Strona 1

LOTNICZA EWAKUACJA MEDYCZNA

STRESZCZENIE

Strategia NATO uległa zmianie wraz z zakończeniem się okresu zimnej wojny. Oznacza to, że serwis medyczny podczas operacji zbrojnych musi odpowiadać mobilności i wielofunkcyjności obsługiwanych jednostek . LOTNICZA EWAKUACJ MEDYCZNA (LEM) jest zazwyczaj najszybszą i w wielu przypadkach jedyną ratującą życie drogą transportu w ciągu ewakuacyjnym. Od dawna, na wysuniętych obszarach działań zbrojnych, śmigłowce LEM są standardem. Używane są do Wewnętrznej (taktycznej) i Zewnętrznej (strategicznej) LEM zgodnie z STANAG 3204. Jej bardzo duże znaczenie związane jest z wieloma czynnikami, takimi jak: odpowiednia opieka nad rannymi, odległość od kraju ojczystego do obszaru działania, różnorodność sił NATO na obszarze działania, brak pomocy ludności miejscowej, srogość środowiska naturalnego na obszarze działania i śmiercionośność nowoczesnego uzbrojenia. Czynniki wymienione powyżej powodują wzrost ilości poszkodowanych, znajdujących się w mniej stabilnym stanie, transportowanych na duże odległości .

Dlatego też, zarówno możliwości LEM, wystarczająca wydajność i odpowiednia jakość, jak i przeszkolony i doświadczony personel medyczny na każdym poziomie opieki medycznej są warunkiem szybkiego, kompetentnego i jeśli to wskazane, intensywnie medycznie nadzorowanego transportu ciężko chorych lub rannych pacjentów, do ośrodków leczniczych, w które przeprowadzone będzie docelowe i specyficzne dla danego poszkodowanego leczenie (rehabilitacja).

Dzisiaj pogotowie lotnicze i LEM stanowią niezbędną i integralną część nowoczesnej pomocy medycznej.

1.HISTORIA

Historia LEM jest ściśle związana z początkiem awiacji. Jej początki to zasługa duńskiego oficera medycznego De Mooya, który jako pierwszy, około roku 1910, zaproponował powietrzny transport rannych pacjentów i opisał zależności pomiędzy transportem drogowym, torowym i lotniczym.Z braku dowodów historycznych, za wojskową anegdotę należy uznać, wspominany w kontekście wojny francusko-pruskiej, transport rannych przy użyciu balonów z podgrzanym powietrzem.

Pierwsze udokumentowane dowody na rutynowe wykorzystanie samolotów do transportu rannych pochodzą z okresu I Wojny Światowej, kiedy to Francja ustanowiła instytucję lotniczych karetek pogotowia. Podczas Hiszpańskiej Wojny Domowej (1936-1938) transport lotniczy rannych do Niemiec zastosowano na większą skalę. W okresie II Wojny Światowej Transport lotniczy rannych był organizowany w strukturach wojskowych. Na przykład Korpus Powietrzny Armii Stanów Zjednoczonych do roku 1945, ewakuował samolotami 1,25 miliona pacjentów zapewniając im ograniczoną opiekę medyczną w czasie lotu ( pielęgniarki lotnicze). Podczas gdy w czasie II Wojny Światowe, około 4% rannych zmarło zanim dotarli do miejsca, gdzie mogła być im udzielona pierwsza pomoc lekarska, to w czasie Wojny Wietnamskiej, kiedy do akcji ratunkowych na szerszą skalę zaczęto używać helikopterów, ilość ta została zmniejszona do 1%.

O potrzebach dobrego jakościowo systemu LEM można wnioskować na przykładzie operacji Pustynna Burza, gdzie około 30 tys. żołnierzy armii sprzymierzonych było ewakuowanych z obszaru działań wojennych z przyczyn zdrowotnych. W czasie misji IFOR/SFOR, w okresie od 01.01.1996 do 31.12.1998 Niemieckie Siły Powietrzne przeprowadziły 211 lotów ewakuacyjnych .

Od roku 2003 do sierpnia 2006 Siły Powietrzne USA przetransportowały z Południowo-Wschodniej Azji

Strona 2

przez Europę 37 000 pacjentów. Około 6800 z nich to ranni na polu walki, z których to dla 500 zastosowano CCATT. Intensywna opieka medyczna w czasie lotów na duże odległości umożliwiła poszkodowanym pacjentom otrzymanie pomocy lekarskiej w czasie zaledwie kilku godzin od momentu odniesienia obrażeń.

2.WYMAGANIA OPERACYJNE

Strategia NATO uległa zmianie wraz z zakończeniem się okresu zimnej wojny. Zintegrowanie sił szybkiego reagowania w nowej militarnej strategii NATO, które określane jest w zasadzie przez charakterystyczne „skoncentrowanie sił”, „elastyczność”, „globalną mobilność”, i „wielonarodowość”, wymaga sprawnych usług medycznych. Mając na uwadze, realizowanie narodowo suwerennych zadań musi istnieć możliwość współpracy międzynarodowej w zakresie standaryzacji prowadzonych operacji. W tym kontekście, wymagane jest aby mobilność i elastyczność pomocy medycznej w czasie operacji odpowiadała mobilności i elastyczności jednostek, którym ta pomoc jest udzielana. Tak więc transport rannych i chorych otrzymuje nowy status odpowiedni do jakościowych i ilościowych wymogów branych pod uwagę. Szybkość reakcji serwisu medycznego a zwłaszcza sprawność systemu LEM musi być dostosowana do szybkości reakcji NATO wszystkich Sił Reagowania i do sił zaangażowanych w operacje ratunkowe i ewakuacyjne, jak również musi być dostępna, jeśli istnieje taka potrzeba, dla na bieżąco organizowanych akcji pomocy w przypadku niebezpieczeństwa lub katastrof. Sprawny system lotniczego transportu rannych jest bezwzględnie wymagany aby prowadzić operację w okresie ustabilizowanych potrzeb jak również aby poradzić sobie w okresach ekstremalnego zapotrzebowania.

Rys.1 Transall C 160

NATO STANAG 2228 (23) przywiązuje wielką wagę do tego aby pomoc medyczna była jak najbardziej zbliżona do standardów narodowych w okresie pokoju. I tak, techniczny poradnik Chirurgów Ogólnych Bundeswery z dnia 27.09.1995 przedstawia następującą wskazówkę (maksymę) dla działających zagranicą pracowników opieki medycznej:

”Spełnieniem kryterium zadań opieki medycznej jest to aby żołnierz w razie choroby, wypadku lub odniesienia ran otrzymał taką pomoc medyczną jaką otrzymałby w Niemczech.”

Obowiązkowo dotyczy to również łańcucha ewakuacji medycznej.

Na poziomie NATO, LEM na wysuniętych placówkach jest określony w dokumencie STANAG 3304 i STANAG 2087.To zdecydowanie podkreśla status wykwalifikowanej ewakuacji lotniczej w strukturach NATO.

W związku z potrzebami LEM opartymi na przesłankach operacyjnych, „Zasady ewakuacji” określone przez dowództwo wojskowe rozszerzają zakres LEM. Zasady te ustanawiają maksymalny czas,

Strona 3

w którym żołnierz pozbawiony jest pomocy medycznej na polu walki. Jeżeli, zgodnie z prognozami medycznymi, okres ten byłby przekroczony, żołnierz ma być ewakuowany najszybciej jak to jest możliwe i uzasadnione z medycznego punktu widzenia.

3.WYMAGANIA MEDYCZNE

3.1 Ogólne Aspekty Lotniczej Ewakuacji Medycznej

Lotnicza ewakuacja medyczna jest zazwyczaj najszybszą i w wielu przypadkach jedyną ratującą życie drogą transportu. Prowadzana jest ze świadomością, że natychmiastowa pomoc kliniczna w ostrych(ciężkich) przypadkach zdecydowanie poprawi rokowania chorych na przeżycie, uniknięcie kalectwa i rozwoju stresu pourazowego. Mając to na uwadze modułowe obiekty medyczne na polu walki są nieodzownym składnikiem wysokiej jakościowo pomocy medycznej która musi być uzupełniana na wszystkich poziomach przez odpowiednio wyposażone samoloty przeznaczone do celów transportowych. Po przeprowadzeniu właściwych przygotowań nie powinno być żadnych przeciwwskazań dla LEM obsługiwanej przez sprawny personel i wyposażonej w odpowiednie materiały. Wysoka jakościowo lotnicza ewakuacja medyczna rannych i chorych pacjentów może być przeprowadzona możliwie jak najsprawniej tylko wtedy gdy techniczno medyczne potrzeby spotkają się z personelem medycznym odpowiednio przeszkolonym. Podstawowa wiedza o lotnictwie, medycynie lotniczej i fizjologii lotów musi być przedstawiona personelowi tak samo jak wiedza kliniczno techniczna związana z ratownictwem i intensywną opieką medyczną.

Towarzyszący personel medyczny powinien należeć do załogi samolotu i spełniać odpowiednie kryteria obowiązujące w lotnictwie personel latający. Wymagane ogromne nakłady finansowe i wysiłki logistyczne mogą być tylko wtedy uzasadnione gdy opieka medyczna na pokładzie samolotu będzie spełniać takie same standardy jak indywidualna opieka medyczna prowadzona w bazie macierzystej. W tym kontekście, jednakowoż fizjologiczne czynniki mające wpływ na transport lotniczy maja szczególną wagę.

Fizjologiczne czynniki wpływające na transport lotniczy:

• Zmniejszone ciśnienie atmosferyczne

• Obniżony dopływ tlenu

• Odwodnienie

• Choroba lokomocyjna

• Zmęczenie i bezczynność

• Efekty psychiczne i psychologiczne

3.2 Chirurdzy lotniczy w łańcuchu LEM

Lekarze a w szczególności chirurdzy lotniczy odgrywają kluczowa rolę w LEM. Niekompletne lub nie wystarczające przygotowanie do LEM może spowodować dyskomfort pacjentów, a w gorszym scenariuszu, poważne, lub nie do pokonania problemy medyczne (13).

Aby przeprowadzić udaną misję LEM, lekarze musza być odpowiedzialni za cały proces:

• Ratownictwa LEM, włącznie z określeniem odpowiedniej klasyfikacji, procedur i specjalistycznych wymagań medycznych.

• Legalizacji (to znaczy: określenie stanu zdrowia pacjenta, określenie odpowiedniego sposobu leczenia, potrzebnego sprzętu, określenie osiągalnych przez LEM środków, zastosowanie zasad LEM)

• Medycznego przygotowania do zminimalizowania ryzyka medycznej dekompensacji i

dyskomfortu w otoczeniu związanym z LEM.

Strona 4

• Końcową odprawę- to jest potwierdzenie przez chirurga lotniczego, że akcja ratownicza LEM i przygotowanie pacjenta do wszystkich warunków zostało wykonane, że stan pacjenta znacznie się polepszył/pogorszył.

Rola lekarzy w systemie LEM powiększyła się i stała się bardziej decydująca wraz z pogorszeniem się stanu transportowanych pacjentów, którzy wymagają zabezpieczenia złamań, zatamowania krwotoków, przeprowadzenia zabiegów chirurgii urazowej i rozpoczęcia uzupełnienia płynów fizjologicznych.

3.3 Rodzaje LEM

• PRZEDNIA LEM

Do tego typu LEM z reguły używa się helikopterów i samolotów V/STOL. Pacjenci na tym etapie będą często nieopatrzeni (nie leczeni) i niewłaściwie zabezpieczeni. Przednia LEM odpowiada za tą fazę ewakuacji w której pacjent przemieszczany jest z punktu w centrum pola walki do punktu wstępnej pomocy medycznej i do następnego punktu pomocy w obrębie strefy walki.

• TAKTYCZNA LEM (wewnętrzna ewakuacja lotnicza)

Odpowiada za tę fazę ewakuacji, w której pacjent przemieszczany jest ze strefy walki do punktów znajdujących się poza strefą walki i pomiędzy punktami w strefie komunikacyjnej.

• STRATEGICZNA LEM (zewnętrzna ewakuacja lotnicza)

Odpowiada za tę fazę ewakuacji, w której pacjent przemieszczany jest z odległych terenów lub obszarów działania do baz macierzystych lub do innych krajów NATO bezpiecznych w danym momencie.

4. MEDYCZNY TRANSPORT LOTNICZY NA WYSUNIĘTYCH PLACÓWKACH

4.1 ZAGROŻENIA (WYZWANIA)

We wszystkich tych nieprzewidywalnych sytuacjach związanych z ratownictwem medycznym czas jest czynnikiem o decydującym znaczeniu rozstrzygającym o życiu lub śmierci.

W medycynie bardzo dobrze wiadomo, że im wcześniej udzielona jest odpowiednia pomoc medyczna tym lepsze są rokowania dla poszkodowanych(18). Aby skrócić czas, w którym ranni żołnierze lub pacjenci pozbawieni są pomocy medycznej, pogotowie medyczne wykorzystuje nieocenioną przewagę jaką daje użycie helikopterów do niesienia jak najszybszej pomocy medycznej i do zagwarantowania natychmiastowego przeciwdziałania sytuacjom zagrażającym życiu.

Lotnicze pogotowie ratunkowe rozwija się intensywnie już od ponad 60 lat i wciąż się zmienia. Postęp w technice lotniczej i aktualny poziom wyposażenia medycznego otwierają drogę helikopterom i samolotom ze fixed skrzydłami do odegrania roli, nowoczesnych, wysoce mobilnych centrów intensywnej opieki medycznej(14).

Dlatego też profesjonalna wiedza specjalistyczna i znajomość procedur jest obowiązkowa aby rozumieć i prowadzić intensywną opiekę medyczną w warunkach Medycznego Transportu Lotniczego (MTL).

Doświadczony i dobrze przeszkolony personel oraz optymalne przygotowanie pacjenta przed odlotem, zapewnią skuteczną opiekę medyczną w czasie lotu nawet na długich dystansach (10, 24).

Strona 5

4.2 Zasady Medyczne

Lotnicze medyczne ratownictwo-ewakuacja jest zdefiniowane jako przemieszczanie poszkodowanych transportem lotniczym pod nadzorem medycznym, do i pomiędzy obiektami medycznymi.

Do specjalistycznych zadań dla Lotniczego Pogotowia/Helikopterów Karetek należy:

• szybkie i bezpośrednie dostarczenie sprzętu i specjalistów na miejsce wypadku

• bezpośrednie i ostrożne przetransportowanie pacjentów do bardziej odległych wyspecjalizowanych szpitali z maksymalnie indywidualna opieką

• przeprowadzenie kolejnych MTL pacjentów wymagających intensywnej opieki (IO) pomiędzy szpitalami

• POSZUKIWAWCZE I RATOWNICZE MISJE PIRM (ICAO, IMO)

• BOJOWE AKCJE POSZUKIWAWCZE I RATOWNICZE (BAPIR)

• decydowanie o ewakuacji pacjenta, wymagające diagnozy medycznej po przeprowadzeniu odpowiednich badań i zastosowaniu najlepszego osiągalnego leczenia, dokładne oszacowanie medycznych korzyści ewakuacji pacjentów i niebezpieczeństw jakie mogą dla nich zaistnieć w powietrzu

• z drugiej strony, nie ma żadnych bezwarunkowych przeciwwskazań dla MTL. Kierowanie do MTL tylko pacjentów w stabilnym stanie nie jest dobrą zasadą, ponieważ ustabilizowanie stanu pacjenta w miejscu wypadku nie zawsze jest wykonalne (ustabilizowany kontra stabilny pacjent).

4.3 Podstawowy Medyczny Transport Lotniczy (pogotowie lotnicze)

Szybki i bezpośredni dowóz sprzętu i specjalistów na miejsce wypadku drogą lotniczą, bezpośredni i starannie medycznie monitorowany transport pacjentów w ustabilizowanym stanie na miejsce dalszej specjalistycznej opieki medycznej, możemy zdefiniować jako podstawowy MTL.

Medyczne wskazania do szybkiego MTL opierają się na różnych typach klasyfikacji urazów (NACA Index, Glasgow Coma Scale, Trauma Score (TS), Injury Severity Score (ISS), APACHE-II, RAPS, TISS). Na pewno jednak wskazani do transportu drogą lotniczą są pacjenci z urazami typu:

• poważne złamania

• paraliż

• urazy klatki piersiowej (niewydolność oddechowa)

• otwarte rany różnych części ciała

• pęknięcia czaszki (urazy czaszkowo-mózgowe- CCT)

• duża utrata krwi

W standardach Medycyny Międzynarodowej następujące diagnozy mogą być rozważane jako kwalifikujące do MTL :

• MCI (wstrząs kardiogenny, zaburzenia rytmu serca)

• zator płucny

• ostra niewydolność serca

• niewydolność oddechowa

• krwawienia

• śpiączka (metabolizm)

• odurzenie

Wczesne zaintubowanie w postępowaniu przedklinicznym w przypadku pacjentów z licznymi urazami jest istotnym zabiegiem stabilizującym ich stan.

Strona 6

Tabela.1: Wskazanie do wczesnego intubowania w postępowaniu przedklinicznym z przypadku licznych obrażeń(25)

reanimacja pourazowa i wstrząs krwotoczny (hipowolemiczny) utrata przytomności z poważnymi CCT (to są urazy czaszkowo-mózgowe) ostra niedrożność górnych dróg oddechowych utrzymująca się niewydolność oddechowa pacjenci z licznymi obrażeniami (niebezpieczeństwo MOF) obrażenia klatki piersiowej połączenie urazów wzory urazów index urazów (NACA, Glasgow)

4.4 Drugoplanowy Medyczny Transport Lotniczy (Przeniesienie Między-Obiektowe)

Drugoplanowy MTL może być konieczny w przypadku poważnie chorych lub/i rannych po ustabilizowaniu stanu pacjenta ale również w razie rozwinięcia się komplikacji, których nie można usunąć w danej placówce i które wymagają leczenia w wyspecjalizowanych centrach medycznych (7).

Używane są wtedy helikoptery wyposażone w kompletny sprzęt do inwazyjnego i nie inwazyjnego monitorowania pacjentów, urządzenia do sztucznego oddychania, wszelkie urządzenia do elektro- terapii i leczenia farmakologicznego (5,8).

Z powodu istnienia obszarów specjalizacji centrów medycznych w naszych państwach, lotnicze medyczne Przeniesienie Między-Obiektowe ciężko chorych i/lub rannych pacjentów na duże odległości nabiera coraz większego znaczenia.

4.5 Akcje Poszukiwawcze i Ratownicze (PIR)

Wyzwania i trudności w postępowaniem z poszkodowanymi pacjentami związane z podstawowym MTL w obszarze górzystym lub morskim są często spowodowane przez opóżnione lub nieodpowiednie wezwanie o pomoc co powoduje narażenie poszkodowanych na działanie zimna i ekstremalnie niebezpiecznego otoczenia. Tylko używając helikopterów możemy zapewnić skuteczną przedkliniczną pomoc. Ratowanie poszkodowanego najczęściej przeprowadza się manewrem wciągnięcia za pomocą dźwigu, zwykle przy niesprzyjającej pogodzie i przy ekstremalnym obciążeniu psychologicznym(8,15,20,21).

Organizacje międzynarodowe takie jak ICAO, IMO postanowiły zestandaryzować operacje PIR wymagające współpracy międzynarodowej. Państwa członkowskie tych organizacji uzgodniły wyczerpujące standardy, praktyki i procedury dla operacji PIR na ich terytoriach na lądzie i morzu. Helikoptery są najbardziej skutecznym narzędzie w tego typu akcjach ze względu na możliwość poruszania się z małą prędkością i zdolność zawiśnięcia w powietrzu w miejscu. Wyposażone są zwykle w urządzenia dźwigowe niezbędne do celów ratowniczych i dostawczych.

4.6 Bojowe Akcje Poszukiwawcze i Ratownicze (BAPIR)

Ratowanie odizolowanych jednostek z wrogiego terytorium jest zawsze zadaniem niebezpiecznym. Klasyczna doktryna tradycyjnych BAPIR jest obecnie rewidowana. Stare modele bojowych akcji ratowniczych dotyczące operacji przeprowadzanych tylko za liniami wroga musiały zostać wyparte w związku z potrzebami odzyskiwania-uwolnienia odizolowanego personelu z obszaru niesymetrycznego pola walki, gdzie nie ma ukształtowanej linii frontu. Wiele wysiłku wkłada się obecnie w ujednolicenie doktryn, procedur i doprowadzenie do współdziałania sprzętu. Odzyskiwanie personelu nie zastępuje BAPIR. Jest to coś innego, coś co jest zbiorem wielu rzeczy, coś co łączy razem BAPIR, uwalnianie aresztowanych cywilów, działania dotyczące jeńców wojennych i zaginionych w akcji, prace badawcze i ocena nowych technologii. Przewaga sytuacyjna jest kluczowym wymaganiem do przeprowadzenia zakończonej sukcesem bojowej operacji ratowniczej (17).

Strona 7

5. Aspekty bezpieczeństwa

Śmigłowce medyczne maja długa historię wypadków, rezultatem których była śmierć wielu osób na całym świecie. W roku 1986 aż 14 helikopterów pogotowia ratunkowego uległo wypadkom, ulegając zniszczeniu lub znaczącemu uszkodzeniu. Stanowiło to 9% amerykańskiej medycznej floty helikopterów (11).

Pomiędzy rokiem 1989 a 1995 podczas lotniczych akcji ratowniczych, 10 niemieckich wojskowych helikopterów misji PIR uległo katastrofom w wyniku, których zginęło 8 osób a 18 zostało rannych (16).

Nie ulega wątpliwości, że latanie helikopterami ratowniczymi, związane jest z szeregiem stresów, zarówno natury psychicznej jak i fizycznej, i wymaga wielu umiejętności i doświadczenia od całej załogi (9).

Z drugiej strony, coraz większą uwagę skupia się na kwestiach bezpieczeństwa związanych z użyciem sprzętu medycznego na pokładzie samolotu. Interferencja Elektromagnetyczna (EMI) i Czułość Elekromagnetyczna (EMS) wyposażenia medycznego używanego w samolocie musi być dobrana aby można było uniknąć ich wpływu na kontrolę pracy silników, środków komunikacji i nawigacji samolotu oraz na pracę samego wyposażenia medycznego. Inną kwestią jest uwzględnienie wpływu na specjalistyczny sprzęt medyczny, czułości tego sprzętu na siłę grawitacji (przeciążenia), nagłe przyspieszenia i hamowania. To samo dotyczy wpływu czynnika ludzkiego, wibracji, wysokości i zabezpieczeń elektrycznych na tryb pracy instrumentów medycznych. Wszystkie te czynniki mają znaczenie na bezpieczeństwo pacjentów, statków powietrznych i personelu latającego.

Dlatego też ustanowienie uzgodnionych na polu międzynarodowym określeń zarówno dla standardów technicznych jak i medycznych ze szczególnym zwróceniem uwagi na koncepcje bezpieczeństwa jest obowiązkowe(8).

6. C 4 ISR

C 4 ISR- Organizacja ratownictwa medycznego musi być zdolna do zaplanowania, wykonania, nadzorowania , wspomagania i kontrolowania całego spektrum funkcji pomocy medyczno lotniczej.

Musi być zdolna do dostarczenia i zagwarantowania bezbłędnego systemu nadzoru leczenia, ewakuacji i przepływu informacji, w tym również dokumentacji pacjenta w czasie całego łańcucha ewakuacyjnego aż do leczenia docelowego. To poprawia wydajność i gwarantuje lepsze zarządzanie kosztami operacji i jakością opieki.

Telemedycyna, gdy technologia ta zostanie całkowicie rozwinięta, będzie miała ogromny wpływ na operacje helikopterowe MTL poprzez zwiększenie przyszłej zdolności załogi MTL, do ratowania i udzielania pomocy. Dzięki temu helikoptery można będzie skierować do bardziej nagłych przypadków, bardziej potrzebujących tego typu działania, co spowoduje, że środki przeznaczone na operacje będą efektywniej wykorzystane, oraz, że już od samego początku choroby lub wypadku redukowane będą zbędne wydatki.

7.TAKTYCZNA/STRATEGICZNA LOTNICZA EWAKUACJA MEDYCZNA

7.1 Aspekty ogólne:

Jest to sprawa zmniejszania obciążeń lotniczej ewakuacji medycznej poprzez przeniesienie poddanych medycznemu nadzorowi pacjentów do obiektów medycznych poza terenem operacyjnym w przypadku gdy przekroczone zostały lokalne możliwości niesienia pomocy.

Zwłaszcza w obszarze taktycznym i strategicznym, pojęcia operacyjne opisane powyżej powodują rozszerzenie spektrum operacyjnego LEM, które w wyraźny sposób pokazuje potrzebę intensywnego medycznego monitorowania pacjentów w czasie przelotu.

• W zakresie przygotowania operacji i w czasie budowania obiektów medycznych na obszarze operacyjnym, przed wprowadzeniem do operacji modułowych obiektów medycznych, powinien powstać wydajny system LEM zapewniający wykwalifikowane wsparcie dla rozlokowanych żołnierzy.

• Misje wojskowe przeprowadzane bez dostatecznego okresu przygotowań usług medycznych wymagają wysoce wrażliwego systemu wsparcia medycznego, który wymaga również sprzętu ratowniczo-medycznego. Dobrze wyszkolony specjalistyczny personel i sprzęt medyczny dostarczony błyskawicznie na obszar operacyjny zapewniają odpowiednią jakościowo ewakuację poszkodowanych.

Strona 8

• Analogiczne rozważania dotyczące operacji kryzysowego reagowania w różnorodnych obszarach operacyjnych prowadzą do podobnych wniosków.

• Wystarczająca pojemność LEM połączonej z intensywnym nadzorem medycznym i dodatkową możliwością intensywnego medycznego leczenia jest warunkiem zasadniczym świadczenia pomocy podczas wypełnienia misji humanitarnych jak również innych misji (cywilno-wojskowa współpraca) w warunkach zniszczeń na dużą skalę, gdy infrastruktura medyczna jest niewystarczająca.

7.2 Aspekty Medyczne

W świetle wspominanej maksymy dotyczącej pomocy medycznej w czasie operacji zagranicznych, w przypadkach wielu urazów i sytuacji pourazowych wymagana jest szybka lotnicza ewakuacja medyczna umożliwiająca konkretne leczenie i odciążająca modułowe obiekty medyczne (utrzymanie personelu medycznego).

Dotyczy to :

• Ciężko poparzonych , którzy mogą być przetransportowani do specjalistycznych szpitali ze stosunkowo małym wysiłkiem w przeciągu 24 godzin od poparzenia i udzielenia pierwszej pomocy aby zapewnić im świadczenie odpowiedniej terapii (chirurgii transplantacyjnej, dializy i intensywnej opieki medycznej)

• Pacjentów z wieloma obrażeniami z lub bez poparzeń i groźnymi komplikacjami pourazowymi, wymagających dializ z uszkodzonymi kilkoma organami, których należy ewakuować do obiektów medycznych mogących przeprowadzić dializy po ratowniczych zabiegach chirurgicznych

• Pacjentów z urazami neurologicznymi, którzy po podstawowym leczeniu neurochirurgicznym musza być przewiezieni do odpowiednich obiektów medycznych klasy C na dalsze leczenie i rehabilitację (syndromy paraliżu ).

Toksykologiczne objawy u poszkodowanych, narażonych na działanie chemicznych środków bojowych, ze wskazaniem do długotrwałego sztucznego oddychania, zwłaszcza w wypadkach uszkodzenia układu oddechowego, wymagają ewakuacji z obszaru działań wojennych aby ulżyć lokalnym stanowiskom pomocy medycznej (19).

Aby spełnić te wymagania samoloty z fix skrzydłami muszą być zmodyfikowane i wyposażone w najnowocześniejsze urządzenia medyczne. Niemcy używają samolotów Airbus A 310 Niemieckich Sił Powietrznych jako samolotu przeznaczonego do strategicznej lotniczej ewakuacji medycznej. W przypadku Amerykańskich Sił Powietrznych używa się samolotów C 17.

Przeróbka Airbusa A310 w wersję towarową z dużymi drzwiami towarowymi umożliwia przystosowanie tego samolotu do celów operacji strategicznej lotniczej ewakuacji prowadzonych na dużą skalę.

Zestaw do konwersji samolotu A 310 do celów lotniczej ewakuacji medycznej jest obecnie stosowany dla zapewnienia transportu minimum 250 pacjentów dziennie na duże odległości.

Zestaw do konwersji medycznej składa się z modułów. Umożliwia to ustawienie różnych konfiguracji tych modułów składających się z maksimum 38 łóżek (noszy) sanitarnych, 48 siedzeń i 6 stanowisk intensywnej opieki medycznej.

Komórki intensywnej opieki medycznej ( stanowiska transportowe dla pacjentów) zostały zaprojektowane z uwzględnieniem najnowocześniejszych osiągnięć inżynierii medycznej. Są one kompatybilne z samolotami cywilnymi i mogą być stosowane na całym świecie. Zestaw do konwersji zawiera również stanowisko laboratoryjne. Planowane jest również wprowadzenie terminalu telemedycznego. Opracowywany jest program z sumaryczną ilością 4 zestawów, składających się z 54 łóżek doposażonych w 6 stanowisk intensywnej opieki medycznej.

Strona 9

Rys. 2 Airbus A 310

Rys. 3 Wnętrze A 310

Rys. 4 Stanowisko transportowe

8. DOŚWIADCZENIE

8.1 Metoda Amerykańskich Sił Powietrznych

W Amerykańskich Sił Powietrznych Załogę Lotniczego Transportu Medycznego Osób Wymagających Intensywnej Opieki Medycznej (CCATT) powiększono o personel ewakuacyjno medyczny odpowiadający za transport ciężko chorych i rannych pacjentów do centrów medycznych. Zwykle w skład CCATT wchodzą lekarze specjalizujący się w intensywnej opiece medycznej (chirurdzy, anestezjolodzy, lekarze pogotowia, pulmonolodzy), pielęgniarki intensywnej opieki medycznej i technicy krążeniowo-ciśnieniowi. CCATT musi być w stanie transportować do 6 samodzielnie oddychających ( do 3 nie mogących samodzielnie oddychać ) pacjentów przez 10-12 godzin lotu, używając różnych samolotów między innymi C 17 Globemaster III i C 130 Hercules (6,12,13, Col Dr. Mark Ediger, HQ USAFE/ SG Command Surgeon).

Strona 10

Rys. 5 C 17

Wśród wielu działań od których zależy pomoc poszkodowanym w walce żołnierzom, załoga CCATT była istotnym czynnikiem podwyższającym przeżywalność rannych, w każdym z militarnych konfliktów z udziałem Stanów Zjednoczonych. Podczas pierwszej Wojny w Zatoce, 22% rannych żołnierz zmarłoby, ale procent ten udało się zredukować do 10.

Dla załogi CCATT palącą potrzebą jest posiadanie przenośnych, odpowiednio wyposażonych (zarówno nie-inwazyjnych jak i inwazyjnych) zestawów, które byłyby kompatybilne z systemem samolotu i mogących przez długi czas działać zasilane z baterii. Istotnym pośród tych urządzeń jest system nadzorowania podstawowych funkcji życiowych, mierzący takie parametry jak ośrodkowe ciśnienie żylne, ciśnienie wewnątrz czaszkowe, tętnicze ciśnienie krwi, poziom nasycenia tlenem, poziom hemoglobiny i gazów we krwi.

Obecnie prace badawcze nad zszywaniem ran w intensywnej opiece medycznej podtrzymującej życie dla wojskowej opieki „W drodze” są bliskie zakończenia.

Automatyczna Intensywna Opieka Medyczna Podtrzymująca Życie (ACCLS) będzie wprowadzała automatyzację do podtrzymywania funkcji życiowych (to jest sterowane komputerowo oddychanie, dozowanie lekarstw, płynów i tlenu, PEARCE) (29,30)

Ustabilizować i ewakuować to oznacza :

• Kontrolowana droga powietrzna

• Odpowiednia wentylacja i natlenianie

• Zatamowanie krwawienia

• Zabiegi ratujące życie i kończyny

• Unieruchomienie złamań

8.2 Katastrofa Tsunami (Reakcja Niemiec)

26.12.2004 roku o godzinie 00.59 czasu UTC trzęsienie ziemi o sile 9,3 w oddalonej od północnozachodniego wybrzeża Sumatry części oceanu, wstrząsnęło dnem morskim.

Wywołało to powstanie niszczycielskich fal tsunami, które przemieściły się tysiące kilometrów przez

Strona 11

Ocean Indyjski, zabijając , raniąc lub rujnując setki tysięcy ludzi w krajach tak odległych od centrum trzęsienia ziemi jak Indonezja, Tajlandia, Indie i Somalia.

Pierwsze doniesienia prasowe mówiły o 100 ofiarach. Niemniej jednak Centralnej Służbie Medycznej i Niemieckie Siłom Powietrznym zlecono zadanie zaplanowania misji pomocy humanitarnej, wiedząc, że zwłaszcza w Tajlandii i Sri Lance, znacząca liczba turystów może być dotknięta skutkami katastrofy.

Niemiecka misja militarna była dwu składnikowa:

Trzy STRATAIRMEDEV AC (co chyba można przetłumaczyć jako strategiczna lotnicza ewakuacja) misje z Airbusami A 310 GAF (Niemieckich Sił Powietrznych):

Loty (2xPhuket, 1xBangok) były wykonane między 29.12.2004 a 04.01.2005

W sumie 133 pacjentów z 18 krajów zostało przetransportowanych a z nich

- 11 zaintubowanych pacjentów poddanych intensywnej opiece medycznej

- 17 nie zaintubowanych pacjentów poddanych intensywnej opiece medycznej

- 14 pacjentów z licznymi urazami na noszach

- 71 ciężko/średnio/lekko rannych na noszach

- 20 pacjentów na miejscach siedzących

Misja była dowodem na możliwość wspaniałej, całkowicie bezproblemowej, nastawionej na sukces współpracy cywilno-wojskowej zarówno w kraju prowadzenia operacji jak i po powrocie, w kraju ojczystym.

Gotowość niemieckiego systemu Lotniczej Ewakuacji Medyczne do przeprowadzenia skutecznie przepływu pacjentów na duża skale została w ten sposób udowodniona(24).

9. PERSPEKTYWY (przegląd)

Odpowiednia i wykwalifikowana LEM na każdym poziomie opieki medycznej, jest warunkiem podstawowym do szybkiego, kompetentnego i jeśli to wskazane, intensywnie medycznie nadzorowanego transportu ciężko chorych i/lub rannych pacjentów do obiektów gdzie udzielona im będzie ostateczna specjalistyczna opieka czy rehabilitacja.

Na koniec, strukturalne i proceduralne wymogi (dowodzenie, nadzór, komunikacja informacja= C 4 ISR) muszą mieć najwyższe priorytety, aby nadzorować i koordynować przepływ i przemieszczanie pacjentów. Organizacja dowodzenia i nadzoru, procedury i sprzęt muszą być tak dobrane aby można było sprostać wszystkim możliwym, związanym z zaangażowaniem LEM potrzebom, w różnych sytuacjach, włącznie z połączonymi operacjami, pod operacyjnym dowództwem i nadzorem narodowym lub międzynarodowym.

Te wymagania to:

• Wykwalifikowane i doświadczone jednostki ewakuacyjne

• Scentralizowane dowództwo, nadzór i komunikacja

• Znormalizowane procedury międzynarodowe

• Znormalizowane kompatybilne wyposażenie medyczne

• Sprzęt lotniczy (samoloty) zdolne do operacji w dowolnych warunkach pogodowych, w dzień i w nocy, zdolnei komunikacji na całym świecie

• Odpowiednie zespoły do konwersji na cele intensywnego medycznego monitorowania

• Współpraca cywilno-wojskowa (NATO CAPC)

Podczas wielonarodowych operacji w strukturach NATO, ONZ czy Unii Europejskiej należy bardzo odpowiedzialnie i rozumnie wykorzystywać przeznaczone na te akcje środki. Powszechne narodowe procedury nie doceniają tych spraw. W czasie realizacji swych przyszłych zadań, wykwalifikowana lotnicza ewakuacja medyczna rannych i chorych pacjentów musi dostosowywać się do wymagów kompetentnie dobranej pomocy medycznej ze specjalistyczną wiedzą, kreatywnością i innowacyjnością.

Strona 12

10. PODSUMOWANIE

Połączenie złożonego systemu opieki medycznej nad rannymi w obiektach medycznych w terenie i wykwalifikowanej krótko-, średnio-, i daleko zakresowej lotniczej ewakuacji medycznej formułuje bazę wymaganą do spełnienia potrzeb, wynikających z elastyczności i mobilności jednostek wspomaganych. Sprawnie działający system LEM jest decydującym czynnikiem w świadczeniu szybkiej i jakościowo odpowiednio dobranej pomocy na każdym poziomie opieki medycznej. To podnosi morale wojska i zapewnia szeroką akceptację służby medycznej.

KONIEC

Piotr Kostrzom Gr. A

Zarządzanie i dowodzenie

---