrok kasatoryjny- ustawa jest niezgodna, uchla ten akt.

3. wyrok kiedy stwierdzona jest niezgodność, ale nie uchyla aktu. 18 miesięcy odsunięcie wyroku kasującego do ustawy, a 12 miesięcy w przypadku innych aktów.

*Trybunał- wzorce kontroli:

-konstytucja

-ratyfikowane umowy międzynarodowe

-ustawy

*Trybunał- Kryteria kontroli:

a) materialne

b) proceduralne

c) kompetencyjne

(art 174) trybunał składa się z 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą(prawików).

• Składy orzekające:

1. Skład pełny (spory kompetencyjne)

2. Skład 5-osobowy

3. Skład 3-osobowy

*Rzecznik Praw Obywatelskich:

W Polsce od 1987r, jest organem konstytucyjnym

Szczegółowe kwestie reguluje ustawa o RPO

Jest organem niezależnym, niezawisłym

Korzysta z immunitetu, z przywileju nietykalności, z incompatibilitas- niepołączalność stanowisk.

Wybierany na 5 lat przez Sejm

Musi być obywatelem polski i mieć wiedzę prawniczą, ale nie musi to być prawnik.

-skarga do RPO przysługuje na podstawie art 80, każdy ma prawo wystąpić ze skargą w sytuacji, gdy wolność i prawa jednostki zostały naruszone przez organy państwowe.

Biuro RPO w którym są różne sekcje

RPO prowadzi działalność edukacyjną, naukową

RPO= OMBUDSMAN

7 Temat: Źródła prawa

-w konstytucji reguluje rozdział III

-w konstytucji PRL-u katalog źródeł był otwarty, natomiast w obecnej konstytucji katalog ten jest zamknięty:

a)przedmiotowo- tylko źródła wskazane w konstytucji mogą być źródłami prawa powszechnie obowiązującego.

b)podmiotowo- tylko wskazane w konstytucji organy państwa mają kompetencje ustawodawcze.

To zapewnia bezpieczeństwo stanu prawnego, jest zgodne z zasadą rządów prawa i z podziałem władzy.

Hierarchiczna budowa systemu źródeł, wzajemne podporządkowanie poszczególnych źródeł. System jest przejrzysty i jasny.

Na czele stoi Konstytucja Ustawy Umowy międzynarodowe Rozporządzenia Akty prawa miejscowego

Ponad to akty o charakterze wewnętrznym(te które dotyczą funkcjonowania organów państwa)- regulamin sejmu, senatu.- katalog otwarty co do form.

System prawa w Polsce ze względu na podział źródeł na powszechnie obowiązujące i akty prawa wewnętrznego ma charakter DYCHOTOMICZNY (dwie kategorie źródeł).

Źródłem prawa w Polsce może być tylko unormowanie pozytywno-prawne (pozytywne- pochodzące od władzy państwowej). Źródłem prawa NIE JEST zwyczaj!

Zwyczaj konstytucyjny- określona praktyka stosowania prawa konstytucyjnego np. to że w polskim sejmie partie konserwatywne siedzą po prawej stronie, centrum na środku a lewica z lewej.

USTAWY KONSTYTUCYJNE- regulują węższy zakres zagadnień, uchwalane są w trybie przewidzianym do zmian konstytucji i służą np. wprowadzaniu w życie przepisów konstytucji, mogą one czasowo zastępować konstytucję lub obowiązywać obok niej.

USTAWY- akty normatywne, akty parlamentu, podporządkowane konstytucji, mają nieograniczony zakres przedmiotowy (ustawą reguluje się różne dziedziny stosunków społecznych są to tzw. materie ustawowe), są uchwalane w trybie przewidzianym w konstytucji. Utworzone przez odpowiednie organy. Zawiera normy o charakterze ogólnym i generalnym.

• TRYB UCHWALANIA USTAW( źródło konstytucja, regulamin sejmu i senatu)

1. Etap sejmowy

2. Etap senacki

3. Etap prezydencki

Inicjatywa ustawodawcza(prawo do wystąpienia z projektem) przysługuje: prezydentowi, Radzie Ministrów, senatowi, posłom(15), obywatelom (100 tys).

Projekt aktu składa się do „laski marszałkowskiej”, następnie odbywa się tzw. pierwsze czytanie, może ono odbywać się na posiedzeniu sejmu lub komisji sejmowej.

1 czytanie na posiedzeniu sejmu- projekty zmieniające konstytucję, aktów budżetowych, dotyczące systemu organów państwowych, wyborcze (czyli te istotne).

Wszystkie inne akty czytane są na posiedzeniu komisji sejmowej.

Po przeczytaniu możliwa jest debata nad projektem, przedstawia się założenia i uzasadnienie.

Podczas 1 czytania może być zgłoszenie wniosku o odrzucenie projektu wtedy odbywa się głosowanie nad wnioskiem. Odrzuca się wniosek (procedura trwa dalej) lub przyjmuje.

Po 1 czytaniu projekt kierowany jest do komisji sejmowej, której również przedstawione są założenia.

Komisja może zalecić:

-przyjęcie aktu w całości

-poprawki

-odrzucenie w całości

2 czytanie zawsze jest na posiedzeniu sejmu, sprawozdawca przedstawia stanowisko komisji.

Jeżeli są zgłoszone poprawki to projekt znów wraca do komisji w celu zaprezentowania dodatkowego sprawozdania.

3 czytanie odbywa się głosowanie:

1)nad odrzuceniem projektu

2)nad określonymi poprawkami

3)nad całością projektu

W Polsce sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jednak bywa, że konstytucja alebo ustawy przewidują inną większość.

*etap senacki(po uchwaleniu ustawy w sejmie)

Długość pracy w sejmie to max. 30 dni, podejmuje decyzję w przedmiocie przyjęcia ustawy, przyjęcia ale z poprawkami, odrzucenia ustawy w całości.

*etap sejmowy

Odbywa się głosowanie nad stanowiskiem senatu, ale dotyczy tylko dwóch ostatnich możliwości.

Poprawki senatu uznaje się za przyjęte jeżeli nie zostaną odrzucone przez sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

*etap prezydencki

Prezydent ma 21 dni na skorzystanie ze swoich uprawień i 3 możliwości:

-podpisać i zarządzić ogłoszenie

-skorzystać z tzw. „prawa weta”/ sejm może obalić weto, wtedy ustaw wraca do sejmu głosowanie większością 3/5 w obecności co najmniej połowy posłów, wówczas prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy.

-skierować ustawę do Trybunału Konstytucyjnego/ wyrok trybunału może być: afirmatywny(ustawa zgodna z konstytucją, prezydent podpisuje ustawę), niezgodna z konstytucją w całości(wygaszenie trybu ustawodawczego), częściowo niezgodna z konstytucją(w przypadku przepisów nierozerwalnie związanych z ustawą które są niezgodne- prezydent odmawia podpisania, przepisy mniej istotne- ustawa wraca do sejmu w celu dokonania poprawek)

• Szczególne procedury ustawodawcze dotyczą ustalania: ustawy budżetowej(krótsze terminy, prezydent nie ma prawa weta), zmiany konstytucji, trybu pilnego(pilny tryb legislacyjny).

UMOWY MIĘDZYNARODOWE

To porozumienie zawarte między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi regulowane przez prawo międzynarodowe. Umowy te mają różne nazwy np. traktat, porozumienie, sojusz, układ itp.

Z reguły zawierane w formie pisemnej ale też mogą mieć formę ustną (porozumienie dżentelmeńskie).

W Polsce umowy mają swoje miejsce w katalogu: umowy ratyfikowane(tryb złożony mają miejsce po ustawie), umowy zatwierdzone (tryb prosty, podpisane i zatwierdzone przez RM).

1)ratyfikacja zwykła- przez prezydenta, w tym trybie prezydent jest samodzielny.

2)duża ratyfikacja- (art.89) dotyczy przypadków szczególnych np. członkostwa państwa w organizacjach międzynarodowych. Żeby ratyfikować prezydent potrzebuje zgody parlamentu wyrażonej w ustawie.

3)wielka ratyfikacja- prezydent potrzebuje zgody parlamentu wyrażonej w ustawie uchwalonej w specjalnym trybie lub w referendum ogólnokrajowym, dotyczy umów na mocy których RP przekazuje organom międzynarodowym część swoich kompetencji. Zgoda wyrażona w 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów.

Umowa ratyfikowana za zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą.

ROZPORZADZENIE

Akt wykonawczy wydany w celu realizacji przepisów ustawy na mocy upoważnienia ustawowego. Wykonaniem rozporządzenia powinien zająć się rząd i ministrowie. Upoważnienie ustawowe wskazuje zakres:

-podmiotowy(kto)

-przedmiotowy(co)

-dotyczący treści (jak)

Wydawać rozporządzenie może: RM, prezydent, ministrowie, prezes RM i KRRiT.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Stanowione przez organ samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej. Są powszechnie obowiązujące, ale mają ograniczony zasięg terytorialny.

Temat 8: zasady prawa wyborczego.

*współczesne systemy partyjne:

a) parlamentarno-gabinetowy

b)prezydencki

c)kanclerski

d)parlamentarno-komitetowy

ad1) związany jest z Wielką Brytanią, nie ma tam czegoś takiego jak konstytucja. Założenia te przejęte są i implementowane do naszego prawa konstytucyjnego.

Cechy charakterystyczne dla naszego systemu:

-podział władzy(art.10) /organy kontroli przestrzegania prawa, ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza.

-dualizm egzekutywny/ prezydent, RM

-neutralizacja głowy państwa-instytucja kontrasygnaty/ prezydent nie ponosi odpowiedzialności parlamentarnej czyli politycznej, nie dotyczy sytuacji, gdy prezydent wydaje prerogatywy prezydenckie(akty prawne, których nie musi podpisać premier) prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu.

-parlamentarna inwestytura rządu, wiąże się z podziałem władzy, musi być zgoda parlamentu na to aby dany rząd mógł funkcjonować.

-odpowiedzialność parlamentarna rządu (polityczna) odpowiedzialność zbiorowa- całej RM lub odpowiedzialność pojedyncza- ministra.

-zalegalizowana opozycja (w państwie demokratycznym musi być ktoś przeciw)

*ZASADY PRAWA WYBORCZEGO:

W znaczeniu podmiotowym prawo wyborcze to określone w przepisach obowiązującego prawa upoważnienia ogółu obywateli do udziału w wyborach do organów przedstawicielskich

Prawo wyborcze w sensie przedmiotowym są to podstawowe akty prawne oraz towarzyszące im akty wykonawcze gdyż zawierają one całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie i regulujących tryb wyboru do organów przedstawicielskich.

Konstytucja RP wyróżnia następujące zasady prawa wyborczego stosowane do wyborów:

1. Zasada powszechności wyborów (art.62) wskazuje kwestię czynnego prawa wyborczego

2. Zasada równości

3. Zasada bezpośredniości

4. Tajności/tajne głosowanie

5. Proporcjonalności/ podziału mandatu

1. Zasada podziału mandatów proporcjonalnych

2. Mandatów większościowych

Bierne i czynne prawo wyborcze

Bierne prawo wyborcze do sejmu i do senatu przysługuje obywatelom polski mającym prawo wybierania, musi mieć ukończone 21 lat do sejmu do senatu 30 lat. W wyborach prezydenckich bierne prawo wyborcze przysługuje również obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów ukończył lat 35 i korzysta z pełni praw wyborczych do sejmu. Kandydata na prezydenta zgłasza grupa co najmniej 100 tys. Obywateli.

9 temat: WSPÓŁCZESNE SYSTEMY KONSTYTUCYJNE

Występują różne rozwiązania dotyczące realizacji podziału władzy i ułożenia wzajemnych stosunków między władzami. Określa się to mianem systemu rządów. Nas interesują w tym momencie relacje pomiędzy władzą ustawodawczą, a władzą wykonawczą ponieważ, pozycja i kompetencje władzy sądowniczej są we wszystkich państwach stojących na gruncie trójpodziału władzy podobne.

1. System prezydencki został stworzony w wieku XVIII na gruncie konstytucji USA. Potem został przejęty przez szereg innych państw, zwłaszcza na kontynencie amerykańskim. Jest to system charakterystyczny dla stosunków pomiędzy parlamentem a monokratyczną egzekutywą. Prezydent jest równorzędnym partnerem parlamentu i podobnie jak parlament jest on powoływany w wyborach powszechnych. W USA są to wybory dwustopniowe, ale w praktyce głosowanie powszechne decyduje o wyborze. Prezydent nie odpowiada politycznie przed parlamentem i nie może być przez parlament odwołany. Nie musi mieć poparcia większości przedstawicieli, ale w swojej działalności jest związany ustawami uchwalonymi przez parlament. W stosunkach między władza ustawodawczą, a władzą wykonawczą obydwie strony są wyposażone w środki zapewniające wzajemną kontrolę i równowagę. Prezydent ma prawo veta wobec ustaw i prawo wydawania rozporządzeń. Natomiast parlament uchwala budżet, powołuje komisje śledcze, uczestniczy w nominacjach wyższych urzędników państwowych i w określaniu linii polityki zagranicznej państwa. Prezydent i jego ministrowie (sekretarze stanu) nie mogą łączyć swego stanowiska z mandatem przedstawicielskim. Prezydent i mianowani przez niego ministrowie odpowiadają przed parlamentem konstytucyjnym (instytucja impeachmentu). Może się łączyć ze złożeniem danej osoby z urzędu, ale jest to również odpowiedzialność karna. Prezydent jest szefem całej administracji, a sekretarze stanu są jego pomocnikami. System prezydencki opiera się na 4 zasadach:

• Prezydent jest głową państwa i szefem administracji

• Prezydent jest reprezentantem narodu

• Prezydent nie może być odwoływany przez parlament

• Prezydent i jego ministrowie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności konstytucyjnej

• Prezydent jest dowódcą sił zbrojnych.

Występują systemy półprezydenckie (Francja i Włochy)

2. System parlamentarno-gabinetowy- wykształcił się na początku wieku XVIII w Anglii, gdzie przyjął się zwyczaj że król tworzy rząd z członków ugrupowania mającego większość w parlamencie. Początkowo król stał na czele rządu, ale potem powierzał kierowanie prawami rządu pierwszemu ministrowi stąd powstało określenie premier. W początkowym okresie kształtowania tego systemu rząd nie był zależny od parlamentu, ale z czasem wykształciła się zasada w myśl, której rząd który stracił zaufanie parlamentu powinien ustąpić. Pierwsze zdarzenie miało takie miejsce w 1784r. Rząd ponosi solidarną odpowiedzialność za swą działalność oraz kontrasygnowane przez jego członków akty głowy państwa. System parlamentarno gabinetowy opiera się na szczególnym stosunku trzech organów państwa:

• Parlamentu

• Głowy państwa

• Rządu

Głowa państwa nie odpowiada politycznie, rząd jest powoływany z uwzględnieniem układu sił politycznych w parlamencie, rząd realizując władzę wykonawczą odpowiada przed parlamentem za swą działalność i za działalność głowy państwa.

Głowa pastwa powołuje premiera a na jego wniosek innych członków rządu.

Występuje instytucja kontrasygnaty. Władza wykonawcza, aby skutecznie działać musi reprezentować większość parlamentarną. Rząd ponosi odpowiedzialność za swą działalność i za działalność głowy państwa.

Członkowie rządu i głowa państwa ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną.

3. System kanclerski(odmiana parlamentarno-gabinetowego), występuje on w Europie (Niemcy i Austria). W tym systemie znacznemu rozszerzeniu uległy kompetencje kanclerza, który jest szefem rządu i administracji rządowej. Do jego zadań należy organizowanie polityki zagranicznej i wewnętrznej państwa, określa kierunki pracy swego gabinetu, które muszą być wykonywane przez poszczególnych ministrów. Jest ich przełożonym i posiada prawo ich dymisjonowania.

4. System komitetowy(szwajcarski), rząd jest traktowany w tym systemie jako organ wykonawczy parlamentu, nie funkcjonuje wotum nieufności, w razie konfliktu między rządem, a parlamentem nie istnieje możliwość rozwiązania parlamentu, ale równocześnie ani rząd ani poszczególni ministrowie nie mogą być odwołani. Do istotnych cech tego systemu należy:

• Najwyższa władza państwowa należy do parlamentu który reprezentuje naród jako całość i sprawuje władzę państwową na zasadzie wyłączności.

• Rząd jest wybierany bezpośrednio przez parlament i jest on jednymi organem przez który parlament wykonuje swoje decyzje.

• Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem,

• głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed upływem jego kadencji,

• głowa państwa jest przez parlament powoływana bezpośrednio i ponosi przed parlamentem odpowiedzialność polityczną.

5. System półprezydencki- system posiada szerokie uprawnienia osobiste, jest powoływany w wyborach powszechnych, niezależnie od parlamentu. W systemie tym prezydenckim prezydent powołuje rząd, który jest odpowiedzialny przed nim i parlamentem. System ten nie rozdziela władzy ustawodawczej od wykonawczej, a przewiduje formalny udział i aktywną rolę rządy w działaniach parlamentu.

10 Temat: Prezydent RP.

1989r- restytucja instytucji prezydenta w Polsce.

Pierwszy Wojciech Jaruzelski, ta instytucja charakteryzowała się wówczas tym, że prezydent miał mocne kompetencje, w zamyśle było utrzymanie ciągłości partii rządzącej.

1992r- mała konstytucja podtrzymała tę koncepcję prezydenta np. dysponował on tzw. resortami prezydenckimi (ministerstwo spraw wewnętrznych i ministerstwo obrony narodowej), zwierzchnik organów aparatu przymusu, główną jego funkcją miała być funkcja arbitra(rozjemcy).

Obecna koncepcja z 1997r jest wynikiem pewnej gry politycznej. Ograniczono kompetencje prezydenta. Za punkt wyjścia uznano wzmocnienie władzy i samodzielności sejmu w konsekwencji zredukowano szerokie kompetencje prezydenta.

Wybory prezydenckie mają charakter czteroprzymiotnikowy: powszechne, równe, bezpośrednie i tajne. Naród wybiera prezydenta jest to przejaw sprawowania przez niego władzy. Każdy ma czynne i bierne prawo wyborcze. Zasada równości oznacza, że każdy głos ma taką samą siłę i każdy ma do dyspozycji jeden głos. Powinno zapewnić się tajność wyborów.

Wybory zarządza Marszałek sejmu, muszą one odbyć się w dniu przypadającym nie wcześniej niż 100 dni i nie później niż 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta.

Jeżeli wybory są zarządzane w związku z przedterminowym opróżnieniem urzędu prezydenta to ich zarządzenie musi nastąpić nie później niż 14 dni po opróżnieniu urzędu, a same wybory muszą odbyć się w ciągu 60 dni od ich zarządzenia.

W sytuacji stanów nadzwyczajnych wybory mogą się odbyć dopiero po upływie 90 dni od zakończenia stanu nadzwyczajnego. W tym przypadku następuje przedłużenie kadencji prezydenta.

Wybór prezydenta odbywa się w oparciu o zasadę większości bezwzględnej- wybrany ten kandydat, który otrzymał w 1 turze ponad 50% głosów uprawnionych do głosowania.

Jeśli żaden z kandydatów nie uzyska ponad 50% organizowana jest 2 tura wyborów i przypadają ona na 14 dzień od dnia w którym odbyła się 1 tura.

Kadencja trwa 5 lat. Objęcie urzędu przez nowo wybranego prezydenta następuje po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. Ślubowanie odbywa się ostatniego dnia przed upływem kadencji poprzedniego prezydenta.

Weryfikacja ważności wyborów należy do Sądu Najwyższego, orzeka on o protestach wyborczych, a później o ważności wyborów. SN ma 30 dni na rozstrzygnięcie.

*status prawny urzędu prezydenta (art.10 ust.2)

dualizm władzy wykonawczej- władza wykonawcza podzielona jest między prezydenta i RM. Jednak podział kompetencji nie jest jasno określony. KOHABITACJA- współpraca między premierem, a prezydentem na zasadzie kompromisu, ułożenia wzajemnych relacji, jeżeli prezydent i premier są z różnych obozów politycznych ustalają zasady

Domniemanie kompetencji w sprawach polityki państwa działa na rzecz RM.

funkcja arbitralna - czuwa nad ciągłością państwa, interweniuje w razie zakłócenia relacji miedzy sejmem a rządem.

kadencyjny charakter urzędu- ponowny wybór jest możliwy tylko jeden raz.

Ponosi odpowiedzialność konstytucyjną (tylko w razie naruszenia prawa konstytucji), a to naruszenie nazywamy DELIKT KONSTYTUCYJNY. Odpowiada przed Trybunałem Stanu, a wniosek o postawienie prezydenta przed trybunałem może złożyć grupa posłów i senatorów licząca co najmniej 140 osób. Wniosek ten trafia do komisji odpowiedzialności konstytucyjnej sejmu, a następnie pod obrady Zgromadzenia Narodowego. Żeby wniosek przeszedł potrzebna jest uchwała ZN podjęta większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków zgromadzenia. Skutek prawny tej uchwały- gdy ona zapadnie prezydent jest zawieszony w sprawowaniu swoich funkcji. Obowiązki przejmuje wtedy Marszalek Sejmu.

Wszystkie akty urzędowe prezydenta muszą być zaopatrzone w kontrasygnatę rządową. Kontrasygnaty udziela premier lub inny przedstawiciel rządu, jest ona warunkiem ważności aktu głowy państwa. W ten sposób prezydent uzależniony jest od rządu.

Drugi skutek kontrasygnaty- przejęcie odpowiedzialności politycznej przez rząd za akt prezydenta.

Prerogatywy prezydenta- akty zwolnione od obowiązku kontrasygnaty.

niepołączalność (incompatibilitas) prezydent nie może piastować innego urzędu ani pełnić innej funkcji publicznej.

*kompetencje: (art.126)

-czuwa nad przestrzeganiem konstytucji

-strażnik suwerenności

(art. 133-144)

1. Gr kompetencji- uprawnienia wobec parlamentu:

-uprawnienia organizacyjne: zarządzanie wyborów, zwoływanie 1 posiedzeń izb.

-inicjatywne: inicjatywa ustawodawcza i zarządzanie referendum.

-hamujące: weto ustawodawcze, kierowanie ustaw do TK, w sytuacjach ściśle określonych rozwiązywanie sejmu.

Prezydent kontaktuje się z parlamentem w formie ORĘDZIA wygłaszanego w sejmie, senacie lub na Zgromadzeniu Narodowym.

2. Gr. Uprawnienia prezydenta wobec rządu:

-kreacyjne: desygnowanie premiera, powoływanie nowego rządu, przyjmowanie dymisji RM, w sytuacji kiedy rząd 3 razy nie uzyska wotum zaufania prezydent rozwiązuje rząd

-polityczne: prezydent może zwrócić się do sejmu o pociągnięcie premiera lub ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej, zwołuje radę gabinetową.

3. Gr relacje z władzą sądowniczą: prezydent dysponuje prawem łaski, powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Prezydent powołuje prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, prezesa Sądu Najwyższego i NSA.

4. Sprawy stosunków zagranicznych: prezydent powinien współdziałać z rządem w sprawach zagranicznych (art.133 ust.3), reprezentuje państwo w stosunkach zagranicznych, podejmuje decyzje personalne; mianuje i odwołuje ambasadorów, przyjmuje listy uwierzytelniające (współpraca z korpusem dyplomatycznym). Ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych, postanowienie o stanie wojny, wtedy kiedy sejm nie może się zebrać i zadecydować o tym.

-prezydent jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych, sprawuje to zwierzchnictwo za pośrednictwem ministra obrony narodowej. Może zwołać tzw. radę bezpieczeństwa narodowego- jest to organ doradczy w zakresie bezpieczeństwa.

-nadaje ordery i odznaczenia

-nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się.

*OPRÓŻNIENIE URZĘDU PREZYDENTA:

-śmierć

-zrzeczenie się urzędu (możliwe w każdym czasie)

-trwała niezdolność do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (uchwała zgromadzenia narodowego) art.131 gdy prezydent przejściowo nie może sprawować urzędu jego obowiązki czasowo przejmuje Marszałek Sejmu.

-złożenie prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

- stwierdzenie nieważności wyborów prezydenta lub nieobjęcie urzędu z innych przyczyn (dotyczy prezydenta elekta).

11 Temat: SEJM I SENAT

Art.98- kadencja jest 4 letnia rozpoczyna się w dniu zebrania sejmu na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego zebranie się sejmu następnej kadencji. Kadencja 4 letnia może ulec skróceniu:

1)w przypadku gdy sejm podejmie taką uchwałę większością 2/3 ustawowej liczby posłów.

2)postanowienie prezydenta: art.155 - nieudzielone zostaje votum zaufania RM wtedy skraca się kadencję sejmu i zarządza nowe wybory

3)Art.225- gdy sejm nie uchwali ustawy budżetowej w przypisanym terminie (4 miesiące od przedstawienia projektu sejmowi).

Kadencja sejmu może być wydłużona:

Art.228 ust.7 - w przypadku stanu nadzwyczajnego w ciągu 90 dni od końca stanu nadzwyczajnego nie może być wyborów.

Obie izby parlamentu korzystając z tzw. autonomii regulaminowej (każda z izb może uchwalać wewnętrzne akty dotyczące procedur). Materia regulaminowa: organizacja wewnętrzna izb, porządek prac i sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec sejmu.

Charakter regulaminu sejmu: jednolity, trwały i normatywny.

*Organy sejmu i senatu:

• SEJM/ Marszałek sejmu, wicemarszałkowie, komisje sejmowe, konwent seniorów, prezydium sejmu.

1. Marszałek sejmu (Ewa Kopacz), tryb powoływania określony jest w regulaminie sejmu, kandydaturę zgłasza co najmniej 15 posłów i wybór odbywa się większością bezwzględną w głosowaniu imiennym .

Kompetencje:

1. Zewnętrzne- zastępowanie prezydenta, reprezentacja sejmu, kierowanie wniosków do Trybunału Konstytucyjnego.

2. Wewnętrzne- stanie na straży praw i wolności sejmu, zwoływanie posiedzeń, przewodniczenie obradom, czuwanie nad tokiem i terminowością prac sejmu, nadawanie biegu inicjatywom i wnioskom kierowanym do sejmu, zwoływanie i przewodniczenie pracom prezydium sejmu, zwoływanie konwentu seniorów.

2. Wicemarszałkowie- każda partia może mieć swojego

3. Prezydium sejmu- tworzą Marszałek i wicemarszałkowie, jest to organ pomocniczo-opiniodawczy, w obradach prezydium bierze udział z głosem doradczym szef kancelarii sejmu.

Kompetencje:

-ustalanie planu prac sejmu

-ustalanie tygodni posiedzeń

-wykładnia regulaminu

-opiniowanie spraw wniesionych przez Marszałka sejmu

-organizacja pracy miedzy komisjami sejmowymi.

4. Konwent seniorów- organ opiniodawczy, skład: marszałek, wicemarszałkowie oraz przewodniczący klubów poselskich.

Kompetencje:

-opiniowanie projektów planów prac sejmu

-opiniowanie porządku dziennego posiedzeń

-opiniowanie wniosków co do wyboru organów sejmu.

W obradach uczestniczy z głosem doradczym szef kancelarii sejmu.

5. Komisje sejmowe- organy pomocnicze, opiniodawcze oraz o charakterze kontrolnym, ich zadaniem jest rozpatrywać i przygotowywać sprawy stanowiące przedmiot prac sejmu, wyrażają opinie w sprawach przekazanych pod obrady sejmu, marszałka lub prezydium.

Komisje:

1. Stałe (26)- powoływane na początku nowej kadencji sejmu, ich skład ustala się w oparciu o zasadę parytetu. Wyróżniamy: komisje resortowe (odpowiadają ministerstwom) i komisje problemowe(zajmują się konkretną kwestią np. etyki poselskiej)

2. Nadzwyczajne- powołuje je sejm określa cel zasadę i tryb działania tej komisji. Powoływana ad hock, najczęściej o charakterze problemowym.

3. Śledcze- powoływane do zbadania określonej sprawy, zasady działania zawarte są w ustawie o sejmowej komisji śledczej. Prace komisji oparte są o przepis z ustawy, regulaminu sejmu i również kodeksu postepowania prawnego. Komisja sporządza raport.

T 12 : Rada Ministrów i administracja rzadowa

Rada Ministrów:

Stoi na czele administracji rządowej (stanowi ona część administracji publicznej ale również nadzoruje samorządową.

RM przysługuje domniemanie kompetencji w sprawach państwa. Jest związana z większością parlamentarną w Sejmie. Rząd tworzą członkowie partii wygranej.

Etapy wyłaniania rządu:

I etap(parlamentarno prezydencki) - wygrywa partia i wybiera kandydata na premiera
-następnie prezydent desygnuje prezesa RM
- prezes proponuje skład rządu.
- skład musi być mianowany, powołany przez prezydenta, powinno to nastąpić w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia sejmu.

- głosowanie w sejmie na votum zaufania

II etap - jeżeli rząd zostanie wyłoniony w tym etapie nazywany jest „rządem parlamentarnym”
- sejm wybiera prezesa RM, a następnie członków rządu bezwzględną większością głosów
-sejm głosuje nad całym składem bezwzględną większością głosów.

III etap - (art. 155 ust.1) Jest kalką I procedury tzn. prezydent desygnuje z tym, że uzyskanie wotum zaufania wymaga tylko zwykłej większości głosów.

Art. 155 ust 2. Jeżeli tej większości się nie uzyska, prezydent wówczas skraca kadencje sejmu i senatu i zarządza wybory.
Przed udzieleniem wotum zaufania, prezes RM wygłasza expose - (wystąpienie w którym wygłasza plan działania, poglądy itp.)
Jeżeli rząd ma wotum zaufania tj. poparcie - inwestytura parlamentarna. Rząd korzysta z domniemania poparcia większości sejmowej, przez całą kadencje.

Obligatoryjny skład RM : kieruje nią prezes RM oprócz tego ministrowie. Wśród nich:

• Ministrowie resortowi (kierują konkurencyjnymi sektorami np. rolnictwa)

• Zadaniowi - tzw „bez teki” - (do określonych spraw

Skład fakultatywny:

• Wiceprezesi RM

• Przewodniczący określonych w ustawie komitetu.

Prezes RM - reprezentuje i kieruje RM. Wydaje rozporządzenia, zapewnia wykonanie polityki RM, sprawuje nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego, jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowych.

Wicepremier - zastępuje prezesa RM na mocy specjalnego upoważnienia, nie ma kompetencji do wydawania rozporządzeń.

Pełnomocnicy rządu - np. d.s równego traktowania, działają w im. Rządu.

Kancelaria RM - obsługuje RM, w kontekście spraw administracyjnych.
Centra - Rządowe Centrum Studiów Strategicznych
Rządowe Centrum Legislacji

Rząd spotyka się na posiedzeniach RM, są one nieregularne, a decyzje podejmuje się w oparciu o decyzje konsensusu.

*Przesłanki dymisji RM / art. 162.

- I posiedzenie sejmu nowej kadencji - urzędujący prezes RM składa dymisję.
- Konstruktywne wotum nieufności wobec rządu
(we wniosku o wotum nieufności wobec rządu wskazywany jest jednocześnie kandydat na nowego prezesa RM)
- odmowa wyrażenia wotum zaufania wobec RM.
- rezygnacja prezesa RM.

* Odpowiedzialność rządu:

Rząd ponosi odpowiedzialność:
- polityczną przed sejmem:
a) solidarna (konstruktywne wotum nieufności lub nieudzielenie wotum)
b) indywidualna każdego z Ministrów (art. 159 ust. 1,2)

Premierowi podlegają tzw. Urzędy centralne : ABW, AW, GUS, UOKIK, Urząd Służby Cywilnej > Urzędy Centralne!. Ponad to pewne urzędy mogą podlegać właściwym ministrom:
Komendant Główny Policji (podlega Ministrowi MSW)
Urząd regulacji telekomunikacji

*Kompetencje RM (art. 146)

T13: Wymiar sprawiedliwości w Polsce (R VIII konst. 173-201)

Art. 173 - zasada podziału władzy.

Wł. Egzekutywy - niezależna od władz. Tworzą ją sądy zorganizowane w system organów sądowych i dwa Trybunały - Konstytucyjny i Stani. Konstytucja rozdziela (art. 175) -> sądy administracyjne , wojskowe, Sąd Najwyższy, powszechne.

Cechy:

• Zasada niezawisłości sędziowskiej (immunitet sędziowski, stan spoczynku)

• Oparcie władzy sądowniczej tylko na prawie

• Oparcie funkcjonowania sądów na sformalizowanej procedurze (każdy przed sądem będzie równo traktowany)

Rola sądów - jako organów sądownictwa:

• Ochrona praw obywatelskich (ochrona praw jednostek).

• Rozstrzyganie sporów prawnych i w oparciu o prawo

• W Polsce sądy mają monopol na sprawowanie wymiaru sprawiedliwości.

Ustrój sądów w Polsce regulują Ustawy!

1) Sądy powszechne - Ustawa o ustroju sądów powszechnych z 2001r.
-rejonowe /obejmuje swoją właściwością 1 lub kilka gmin, sąd I instancji w sprawach mniejszych
-okręgowe / tworzone dla obszaru działania co najmniej 2 sądów rejonowych.
-apelacyjne / dla obszaru działania tzw. Okręg sądowych kilku okręgów sądowych, jest to tzw. Obszar apelacji.

Sąd Najwyższy - rozstrzyga o kasacji wyroku [kasacja - uchylenie i skierowanie do ponownego rozpatrzenia]

Sąd rejonowy dzieli się na wydziały

1) Cywilny (obligatoryjnie)
2) Karny (obligatoryjnie)
3) Rodzinny i nieletnich
4)Pracy i ubezpieczeń społecznych
5) Gospodarczy
6) Ksiąg wieczystych - na potrzeby postępowania nieprocesowego (wpis do księgi wieczystej).

Sądy okręgowe: -..-

Sądy Apelacyjne:
1)Cywilny
2)Karny
3) Pracy i ubezpieczeń społecznych

Sądami kieruje - Prezes Sądu, nadzoruje ich działalność i reprezentuje sąd. Jest zwierzchnikiem służbowym sędziów. Oprócz tego: Kolegium składu Sądu (kolegium sędziowskie) - podejmuje uchwały (np. o odwołaniu sędziego) od. 01.01.2010r. reforma do organów sądów - powołany Dyrektor Sądu- sprawuje nadzór administracyjny nad sądem.

• Sędziowie mają Samorząd Sędziowski

Sąd Najwyższy - sprawuje wymiar sprawiedliwości przez:

1. Zapewnienie nadzoru nad orzecznictwem sądów powszechnych i wojskowych w drodze rozpoznawania kasacji i innych środków odwoławczych.

2. Podejmowanie uchwał dotyczących zagadnień prawnych

3. Rozpoznawanie protestów wyborczych oraz stwierdzanie ważności wyborów do sejmu i senaty, ale też do Parlamentu Europejskiego

Skład: Prezes sądu najwyższego (sędzia Stanisław Dąbrowski od 2010r.)

Siedziba w Warszawie dzieli się na izby:
- cywilna
-karna
-wojskowa
-pracy
-ubezpieczeń społecznych
-spraw publicznych

Czuwa nad jednolitością sądownictwa

2) Sądy Wojskowe
- garnizonowe sądy wojskowe
-okręgowe
-Sąd Najwyższy - izba wojskowa

3) Sądy administracyjne - dwuinstancyjność

-wojewódzkie sądy administracyjne - I instancja / orzekają o legalności podjęcia decyzji administracyjnej przez organy administracyjne.
-Naczelny Sąd Administracyjny II instancja

Trybunał Stanu- organ władzy sądowniczej. Kwasi wymiar sprawiedliwości ze względu na swój mieszany skład. Skład: przewodniczący i 2 zastępców oraz 16 członków. Przewodniczącym jest z urzędu pierwszy prezes sądu najwyższego, na okres kadencji sejmu (4 lata)- wybierany bezwzględną większością głosów przez sejm. Połowa ze składu powinna mieć wykształcenie prawnicze( uprawniony do wykonywania zawodu sędziego). Skład TS wybierany jest przez Sejm, prezydenta i przez Senat.

*zakres przedmiotowy odpowiedzialności konstytucyjnej:

-delikty konstytucyjne/ są to tzw. czyny niedozwolone, jest to naruszenie konstytucji lub ustawy polegające na działaniu lub zaniechaniu, czyn zawiniony nie będący przestępstwem i popełniony w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie urzędowania.

-przestępstwo pospolite

*zakres podmiotowy:

-prezydent RP/ odpowiada zarówno za delikt jak i za przestępstwo, nie może być sądzony przez sąd powszechny, więc za każdego rodzaju przestępstwo odpowiada przed TS.

-prezes RM i członkowie RM/ za delikty i za przestępstwa, ale popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem(np. korupcyjne)

-odpowiadające tylko za delikt:

• Prezes NBP

• Prezes NIK

• Członkowie KRRiT

• Naczelny dowódca sił zbrojnych

• Osoby którym prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem

-posłowie i senatorowie/ za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści ze skarbu państwa.

• Postępowanie przed Trybunałem:

1)rozpoczyna się od wniesienia wstępnego wniosku, powinna w nim być wskazana osoba, której wniosek dotyczy, zajmowane przez nią stanowisko oraz zarzuty.

Według konstytucji wniosek złożyć mogą ściśle określone podmioty:

-w odniesieniu do prezydenta: 140 członków Zgromadzenia Narodowego

-w przypadku prezesa RM i członków RM: prezydent lub 115 posłów

-w przypadku pozostałych: prezydent, 115 posłów, Komisja śledcza, Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu.

2)w oparciu o wniosek- wszczęcie postępowania przygotowawczego

Nad wnioskiem pracuje Komisja odpowiedzialności konstytucyjnej, jest to stała komisja sejmowa.

3)podjęcie uchwały stawiającej w stan oskarżenia daną osobę:

-jeżeli dotyczy prezydenta-uchwałę podejmuje Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów

-jeżeli dotyczy pozostałych podmiotów- uchwałę podejmuje sejm większością 3/5 głosów

Taka uchwała uznawana jest za akt oskarżenia, kończy postępowanie przygotowawcze.

4)procedura kwasi sądowa

W pierwszej instancji orzeka prezes i 4 członków TS, w drugiej instancji prezes i 6 członków TS- nie orzekają ci członkowie którzy orzekali w I instancji.

5)postępowanie wykonawcze- prowadzi sąd okręgowy w Warszawie.

KARY:

-utrata praw wyborczych(czynnego i biernego)

-zakaz zajmowania stanowisk publicznych

-utrata orderów i odznaczeń

-złożenie z urzędu(w przypadku prezydenta)

Sędziom TS przysługuje immunitet od jurysdykcji karnej (nie może być zatrzymany ani aresztowany z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa art.200).

14 TEMAT: Kontrola przestrzegania prawa w RP

NIK

Stoi na straży wydatkowania publicznych pieniędzy. Powołana została na gruncie konstytucji marcowej. W doktrynie uważa się że instytucje sprawujące kontrolę powinny być niezależne od rządu i parlamentu. Powinny składać się z fachowców. Instytucje te ustalają stan faktyczny i mogą egzekwować odpowiedzialność personalną. Natomiast nie mogę podejmować środków korygujących nieprawidłowości. Tym różni się kontrola od nadzoru!!!-w ramach kontroli nie ma środków korygujących/naprawczych!

Art.202- NIK naczelny organ kontroli państwowej, podlega sejmowi- instytucja związana z parlamentem. Na czele NIK-u stoi prezes powoływany przez Sejm za zgodą Senatu. Wniosek przedstawia Marszałek Sejmu lub grupa 35 posłów. Wybór dokonywany większością bezwzględną. Senat ma 30 dni na wyrażenie zgody (domniemanie zgody- jeżeli senat się nie wypowie uważa się że kandydatura przeszła). Kadencja trwa 6 lat. Wiceprezesów NIK powołuje Marszałek Sejmu na wniosek prezesa NIK.

NIK jest podzielona na komórki odpowiadające poszczególnym ministerstwom, osoby zatrudnione w komórkach kontrolują dany resort. + 16 delegatur terenowych/krajowych.

*zakres kontroli:

-całokształt działalności organów państwa

-wykonywanie ustaw

-wydatkowanie pieniędzy publicznych

*podmioty podlegające kontroli:

-administracja rządowa

-NBP

-państwowe osoby prawne

-inne instytucje w zakresie wykonywania budżetu

-organy samorządu terytorialnego

-inne jednostki organizacyjne i osoby prawne w zakresie w jakim korzystają z pieniędzy publicznych.

W toku kontroli sporządzany jest raport/protokół (raport pokontrolny). Podczas kontroli NIK ma wgląd do dokumentów, może przesłuchiwać świadków oraz korzysta z innych uprawnień koniecznych przy przeprowadzeniu kontroli.

NIK może informować organy ścigania o swoich ustaleniach. Raporty sa jawne- publikowane na stronie NIK-u.

KRRiT

Działa na podstawie ustawy z 1992r, stoi na straży wolności mediów w państwie, organizuje działalność nadawczą w tym zakresie.

*zasady:

-zniesienie cenzury

-demonopolizacja mediów

-odpolitycznienie nadawców państwowych

*skład:

-5 członków powołuje Sejm

-2 członków powołuje prezydent

-1 członka powołuje Senat

Kadencja traw 6 lat co 2 lata część składu ulega odnowieniu. Ze swej działalności Rada składa sprawozdanie, które powinno być zaakceptowane przez Sejm. Jeżeli sejm nie przyjmie sprawozdania rady, a prezydent to potwierdzi wówczas kadencja Rady wygasa. Jeżeli prezydent nie potwierdzi to nie będzie wygaśnięcia Rady.

*kompetencje:

-powoływanie Rad Nadzorczych

-udzielanie koncesji

-kontrola działalności nadawców

---