ROLNICTWO EKOLOGICZNE

1. WSTĘP

Rolnictwo ekologiczne zyskuje sobie ostatnio dużą liczbę zwolenników. Wynika to w głównej mierze z zaniepokojenia wpływem jaki wywierają środki chemiczne (śr. ochrony roślin, nawozy sztuczne) stosowane przez rolników. Rolnictwo ekologiczne polega przede wszystkim na prowadzeniu produkcji rolnej w dużej mierze opartej na metodach naturalnych. Mimo rosnącego zainteresowania zdrową żywnością liczba rolników stosujących uprawy ekologiczne jest wciąż niewielka. Dzieje się tak przede wszystkim dlatego, że finansowa pomoc państwa dla tych gospodarstw, które chcą zmienić sposób uprawy z chemicznego na naturalny jest niewystarczająca. Produkcja żywności ekologicznej nie zawsze jest dla rolników dogodna. Wydajność przy drastycznym ograniczeniu nawozów i środków ochrony roślin, spada nawet o 1/3, ponieważ uprawa jest znacznie mniej intensywna.

2. ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN.

Stosowanie środków ochrony roślin dużo kosztuje nie tylko rolnika, ale także środowisko naturalne. Insektycydy i herbicydy stosowane na dużą skalę w rolnictwie przemysłowym, zatruwają grunt, wodę i powietrze.

Po zastosowaniu, środki ochrony roślin nie znikają. Część z nich po pewnym czasie ulega rozkładowi, część jednak wraz z wodą gruntową może przedostać się do zbiorników wodnych z których korzystają ludzie. Ma to oczywiście bardzo niekorzystny wpływ na organizmy żywe. Niektóre badania wykazały, że pewne środki chemiczne stosowane do spryskiwania roślin mogą powodować raka, zwłaszcza trzustki i nerek. Dość często również można usłyszeć o przedostaniu się tych środków np.: do stawów hodowlanych lub rzek co powoduje masowe śnięcie ryb i innych organizmów wodnych. Ostatnie badania przeprowadzone na zlecenie międzynarodowej organizacji ekologicznej Greenpeace wykazały, że w wodach basenu Sekwany znajdują się niepokojąco duże ilości bardzo toksycznego pestycydu - atrazyny.

Te pestycydy które nie zostały wypłukane zalegają w glebie co powoduje iż działają one niekorzystnie na mikroorganizmy glebowe. Pestycydy oraz inne związki chemiczne stosowane w rolnictwie mogą być gromadzone przez niektóre rośliny (ziemniak nie pobiera pestycydów którymi zwalcza się stonkę ziemniaczaną, ale posiana po ziemniakach marchew może je pobrać i być szkodliwa w spożyciu głównie dla dzieci).

Chemiczne środki ochrony roślin (a głównie ich nieumiejętne stosowanie) powodują także zatrucia pszczół i ptaków.

Chemiczna walka ze szkodnikami staję się także coraz trudniejsza, bowiem stosowanie przez pewien czas tego samego środka powoduje uodparnianie się pewnych grup owadów na dany preparat.

Rolnictwo ekologiczne wypada na tym tle niezwykle atrakcyjnie. Stosowanie chemicznych środków ochrony roślin ogranicza się tutaj do niezbędnego minimum lub jest eliminowane całkowicie, choć jest to niezmiernie trudne. W rolnictwie ekologicznym, zamiast środków chemicznych, do ochrony roślin przed szkodnikami wykorzystuje się ich naturalnych wrogów w postaci ptaków owadożernych, owadów i pajęczaków pasożytniczych i drapieżnych. Niestety kierowanie taką walką biologiczną jest na razie jeszcze dość trudne. Prowadzi się specjalne „hodowle” owadów. Stosuje się syntetyczne i pół syntetyczne pożywki, zwiększa liczbę gatunków, które można hodować na skalę przemysłową i rozszerza zakres stosowania owadów hodowlanych w sztucznych warunkach. Owady te następnie są umieszczane na plantacjach (bądź też hodowla jest prowadzona bezpośrednio na plantacjach) i celem ich jest biologiczne zwalczanie ich naturalnych wrogów. Jest to rozwiązanie dość kosztowne, a przez to rzadko stosowane. Stosuje się je głównie na małych poletkach lub w obiektach typu szklarnie, tunele foliowe. Szkodniki roślin atakowane są również przez choroby pochodzenia grzybowego, bakteryjnego i wirusowego. Do walki ze szkodnikami i chorobami można stosować również wyciągi i wywary z niektórych odmian roślin. Wyciągami takimi, porażone rośliny są spryskiwane podobnie jak przy ochronie chemicznej.

Podsumowując: zastąpienie chemicznych środków ochrony roślin metodami biologicznymi daje nam żywność nieporównywalnie zdrowszą od żywności wyprodukowanej z użyciem metod sztucznych, a ma to znaczący wpływ na nasze zdrowie.

3. NAWOŻENIE.

W dziedzinie nawożenia rolnictwo ekologiczne również pokazuje swą wyższość nad tradycyjnym. Wynika to z tego, że stosuje się tutaj tylko nawozy pochodzenia organicznego.

W rolnictwie ekologicznym stosując nawożenie organiczne unikamy nadmiernego zakwaszenia gleby, jak to ma miejsce w przypadku stosowania wysokich dawek sztucznych nawozów azotowych. Unikamy również przedostawania się składników takich jak: fosfor, potas i azot do rzek i jezior, gdyż przy umiejętnym stosowaniu nawozów naturalnych nie występuje zjawisko tzw. przenawożenia.

Duże ilości dostępnych związków azotu (a tak jest w przypadku nawożenia sztucznego) prowadzą do jego kumulacji w tkankach roślin w formie mineralnej. Forma ta jest szkodliwa dla człowieka spożywającego taki produkt, a szczególnie dla dzieci. Należy pamiętać, iż warzywa z upraw ekologicznych są wolne od pestycydów, ale nie zawsze od azotanów. Azotany odkładają się w glebie przez wiele lat, nawet przy systematycznym stosowaniu nawozów naturalnych. Z kolei zbyt duża ilość potasu w konsumowanych roślinach jest przyczyną wadliwej przemiany sodu i wapnia w organizmach zwierzęcych.

Tak więc zastąpienie nawożenia sztucznego - naturalnym, jak to ma miejsce w uprawie ekologicznej, również wpływa na zmniejszenie zatrucia wód, gleby oraz na jakość wyprodukowanej, przy użyciu tej metody, żywności.

4. ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE.

Rolnictwo ekologiczne przewyższa rolnictwo tradycyjne również pod innymi względami. Obliczono, że fermy ekologiczne zużywają mniej wody i aż do stu razy mniej energii, jeśli doliczyć tę, która jest zużywana przy produkcji środków ochrony roślin. Rolnictwo ekologiczne to również brak szkodliwych opakowań po środkach ochrony roślin, które mogą zanieczyścić glebę, wodę lub atmosferę jeżeli zostaną spalone.

W Polsce rynek żywności ekologicznej nie jest jeszcze tak dobrze rozwinięty jak w krajach Europy Zachodniej. Wynika to jeszcze głównie z niewielkiej wiedzy konsumentów o walorach takiej żywności, duże znaczenie odgrywa tutaj również cena takiej żywności, gdyż jest ona droższa od uprawianej metodami konwencjonalnymi. W ostatnim czasie daje się jednak zaobserwować dość duży wzrost zainteresowania zdrową żywnością. Słaby rozwój rynku żywność ekologicznej wynika również z faktu, iż finansowa pomoc państwa dla gospodarstw, które chcą zmienić sposób uprawy z chemicznego na naturalny, jest niewystarczająca. W Polsce 90% użytków rolnych ma naturalny poziom zawartości metali ciężkich. Oznacza to, że tyle właśnie gleb spełnia normy ekologiczne.

Gdyby uprawiać na nich rośliny bez użycia środków chemicznych, niemal na całej powierzchni polskich pól możliwa byłaby produkcja żywności bezpiecznej dla zdrowia.

W Polsce atesty dla gospodarstw ekologicznych wydają: Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi Ekoland i Polskie Towarzystwo Rolnictwa Ekologicznego. Ekoland powstał w 1989 r. z inicjatywy rolników i naukowców, skupionych wokół koncepcji gospodarowania alternatywnego. Od 1995 roku przyznaje atesty wyłącznie gospodarstwom, które zakończyły okres przestawiania się na metody ekologiczne.

Wykorzystanie nawozów sztucznych przez rolnictwo tradycyjne, głównie ze względów finansowych, jest u nas stosunkowo niskie. W ostatnich latach polskie rolnictwo zużywa od 1,2 do 1,5 miliona ton nawozów sztucznych rocznie, podczas gdy na przykład we Francji na pola wywozi się ponad trzy razy więcej chemii. Podobnie jest w Wielkiej Brytanii, Niemczech czy we Włoszech. Korzystamy również zdecydowanie mniej ze środków ochrony roślin. Kraje bogatsze takie jak Francja, Hiszpania czy Włochy wyprzedzają nas ponad czterokrotnie. Żywność produkowana u nas metodami klasycznymi nie jest najgorsza pod względem czystości, jednak nie świadczy to wcale o jakości produkcji. Mimo, że w Polsce używa się zdecydowanie mniej środków ochrony roślin, to robi się to czasami nieumiejętnie.

Literatura:

1. „Focus” - marzec 1998.

2. „Podstawy ekologii rolniczej” - Józef Prończuk; PWN Wa-wa 1992.

3. „Biologiczne metody ochrony roślin” - praca zbiorowa pod redakcją J. Szumakowa, G. Gusiewa, N. Fedorinczika; PWRiL Wa-wa 1988.

4. „Mała działka duże możliwości” - Zygmunt Soczek; ALFA Wa-wa 1987.

8

2

---