1. Pojecie i specyfika stosunków międzynarodowych.

Stosunki międzynarodowe to transgraniczne interakcje podmiotów polityki w środowisku poliarchicznym.

Trzy elementy ;

1. podmiotem są suwerenne państwa i uczestnicy niesuwerenni,

2. przedmiotem są działania wykraczające poza granice jednego państwa,

3. środowisko poliarchiczne jest zdecentralizowane.

2. Nauka o stosunkach międzynarodowych

Teoretyczną część nauki o stosunkach międzynarodowych stanowi teoria stosunków międzynarodowych - internacjologia.

Teoria stosunków międzynarodowych to usystematyzowany treściowo i formalnie system warunkowo sformułowanych twierdzeń wyjaśniających , które odnoszą się do funkcjonowania i ewolucji systemów międzynarodowych.

Za podstawowy cel nauki o stosunkach międzynarodowych należy uznać badanie poznanej rzeczywistości.

3. Cechy szczególne nauki o stosunkach międzynarodowych.

Przedmiotem badawczym jest badanie struktury , funkcji i rozwoju systemów międzynarodowych.

Metody badawcze ;

I - tradycyjne :

1. historyczna - rekonstrukcja przeszłych stosunków międzynarodowych,

2. prawnicza - analiza obowiązujących norm prawnych,

II - nowoczesne :

1. systemowa - konstruowanie systemowego modelu pojęciowego badanych zjawisk międzynarodowych,

2. behawioralna - analiza stosunków międzynarodowych poprzez zachowania ich uczestników ; badanie przypadku pod kątem jednej lub wielu zmiennych,

3. czynnikowa - identyfikacja , klasyfikacja i hierarchizacja czynników kształtujących dana klasę zjawisk międzynarodowych,

4. analiza zawartości - rekonstrukcja interesów stron na podstawie publicznie składanych deklaracji,

5. decyzyjna - cel - określenie istoty i powodów przyjęcia decyzji,

6. symulacyjna - tworzenie rozwiniętych modeli rzeczywistości , nasycenie ich danymi faktycznymi i przetwarzanie za pomocą komputerów.

Cechy środowiska międzynarodowego:

1. poliarchizm - „rządy wielu” suwerennych elementów , co wyklucza istnienie nadrzędnej władzy państwowej , brak formalnego centrum dowodzenia,

2. pluralizm-

3. złożoność stosunków międzynarodowych - duża liczba uczestników o zróżnicowanym statusie, duża liczba zachodzących między nimi interakcji, funkcjonowanie wielu zmiennych kształtujących te stosunki,

żywiołowość - powszechnie dostrzegalna z uwagi na złożoność stosunków - są one nietrwałe , przypadkowe i nieformalne.

4. Typy i rodzaje stosunków międzynarodowych.

Formy stosunków międzynarodowych:

1. dyplomatyczne misje specjalne - doraźne , krótkotrwałe,

2. stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne- poselstwa , ambasady,

3. konferencje międzynarodowe - są wykorzystywane w stosunkach wielostronnych , do regulowania problemów na płaszczyźnie multilateralnej,

4. organizacje międzynarodowe - instytucje trwale rozpatrujące i regulujące stosunki międzynarodowe.

FUNKCJE :

1. misji specjalnych - prowadzenie rokowań w sprawach najważniejszych dla państwa ( misje prezydentów, premierów ) oraz w kwestiach wymagających bardzo specjalistycznej wiedzy , której nie mają członkowie ambasady,

2. stałych przedstawicielstw dyplomatycznych - ogólna i stała reprezentacja państwa wysyłającego w państwie przyjmującym, systematyczna obserwacja wydarzeń w tym państwie oraz prowadzenie rutynowych rokowań , koordynowanie wszelkich poczynań państwa wysyłającego w państwie przyjmującym,

3. konferencje międzynarodowe - stwarzanie płaszczyzny , na której mogą się toczyć wielostronne rokowania międzynarodowe,

4. organizacje międzynarodowe - zapewniają możliwość stałych i wielostronnych konsultacji politycznych , na ogół bez możliwości podejmowania wiążących decyzji.

Umowa międzynarodowa jest zawsze rezultatem wzajemnych ustępstw i kompromisów stron prowadzących rokowania.

5. Nauka o stosunkach międzynarodowych - powstanie, przedmiot i zakres badań.

Nauka o stosunkach międzynarodowych wyodrębniła się w 1919r. z nauk politycznych , ponieważ jej przedmiotem badawczym są zdecentralizowane stosunki polityczne, w przeciwieństwie do politologii zajmującej się funkcjonowaniem systemów scentralizowanych. .

Za podstawowy cel nauki o stosunkach międzynarodowych należy uznać badanie poznanej rzeczywistości.

Kategorie nauki o stosunkach międzynarodowych :

1. dla idealistów podstawowa kategoria to : ład międzynarodowy, moralność, prawo, wolność i demokracja,

2. dla realistów - państwo, jego siła międzynarodowa, interesy narodowe, sprzeczności lub równowaga sił,

3. dla behawiorystów - „zachowania międzynarodowe” , adopcyjność, równowaga wewnętrzna, sprzężenie zwrotne ze środowiskiem,

4. dla postbehawiorystów - łączenie wartości behawioralnych ( ilościowych) z jakościowymi.

6. Fazy rozwojowe nauki o stosunkach międzynarodowych.

Nauka o s. międzynarodowych rozwijała się w trzech fazach .

W fazie pierwszej - elektyzmu teoriopolitycznego badana rzeczywistość jest po prostu rejestrowana .

W fazie drugiej - heterogenizmu - powstają zalążki ogólnej teorii, a wiele nauk szczegółowych zaczyna integrować się wokół niej .

W fazie trzeciej - autogenizmu teoriopolitycznego - powstaje własna , ogólna , jednolita i dojrzała teoria.

13. Funkcje nauki o stosunkach międzynarodowych ;

a) opisowa - - jak jest ? dokonuje opisu rzeczywistości międzynarodowej

b) wyjaśniająca - ( eksplanacyjna ) - dlaczego tak jest ? - ma wyjaśnić dlaczego zaistniałe opisane fakty , zjawiska i procesy międzynarodowe . wymaga to określenia czynników , których skutkiem jest badana rzeczywistość.

c) prognostyczna - jak będzie ? - ma odpowiedzieć na pytanie jak będzie się rozwijała badana rzeczywistość,

4. rekomendacyjna - co robić ? - ma dostarczyć politykom odpowiedzi na pytanie jak należy działać skoro wiemy jak jest i jak będzie ,

5. popularyzacyjna- jak informować społeczeństwo ? - ma określić wartości , do których realizacji powinno dążyć państwo i które powinny być upowszechniane w społeczeństwie.

14. Istota funkcji eksplanacyjnej w nauce o stosunkach międzynarodowych.

Funkcja ta ma wyjaśnić , dlaczego zaistniały opisane fakty, zjawiska i procesy międzynarodowe. Wymaga to określenia czynników , których skutkiem jest badana rzeczywistość Wyjaśniając rzeczywistość można przewidywać jej ewolucję i zalecać sposoby działania.

Modele wyjaśniania (ekspalnacji ) stosunków międzynarodowych :

• idealistyczny - państwo traktowane jest tak , jak jednostka w społeczeństwie ,

• realistyczny - narodowe interesy państwa są wyznacznikiem wszelkich zachowań na scenie międzynarodowej,

• behawioralny - badanie państwa przez pryzmat jego zachowań na arenie międzynarodowej,

• postbehawioralny - nie został jeszcze wyraźnie sformułowany - należy łączyć badania ilościowe z jakościowymi., np. komputerowe stymulowanie procesami politycznej adaptacji państw. .

15. Znaczenie prognozowania w nauce o stosunkach międzynarodowych

16. Omówić podstawowe metody prognostyczne w nauce o stosunkach międzynarodowych.

17. Czynniki kształtujące środowisko międzynarodowe :

1. technologiczno - ekologiczne : określają współzależność i sprzeczności między rozwojem techniki i stanem środowiska naturalnego człowieka,

2. demograficzno- ekonomiczne - określają współzależność i sprzeczności między wzrastającymi potrzebami coraz liczniejszej ludności świata i ograniczonymi możliwościami ich zaspokajania,

3. ideologiczno - kulturowe - określają pluralizm kulturowo- cywilizacyjny współczesnego świata oraz narastające zjawisko swobodnego przepływu wartości i wzorców kulturowych,

4. organizacyjno- normatywne - (jest 199 państw) - określają współzależność między istniejąca strukturą organizacyjną współczesnych stosunków międzynarodowych i uznanymi przez państwa normami regulującymi zachowania uczestników tych stosunków.

18. Omówić czynnik geograficzny

- jest to czynnik osadzający działania międzynarodowe w konkretnych warunkach mapy politycznej świata. Rozumiemy przez to położenie i ukształtowanie geograficzne terytorium państwowego i linii brzegowej , klimat , rodzaje gleby i surowce.

19. Czynnik geopolityczny -

20. Czynnik religijny - więź religijna jest istotnym czynnikiem w formowaniu się narodów oraz w utrzymywaniu świadomości narodowej . Bywa też pożywką kształtowania się ruchów nacjonalistycznych . Kościoły oddziałują na opinie publiczną zarówno w sprawach polityki wewnętrznej , jak i międzynarodowej. Obecnie czynnik religijny silniej wpływa na politykę państw słabiej rozwiniętych , zwłaszcza islamskich i niektórych postkomunistycznych. Zauważamy obecnie również konflikt o podłożu religijnym między zachodnią liberalną demokracja a fundamentalizmem islamskim.

21. Czynnik militarny - pełni funkcje polityczne jako instrument polityki zagranicznej państw , a także ekonomiczne i naukowo - techniczne, ponieważ potrzeby wojska są bardzo ważnym stymulatorem postępu naukowo- technicznego

22. Czynnik technologiczny -

13. Funkcje nauki o stosunkach międz.

EKSPLANACYJNA, prognostyczna. Opis, wyjaśnianie, prognozowanie, rekomendacje, popularyzacja.

DYSKRYPTYWNA - wstęp i niezbędny etap działalności naukowej nie ma charakteru teoretycznego, w jej ramach odpowiadamy na pytania. Dokonanie opisu rzeczywistości międzynarodowej jest czynnością bez której nie można budować teorii.

PREDYKTYWNA funkcja PROGNOSTYCZNA - udzielenie odpowiedzi na pytania jak będzie rozwijała się badana rzeczywistość. Rezultatem badawczym staje się hipoteza prognostyczna formułowana na podstawie znajomości interesów działających uczestników stosunków md. oraz przyjętych systemów wartości. Mocno rozwinięta w krajach kapital. INSTRUMENTALNA - ekspertyzowo- doradcza ma dostarczyć politykom odpowiedzi na pytanie jak działać skoro wiemy jak jest i jak będzie. Inny problem to kwestia taktyki działania, które doprowadzić ma do osiągnięcia zamierzonych skutków. Rezultatem badawczym są rekomendacje, skierowane na zewnątrz do środowisk pozanaukowych. AKSJOLOGICZNA-popularyzatorska - określić ma wartości do których realizacji powinno dążyć państwo i które powinny być upowszechniane w społeczeństwie. Rezultatem są rekomendacje skierowane do środowisk pozanaukowych, funkcje te są sprzężone.

14.Istota funkcji eksplanacyjnej w nauce o stos. md.

FUNKACJA EKSPLANACYJNA-wyjaśnia dlaczego zaistniały opisane zjawiska i procesy md, wymaga to określenia czynników, których skutkiem jest badana rzeczywistość. Pełna przyczynowo - skutkowa analiza stosunków md. nie jest możliwa a wyjaśnianie może opierać się na zawodnym rozumowaniu redukcyjnym, gdy znając skutki szukamy ich przyczyn w celu sformułowania hipotezy eksplanacyjnej, ta funkcja najważniejsza, bo wyjaśniając można przewidzieć.

16.Metody prognostyczne w nauce o stos. md.

1.INTUICYJNE z dwoma podstawowymi systemami, metoda delficka-(prognozowanie oparte na działaniu w izolacji nad zagadnieniami), każdy specjalista sam rozważa potem konfrontacje poglądów na dany temat, burze mózgów - grupowe myślenie na dany temat. 2.EKSPLANACYJNE - polega na łączeniu perspektywicznego myślenia na określony temat z przyjętymi już opiniami na dany temat.

17.Wymienić i scharakteryzować czynniki kształtujące stosunki md.

Grupy czynników kształtujących stosunki md, (nie działają one samodzielnie):

1-Technologiczno - ekologiczne -(naukowo techniczny czynnik współzależności, ekologiczny, militarny, geograficzny), współzależność i sprzeczności pomiędzy rozwojem techniki a stanem środowiska.

2.demograficzno-ekonomiczny -określa współzależność między wzrastającymi potrzebami coraz liczniejszej ludności świata i ograniczonymi możliwościami ich zaspokajania. 3.ideologiczno-kulturowe: czynnik kulturowy, ideologiczny, narodowy. Określa współzależność między wzrastającymi potrzebami coraz liczniejszej ludności świata i ograniczonymi możliwościami ich zaspokajania. Między ideologiami uniwersalistycznymi i ich podłożem kulturowym.

4.organizacyjno-normatywne, humanitarne. Określa współzależność między istniejącą strukturą współczesnych stosunków md. i uznanymi przez państwa normami regulującymi zachowanie uczestników tych stosunków.

18. Czynnik geograficzny.

1.Zasoby i cechy charakteru terytorialnego,

2.położenie geograficzne,

3.ukształtowanie wybrzeży.

Prof. Ratzel chciał wykazać, że klimat i temperatura oddziałują na sposób życia, wpływa na życie polityczne. Monteskiusz już uwydatnił wpływ tego czynnika. Człowiek jest uzależniony od natury. GB. Mackinder mówił, że ważne są zasoby, możliwości komunikacyjne. Państwa kontynentalne są zawsze mocniejsze. Amerykanie kładą nacisk na potęgę morską. Wg. Hatingtona najważniejszy jest klimat. Twierdzi że istnieją cykle polityczne, które sprzyjają określonym zjawiskom politycznym. Determinantem geograficznym - wyjaśnia zjawiska tylko przez pryzmat geograficzny. Czynnik geograficzny raczej warunkuje a nie przesądza o stosunkach międzynarodowych. Najbardziej został rozwinięty w szkole niemieckiej już w XIX w. Prof. Ratzel starał się wykazać, że klimat oddziałuje na sposób życia i temperament ludzi oraz życie polityczne. Wykazał, że nowoczesne państwa rozwijały się głównie w sferze umiarkowanej. Wykazywał, że mieszkańcy północy wykazują większe wartości fizyczne i moralne, co predystynuje ich do odegrania roli politycznej. Również w innych krajach takie poglądy znajdowały swoich zwolenników, np. Monteskiusz czy Roussou. Amerykanin Wheeler uważał, że istniejące cykle klimatyczne, które sprzyjają określonym zjawiskom politycznym, tzw. złote wieki historii występują głównie w okresach przejściowych od zimnej do ciepłej fazy stuletniego cyklu klimatycznego. W naszym stuleciu dzięki szybkiemu postępowi technicznemu i zmianie układu sił straciło znaczenie pojęcie granic naturalnych. Oczywiście stanowisko geograficzne odgrywa pewną rolę w życiu ludzi ale obecnie nie jest zjawiskiem decydującym.

19. Czynnik geopolityczny

Położenie w sąsiedztwie państw, udział w sojuszach. W Niemczech 1918-1939 powstała szkoła geopolityki (Haushofer). Szkoła ta stworzyła takie pojęcia jak lebensraum (przestrzeń życiowa), którą muszą posiadać narody by się rozwijać, podatność granic na zmiany i prawo ujścia rzek przepływających przez terytorium. Tezy wykorzystywane przez Niemcy dla uzasadnienia agresji.

20. Czynnik religijny

Wpływ systemów religijnych zewnętrzny na sferę polityki państw charakteryzuje się pewną nierównomiernością i zmiennością tej tendencji. Po 1945 zmalało jego znaczenie. Wiązało się to z powstaniem nowych ideologii i doktryn politycznych, spowodowało to upolitycznienie religii. Islam i chrześcijaństwo są najbardziej aktywne politycznie, ale nie jedyne. Różne grupy wyznaniowe tworzą czasem skuteczne grupy nacisku np. lobby żydowskie, konflikty arab-żyd, hind-pakistan. Stolica Apostolska występuje jako państwo wyznaniowe jako świeckie także na ogół w sprawach administracji. Wojny religijne są bardzo trwałe.

W dawnych wiekach na stosunki md. miała znaczny wpływ religia (wojny religijne), obecnie utraciły znaczenie. Na podstawie religii rozwijają się ruchy nacjonalistyczne. Istotna jest też tradycja władzy papieskiej- będąca czynnikiem politycznym, znajduje ona wyraz do dzisiejszego dnia - Stolica Apostolska jest podmiotem prawa md. Islam jest najszybciej rozwijającą się religią (także w Afryce).

21. Czynnik militarny

Wojnę przedstawiano jako ostateczną instancję rozstrzygania sporów md. Zanim system zbiorowego bezpieczeństwa zacznie skutecznie funkcjonować - to dysponowanie potencjałem wojskowym stanowi nadal ważny element obronności i czynnik w znaczeniu politycznym, np. posiadanie broni nuklearnej stanowi oznakę statusu mocarstwowego danego państwa.

Przemysł wojskowy,

wyszkolenie,

sprzęt,

bazy wojskowe.

Państwom potrzebna jest siła militarna, bo było około 200 konfliktów po II wojnie. Mimo zatem używania siły jako siłę odstraszania dają wojny ludziom zatrudnienie w przemyśle zbrojeniowym. Nacisk na państwa, które dostarczają broń, trudno takie dostawy przerwać, bo potrzebne części do utrzymania ładu wewnętrznego, np. Łukaszenko, w sytuacji klęsk żywiołowych. Zanim system bezpieczeństwa zacznie funkcjonować dysponowanie przez państwo siłą militarną stanowi ważny element jego obronności. Potencjał wojskowy to siły lądowe, morskie, powietrzne ale i składniki gospodarki narodowej mające związek z możliwością uzbrojenia armii na wypadek wojny.

22. Czynnik technologiczny

Myśl naukowo-techniczna, nowoczesny przemysł, handel md. i walutowy. Państwa dysponujące potencjałem materialnym wyższością techniki mogą wpływać i oddziaływać w istotny sposób na ekonomikę państw mniejszych. Państwa mogą oddziaływać na inne stosując embarga, tworzyć organizacje md, przykład: plan Marshalla. Kredyty, cła zaporowe, limit towarów, koncerny md.

23. Istota i pojęcie podmiotowości politycznej w nauce o SM

Oznacza zdolność do świadomego działania md., którego celem jest zaspokojenie własnych potrzeb podmiotu. Atrybuty: świadomość podmiotu, zdolność podmiotu do prowadzenia stałych działań kształtujących stosunki md. racjonalnie i niezależnie, także jej skutków, realna rzadkości wpływania na politykę innych państw.

24. Pojęcie i istota podmiotowości prawnomiędzynarodowej

Oznacza iż każdy podmiot prawa md. jest uczestnikiem stosunków md. i równocześnie, że niektórzy uczestnicy tych stosunków nie chcą i nie muszą być podmiotem tego prawa. Odnosi się ta podmiotowość przede wszystkim do państw i składa się ze zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Zdolność prawna polega na możliwości bycia podmiotem praw i obowiązków md. Zdolność do działania to zdolność wywoływania skutków prawnych przez własne działanie a więc zdolność do samodzielnego nabywania praw i zaciągania zobowiązań md. Pojęcie to obejmuje możliwość podejmowania wszystkich czynności prawnych, utrzymywanie stosunków dyplomatycznych, zawieranie umów, bycia stroną w postępowaniach oraz ponoszenia odpowiedzialności.

25. Uczestnik stosunków międzynarodowych: istota i główne wyznaczniki

Uczestnikiem jest każda formalna zorganizowana grupa społeczna, która w swych zachowaniach i skutkach tego zachowania wychodzi poza granicę państwa narodowego, oraz posiada określony stopień samodzielności a jej działanie wywołuje określone konsekwencje. Uczestnicy to kategoria, która obejmuje określone zespoły, ludzi lub struktur organizacyjnych, które działają na zewnątrz : mają i realizują władzę, siłę, zdolność wpływ na politykę innych państw. Istotą jest też wola do działania aby być aktywnym uczestnikiem państwo jest też ciągle postrzegane jako jedność - terytorium - ludność - władza (dziś to anachronizm, uczestnikami są wszyscy którzy dysponują podmiotowością prawnomiędzynarodową i polityczno - md.

26. Wymień i omów cechy głównych uczestników stosunków md.

1.Podmiotem pierwotnym jest naród.

2.Podmiotem wtórnym powstałym w wyniku kształtowania państw jest państwo, organizacje md., które dzielą się na organizacje rządowe i pozarządowe (Bank Światowy), i transnarodowe (Green Peace), organizacje społeczne, ruchy partyzanckie, Stolica Apostolska. Świat różnicuje się, państwo nie jest jedynym uczestnikiem ale jest nadal bardzo ważnym.

1.Uczestnicy pośredni- organy organizacji wielkich grup społecznych rząd RP, MSZ. 2.Uczestnicy bezpośredni- reprezentanci organów organizacji md., wielkich grup społecznych (premier, ambasador). Państwowi i niepaństwowi.

27. Państwo jako podstawowy uczestnik stosunków md.

Najważniejszy element systemu md. wewnętrznego jest wewnątrzpaństwowy system społeczny, środowiskiem są inne państwa. Państwo to podstawowy uczestnik gdyż:

1. jest to najwyżej zorganizowana grupa społeczna, podlegają mu inne.

2. Najbardziej wpływowa i dynamiczna jednostka dotychczasowych stosunków, inni uczestnicy działają za jego zgodą.

3. Stosunki międzypaństwowe są nadal fundamentem stosunków md.

Na pojęcie państwa składają się 3 elementy: terytorium, ludność, władza. Państwo to każda suwerena jednostka zgodna z prawem md. Państwo nie może istnieć bez terytorium, bo nie byłoby jednostką geopolityczną. Nie może istnieć bez ludności stale zamieszkującej jego terytorium Najważniejszy element to suwerenność.

34. Państwo a procesy transnarodowe.

Są to korporacje, czyli osoby prawne zarejestrowane w jednym państwie, ale prowadzące działalność gospodarczą i wywierające wpływ na politykę wewnętrzną oraz zagraniczną wielu państw, a także kształtujące stosunki md. Przedsiębiorstwa te albo organizują swe filie w państwach obcych lub podporządkowują sobie obce przedsiębiorstwa poprzez tworzenie holdingu, polegającego na przejściu kontrolnego pakietu ich akcji.

101.Pojęcie i istota ładu md.

Ładem pokojowym nazywamy stan, w którym funkcjonują zabezpieczenia instytucjonalne, prawne, polityczne, ekonomiczne i militarne przed stosowaniem przemocy, występuje stabilizacja stanu posiadania przestrzegane są stosowne porozumienia.

Ład pokojowy możemy postrzegać jako:

1.realny układ sił politycznych, gwarantujący zachowanie pokoju w skali md.

2. Ideał, model, czy perspektywiczny cel dotyczący zasad pokojowej koegzystencji państw i funkcjonowanie społeczności md.

102 .Historyczne modele md.

W czasach nowożytnych kilkakrotnie ustanawiano ład md.

1. Ład westfalski - nowy porządek w Europie rozpoczyna się pokojem westfalskim1648 r., który kończył wojnę 30- letnią. Był to porządek na zasadach równowagi politycznej potwierdzonej we wszystkich traktatach, aż do Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

2. Ład zw. wiedeńskim - kolejny ład stabilizujący stosunki md. w Europie ustalono w 1815 r. Na Kongresie Wiedeńskim. Nad utrzymaniem porządku min. Czuwał swoisty dyrektoriat mocarstw „Święte przymierze”.

3. Następny ład wersalski- oparty na idealistycznej filozofii Wilsona. Po I wojnie światowej na konferencji wersalskiej mocarstwa skonstruowały zasady nowego ładu międzynarodowego. Ustalono nową strukturę terytorialną Europy i stworzono system bezpieczeństwa zbiorowego, ograniczający prawo uciekania się do wojny i zobowiązujący do pokojowego regulowania sporów md. oraz stosowanie sankcji wobec państw które dopuszczą się agresji. Był to system oparty na założeniu utrzymania „pokoju przez prawo”. System ten był nieskuteczny , był on przyczyną jego upadku.

4. Ład dwubiegunowy- po drugiej wojnie światowej zwany „ porządkiem jałtańskim”, którego fundamentalny założeniem podobnie jak ładu wersalskiego było utrzymanie równowagi sił, tzn. takiego stanu w którym żadne z państw lub ugrupowań państw nie dysponuje siłą polityczną, ekonomiczną a przede wszystkim militarną, wystarczająca do dominacji nad innymi i narzuceniu im swoich praw. Zasadnicze elementy tego porządku określone zostały w traktatach konferencji w Jałcie i Poczdamie w 1945 r. Podstawą tego ładu była dominacja w stosunkach md. dwóch supermocarstw - ZSRR i USA, które praktycznie podzieliły świat, a przede wszystkim Europę na dwie strefy wpływów radziecką i amerykańską. Jest to ład zimnowojenny

103. Cechy specyficzne zimnowojennego ładu md.

Zimna wojna, która była przez kilkadziesiąt lat główną treścią stosunków md. Początek przypisuje się od momentu, kiedy to Churchill stwierdził w swym przemówieniu w dniu 4 maja 1945 r. w Fulton, że świat podzieliła żelazna kurtyna. Określenie zostało spopularyzowano jako symbol podziału Europy po II wojnie światowej. Cechą powojennego zimnowojennego ładu była koncentracja siły politycznej i militarnej wokół dwóch ośrodków, które z uwagi na swój potencjał i możliwości oddziaływania uzyskały status przywódczy USA i ZSRR. Pozostałe składniki systemu dwubiegunowego były podporządkowane swoim liderom bezpośrednio lub pośrednio. Zależność między nimi miały charakter ideologiczny, polityczny, ekonomiczny i militarny. Najważniejszymi organizacjami w subsystemie wschodnim były nieistniejące już: Układ Warszawski / 05. 1955r- rozwiązany 1991r/ i Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej RWPG

/5-8 01.1949r. rozwiązany 1991r./ . Trzon bloku wschodniego stanowiło 9 państw europejskich bloku wschodniego: ZSRR, Polska, NRD, Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia, Rumunia, Bułgaria i Albania . Spośród krajów azjatyckich w bloku wschodnim znalazło się 7 krajów - Jemen Płd, Afganistan, Chiny, Mongolia, Korea Płn., Wietnam, Kampucza. Jedynym państwem z półkuli zach. była Kuba

Do przeciwległego subsystemu- Zachodu należały przede wszystkim wysoko uprzemysłowione kraje kapitalistyczne(24 państwa). Centralne ugrupowanie tworzy w nim tzw. „ Grupa Siedmiu” (G-7) do której należą najbardziej rozwinięte kraje kapitalistyczne: USA, Kanada, Japonia, RFN, Wlk. Brytania, Francja, Włochy. Wszystkie kraje Zachodu należą do OECD - Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Decydujące znaczenie polityczno-militarne ma NATO - obejmująca USA, Kanadę i 13 państw europejskich. Polska weszła do NATO w III 1999r.

116. Etapy i cele integracji gospodarczej państw demokratycznych po 1945r.

Integrację gospodarczą należy uznać za jedno z najważniejszych źródeł rozwoju ekonomicznego. Dlatego kroki mające na celu jej stopniową realizację , tak w Europie jak i poza nią, były podejmowane w przyszłości wielokrotnie Pierwszym skutecznym działaniem zmierzającym do niej było utworzenie Beneluxu/, uni gospodarczej Belgii, Holandii ,i Luksemburga/

Przełom lat 40-50-tych zmienił sytuację międzynarodową Na początku lat 50-tych Francji wystąpiła z kilkoma inicjatywami zjednoczenia Europy. W 1949r utworzono NRF .W takiej sytuacji Francji zależało na kontrolowaniu Niemiec i dlatego chciała włączyć NRF w wspólny system integracyjny. NRF znając polityczne motywacje Francji zaproponowała jej unię polityczną.

24 X 1950 r. Premier R. Pleven zaproponował francuskiemu Zgromadzeniu Narodowemu plan utworzenia Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO). Pleven obawiał się że Niemcy pozostający poza procesem integracyjnym mogłyby zagrozić Francji, dlatego chciał włączenia Niemiec do systemu obronnego europejskiego. W 1952r. Wielka Bryt., USA, Francja podpisały z Niemcami Układ Generalny. Państwa te przyznawały Niemcom całkowitą suwerenność pod warunkiem że Niemcy przystąpią do Europejskiej Wspólnoty Obronnej W 1951r. Robert Schuman zaproponował państwom zachodnim utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Schuman postulował aby francuską i zachodnioniemiecką produkcję węgla i stali podporządkować instytucji w Ponadnarodowej Wysokiej Władzy. 18 kwietnia 1951r. Został podpisany układ w sprawie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Uczestniczyło w nim 6 państw Europy (Francja, Niemcy Zach., Włochy, kraje Beneluksu). Anglia odmówiła udziału w EWWiS.

W 25 marca 1957r. w Rzymie podpisano traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, który po ratyfikacji przez wszystkich sygnatariuszy wszedł w życie 01.01.1958r. wraz z traktatem o powołaniu EWG

/w ramach , której nastąpiła daleko idąca integracja gospodarcza państw członkowskich./, podpisano umowę o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Atomowej (EUROATOM)- /która koordynuje współpracę w zakresie wykorzystania energii atomowej dla pokojowych/. Te trzy wspólnoty (EWWS, EWG i EUROATOM) uległy procesowi ujednolicenia, powołano wspólne organy - Parlament Europejski i Europejski Trybunał Sprawiedliwości. W związku z tym przyjęto określać te organizacje mianem Wspólnoty Europejskiej. Pierwotnymi członkami EWG jest 6 państw zachodnio europejskich (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy Zach. i Włochy). W 1973 przystąpiło do WE Wielka Bryt., Irlandia i Dania, 1981 Grecja, 1985 Hiszpania i Portugalia. W 1995 członkami UE zostały Austria, Szwecja i Finlandia. Celem tej organizacji było dążenie do stworzenia do z krajów w niej uczestniczących jednolitego organizmu gospodarczego.

W czerwcu 1955r. w Messynie z inicjatywy państw Beneluksu odbyła się konferencja ministrów spraw zagranicznych Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, NRF i Włoch - konferencja uznała za konieczną zasadę pełnej integracji gospodarczej. W 1960r. Wielka Bryt. utworzyła zewnętrzną siódemkę EFTA - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (Wielka Bryt., Szwecja, Austria, Dania, Norwegia, Irlandia, Szwajcaria). W późniejszych latach dołączyły jeszcze Finlandia, Islandia, Lichtenstein. W końcu lat 60-tych położono większy nacisk na integrację gospodarczą. 08.04.1965r. Traktat fuzyjny w sprawie ustanowienia wspólnych organów dla trzech Wspólnot Europejskich. 1-2.12.1969r. na konferencji państw i rządów Wspólnot w Hadze podjęto decyzję o budowie unii ekonomicznej i walutowej.

Lata 70-te i nadchodzące lata 80-te kończyły się dla Wspólnot Europejskich powołaniem 13 marca 1979r. Europejskiego Systemu Walutowego i przeprowadzeniem od 7 do 10 czerwca 1979r. pierwszych wyborów do Parlamentu Europejskiego. Druga połowa lat 80-tych była okresem przełamania kryzysu gospodarczego.

Luty 1981r. przyjęto Jednolity Akt Europejski. Szczególne znaczenie dla dalszej integracji miało podpisanie

7 lutego 1992r. w Maastricht przez szefów rządów państw EWG Traktatu o Unii Europejskiej. 01.01.1994r. powstała Europejska Przestrzeń Gospodarcza - strefa wolnego handlu obejmująca 18 państw EWG i EFTA z wyjątkiem Szwajcarii. Niewątpliwie sukces zachodnioeuropejskiej integracji gospodarczej jest duży. Na podstawie traktatów z Maastricht 1 listopada 1993r. utworzona została Unia Europejska.

104. Współczesne modele ładu md.

Po raz trzeci w XXw. Społeczność md. Stanęła w obliczu konieczności budowy nowego ładu md.

Przedstawione propozycje cząstkowe są raczej nie rozbudowanymi scenariuszami budowania nowego ładu. Najważniejsze z nich to:

• PAX Amerikan- USA -jako mocarstwo- hegemon.

Cele:

• panować w sferze produkcji

• powinno dominować w sferze militarnej

• przewaga w sferze technologicznej i cywilizacyjnej w świecie

• posiadać potencjał- mieć przemożny wpływ na cały świat

• Nowa Pentarchia - model pentagonalny , zakłada, że najbardziej doskonały jest system nad którego rywalizacją czuwa 5 ośrodków siły. Są one zdolne utrzymać równowagę polityczną i militarną nie dopuszczając do wyeliminowania ze sceny md. innych państw traktowanych jako faktycznych lub potencjalnych sprzymierzeńców. Taką Nową Pentarchię mogłyby tworzyć St.Zjednoczone, Japonia, Chiny, Unia Europejska i Rosja.

• Policentryczna wersja nowego ładu md. jest Pax Consortis - który zakłada, że po upadku ZSRR osłabieniu ulegnie pozycja USA . USA stałoby się tylko jednym z wielu członków tego systemu. Wszyscy w jednakowym stopniu ponosiliby odpowiedzialność za pokój i bezpieczeństwo md.

• Model- Bigemonii, opowiadający się za zdynamizowaniem współpracy USA i Japonii w kierowaniu systemem światowej gospodarki. Taką Bigemonię tworzyłyby dwa silne państwa ,USA - jako potęga militarna, polityczna i ekonomiczna oraz Japonia - jako potęga gospodarcza.

Ten model w przyszłości może być rozwiązaniem przywództwa w świecie. USA i Japonia uzyskałyby pierwszeństwo na arenie md.

W kwietniu 1996r. podpisano w Tokio „Wspólną Deklarację Japonii i USA w sprawie bezpieczeństwa - Sojusz XXI w.”

System unipolarny USA- JAPONIA

• Pax Nipponica - model policentryczny - przywództwo w nowym ładzie md. z Japonią w roli hegemona, co jest odległą wizją, gdyż państwo te nie dysponuje wyjątkowo ważnym atrybutem mocarstwowości, jakim jest potencjał nuklearny.

109. Modele bezpieczeństwa międzynarodowego

Jednolite rozumienie bezpieczeństwa zewnętrznego, warunków i ograniczeń zapewniających ten stan było zjawiskiem dość powszech­nym do XIX wieku. Wynikało ono z faktu utożsamiania bezpieczeń­stwa z nienaruszalnością terytorialną i wszelkimi działaniami mający­mi oddalić zagrożenie drogą fizycznej napaści na terytorium państwa. Od początku XX wieku, a szczególnie we współczesnej rzeczywistości politycznej i militarnej, bezpieczeństwo państwa przestało ograniczać się do jego granic i terytorium oraz być bezpieczeństwem wyłącznie narodowym. Tendencją charakterystyczną jest rosnące dążenie do zapewnienia bezpieczeństwa poza własnymi granicami, czy to w ra­mach sojuszu militarnego czy też poprzez poszerzanie stref bezpie­czeństwa oparte np. na konstrukcji „bezpieczeństwa ciągłego". Dla zapewnienia bezpieczeństwa współczesne państwa podejmują działa­nia zmierzające do optymalizacji jego parametrów ze świadomością ograniczeń i uwarunkowań, jakim ono podlega.

W ujęciu historycznym ukształtowały się następujące modele bez­pieczeństwa:

-model bezpieczeństwa jednostkowego (państwa, narodu) dominu­jący do końca XIX wieku. Wprawdzie koalicje i sojusze nie były w tym okresie zjawiskiem obcym, jednak miały one bardzo instrumentalny i fleksabilny charakter;

- model bezpieczeństwa uniwersalnego (zbiorowego). Wynikał on z przemian, jakie dokonały się w społecznym odbiorze bezpieczeń­stwa. Formułował go Pakt Ligi Narodów, nakładający na narody obowiązek solidarności dla „pokoju i bezpieczeństwa", rozwinięty następnie w postanowieniach Karty Narodów Zjednoczonych. Two­rzył on wynikający z umów md. system wspólnego zapobiegania agresji. Jego istotą i nowum była zasada zbiorowej samoobrony. Oznacza ona, iż napad na któregokolwiek z uczestników systemu uważany jest za napad na wszystkich pozostałych i zobowią­zuje do przyjścia z pomocą ofierze napaści;

-system bezpieczeństwa regionalnego. Karta Narodów Zjednoczo­nych dopuszcza jego tworzenie

Jednakże taki system, aby rzeczywiście zaistniał musi mieć kilka cech czyniących go warto­ściowym:

• być otwarty dla wszystkich państw regionu,

• b) gwaranto­wać jednakowy status wszystkim jego uczestnikom,

• c) mieć zdolność pokojowego likwidowania sporów,

• d) mieć system koordynacji z Radą Bezpieczeństwa ONZ;

- system bezpieczeństwa subregionalnego, do którego pretenduje obecnie system OBWE. Jest to jednak model in statu nascendi (w sta­nie tworzenia się) z niesprecyzowaną strukturą i mechanizmami za­pobiegania wojnom i konfliktom w regionie.

Istnieją inne modele czy koncepcje bezpieczeństwa międzynarodo­wego, dla których kryterium wyróżniającym jest sposób (metoda) jego funkcjonowania i mechanizmy przejawiania się w praktyce.

Wyróżnia­my dwa dominujące modele bezpieczeństwa:

• subordynacyjny model bezpieczeństwa międzynarodowego

• koordynacyjny model bez­pieczeństwa międzynarodowego.

- Subordynacyjny- konstrukcja bezpieczeństwa międzynarodowego charakteryzuje się zdecydowaną supremacją jakiegoś wspólnego or­ganu bądź państwa, które interweniując w konflikt z innymi państwa­mi ma za zadanie równoważyć różnice w istniejącym układzie sił oraz gwarantować pokój, bezpieczeństwo lub terytorialną nietykalność.

• Koordynacyjna konstrukcja bezpieczeń­stwa charakteryzuje się wzajemnym równoważeniem sprzecznych sił i interesów. Może ona przybierać wariant równowagi sił, wariant odstraszania, bezpieczeństwa zbiorowego oraz koncepcję rządu świa­towego.

• Istnieje jeszcze inna konstrukcja modelu:

• - neutralność pań­stwa (przyszłościowo grupy państw)

• oraz konstrukcja oparta na two­rzeniu stref zdemilitaryzowanych.

Przedstawione modele bezpieczeństwa są albo kategorią historycz­ną, albo propozycją, jak np. rząd światowy czy demilitaryzacja. Istnie­jący obecnie system bezpieczeństwa narodowego ONZ nie spełnia zadań na nim ciążących i oczekiwań z jego istnieniem związanych. Niemniej jednak nie ma alternatywnego wzorca. Jego rekonstrukcja pożądana z punktu widzenia operatywności w tym obszarze nie może być inaczej pojmowana jak tylko jako proces rozwoju oraz wzmacnia­nia zasad i praktyk zbiorowego bezpieczeństwa, ustanowionych przez Ligę Narodów i Organizację

36. Ewolucja praw podstawowych i nabytych przez państwo

Państwo z momentem powstania bez względu na fakt, czy jest uznawane przez inne państwa dysponuje PRAWAMI PIERWOTNYMI(zasadniczymi). Ukształtowały się one w drodze zwyczajowej i określają sytuacje każdego państwa w społeczności md. Jako takie nie przysługują innym podmiotom prawa md. (np. organizacjom md.). Najczęściej do praw tych zalicza się: prawo do życia i istnienia państwa, prawo do niezawisłości i integracji terytorialnej, prawo do suwerennej równości (każde państwo ma równe prawa wobec innych państw), prawo do obrotu md., prawo do czci, samoobrony. Aby w pełni skutecznie funkcjonować w społeczności md. państwo winno być uznane przez inne państwa. Brak uznania pozbawia państwa jego podstawowych praw, w tym prawa do istnienia, obrony terytorialnej i ludności. Uznanie załatwia natomiast funkcjonowanie państwa, wykonywanie jego podstawowych funkcji oraz kreowanie swego otoczenia. (immunitety).

Państwo jest najważniejszym i podstawowym podmiotem prawa md. Jako takie posiada, NABYWA zdolność prawną (zdolność do posiadania praw i zobowiązań międzynarodowych i zdolność do czynności prawnych (działanie ze skutkiem prawnym). W świetle prawa międzynarodowego. uznaje się za suwerenną jednostkę terytorialną.

37. Zagadnienie ciągłości państwa a problem sukcesji praw i zobowiązań md.

W średniowieczu państwa powstawały i znikały w wyniku zawojowania, podziałów pomiędzy członków panującej władzy, łączenie lub dzielenie królestw przez małżeństwa itp. w czasach współczesnych państwa panują przede wszystkim w konsekwencji prawa narodów do samostanowienia - do tworzenia własnej organizacji państwowej. W dalszym ciągu następuje proces łączenia i separacji ale jest on wynikiem woli władców i konsekwencją rozwijania się świadomości narodowej. Powstanie jak też znikanie państw stwarza w stosunkach md. problem sukcesji czyli przejęcia praw i obowiązków w odniesieniu do określonego terytorium. PROBLEM SUKCESJI POWSTAJE gdy dotychczasowy podmiot zachoruje, nie istnieje upoważnienie przy odrywaniu się części terytorium, czy uzyskaniu niepodległości przez kolonię lub terytorium znajdującym się pod danym panowaniem, gdy dotychczasowy podmiot suwerenny przestaje istnieć bądź w przypadku rozpadnięcia się bądź wejścia w skład całkowicie nowego państwa. Gdy następuje przejście części terytorium w wyniku cesji między państwami. Ogólne: sukcesja to rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego nad częścią lub całością określonego terytorium państwowego. Przedmiotem sukcesji mogą być: umowy międzynarodowe, zobowiązania i prawa pozatraktatowe, członkostwo w organizacji md. Jeśli idzie o sukcesję w przedmiocie traktatów to w praktyce państw powstałych w wyniku dekolonizacji wyróżnić można w odniesieniu do traktatów wielostronnych postępowanie zgodne z tzw. teorią TABULA RASA- nowo powstałe państwo uznaje, że nie jest związane żadnymi umowami wielostronnymi z metropolią. Teoria prawa wyboru: nowo powstałe państwo dokonuje wyboru wskazując jakie umowy pragnie utrzymać w mocy. Umowy dwustronne: wykształciła się praktyka, zgodnie z którą umowa jest obowiązująca jeśli obie strony na to się zgadzają. Nowo powstałe państwo nie przyjmuje wszystkich zobowiązań poprzedników szczególnie zobowiązania militarne, politycznie muszą być potwierdzone, z reguły wymagana jest negocjacja istniejących zobowiązań.

51. Pojęcie i rodzaje funkcji organizacji md.

Funkcje: Pojęcie funkcji organizacji md. jest wieloznaczne. Funkcja to typy działania organizacji md. zmierzającej do realizacji zadań. Podstawowe funkcje każdej organizacji jest ujawnianie zgodności interesów państw członkowskich oraz osiąganie porozumienia we wspólnych zadaniach i konkretnych działaniach odpowiadających ujawnionej zgodności interesów państw.

Te podstawowe prace w zależności od procesów politycznych dzielimy na:

1. funkcje regulacyjne - polegają na ustanowieniu norm o charakterze moralnym, politycznym i prawnym mającym kształtować postępowanie uczestników.

2. funkcje kontrolne - ustalają stan faktyczny oraz kontrolowanie go z treścią norm i wzorców o charakterze w celu przystosowania do nich uczestników stosunków md.

3. funkcje [...] -bezpośrednie oddziaływanie, świadczenie i usługi przez organizacje md. na podstawie jej decyzji.

52. Społeczność międzynarodowa- geneza i struktura.

Społeczność to zrzeszenie skupiające uczestników stosunków md. Długi proces rozwoju i złożony. Samo pojęcie stosowane przez filozofów starożytnych, zwłaszcza stoików a później teologów chrześcijańskich. Ale klasyczny typ stosunków md. powstał dopiero w XV/XVI w.

Trzy fazy rozwojowe społeczności md.

1. Faza SREDNIOWIECZNA- pod tym pojęciem rozumiano rodzinę europejskich narodów chrześcijańskich. Stefan ze Skarbimierza mówił, że to cała ludzkość a więc i pogańskie państwa.

2. Faza KLUBU PANSTW CYWILIZOWANYCH - nowożytna społeczność md. powstała po Kongresie Westfalskim 1698 i obejmowała Niemcy, Francję, Szwecję, Wenecję. W XVII w. przyjęto kilka następnych państw w tym Polskę. W XVIII Rosję i USA. Punktem zwrotnym było przyjęcie Turcji do społeczności md. - to 1-szy niechrześcijański członek. Dzięki podbojom kolonialnym społeczność md. stała się naprawdę międzynarodową, narzucając swe reguły na całym globie. Doprowadziła do upadku społeczność konfucjańska, chińska, indyjska oraz islamska.

3. faza- w wyniku dekolonizacji społeczność md. przekształciła się w społeczność pluralistyczną i wielokulturową. Doprowadziło to do decentralizacji stosunków md. i naruszającego zachowania samej społeczności. Zakres współczesnej sytuacji md. 3 opinie: 1.społeczność md. to społeczność państwa - ogół państw utrzymujących ze sobą stosunki md. regulowane przez prawo md.. 2.-zakres szeroki i wąski. W węższym znaczeniu ogół państw suwerennych, a w szerszym to podmioty niesuwerenne- wszyscy uczestnicy stosunków md. mający zdolność do działania na płaszczyźnie md. Społeczność md. obejmuje także podmioty transnarodowe.

54. Polityka zagraniczna: cechy specyficzne

1.Polityka zagraniczna państwa jest jego polityką zewnętrzną. Każde państwo pełni 2 podstawowe funkcje wewnętrzne i zewnętrzne. Polityka państwowa w obu tych sferach ma za zadanie urzeczywistnienie tych podstawowych interesów

2.Polityka zagraniczna ma swą specyfikę nie jest to jedna ze szczegółowych polityk państwowych. Specyfika ta wynika z faktu decentralizacji md. środowiska państwa. Szanse realizacji polityki zagranicznej uzależnione są od racji środowiska md., który nie podlega państwu prowadzącemu politykę. Skuteczna polityka uwarunkowana jest przez potencjał danego państwa, potencjały państw z którymi utrzymuje stosunki- kompromis, sprzeczności interesów.

3.Polityka zagraniczna odzwierciedla interesy narodowe a także interesy wewnątrzpaństwowe grup społecznych.

4.Polityka zagraniczna to proces formułowania nie tylko systemu celów wewnętrznych ale metod i środków ich realizacji. Środki realizacji : dyplomatyczne, ideologiczne, militarne, ekonomiczne.

5.Polityka zagraniczna to proces realizacji przyjętych celów za pomocą środków dyplomatycznych.

6.Państwa prowadzą 2 typy polityki zagranicznej: aktywną lub pasywną.

55. TYPY POLITYKI ZAGRANICZNEJ wg BELLERSA

Bellers: w zależności od przyjętych metod i celu działania w polityce zagranicznej mówimy o polityce liberalnej , pacyfistycznej, mesjanistycznej lub totalitarnej.

56. TYPY POLITYKI ZAGRANICZNEJ wg Rosenau'a.

Model Rosenau'a,- teoria powiązania. Zmierza ona według Rosenaua do zjawiska kurczenia się świata w strukturze nauki o polityce. Wprowadza on wniosek, że dotychczasowe badania odnosiły się do relacji jednostka polityczna - a jej środowisko, a nie od tego jak te relacje oddziałują i warunkują funkcjonowanie jednostki. Należałoby formułować teorię jednostki i środowiska - powiązania stabilności, funkcjonowania instytucji i celów krajowego systemu politycznego ze zmiennymi wewnątrz jego krajowych subsystemów. Konstruluje on siatkę pojęciową której centralne ogniwo [linkage] def. jako powtarzającą się sekwencję zachowań mającą początek w jednym systemie, i wywołującą rację w innym. Fazę początkową określa jako wyjście, końcową jako wejście. Następnie wprowadza pojęcie polityki narodowej system polityczny [...] odnosi się do powiązań systemu politycznego z kolei przechodzi do pojęcia środowisk, które tworzą wszystkie ludzkie i pozaludzkie zjawiska zewnętrzne wobec polityki.Rosenau wyróżnił środowisko zewnętrzne- tj. zjawisk zachodzących na zewnątrz przestrzeni geograficznej społeczeństwa, którego polityka jest częścią oraz środowiska wewnętrznego tj. zjawiska zewnętrznego wobec polityki ale wewnątrz przestrzeni. Kategorie polityki zagranicznej w rozbudowanej przez siebie siatce pojęciowej Rosenau zalicza do polityki zagranicznej wyjścia, które zmierzają do uzyskania [...] odpowiedzi w innym systemie. Polityka zagraniczna stanowi więc wyjście bezpośrednie w przeciwieństwie do wyjść pośrednich. Rosenau pisze, że polityka zagraniczna to powtarzające się formy działań lub zaniechań, które władza jednostki politycznej [...] podejmują wobec jednego lub więcej obiektów w ich środowisku zewnętrznym w celu bądź to niedopuszczając aby obiekt przeszkodził zaspokojenie potrzeb politycznych bądź pozyskania zasobów obiektu, które ułatwią zaspokojenie potrzeb. Relacje środowisko wewnątrzpaństwowe i międzynarodowe. AKTYWNE - to takie dla której zmianą niezależną są wewnętrzne potrzeby i interesy państwa. Jest funkcją racji stanu.

PASYWNA- postrzega środowisko jako zmienną niezależną.

80. Charakter i moc wiążąca uchwał organów md.

Wiele kwestii prawnych: jaki charakter mają uchwały i w jakim okresie obowiązującym dla państw członkowskich czy można je uważać za źródło prawa md. Jedni autorzy przypisują bez wahania prawotwórczy charakter uchwał. Inni mówią, że to niewiążące zalecenia. Pogląd, który traktuje tego rodzaju uchwały jako prawo umowne czy quasi umowne. Pogląd ten opiera się na założeniu, iż organy uchwalające na mocy kompetencji przyznanych im przez umowy md. a takimi są statuty - tworzą nowe normy prawne uchwały stanowiłyby specjalny rodzaj umów md. zawieranych przez państwa w drodze pośredniej poprzez organy md., tak więc stwierdza się, że postanowienie regulaminów uchwalanych przez OM są normami umownymi, że prawo parlamentarne OM stanowi część prawa md. o takich samych cechach jak umowne, że uchwały są wtórnymi formami tworzenia prawa md. Przy czym stale rośnie charakter i moc wiążąca.

92. POJĘCIE i istota pokoju pozytywnego i negatywnego.

Negatywne definicje utożsamiają pokój ze stanem braku wojny lub zorganizowanej przemocy kolektywnej. Pozytywne poszerzają pojęcie pokoju negatywnego o wartości kreacyjne w stosunkach md. Pokój to stan w którym wojny nie tylko nie występują ale mają miejsce procesy i zdarzenia, które czynią go konstruktywnym i dynamicznym modelem pojmowania celów i dążeń państw całej społeczności md. Negatywna definicja ma wyraźnie zamierzony i cząstkowy wymiar, jest statyczna. Świat nie podlega według niej prawom ruchu i transformacji. POZYTYWNA - pokój to kreacyjna, dynamiczna treść stosunków md., w której dominują takie wartości jak poszanowanie zasad odmiennych racji i interesów, ogólnie uznawanych norm.

103. Cechy specyficzne zimnowojennego ładu md.

Ukształtowany po 2 wojnie. Charakteryzował się heterogenną, dwubiegunową strukturą stosunków md. Jego głównymi wyznacznikami i gwarantami były dwa mocarstwa. Wokół nich ogniskowały się nowe modele, mechanizmy współpracy md. tworząc zwarte bloki polityczne - wojskowe oraz odpowiednie organizmy bloki militarne. Utrwalał struktury polityczne jakie stawały się konsekwencją zobowiązań przyjętych przez strony regułami zachowań w wymiarze md.: uznaniem siły militarnej jako elementu niezbędnego w dwubiegunowym systemie md., uznanie równowagi militarnej jako elementu systemu bezpieczeństwa md., integracja wewnątrz blokowa umacnianie wizerunku wroga.

104. Współczesne modele ładu md.

Od 1989 podstawy zakwestionowane. System dwubiegunowy zakwestionowany, Ewolucja jaką Europa zachodnia przeszła od traktatów Paryskich w 1951 do traktatu z Maastricht tworzą wspólnotę europejską, to ważny element w procesie wyłaniania się nowego ładu md. zaprogramowanego na początek XXI wieku. Model scalania organizmów gospodarczych, technicznych, bezpieczeństwa, może służyć do rozwiązań stosunków md. nie tylko w skali regionalnej. Tworzenie stref ekonomicznych USA + Meksyk = NAFTA, w Europie wschodniej zanegowany ład Jałtański. Integracja zachodnia i dezinstytucjonalizacja wschodu (dziś instytucjonalizacja w ramach WNP) to nowy ład. Elementy chaosu, konfliktu. Kilka nurtów w sposobie na nowy ład: realistyczny (czynnik ekonomiczny), idealistyczny (nacisk na porządne społeczeństwo, kulturę).

105. Pojęcie i istota zimnej wojny.

Kategoria historyczna odnosząca się do stosunków między dwoma przeciwstawnymi systemami społeczno - politycznymi jakie kształtowały się po 2 wojnie. Jest na ogół związana z tworzeniem się systemu komunistycznego. Z kształtowaniem się nowego dwubiegunowego modelu stosunków md. w skali globalnej. Najczęściej jest to coś pośredniego między stanem wojny a pokojem, antytezą i zaprzeczeniem wojny gorącej, oznaczającej otwarty konflikt. Motywem eksponowanym była polityka z pozycji siły zorientowana na ekspansję, zdobywanie rynków, sfer wpływów w różnych regionach. Zimna wojna: przemówienie Churchilla w Fulton 5.03.46, wystąpienie sekretarza stanu Byrnesa w Stuttgarcie, przemówienie Trumanna oraz plan Marshalla. Bezpośrednią przyczyną zimnej wojny była wojna w Korei.

106. Pojęcie i istota bezpieczeństwa międzynarodowego.

Bezpieczeństwo md jest terminem często używanym w praktyce stosunków md. i nauce badającej te stosunki. Jest to stan w którym państwa mają poczucie pewności, że brak jest groźby ataku militarnego, politycznych presji, nacisku gospodarczego, zagrożenia ekologicznego czy utraty istotnych wartości kulturowych i tożsamości kulturowych i tożsamości narodowych, co stanowiłoby przeszkodę dla rozwoju państw, współpracy md. i utrzymania pokoju. Pojęcie to jest związane z pojęciem zewnętrznego bezpieczeństwa państwa, stanowi kategorię zmienną w czasie, jest ściśle związane ze stanem stosunków md. oraz dominującymi w tym obszarze strategiami politycznymi zagranicznych państw.

108. Pojęcie i istota bezpieczeństwa narodowego.

Bezpieczeństwo to kod informacyjny adresowany do państw, organizacji md. społeczności, jednocześnie jest to kategoria niejednoznaczna. Jest to stan niezagrożenia, pewności, spokoju, wolności od szkodliwości wojen lub stan i proces podlegający prawom poliarchii systemu md. Cel działania państwa wobec rządu dla zapewnienia wewnętrznych i zewnętrznych warunków sprzyjających rozwojowi państwa, jego interesom oraz ochrona przed istniejącymi potencjalnymi zagrożeniami, zdolność narodu do ochrony jego wewnętrznych wartości przed zewnętrznymi zagrożeniami. Odchodzi się od postrzegania bezpieczeństwa tylko w kategoriach militarnych, pojawiło się pojęcie rozległego bezpieczeństwa poszerzone o dobrobyt państwa, rozwój społeczny. Akcentuje się brak realnych przesłanek stworzenia absolutnego modelu bezpieczeństwa. Oznacza ono sytuację i ład md. pozwalający państwom realizować swoje podstawowe funkcje, gwarantować integralność terytorialną państwa, rozwój wewnętrzny i bezpieczeństwo.

109. Modele bezpieczeństwa md.

Historycznie ukształtowały się 2 dominujące modele bezpieczeństwa md.. SUBORDYNACYJNY - zdecydowanie dominacja jednego państwa, zdolnego do zapewnienia bezpieczeństwa i wolności od zagrożeń zewnętrznych państwom znajdującym się w jego zasięgu. Mocarstwowość i determinacja to podstawowe cechy (np. Rosja), obecnie taka konstrukcja jest niemożliwa.

KOORDYNACYJNY- kooperacja, zakłada wzajemne równoważenie się potencjałów militarnych oraz sprzecznych sił i interesów. Odchodzi się od strategii konfrontacyjnych państw w kierunku militarnej powściągliwości i jawności.

RÓWNOWAGI sił- zakłada utrzymanie bezpieczeństwa poprzez zrównoważenie potęg sił między państwami lub ugrupowaniami państw w celu wzajemnej neutralizacji. Do połowy XX w. model ten charakteryzował się zmiennością sojuszy i koalicji zmierzających do przywrócenia określonego ładu sił.

ODSTRASZANIA- polega na utrzymywaniu bezpieczeństwa poprzez odstraszanie potencjalnego przeciwnika od ewentualnego użycia siły. Niezbywalnym elementem jest groźba użycia gwałtu przeciwko gwałtowi. Model ten zbudowany jest na założeniu ewentualnego użycia broni jądrowej. Nuklearne odstraszanie to element bezpieczeństwa światowego do rozpadu dwubiegunowego modelu stosunków międzynarodowych.

110. ONZ-owski model bezpieczeństwa md.

Według raportu SG ONZ z 1985 bezpieczeństwo md. to suma i rezultat bezpieczeństwa każdego oddzielnie i wszystkich państw członkowskich razem wziętych. Zbudowana koncepcja na idei współdziałania państw współtworzących system , jego istotą i główną przesłanką jest zasada zbiorowej samoobrony. Oznacza ona, że napad na któregokolwiek z uczestników systemu uważany jest za napad na wszystkich pozostałych i zobowiązuje do przyjścia z pomocą ofierze napaści. KONCEPCJA wspólnego bezpieczeństwa jest nową konstrukcją powstałą jako refleks małej aktywności ONZ. Zakłada partnerstwo i przymus współdziałania w rozwiązywaniu sporów międzynarodowych.

Wspólne bezpieczeństwo tworzy strukturę umożliwiającą zmniejszenie napięć i redukcję czynników konfliktogennych oraz groźbę wojny. Przesłanką nowej formuły bezpieczeństwa stało się zagrożenie związane z niebezpieczeństwem wojny nuklearnej i kruchością podstaw pokoju budowanego na modelu odstraszania nuklearnego. Odmianą systemu bezpieczeństwa międzynarodowego jest bezpieczeństwo regionalne. Karta Narodów Zjednoczonych dopuszcza możliwość tworzenia regionalnych systemów bezpieczeństwa.

116. Etapy i cele integracji gospodarczej - po 2 w św.

Większość krajów Europy Zachodniej znalazła się w głębokim kryzysie społecznym i gospodarczym. Radykalizowały się nastroje społeczne, rosły wpływy komunistów. W tej sytuacji rząd USA dążąc do utrzymania Europy Zachodniej w sferze swoich wpływów okazały jej znaczną pomoc gospodarczą i finansowa. 1947 plan Marshalla. W celu opracowania o przystąpienia do planu, w tym celu kraje Europy Zachodniej utworzyły w 1948 Organ Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Początkowo zajmowała się podziałem pomocy amerykańskiej, a po zakończeniu planu działała na rzecz liberalizacji handlu i rozwój współpracy finansowej. W 1960 utworzono Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) o kompetencjach i formule pozwalającej na uczestnictwo w niej wszystkich krajów. Zadaniem OECD jest analiza sytuacji gospodarczej. Formie negocjacji i ustaleń na rzecz ograniczenia barier swobodnej wymiany towarów. EWG-93r Unia Europejska. Pierwowzorem dla Unii Europejskiej była Europejska Wspólnota Węgla i Stali utworzona w 1951r. W 1957 po 2 letnich przygotowaniach powstała w wyniku traktatu rzymskiego powołana do życia EWG i Europejska Wspólnota Energii Atomowej. 1967r. EWG, EWWiS i Euroatom połączyły się w jedną organizację. Pierwotni członkowie RFN, Francja, Italia, Belgia, Holandia, Luxemburg. Cel EWG: sterowanie procesem integracji, wewnątrz wspólnoty zniesiono ograniczenia celne, taryfowe, ilościowe. 1978 utworzono Europejski System Walutowy. Po utworzeniu EWG Skandynawia i GB powołały do życia Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA). Cel: likwidacja ograniczeń wymiany handlowej wewnątrz ugrupowania

117. ETAPY organizacyjne integracji politycznej po 1945r (państwa demokratyczne).

Geneza organizacji sięga zimnej wojny. Sprzeczności interesów USA i ZSRR doprowadziły do wzajemnej wrogości, a w konsekwencji do podziału Europy na 2 bloki. Organizacja paktu Północnego Atlantyku - NATO - 4.IV.49, umowę podpisało 12 państw. Najważniejszy artykuł paktu przewiduje wzajemną pomoc wojskową uczestników organizacji na wypadek napaści zbrojnej na jednego z nich. Jedynym organem statutowym jest Rada Atlantycka (ministerialna). Powołała ona do życia około 100 organów pomocniczych. Do najważniejszych należą: Komitet Planowania Obrony, Komitet Obrony Nuklearnej. W 1955 utworzono Zgromadzenie Atlantyckie jako konferencję Parlamentarzystów NATO. Prowadzi on działalność na rzecz zacieśnienia i rozwoju współpracy politycznej i militarnej a także ekonomicznej, społecznej, kulturalnej między państwami. Inną organizacją polityczno - wojskową jest powstała w 1955 roku Unia Zachodnioeuropejska. W jej składzie Belgia, Francja, Holandia, Luxemburg, Niemcy, Wielka Brytania, Italia. Jednym z celów było wprowadzenie Niemiec zachodnich do NATO. W 1952 r. powstał Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku- ANZUS, celem jest przeprowadzenie wzajemnych konsultacji w razie powstania napiętej sytuacji w basenie Oceanu Spokojnego, zagrożenia integralnego, terytorialnego bezpieczeństwa państw członkowskich. Istotą jest obowiązek udzielania wzajemnej pomocy w razie napaści na jedno z nich. Rada Europy to najstarsza organizacja polityczna naszego kontynentu. Powstała ona na mocy konwencji podpisanej przez 10 państw zachodnich w 1943r. W okresie narastania zimnej wojny i konfrontacji zachodu ze wschodem, państwa te chciały stworzyć organizację paneuropejską jednoczącą kraje na gruncie demokracji, przestrzegania praw człowieka, pokojowego rozstrzygania sporów. Ma 2 organy - Komitet Ministrów i Zgromadzenie Doradcze. 26.XI.91 Polska pełnoprawnym członkiem RE.

118. Wspólnoty Europejskie: fazy kształtowania.

Wspólnoty Europejskie (WE), to termin symbolizujący 15 państw, które łączy wspólny system wartości, akceptowany porządek społeczny i demokratyczny system państwowy. Trzy instytucje są jej ostoją - Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Unia Europejska, Euroatom, te trzy organizacje są zarządzane przez wspólne instytucje Unii Europejskiej. Droga jest długa, 1948 Organizacja Współpracy Gospodarczej dla zarządzania planem Marschalla, przekształcona później w OECD. W 1949 powstaje Rada Europy. Najważniejszym momentem było pojawienie się planu Schumana 1950r. i utworzenie organizacji nadzorującej węgiel i stal. we Francji i w Niemczech w 1951. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (Traktat Paryski). 1957r. EWG i Euroatom (wg. Traktatów Rzymskich), 1967 organizacje te łączą się tworząc ramy dzisiejszej Wspólnoty. Stało się tak ze względu na wspólne cele: stworzenie zorganizowane. Europy, dążenie do poprawienia warunków życia narodów. Dlatego w 1978r. członkowie parlamentu Europejskiego zaproponowali by te organizacje nazwać wspólnotą europejską. 28.02.86- podpisano Jednolity Akt Europejski , postanowiono, że do końca 92r. utworzy się jednolity rynek wewnętrzny wspólnoty, ze swobodnym przemieszczaniem się osób i towarów, zaakcentowanie konieczności wspólnych działań politycznych. Grudzień 91 - TRAKTAT z MAASTRICHT o Unii Europejskiej podpisany 9.II.92. Przewidywał, że do końca 1996r. powinien zostać zakończony proces budowy Unii walutowej, gospodarczej. i politycznej. Traktat ten ustanawia Unię Europejską.

119. Unia Europejska, płaszczyzny i formy integracji.

Traktat ustanawia Unię Europejską (XII.91) traktat z Maastriht o Unii Europejskiej, podpisany 9.II.92 o zakończeniu procesu budowy unii walutowej, gospodarczej i politycznej) w oparciu o Wspólnoty Europejskie, uzupełniając je polityką i formami ustanowionymi traktatem. Oznacza to, że procedury wspólnot oraz międzyrządowe mają współistnieć. Najważniejszymi instytucjami politycznymi UE są: Komisja Europejska (organ wykonawczy wspólnoty, w składzie 17 członków: zgłasza projekty nowych ustaw i kontrola nad wprowadzeniem ich w życie), Rada Ministrów- najwyższy organ EU (składa się z ministrów wszystkich krajów, obraduje w Brukseli lub Luksemburgu. Parlament Europejski liczy 518 posłów wybieranych na 5 lat. Reprezentuje frakcje polityczne . Trybunał Sprawiedliwości- organ sądowy EU - 13 sędziów,16 obrońców. Rozsądza spory prawne , kontroluje wprowadzanie w życie decyzji. Rada Europejska - tworzą ją przywódcy państw oraz rządów. Podstawą jest integracja gospodarcza. Idea utworzenia Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

121. Rozpad systemu komunistycznego i jego skutki międzynarodowe.

Jesienią 1989 lawinowy proces rozpadu systemu komunistycznego. 4.X Węgry otworzyły granicę z Austrią dla uchodźców z NRD. Po manifestacjach w NRD 9.IX.89r ogłoszono otwarcie granicy z Berlinem Zachodnim. Rozpoczął się proces jednoczenia Niemiec. W Bułgarii rozpad upadek reżimu, potem aksamitna rewolucja w Czechosłowacji. Proces ten wszędzie okazał się dłuższy i bardziej kosztowny niż zakładano, zmniejszenie produkcji i obrotów gospodarczych, związane z załamaniem rynku ZSRR i wojną w Zatoce Perskiej, wzrost bezrobocia, spadek stopy życiowej masowe uwłaszczenie komunistycznej nomenklatury w krajach postkomunistycznych ugrupowania postkomunistyczne skutecznie oddziaływały i przetrwały proces transformacji zmieniając zazwyczaj linię ideologiczną, polityka zagraniczna zaczęła się orientować na zachód. Czechosłowacja i Węgry budowały stosunki z Niemcami, Polska z USA, Rumunia budowała dobre stosunki z Francją. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej uzyskały większą suwerenność, unormowanie życia społecznego odrodzenie nacjonalizmu do secesji Słowacji z Republiki (początkowo poszerzenie autonomii, a w 1993 secesja), w większości krajów regionu odrodziły się konflikty gospodarczo - polityczne i narodowościowe. 3.X.90r. zjednoczenie Niemiec.

122. Rozpad ZSRR i jego skutki międzynarodowe.

1990 rozkład imperium radzieckiego sięgnął samego terytorium ZSRR. Pogarszająca się sytuacja gospodarcza oraz rosnące napięcia etniczne spowodowały, że władze centralne na Kremlu traciły z wolna kontrolę nad rozwojem wypadków. Do starć etnicznych dochodziło stale na Kaukazie gdzie upadła radziecka polityka przemieszania ludności. Poważne walki Ormianie i Azerzy, Rumuni i Rosjanie w Mołdawii. W III.90 niepodległość ogłosiła Litwa, w odpowiedzi Rosja doprowadziła do blokady, Litwa zawiesiła wybory, w innych republikach umacniały się aspiracje niepodległościowe. 1.VII rozwiązano Układ Warszawski i nastąpił demontaż całego subsystemu. Nieudany zamach stanu w Moskwie 19-21.VIII.91 przyspieszył proces rozpadu ZSRR, i emancypację republik. Jedność ZSRR została naruszona deklaracją suwerenności Rosji i Ukrainy. 8.XII.91 przywódcy Rosji, Ukrainy, Białorusi ogłosili rozwiązanie ZSRR. Powołano na jej miejsce WNP (luźny związek 11-tu suwerennych republik), Związki gospodarcze i kulturowe spowodowały utrzymanie związków wielu republik z Rosją.

123. Nowe formy integracyjne państw byłego ZSRR.

8.12.91 Białowieża- Federacja Rosyjska, Ukraina, Białoroś zdecydowali o utworzeniu WNP i likwidacji ZSRR. Luźna struktura organizacyjna i nieokreślone kompetencje. Nie zawiera konkretnych sformułowań. osią integracyjną WNP jest Federacja Rosyjska z Kazachstanem oraz Białoruś (5.09.94). Białoruś opowiada się za zjednoczeniem z Rosją, państwa uczestniczące we wszystkich wspólnotowych strukturach oraz działające aktywnie na rzecz umocnienia stosunków- Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia (2 krąg), pozostałe nie działają we wszystkich strukturach. Ukraina, Mołdawia, Azerbejdżan, Turkiestan, (stowarzyszone)1994- porozumienie o utworzeniu strefy wolnego handlu, memorandum o wspólnej ochronie granic WNP, konwencja o poszanowaniu praw mniejszości i integralności w sprawach WNP. Jedynie Ukraina przystąpiła do wspólnoty na zasadzie członka stowarzyszonego.

130. Polityka zagraniczna Polski 1945-89.

Polityka PRL to polityka państwa socjalistycznego uwikłanego w strukturę powojenną Europy, która nie wyrażała polskiej racji stanu, powiązana z ZSRR. Nie było suwerennej polityki, państwo satelickie polityki zagranicznej poddaje się naciskom środowiska, znalazła się w strefie radzieckich interesów, wariant zachodni nie został zrealizowany. 1945-1948 najważniejszy okres, potem okres satelizacji, nie przystosowanie do planu Marschalla czy EWG, lata 80 więcej luzu, RWPG i UW.

131. Polityka zagraniczna Polski po 1989.

Odrzucenie aksjomatów ideologiczno-politycznych, PRL-owskiej polityki zagranicznej i działań zmierzających do suwerenności państw, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne kraju oraz przesłanek gwarancji jego rozwoju; celem tych poczynań jest znalezienie przez Polskę miejsca w Europie, współtworzenie systemu bezpieczeństwa europejskiego i działanie na jej rzecz ,istotne jest OBWE, powiązania regionalne, polityka gospodarcza i kulturowa, współpraca z innymi uczestnikami, poprawa sytuacji gospodarczej współpraca z organizacjami międzynarodowymi, Układ stowarzyszenia z UE w 1992, 10 lat dostosowania, okres przejściowy, 1994r Partnerstwo Dla Pokoju, 1999 NATO. W przyszłości Unia Europejska.

23. Pojecie i istota podmiotowości politycznej w nauce o stosunkach md.

Podmiotowość polityczno - md. to zdolność do świadomego działania md., którego celem jest zaspokajanie własnych potrzeb podmiotu.

Istotą podmiotowości polityczno międzynarodowej jest ;

1. świadomość podmiotu odnosząca się do rzeczywistości md. oraz do własnego w niej miejsca oraz własnych potrzeb,

2. zdolność podmiotu do prowadzenia stałych działań kształtujących stosunki md. w sposób racjonalny i niezależny.

Atrybuty podmiotowości : prowadzenie niezależnej działalności , wchodzenie w związki z innymi, wyrażanie swej woli i samodzielne działanie, wpływanie na bieg spraw światowych, wpływanie na stosunki md. lub wywieranie wpływu na s. międzynarodowe.

24. Pojęcie i istota podmiotowości prawnomiędzynarodowej.

Podmiotowość prawno- międzynarodowa oznacza , iż każdy podmiot prawa md. jest uczestnikiem stosunków md. i równocześnie , że niektórzy uczestnicy tych stosunków nie są i nie musza być podmiotami prawa md.

Podmiotowość ta odnosi się przede wszystkim do państwa i składa się ze zdolności prawnej i zdolności do działania.

Zdolność prawna polega na możliwości bycia podmiotem praw i obowiązków md .

Zdolność do działania to zdolność wywoływania skutków prawnych przez własne działanie, a więc zdolność samodzielnego nabywania praw i zaciągania zobowiązań md.

Podsumowując : jest to możliwość podejmowania wszelkich czynności prawnych , utrzymywania stosunków dyplomatycznych , zawierania umów md., bycie strona w postępowaniach procesowych oraz ponoszenia odpowiedzialności md.

25. Uczestnik stosunków międzynarodowych :

Uczestnikiem stosunków md. , dzięki stale prowadzonym działaniom transgranicznym , jest działająca świadomie grupa społeczna , zdolna do wywierania wpływu na stosunki md.

Głównie wyznaczniki to :

• świadomość podmiotu odnosząca się zarówno do rzeczywistości md. , jak i do własnego w niej miejsca oraz własnych potrzeb,

• zdolność podmiotu do prowadzenia stałych działań kształtujących stosunki md. w sposób racjonalny i należyty.

Państwo stanowi najważniejszy element systemu md.

Państwo to każda suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z prawem md.

Aby stać się członkiem społ. md. państwo winno być uznane , przyjęte do klubu państw.

Niepaństwowi uczestnicy stosunków md :

- wielkie grupy społeczne i ich organizacje (w tym narody nie posiadające suwerennego państwa), małe grupy społeczne i ich organizacje , przedsiębiorstwa md., organizacje md., w tym rządowe i pozarządowe - pod warunkiem , że stale i świadomie podejmują działania transgraniczne (wykraczające poza obszar jednego państwa ) i wywierają wpływ na stosunki md.

Społeczność md. to zrzeszenie skupiające uczestników stosunków md.

27. Państwo jako uczestnik stosunków międzynarodowych.

Państwo stanowi najważniejszy element systemu md., a jego środowiskiem wewnętrznym jest wewnątrzpaństwowy system społeczny.

Państwo to terytorium, ludność i władza.

Państwo to każda suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z prawem md.

Aby stać się członkiem społ. md. państwo winno być uznane , przyjęte do klubu państw.

52. Społeczność międzynarodowa -

jest zrzeszeniem skupiającym uczestników stosunków md .

Cechy społeczności md :

• mały stopień zorganizowania wewnętrznego ,

• brak obowiązkowego sądownictwa

• mała liczba członków,

• oparcie wzajemnych stosunków na zasadzie równości.

33. Istota i cechy zjawiska politycznego „ narody bez państwa”

Przez „naród” rozumiemy wielką grupę społeczną , która związana jest wspólnotą losów historycznych , kultury, języka , terytorium, życia ekonomicznego . Ich dążeniem jest działanie w celu utworzenia własnego państwa - np. Baskowie w Hiszpanii, Kurdowie w Turcji, itp.

Narody mogą stać się uczestnikami stosunków md. tylko pod warunkiem dysponowania swa organizacja , przynajmniej reprezentacją, np. OWP ( Organizacja Wyzwolenia Palestyny).

34. Państwo a procesy transnarodowe.

Ze względu na zmiany strukturalne współczesnych stosunków md. wydaje się zasadne rozróżnienie dwóch kręgów społeczności md. : państwowego i transnarodowego.

W pierwszym kręgu mieszczą się podmioty prawa md. , a wspólnota md. jest przede wszystkim wspólnotą państw.

Społeczność md. obejmuje również drugi krąg - podmioty transnarodowe. Główną cechą działania tych uczestników stosunków md. stanowi wiązanie państw na szczeblu stosunków społecznych i bez pośrednictwa rządów. Uczestnicy transnarodowy w sposób istotny przyczyniają się do wzmacniania wspólnych wartości i instytucji działających w stosunkach md.

39. Uznanie rządu.

Instytucja uznania rządu działa w zasadzie tylko w jednym przypadku . Uznajemy rząd powtórnie , wówczas gdy nowy rząd doszedł do władzy nie zgodnie z Konstytucją ( np. zamach stanu). Zerwanie uznania rządu nie oznacza zerwania uznania państwa.

41. Pojęcie i istota suwerenności państwa.

Pąństwo jest podstawowym uczestnikiem stosunków md. ponieważ : jest najwyżej zorganizowana grupa społeczna, jest najbardziej wpływowym i dynamicznym uczestnikiem tych stosunków, stosunki md. są nadal fundamentem stosunków md. Na pojęcie państwa składają się trzy elementy: terytorium, ludność i władza. L. Antonowicz ujął je w całość stwierdzając, że państwem jest każda suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z prawem md.

Najważniejszy warunek podmiotowości państwowej stanowi suwerenność czyli wg L. Ehrlicha

„ samowładność” , a więc prawna niezależność od czynników zewnętrznych ( co w praktyce może jednak oznaczać faktyczne uzależnienie) oraz „całowładność” to znaczy posiadanie wyłącznej konpetencji regulowania stosunków wewnątrzpaństwowych , chyba że państwo zrzeknie się części takich kompetencji na rzecz np. ugrupowania integracyjnego.

42. Ewolucja idei suwerenności państwa.

W klasycznym ujęciu suwerenność jest to władza nieograniczona, ciągła niezbywalna, bezwarunkowa i niezależna, której treść wyraża się w uprawnieniu do stanowienia prawomocnych rozkazów . Suwerenność władzy państwowej realizuje się na dwóch poziomach: zewnętrznym oznaczającym jej niezależność od władzy innych państw oraz wewnętrznym wyrażającym jej zwierzchnią uprzywilejowana pozycję wobec wszystkich podmiotów politycznych działających w państwie. W obu tych wymiarach nad władza nie ma już nikogo, kto mógłby ja ograniczyć. Idea suwerenności była związana z procesem kształtowania się państwa narodowego. Wyrażała dążenie do wyzwolenia się z zależności od innych centrów władzy politycznej, a także aprobatę dla silnego organizmu państwowego w postaci - monarchii absolutnej. Współcześnie straciła pierwotny sens w wyniku wzrastającej globalizacji problemów społecznych oraz md. podziału pracy , a także koncepcji integracji europejskiej.

Pojęcie suwerenności ewoluuje. Zmiany , jakie w systemie md. dokonują się , zwłaszcza w ostatnich 20-30 latach , znaczne ograniczenie roli państwa jako uczestnika stosunków md. , z drugiej strony renesans państwowości w krajach Europy Środkowej i Wschodniej sprawiają że ponownie powraca pytanie o właściwe definicje suwerenności.

W nauce o stosunkach md. w zależności od przyjętego modelu analitycznego , suwerenność albo najważniejszą i niezbywalną cechą państwowości (realizm) albo jednym z wielu elementów określających istotę współczesnego państwa (globalizm, transnacjonalizm) .

W transnacjonaliźmie państwo postrzega się jako jednego z wielu uczestników stosunków md. Wartością w systemie md. jest wspólnota ludzka, a nie państwo (akcentuje zacieranie się różnic pomiędzy polityką wewnętrzną a zewnętrzną, dzięki temu państwa łączą się w jedną całość na poziomie funkcjonalnym ). Globalizm natomiast sugeruje , że świat to społeczność państw. Tu sama istota suwerenności pozostaje niezbywalnym atrybutem państwowości. Zmienił się natomiast zakres wykonywania praw wynikających z suwerenności państwowej i pole autonomicznych decyzji władz zwierzchnich.

W praktyce państwa są zmuszane do świadomego ograniczania kompetencji np. trybunał wspólnot Europejskich 1963 r Stwierdza „ Wspólnota stanowi nowy porządek prawny prawa md. na rzecz którego państwa ograniczyły , choć w niektórych tylko materiach, swe prawa suwerenne i którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie , lecz również ich obywatele.

43 Pojęcie i płaszczyzny współzależności państwa w systemie międzynarodowym.

44 . Organizacja międzynarodowa pojęcie i istota.

Główną przyczyną formułowania się w nowoczesnym kształcie organizacji md. było powstanie światowego rynku , jako zacieśnianie i wzajemne uzależnienie gospodarcze państw. Postęp techniczny a w szczególności rozwój transportu i łączności , sprzyjają rozwojowi tej formy kontaktów md..

Określenie istoty organizacji md. w formie definicji jest trudne , albowiem różnią się one od siebie liczbą i rodzajem członków zasięgiem działalności zarówno w znaczeniu terytorialnym jak i podmiotowym . Nie ma też normy prawa md. regulującej to zagadnienie , a współczesna nauka nie podała jednoznacznej definicji organizacji md.

Organizacje md. niezależnie od tego czy są postrzegane jako:

• podmioty politycznoprawne (rządowe, pozarządowe)

• polityczne (transnarosowe)

• a nawet apolityczne

są ważnym elementem systemu md. , wielokierunkowo oddziałującym na państwa, ich politykę zewnętrzną i wewnętrzną.

Podstawowe rozróżnienie organizacji rządowych od pozarządowych następuje wg kryterium prawnopolitycznego (mają inny charakter i znaczenie w stosunkach międzynarodowych. )

Organizacje rządowe struktury tworzone przez państwa w celu rozwoju wzajemnej współpracy”. Do powstania organizacji rządowej jest niezbędne minimum : trzy kraje , określona struktura działania , zasady i mechanizmy współpracy oraz najczęściej określane w statucie prawa i obowiązki. Organizacje te działaj a na podstawie umowy wielostronnej , obecnie przyjęcie umowy odbywa się najczęściej w wyniku konferencji md.. Ich cecha to trwałość , istnienie organów stałych, konferencje. Org. ta daży do osiągnięcia celów określonych w statucie.

To różni organizacje od „systemu periodycznych konferencji”

Organizacje pozarządowe to zgodnie z rezolucją Rady Społeczno-Gospodarczej nr 288 z października 1950 „organizacje, których powstanie nie jest następstwem umowy międzynarodowej” . Ich działalność opiera się na aktach wewnętrznych ( statuty , regulaminy) dobrowolnie przestrzeganych przez członków . Członkostwo w organizacji pozarządowej , jak sugeruje nazwa jest oparte na uczestnictwie podmiotów niepaństwowych , polityczno-prawnych lub fizycznych instytucji, stowarzyszeń osób fizycznych

45. Geneza i główne przesłanki powstania organizacji międzynarodowych

Na postrzeganie organizacji międzynarodowych odgrywających dużą rolę we wzajemnych stosunkach mają postępująca z ogromną siłą: współzależność, globalizacja i transnarodowość. Organizacje międzynarodowe nie są ani podstawowym , ani mało znaczącym aktorem polityki światowej. Bez nich jednak nie można by było rozwiązać wiele problemów międzynarodowych.

Pierwsze organizacje międzynarodowe pojawiły się w XVIII w. (np. Komisja ds. żeglugi na Renie.

Na rozwój organizacji międzynarodowych miało wpływ;

• pojawienie się nowych potęg światowych Holandii, Hiszpanii, Potrugalii, (efekt intensywnej kolonizacji narodów Afryki i Azji)

• wywalczenie niepodległości (USA 1789)

• znaczne ożywienie w handlu i wymianie międzynarodowej (efekt uboczny rewolucji pzemysłowej)

• złagodzenie ograniczeń w handlu lub ich likwidacja np. ceł wywozowych na wiele surowców i art.. żywnościowych (Wlk. Bryt. 1822)

to wszystko rodzi zapotrzebowanie na nowe formy współpracy międzynarodowej.

Pierwsze organizacje:

- 1865- Międzynarodowy Związek Telegraficzny

• 1906- Miedzynarodowy związek Telegraficzny

• 1878 Związek Pocztowy

• 20. 05. 1875 Międzynarodowe Biuro Wag i Miar

• 1874 Międzynarodowa Unia Zabezpieczeń Morskich

• 1878 Miedzynarodowa Organizacja Meteorologiczna

W strukturach pozarządowych :

1899 Międzynarodowa Rada Pielęgniarek

1894 Międzynarodowy Komitet Olimpijski

1896 Międzynarodowe Biuro Pokoju

Powoli w procesie tworzenia instytucjonalnych form współpracy międzynarodowej pojawiają się organizacje wykraczające poza ich pragmatyczne i techniczne przesłanie. W warstwie motywacyjnej odnajdujemy w nich idee humanitaryzacji stosunków międzynarodowych , ochrony wspólnego dziedzictwa kulturowego i dążenia pacyfistyczne.

Oprócz wyspecjalizowanych organizacji gospod. ekonom., komunik. pojawiają się też struktury uniwersalne , zarówno jeśli chodzi o członkostwo jak i zasięg i co najważniejsze zorientowane na polityczną współpracę państw. Prekursorem tego typu organizacji jest utworzona w Paryżu w 1920 r. Liga Narodów. A jej sukcesorem i kontynuatorem jest ONZ.

Fazy powstania pierwszych organizacji międzynarodowych;

I faza przypada na początek XVIII w. , gdy utworzona Międzynarodową Komisję ds. Żeglugi na Renie, a kończy wraz z wybuchem pierwszej wojny światowej.

II faza to lata międzywojenne do wybuchu II wojny światowej

III faza - rozpocz. rozmowy angielsko-amerykańskie nad utworzeniem uniwersalnej organizacji pokoju i bezpieczeństwa tzn. ONZ , a kończy się na końcu lat pięćdziesiątych.(tworzenie powojennego ładu międzynarodowego)

IV faza rozpoczyna się w latach sześćdziesiątych i trwa do chwili obecnej.

Zgodnie z kryteriami Unii Miedzyn. Stowarzyszeń (UIA) do 1990 r. było 1000 międzyn organizacji rządowych (IGOs), z tego aktywnie działa około 300 . W 1856 r. było ich 5.

Organizacje rządowe wydają się najbardziej trwałą formą organizacyjną współpracy międzynarodowej. 1914r. 34 org. rząd. obecnie 18.

Wiele org. przetrwało do dziś m.in.: M. Biuro Miar i Wag, (1878) M. Org. Pracy 1919, M. Rada Morza 1902, Powsz. Zw. Pocztowy (1874) .

Takie org. o charakterze politycznym upadły jak : Liga Narodów , RWPG, Układ Warszawski czy CENTO.

Dynamika wzrostu org. międzyn. o charakt. miedzyrząd. , jaak też ich trwałość są m.in. konsekwencją zwiększającej się populacji ludności świata i potrzeby rozwiązywania problemów , jakich wciąż przybywa. Wzrasta także liczba państw w systemie międzynarodowym , a każde z nich jest zainteresowane uczestnictwem w tej formie współpracy.

Stan stosunków międzynarodowych wpływa zarówno na tworzenie jak i likwidację org. rządowych.

Po rozpadzie systemu komunistycznego powstały takie org jak : Rada Państw Morza bałtyckiego, Północnoatlantycka Rada Współpracy, czy wspólnota Niepodległych Państw.

Do 1940 r. organizacji o uniwersalnym zasięgu było 25 na ok. 100 istniejących , obecnie jest około 150 org. o uniwersalnym członkostwie na ponad 1000. Około 682 org. miało statutowy zapis , specyfikujący kryteria członkostwa, co uniemożliwia się przyłączenie do nich. Czynnikami uniemożliwiającymi wstąpienie do organizacji pozostaje: czynnik ekonomiczny (OECD,WTO) , czynnik polityczny (NATO,UW), czynnik geograficzny (OPA) .

Organizacje pozarządowe.

Jedne z pierwszych: Powszechne Stowarzyszenie Oftamologii 1861 , Stowarz. Nauk Społecznych 1862, M. Rada Pielęgniarek 1899, w 1855 r. działało 10 org pozarządowych . w latach 1864-1914 było ich 467, do wybuchu II św. 1038, obecnie ok. 4830.

Według danych EEC w świecie istnieje około 9500 korporacji transnarodowych.

W II połowie XX w. to okres wpisywania się do systemu międzynarodowego nieznanego dotąd elementu - organizacji ponadnarodowych i transnarodowych( np. greeanpeace) . Ten typ organizacji określa się czasami mianem „konwistadoramiXX w. „ Ma to symbolizować ich szczególną rolę w systemie międzynarodowym - jako instrument polityki zagranicznej państwa , ale także podmiot zdolny do samodzielnych działań w stosunkach międzynarodowych.

Organizacje pozarządowe są „niezależną formą działalności podmiotów niepaństwowych” , „ nowym aktorem w stosunkach miedzynarodowych”, , jednym z wieku kanałów współpracy międzynarodowej” , „pasem transmisyjnym” , czyniącym politykę zewnętrzną rządów wielu państw , bardziej wrażliwą na wzajemne kontakty. Niezależnie od wielu definicji organizacje pozarządowe tworzą nową jakość w strukturze systemu międzynarodowego i przestrzeni, jaka zapełnia się scena międzynarodowa. Ta jakościowa zmiana w polu aktywności współczesnych państw sprawia , że korporacje międzynarodowe, banki, organizacje społeczne i związkowe znajdują dla siebie coraz to nowe obszary aktywności, stymulując jednocześnie politykę zagraniczną państw do większego z nimi współdziałania, a nie konfrontacji.

Obecnie mówi się , że tzw, „głowy globu” czyli ci , którzy swą działalnością , a raczej jej następstwami oddziaływują na gospodarkę i finanse większości państw świata . Są to: Alan Greenspan szef amerykańskiego Banku Rezerw Federalnych , Saros .

Międzynarodowe korporacje i agendy oddziałują na państwo , jego rozwój , dobrobyt , a niekiedy stabilizację wewnętrzną. (np. pomoc i kredytowanie gospodarki rosyjskiej) Z tego też powodu przez wielu ich przeciwników są traktowane jako „ globalny rząd spekulantów zagrażający bytowi suwerennego państwa. Choć trudno ocenić ich wpływ na gospodarkę i finanse państw , to jednak wsród nich sa organizacje o wysokim wskaźniku transnacjonalizacji tj. stopnia zaangażowania na rynku globalnym , których skuteczność może oddziaływać na gospodarkę i kapitał państwowy. Ale nawet największym korporacjom ponadnarodowym daleko jeszcze do przejęcia kontroli nad gospodarka światową. Są natomiast forum i elementem ułatwiającym realizację polityki zagranicznej państw.

46. Założenia strukturalnej teorii organizacji międzynarodowych stosunków.

Ze względu na różnorodność zadań , jakie pełnią w stosunkach międzynarodowych i polityce światowej , przypisywane są im funkcje , odgrywane role i miejsce w strukturze systemu organizacje międzynarodowe są uczestnikami o niejednolitej strukturze organizacyjnej, składzie członkowskim i mechanizmach działania .

Są postrzegane , obok państw, jako najważniejsi uczestnicy stosunków międzynarodowych , jako podstawowi aktorzy polityki światowej.

Kryterium podziału jest charakter tworzących je podmiotów.

Dwie podstawowe grupy: organizacje rządowe (IGOs) i organizacje pozarządowe

( INGOs).

Organizacje rządowe struktury tworzone przez państwa w celu rozwoju wzajemnej współpracy”. Do powstania organizacji rządowej jest niezbędne minimum : trzy kraje , określona struktura działania , zasady i mechanizmy współpracy oraz najczęściej określane w statucie prawa i obowiązki . Taka organizacja musi odbywać regularne sesje oraz umożliwić funkcjonowanie stałego sekretariatu i władz zarządzających. Podstawą zaś jest formalny układ między państwami, stronami porozumienia. Umowa międzynarodowa, jaka podpisują ,jednocześnie zakreśla pole aktywności. Sygnalizuje także doniosłość problemów , które stają się przedmiotem szczególnego zainteresowania Klasycznym przykładem takiej Organizacji jest Karta Narodów Zjednoczonych . Współcześnie do najważniejszych i największych organizacji tego typu należą: ONZ, Unię Europejska, Radę Europy, NATO, OJA, OPA, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie(faza od KBWE do OBWE . To co obserwujemy w II filarze UE tj. Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa , także wskazuje na instytucjonalizację obszaru wspolnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

Według podziału „Year Book of Inernatinal Organizations” z 1981 r. istniejące organizacje rządowe dzielą się na dwie kategorie i osiem subkategorii:

I konwencjonalne międzynarodowe organizacje

1. federacje międzynarodowych organizacji (1) (ONZ)

2. organizacje o członkostwie uniwersalnym (31) (wyspecjalizowane agendy ONZ i inne tego typu agencje)

3. organizacje międzykontynentalne (48) (Biuro Wystaw Międzynarodowych, Biuro Rolne Wspólnoty Narodów )

4. organizacje regionalne o ograniczonym członkostwie (264) ( rządowe organizacje europejskie jest ich 344)

II pozostałe organizacje międzynarodowe

5. organizacje semiautonomiczne (405) (UNCTAD, ponieważ powstała w wyniku inicjatywy ONZ, ma własne struktury, własny program , budżet itp.)

6. organizacje specjalistyczne (287) (Zorganizowany Globalny System Usług podległy UNESCO)

7. międzynarodowo zorientowane organizacje międzynarodowe (39) ( obejmowała wiele wspólnych przedsięwzięć organizowanych przez państwa członkowskie byłej RWPG)

8. organizacje nieaktywne lub rozwiązywane (26)

Organizacje pozarządowe to zgodnie z rezolucją Rady Społeczno-Gospodarczej nr 288 z października 1950 „organizacje, których powstanie nie jest następstwem umowy międzynarodowej” . Ich działalność opiera się na aktach wewnętrznych ( statuty , regulaminy) dobrowolnie przestrzeganych przez członków . Członkostwo w organizacji pozarządowej , jak sugeruje nazwa jest oparte na uczestnictwie podmiotów niepaństwowych , polityczno-prawnych lub fizycznych instytucji, stowarzyszeń osób fizycznych

W myśl rezolucji ZO ONZ nr 1296 z 26 czerwca 1968 r. tego rodzaju organizacja musi być otwarta dla zainteresowanych stron, i musi mieć międzynarodowy charakter działalności

( co najmniej trzy państwa) . Podobnie jak organizacje rządowe ma stale działający sekretariat , określone formy kontaktów oraz procedury decyzyjne.

Innym kryterium wyróżniającym organizacje pozarządowe z systemu organizacji międzynarodowych jest (zdaniem Evansa i I B Neumanna) - „fakt ich niezorientowania się na zysk „ (Międzynarodowy Komitet Olimpijski, Amnesty International, Międzynarodowy Cerwony Krzyż, Transparency International)

W grupie międzynarodowych organizacji pozarządowych szczególne miejsce zajmują korporacje transnarodowe (TNC).

Termin „korporacja transnarodowa” został po raz pierwszy użyty w 1964 r. prez amerykańskiego ekonomistę E. Karchera. Nazwa ta została uznana przez Radę Gospodarczą ONZ w 1972 r. W 1974 r. przy ONZ utworzono Centrum Korporacji Transnarodowych, które opracowuje kodeksy postępowania organizacji transnarodowych, bada skalę ich wpływów, skutki oddziaływania na państwa. To co w sposób zasadniczy odróżnia organizacje transnarodowe od innych organizacji pozarządowych to odmienna orientacja , cele is posoby działania.

Organizacja transnarodowa to taka organizacja , którą tworzą podmioty fizyczne lub prawne z co najmniej dwóch państw , z których przynajmniej jeden nie może być państwem . W organizacjach wielostronnych zaś przynajmniej jeden z uczestników nie może być państwem . Ich działania dokonują się ponad i poza głowami państw oraz ich struktur rządowych , tworząc „ zinstytucjonalizowane stosunki transnarodowe”., symbolizujące powiązania między jednostkami, grupami, organizacjami i społecznościami funkcjonującymi wewnątrz różnych państw. Organizacje transnarodowe nie są zorientowane na bezpośrednie oddziaływanie na zachowanie się państw oraz ich politykę. Dysponują bowiem pośrednimi instrumentami wpływania na państwa( ekonomicznymi , finansowymi, technicznymi) . Inaczej organizacje transnarodowe to „międzynarodowa machina biurokratyczna” , , hierarchicznie zorganizowana , centralnie zarządzana nierządowa biurokracja, która spełnia wyspecjalizowane zadania w więcej niż jednym państwie.

Organizacją ponadnarodową jest Bank Światowy. Także transnarodowe korporacje i koncerny zarządzane przez międzynarodową machinę biurokratyczną. Np. Mitsubishi, Toyota, Nippon Life Insurance.

Narodowe i międzynarodowe grupy interesów: np. Klub Rzymski, (ich uczestnicy świadomie unikają działań zmierzających do formalizacji swej działalności) , G-7 (1975 r.)obejmuje 7 najbogatszych państw świata, jest to semistruktura tworząca system współdziałania tych 7-dmiu państw. Nie jest to prosty związek kilku państw i nie ma większego znaczenia dla struktury systemu międzynarodowego , choć wywiera wpływ na stosunki międzynarodowe.

47. Założenia funkcjonalnej teorii stosunków międzynarodowych.

48. Klasyfikacja organizacji międzynarodowych wg kryterium podmiotowości .

Kryterium wg zasięgu podmiotowego, czyli członkostwa , dzielą się na organizacje powszechne (uniwersalne) obejmujące swym zasięgiem wszystkie lub prawie wszystkie państwa świata (np. ONZ0 oraz organizacje grupowe obejmujące tylko niektóre państwa świata odpowiadające pewnym wymogom ( np. Rada Europy, Rda Nordycka) .

Wśród tych ostatnich wyróżniamy organizacje regionalne do których nalezą państwa znajdujące się w pewnym regionie geograficznym (LPA, OPA, OJA)

Możemy podzielić organizacje według ich kompetencji istnieją organizacje rozwijające działalność w dziedzinach międzynarodowych zwane organizacjami ogólnym (ONZ, OPA,LPA) Kompetencje innych organizacji sa węższe , dotyczą w zasadzie jednej dziedziny współpracy i określane są organizacjami specjalnymi lun funkcjonalnymi ( np. wszystkie wyspecjalizowane organizacje związane z ONZ)

Kryterium przedmiotowe - wyrózniające np. organizacje polityczno wojskowe (NATO< ANZUS< UZE) gospodarcze, (UE, EFTA), , kultury (UNESCO0 , komunikacji (ICA) . Wyróżnia się też organizacje o charakterze integracyjnym (UE) i koordynacyjnym (ONZ) .

• Organizacje transnarodowe , rola i znaczenie we współczesnych stosunkach międzynarodowych

Organizacje transnarodowe - nie zostały utworzone przez państwa . Organizacje te nie działają ze skutkiem prawnym w płaszczyźnie prawa międzynarodowego,. Członkami ich są osoby fizyczne lub osoby prawne , a więc instytucje i stowarzyszenia o charakterze publicznym lub prywatnym . Ich miedzynarodowy charakter polega na ty ,ze zrzeszają członków z różnych krajów i stwarzają ramy współpracy wykraczającej poza granice jednego państwa. Istnieje około 3000 org. pozarządowych . Stowarzyszenia tego rodzaju utworzyły np. kościoły zw. Religijne. Związki zawodowe, itp.

Funkcje ich są różne. W niektórych stowarzyszeniach przeważają działania kształtujące opinię publiczną i opinię kół rządowych , w innych dążące do nawiązania kontaktów między grupami społecznymi i profesjami. . Niektóre z nich są grupami nacisku o wcale niemały znaczeniu , inne wspomagają działalność rządów i inicjują nowe przedsięwzięcia.

(50 pytania nie ma)

51. Pojęci e i rodzaje funkcji organizacji międzynarodowych .

Przez funkcję rozumiemy typy działania organizacji zmierzającej do realizacji zadań.

Podstawową funkcją każdej organizacji jest ujawnienie zgodności interesów państw członkowskich oraz osiąganie porozumienia we wspólnych zadaniach i konkretnych działaniach odpowiadających ujawnionej zgodności interesów państw.

Te podstawowe prace w zależności od różnych kryteriów dzielimy na :

• funkcje regulacyjne, polegające na ustanawianiu norm o charakterze moralnym, politycznym, czy prawnym mającym odpowiednio kształtować postępowanie uczestników.

• Funkcje kontrolne, mające za zadanie ustalenie stanu faktycznego oraz kontrolowanie go z treścią norm i wzorców w celu przystosowania do nich postępowania uczestników stosunków międzynarodowych.

• Funkcje operacyjne , polegające na bezpośrednim świadczeniu przez organizację różnych usług na podstawie jej własnych decyzji oraz za pomocą zasobów ludzkich i materialnych znajdujących się w jej dyspozycji.

54. POLITYKA ZAGRANICZNA: cechy specyficzne.

Polityka zagraniczna jest procesem formułowania i realizacji celów zewnątrzpaństwowych, odzwierciedlających interesy narodu i jego części składowych. Komentując w/w definicję należy stwierdzić: każde państwo pełni dwie podstawowe funkcje - wewnętrzną i zewnętrzną - i poprzez politykę dąży do realizacji interesów w obu wymienionych sferach ponieważ są one ściśle ze sobą sprzężone. Polityka zagraniczna państwa ma swoją specyfikę, która wynika z faktu decentralizacji międzynarodowego środowiska państwa co powoduje, że szanse realizacji jej zależą od reakcji środowiska międzynarodowego, które mu nie podlega. Polityka zagraniczna jest odzwierciedleniem interesów narodowych oraz stanowi proces formułowania celów, metod i środków jej realizacji. W celu realizacji polityki zagranicznej państwo wykorzystuje środki dyplomatyczne, które stanowią oficjalną formę działalności państwa na arenie md. Działalność ta może mieć charakter polityki aktywnej lub pasywnej co uzależnione jest w głównej mierze od cech charakterystycznych danego państwa oraz środowiska md.

56. OMÓWIĆ TYPY POLITYKI ZAGR. Wg MODELU Rosenau'a.

W tym modelu próbuje się określić w jakim zakresie wyznaczniki środowiskowe oddziałują na państwo i jego politykę zagraniczną oraz określa się jego zdolność adaptacyjną do zmieniającego się otoczenia. Autor różnicuje poziom zmian wg dwóch wyznaczników; ich dynamiki, oraz środowiska dzieląc na wewnętrzne i zewnętrzne. Łącząc oddziaływanie dwóch obszarów polityki wewnętrznej i zewnętrznej w model, autor wyłonił cztery typy polityki zagranicznej: Stabilna - odzwierciedlająca stan rutynowo zachodzących zmian w środowisku md. i nie wymagająca szczególnych zmian w polityce wewnętrznej oraz umożliwia stabilizację polityki zewnętrznej. Rozważna - ma miejsce wówczas gdy gwałtowne i duże zmiany w środowisku md. nie wywołują nadmiernego społecznego zainteresowania, dzięki czemu możliwe jest formułowanie rozważnej polityki zewnętrznej. Dynamiczna - ma miejsce wówczas gdy zachodzą duże zmiany wewnętrzne a niewielkie w środowisku md. W tym wypadku energiczne działania, dynamizujące politykę zagraniczną, powodują przesunięcie akcentów wewnątrzpaństwowych (niepokoje, niepowodzenia) na problemy zewnętrzne. Gwałtowna - jest polityką odzwierciedlającą najtrudniejsze sytuacje dla decydentów. Duże zmiany zarówno w środowisku md. jak i wewnętrznym sprawiają, że polityka zagraniczna traci swą wewnętrzną logikę, staje się niekonsekwentna i nieprzewidywalna.

57. WYZNACZNIKI POLITYKI ZAGRANICZNEJ: wymień i omów. Wyznacznik jest systemem wzajemnie warunkujących się przesłanek, powodujących określony skutek i wystarczających, by dany skutek wystąpił. Zgodnie z tą regułą wyznaczniki dzielimy na:

obiektywne - zmieniające się niezależnie od wartościowania dokonywanego przez decydentów i działające niezależnie od stanu ich działalności. Subiektywne - zmieniające się zależnie od systemu wyznaczników obiektywnych, ale odzwierciedlających stan percepcji ośrodka podejmowania decyzji politycznych. wewnętrzne - odzwierciedlające system wewnątrzpaństwowych interesów społecznych w odniesieniu do md. środowiska państwa a szczególnie jego rację stanu. Zewnętrzne - odzwierciedlają wpływ md. środowiska państwa na jego politykę zagraniczną.

59. RACJA STANU W POLITYCE ZAGRANICZNEJ.

Wg J. Z. Pietrasia, racja stanu to historycznie zmienny system podstawowych zewnętrznych i wewnętrznych interesów państwa, realizowanych w sposób bezkompromisowy. Nawiązując do w/w reguły, racja stanu to dobro państwa, a więc system najwyższych wartości, w imię których państwo podejmuje działania. Racja stanu ma powiązanie z państwem jako jej podstawowym i jedynym nosicielem, wyraża ona wartości i potrzeby dla niego najważniejsze. Sprecyzowanie tych potrzeb i wartości nie jest możliwe ze względu na wysoce zindywidualizowany charakter tej kategorii oraz jej zmienność w czasie i przestrzeni.

38. UZNANIE PAŃSTWA.

Aby państwo mogło stać się członkiem społeczności md. powinno zostać uznane, czyli przyjęte do klubu państw. Dzięki uznaniu przez społeczność md. państwo staje się podmiotem prawa md. Samo uznanie stanowi jedynie akt deklaratywny, oznaczający chęć nawiązania stosunków dyplomatycznych przez inne państwo. Dla państwa uznającego ten akt ma charakter konstytutywny, ponieważ tworzy nowe państwo w jego świadomości. Akt uznania ma istotne znaczenie dla państwa ponieważ środowisko md. stanowi żywotne podłoże jego rozwoju. W procesie stawania się państwem, reakcja społeczności md. ma znaczenie. Pozwala mu na rozwój lub buduje wokół niego mur niechęci, a nawet wrogości. Brak uznania stawia państwo na uboczu środowiska md. co niewątpliwie utrudnia jego funkcjonowanie. Nie wypracowanie jednoznacznych cech kodyfikujących proces uznawania państwa uzależnia je od już istniejących i uznanych podmiotów prawnomiędzynarodowych.

Środki przymusu nie będące wojną.

Środki odwetowe :

1. retorsja - polega na zastosowaniu wobec państwa , które naruszyło interesy rugiego państwa podejmując środki zgodne z prawem międzynarodowym , środków podobnej natury,

2. represalia - są bezprawnym działaniem będącym odwetem za dokonane uprzednio podobne bezprawie - mają na celu wymuszenie od strony przeciwnej poszanowania prawo międzynarodowe.

Wśród środków stosowanych w charakterze represaliów wymieniamy ;

1. embargo - polega na zajęciu statków obcego państwa i znajdujących się na nich towarów w portach państwa stosującego embargo - praktyczny sposób wywarcia nacisku na drugie państwo/

2. blokada pokojowa - oznacza przerwanie komunikacji moskiej z portami jakiegoś państwa za pomocą okrętów wojennych nie dopuszczających statków handlowych do portów.

3. Okupacja pokojowa - polega na zajęciu części terytorium lądowego drugiego państwa bez wypowiedzenia wojny i bez oporu zbrojnego ze strony państwa okupowanego.

Dwa formalne źródła prawa międzynarodowego :

1. umowa międzynarodowa - źródło prawa międzynarodowego - porozumienie międzynarodowe zawarte w formie pisemnej między państwami i regulowane prawem międzynarodowym,

2. zwyczaj

Nie wszystkie umowy międzynarodowe są źródłem prawa międzynarodowego.

Umowy międzynarodowe często zawierają wiele klauzul :

1. wzajemności - zobowiązanie każdej ze stron do traktowania obywateli układającej się drugiej strony w taki sposób , w jaki sama traktuje obywateli tego państwa

2. narodowa - polega na zobowiązaniu każdej ze stron do traktowania obywateli drugiej strony tak , jak traktuje własnych obywateli ( bez praw politycznych).

3. największego uprzywilejowania - polega na zobowiązaniu do przyznania drugiej stronie praw i przywilejów, które przyznane zostały lub zostaną przyznane w przyszłości jakiemukolwiek trzeciemu państwu,

4. arbitrażowa lub koncyliacyjna - - zobowiązuje układające się strony do przekazywania wszelkich sporów wynikłych na tle stosowania umowy do sądu rozjemczego bądź też do rozpatrzenia przez komisję koncyliacyjną.

IUS COGENUS - normy prawne mające moc obowiązującą bezwzględną i nie mogą być uchylone żadna umową międzynarodową, np. zakaz użycia siły , zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne innych państw, zakaz zabijania jeńców wojennych, itd.

PAKTA SUNT SERVANDA - zasada prawa międzynarodowego dotycząca obowiązku przestrzegania zawartych umów.

Akty jednostronne ;

1. notyfikacja - akt polegający na oficjalnym pisemnym powiadomieniu drugiego podmiotu prawa międzynarodowego o o pewnym wydarzeniu, z którym prawo to łączy określone skutki prawne.

2. Uznanie - stwierdzenie przez państwo , że podmiot uznania istnieje i powinien być traktowany na płaszczyźnie prawa międzynarodowego

3. Protest - stwierdzenie przez państwo , że określona czynność lub stan rzeczy są niezgodne z prawem międzynarodowym,

4. Zrzeczenie się ( renonciation) - akt , w którym państwo rezygnuje z pewnych praw.

ZWYCZAJ MIĘDZYNARODOWY -

Jest dowodem istnienia powszechnej praktyki przyjętej za prawo.

Norma prawa zwyczajowego traci moc obowiązująca na skutek wytworzenia się nowej, kolidującej z nią normy zwyczajowej lub umownej , bądź też przez odstapienie państw od jej praktykowania, czyli odwyknięcia.

Zwyczaj często określany jest jako „milcząca zgoda „ - tacitus consensus.

KURTUAZJA MIĘDZYNARODOWA - ( comitas gentium) - grzeczność przestrzegana w stosunkach międzynarodowych.

DOKTRYNA - ma pośredni wpływ na tworzenie prawa - wyjaśnia i precyzuje przepisy obowiązującego prawa.

28. Niepaństwowi uczestnicy stosunków międzynarodowych

• Wielkie grupy społeczne i ich organizacje

• Małe grupy społeczne i ich organizacje

• Przedsiębiorstwa międzynarodowe

• Organizacje międzynarodowe

65. Omówić kompetencje wewnętrznych organów państwa w stosunkach międzynarodowych

• Prezydent; stoi na czele suwerenności i bezpieczeństwa, nienaruszalności i niepodzielności terytorium państwa, przestrzegania międzynarodowych sojuszy politycznych i wojskowych. Przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych szefów misji dyplomatycznych obcych państw. Udziela exequatur konsulom generalnym, konsulom i wicekonsulom. Ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe (w niektórych przypadkach za zgodą sejmu).

• Parlament; reprezentuje wolę, interesy i suwerenne prawa narodu. Do jego zadań należy normowanie zakresu działania ministra spraw zagranicznych. Normowanie statusu osobowego cudzoziemców przebywających w Polsce czasowo i na stałe. Normowanie obrotu komunikacyjnego. Na wniosek prezydenta powołuje lub odwołuje rząd lub poszczególnych członków.

• Rząd; naczelny, wykonawczy i zarządzający organ państwa. Realizuje, koordynuje i nadzoruje stosunki państwa z zagranicą. Szef rządu bezpośrednio bierze udział w konferencjach, spotkaniach na szczycie, spotkaniach z szefami państw i rządów.

• Minister Spraw Zagranicznych; do niego i jego resortu należy bezpośrednie kierowanie działalnością państwa w dziedzinie stosunków zagranicznych, realizowanie polityki wytyczonej przez inne organy, umacnianie międzynarodowej pozycji, obrona interesów państwa na forum międzynarodowym, zapewnienie bezpieczeństwa i wszechstronnego rozwoju państwa.

67. Pojecie i główne funkcje dyplomacji.

Dyplomacja; oficjalna działalność organów państwa realizujących politykę zagraniczną państwa oraz zapewniających ochronę praw i interesów państwa i jego obywateli. W tym znaczeniu jest ona jednym z instrumentów polityki zagranicznej państwa. Jest to sztuka właściwego prowadzenia i utrzymywania stosunków międzynarodowych.

Funkcje dyplomacji:

• Funkcja ceremonialna, reprezentowanie państwa wysyłającego

• Funkcja negocjacyjna, ochrona interesów i prowadzenie rokowań

• Funkcja obserwacyjna

• Funkcja ochronna; przedstawiciel dyplomatyczny działa nie tylko na rzecz rozwoju handlu i stosunków gospodarczych, lecz również otacza opieką i udziela pomocy obywatelom swojego państwa;

• Funkcja informacyjna; dyplomata ma możliwość uzyskania potrzebnych informacji przez osobiste kontakty, lekturę prasy i publikację, informacja o państwie pobytu.

• Rozwijanie przyjaznych stosunków.

68. Organizacja przedstawicielstwa dyplomatycznego

Korpus dyplomatyczny w znaczeniu węższym obejmuje wszystkich szefów placówek dyplomatycznych akredytowanych w danej stolicy. W znaczeniu szerszym odnosi się do wszystkich osób zaliczanych do personelu dyplomatycznego i korzystających z przywilejów dyplomatycznych. Na czele korpusu stoi dziekan, z reguły najstarszy rangą przedstawiciel dyplomatyczny, a więc ambasador najdłużej przebywający w danym kraju (tę funkcje pełni w państwach katolickich nuncjusz Stolicy Apostolskiej) - precedencja i etyka - służy pomocą nowo przybyłym dyplomatom, informuje o miejscowych zwyczajach, o kolejności składania wizyt. Istota korpusu dyplomatycznego: współcześnie pełni niemal wyłącznie role ceremonialną.

69. Przywileje i immunitety dyplomatyczne

przywileje i immunitety misji dyplomatycznych

• Nietykalność

• Ochrona pomieszczeń misji

• Prawo porozumiewania się

• Nietykalność kurierów oraz korespondencji

Przywileje i immunitety osobowe przedstawicieli dyplomatycznych

• Nietykalność przedstawiciela dyplomatycznego

• Wyłączenie spod jurysdykcji karnej, cywilnej i administracyjnej państwa przyjmującego

• Zwolnienie z opłat i podatków

70. Służba konsularna w stosunkach międzynarodowych

korpus konsularny; w znaczeniu węższym: szefowie placówek konsularnych znajdujących się w określonym mieście państwa przyjmującego tworzą korpus konsularny. W szerszym znaczeniu; w skład korpusu konsularnego wchodzą funkcjonariusze konsularni, także attaches i sekretarze konsularni. Na czele korpusu stoi najstarszy klasą szef placówki konsularnej zwykle konsul generalny , który najwcześniej otrzymał exequatur , czyli zgodę do pełnienia funkcji konsularnych. . Analogicznie do korpusu dyplomatycznego, korpus konsularny nie ma osobowości prawnej, nie może się mieszać do spraw wewnętrznych państwa pobytu, a jego funkcje ograniczają się do sfery protokolarnej i reprezentacji.

72. Zakres i znaczenie immunitetu konsularnego w stosunkach międzynarodowych.

Immunitety i przywileje placówki konsularnej:

• Prawo używania flagi i godła państwowego

• Nietykalność placówki konsularnej

• Nietykalność archiwów i dokumentów konsularnych

• Prawo swobody porozumiewania się

• Urzędowa korespondencja jest nietykalna

Immunitety i przywileje osobowe funkcjonariuszy konsularnych

• Państwo przyjmujące powinno traktować funkcjonariuszy konsularnych z należytymi względami

• Ochrona przed jakimkolwiek zamachem na ich osobę, wolność lub powagę.

• Nie polegają aresztowaniu ani zatrzymaniu , z wyjątkiem ciężkiej zbrodni i tylko na mocy postanowienia odpowiedniej władzy sądowej.

• Nie podlegają jurysdykcji władz sądowych w odniesieniu do wykonywania czynności wykonywanych w toku pełnienia funkcji konsularnych

• Nie mają obowiązku składania zeznań w sprawach związanych z pełnionymi funkcjami.

• Korzystają ze zwolnień podatkowych i celnych.

75. Umowa międzynarodowa.

Porozumienie międzynarodowe zawarte w formie pisemnej między państwami i regulowane prawem międzynarodowym, ujęte czy to w jednym dokumencie, czy też dwu lub więcej pozostających ze sobą w związku dokumentach bez względu na jego szczególną nazwę.

76. Rodzaje umów międzynarodowych.

• Traktaty

• Układ

• Konwencja

• Porozumienie

• Protokół

• Deklaracja

• Akt końcowy konwencji

• Konkordat

77. Etapy zawierania umów.

• Rokowania

• Zredagowanie tekstu

• Podpisanie lub przyjęcie przez konferencję

• Ratyfikacja lub zatwierdzenie

• Wymiana lub złożenie dokumentów ratyfikacyjnych

• Rejestracja w sekretariacie ONZ

• Publikacja wewnętrzna

79. Przyczyny wygaśnięcia umowy międzynarodowej

• Na skutek jej wykonania

• Po upływie czasu na jaki została zawarta

• W wyniku wypowiedzenia umowy zgodnie z jej postanowieniami

• Za zgodą stron

• Poprzez utratę podmiotowości przez jedną ze stron

• Gdy jedna ze stron naruszy umowę

• Gdy powstanie sytuacja uniemożliwiająca wykonanie umowy

• Na skutek trwałego jej niestosowania

93. Spory międzynarodowe

spór oznacza sytuację, w której punkty widzenia dwóch stron są wyraźnie przeciwne, jest to brak zgody w kwestii prawnej lub stanu faktycznego z przeciwieństwem prawnych stanowisk lub interesów miedzy stronami.

94. Klasyfikacja pokojowych sposobów rozwiązywania sporów międzynarodowych.

• Środki dyplomatyczne : rokowania bezpośrednie czyli negocjacje oraz rokowania pośrednie: dobre usługi i mediacja, komisje badań, koncyliacja

• Środki sądowe; sądy rozjemcze czyli arbitraż i sądy stałe - MTS , Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza oraz stałe sądy regionalne , np. Trybunał wspólnot Europejskich, Europejski Trybunał Praw Człowieka .

95. Omówić dyplomatyczne sposoby rozwiązywania sporów

Środki dyplomatyczne; państwa uczestniczące w sporze współdziałają w załatwieniu sporu zachowując dla siebie aż do ostatniej fazy trwania sporu możność podjęcia ostatniej decyzji.

• Rokowania bezpośrednie (negocjacje); proces, w trakcie którego państwa starają się usunąć różnicę zdań w drodze wymiany poglądów w celu osiągnięcia porozumienia. Rokowania bezpośrednie mają te przewagę nad środkami dyplomatycznymi, że strona uznająca roszczenie drugiej strony nie czuje, że narzucono jej określoną decyzję, gdyż sama zgodziła się na proponowane rozwiązanie. Rokowania bezpośrednie rzadko kończą się uznaniem w całości przez jedną ze stron roszczeń drugiej strony. Rokowania bezpośrednie są najczęściej stosowanym środkiem. Za jedną z form rokowań uważa się także konsultacje.

• Dobre usługi i mediacja, czyli pośrednictwo; są procedurą pomocniczą, która ułatwia rokowania bezpośrednie między stronami i nawiązuje je w razie zerwania. Przy dobrych usługach państwo udzielające jej dąży do ułatwienia stronom, zerwanych rokowań, doprowadza je do stołu obrad, jest pośrednikiem w rozmowach przedwstępnych, ale samo nie bierze udziału w rokowaniach, kieruje nimi, daje propozycje załatwienia sporu. Funkcja mediatora może polegać na ujęciu w swoje ręce, za zgodą stron, inicjatywy w toku rokowań, na dyskutowaniu ze stronami. Mediatorami mogą być państwa i osoby fizyczne.

• Komisje badań; w przypadku, gdy w rokowaniach między stronami powstaje różnica zdań, co do stanu faktycznego, strony mogą powoływać komisję badań (inaczej komisję śledczą) w celu wyjaśniania kwestii spornej. Komisja taka sporządza sprawozdanie, zwykle jest to punkt wyjścia do dalszych rokowań.

• Koncyliacja; jest to procedura pojednawcza. Komisja koncylacyjna sama formułuje propozycję załatwienia sporu bez udziału stron sporu. Jest to przedłożenie propozycji rozwiązań jakie w takiej sytuacji są możliwe. Stosuje się gdy strony nie chcą odwołać się do audytorium lub gdy jedna strona jest silniejsza a druga słaba i się boi.

96. Omówić sądowe sposoby załatwiania sporów

98. MTS zasady działania i tryb orzekania

Międzynarodowy Trybunał Stanu składa się z 15 niezawisłych sędziów wybranych spośród osób o wysokim poziomie moralnym. Kandydatów na sędziów proponują grupy narodowe stałego Trybunału Rozjemczego. Sędziowie korzystają z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych. Trybunał wybiera spośród siebie prezesa i wiceprezesa na okres trzech 3. Siedzibą Trybunału Stanu jest Haga.

Kompetencje Międzynarodowego Trybunału Stanu;

• Rationale personale; tylko państwa mają prawo stawać jako strony przed trybunałem

• Rationale materiale; obejmują wszelkie spory, jakie strony wnoszą do rozstrzygnięcia

• Rationale iuris; trybunał stosuje konwencje międzynarodowe, zwyczaj międzynarodowy, ogólne zasady prawa uznane przez narody cywilizowane.

Postępowanie przed MTS składa się z dwóch części: pisemnej i ustnej. Część pisemna to przedstawienie memoriałów, kontr memoriałów, replik i innych aktów i dokumentów popierających swoje stanowisko. Rozprawa przed MTS jest publiczna, chyba że Trybunał zarządzi inaczej lub strony zażądają rozprawy bez publiczności. Wyrok jest ostateczny, zapada większością głosów. W Przypadku równości głosów decyduje głos przewodniczącego.

99. Środki odwetowe w rozwiązywaniu sporów

• Retorsja; zastosowanie przez państwo, w odpowiedzi na nieprzyjazne, ale zgodne z prawem międzynarodowym akty innego państwa, środków polegających na zastosowaniu takich samych lub podobnych aktów, np.: odmowa udzielania wizy.

• Represalia; zastosowanie przez państwo, środków w zasadzie też bezprawnych, ale w danym przypadku usprawiedliwionych:

• Embargo; polega na zajęciu statków obcego państwa i znajdujących się na nich towarów w portach państwa stosującego embargo, praktyczny sposób wywarcia nacisku na drugie państwo

• Blokada pokojowa; oznacza przerwanie komunikacji morskiej z portami jakiegoś państwa za pomocą okrętów wojennych nie dopuszczających statków handlowych do portów.

• Okupacja pokojowa; polega na zajęciu części terytorium lądowego drugiego państwa bez wypowiedzenia wojny i bez oporu zbrojnego ze strony państwa okupowanego

81. Organizacje międzynarodowe uniwersalne; geneza i zasadnicze przesłanie, Liga Narodów i jej znaczenie w rozwoju organizacji międzynarodowych.

W XX w. Oprócz wyspecjalizowanych organizacji ekonomicznych i komunikacyjnych pojawiają się struktury uniwersalne, zarówno po względem członkostwa, jak i zasięgu działania, a co najważniejsze - zgodnie z intencjami zorientowane na polityczna współpracę państw. Prekursorem tego typu organizacji jest utworzona w Paryżu 1920 roku Liga Narodów. Sukcesorem i kontynuatorem idei i celów LN stała się Organizacja Narodów Zjednoczonych. Jej 50-letnia tradycja potwierdza potrzebę istnienia tego typu organizacji uniwersalnych.

Liga Narodów stanowiła prototyp organizacji międzynarodowej uniwersalnej obejmującej wszystkie dziedziny stosunków międzynarodowych, której podstawowym celem było utrzymanie powszechnego pokoju i bezpieczeństwa. Powstanie LN zapowiedział w orędziu z 8.01.1918r prezydent W. Wilson. Działalność rozpoczęła 16.01.1920. Członkostwo w LN dostępne dla każdego państwa. Główne organa to: Zgromadzenie, Rada i stały Sekretariat. Decyzje podejmowane jednomyślną uchwałą obecnych i biorących udział w głosowaniu. W okresie 20-letniej działalności organizacja miała pewne osiągnięcia np. w kwestiach mniejszości narodowych, kodyfikacji prawa międzynarodowego, jednak w sprawach dotyczących pokoju światowego nie wywiązywała się ze swoich obowiązków. Zakończyła działalność 18 kwietnia 1946 roku.

82. ONZ; geneza, podstawowe funkcje, cele i zasady działania.

• W czasie trwania II wojny światowej powstała idea powołania nowej organizacji uniwersalnej, której celem byłoby utrzymanie pokoju światowego i stworzenie systemu bezpieczeństwa zbiorowego. 25. kwietnia 1945 roku na konferencji w San Francisco ustalono tekst Karty Organizacji Narodów Zjednoczonych, podpisany 26 czerwca 1945 r. przez 50 państw. Karta ONZ określa zasady działania, cele i zadania. Jest umową wielostronną, otwartą warunkowo, co oznacza, że zobowiązania wynikające z Karty przeważają wobec innych umów.

Cele:

• Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• Rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami

• Rozwiązywanie w drodze współpracy międzynarodowej spraw o charakterze gospodarczym, kulturalnym i humanitarnym przywrócenie wiary w podstawowe prawa człowieka, godność i wartość bez względu na różnicę rasy, płci, języka lub wyznania

• Przyczynianie się do rozwoju praw człowieka

• Stanowienie ośrodka uzgadniania działalności państw zmierzających do osiągnięcia tych celów

Tak szeroko sformułowane zadania nadały ONZ uniwersalny charakter. Działalność ONZ zależą od dobrej woli i chęci współpracy państwa członkowskich. Członkami są państwa suwerenne. Obowiązuje zasada nieingerencji w wewnętrzne sprawy.

ONZ jest organizacją powszechna. Jej członkami mogą być wszystkie państwa miłujące pokój, które przyjmą zobowiązania zawarte w Karcie.

83. Struktura i kompetencje organów głównych ONZ.

Głównymi organami ONZ są:

1. Zgromadzenie Ogólne

2. Rada Bezpieczeństwa

3. Rada Gospodarczo-Społeczna

4. Rada Powiernicza

5. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

6. Sekretariat

ZGROMADZENIE OGÓLNE - składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Każdemu przysługuje jeden głos. ZO odbywa doroczne sesje zwyczajne i zbiera się na żądanie Rady Bezpieczeństwa lub większości członków na sesje nadzwyczajne. Decyzje w ważnych sprawach zapadają większością 2/3 głosów, w innych zwykłą większością. Coraz częściej przyjmowana jest zasada consensusu. Uchwały ZO mają charakter zaleceń, a więc nie wiążą państwa. Tylko uchwały wewnętrzne np. sprawy budżetu, przyjmowanie nowych członków mają charakter prawnie wiążący.

Kompetencje:

• Omawianie wszelkich zagadnień wchodzących w zakres Karty albo dot. kompetencji i funkcji któregokolwiek organu Organizacji

• Wydawanie zaleceń pod adresem państw członkowskich i organów ONZ.

RADA BEZPIECZEŃSTWA - składa się z 15 członków - 5 stałych (USA, Rosja, Wielka Brytania, Francja, Chiny) i 10 członków niestałych, wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne. Decyzje zapadają kwalifikowana większością głosów, z zachowaniem zasady jednomyślności stałych członków Rady.

Podstawowa funkcja - działania na rzecz utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Kompetencje:

• Opracowanie planów ustanowienia systemu regulowania zbrojeń

• Rozpatrywanie sporów i sytuacji zagrażających pokojowi oraz wydawanie poleceń dot. sposobu załatwienia sporu

• Podejmowanie decyzji w sprawie zastosowania sankcji

RADA GOSPODARCZO- SPOŁECZNA - składa się z 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata, z tym że rokrocznie zmienia się 1/3 członków tzw. system rotacyjny.

Zakres działalności:

• Zagadnienia gospodarcze

• Kulturalne

• Wychowawcze

• Zdrowia publicznego

• Poszanowanie i przestrzeganie praw człowieka

RADA POWIERNICZA - składa się z 5 stałych członków Rady Bezpieczeństwa, państwa zarządzających terytoriami powierniczymi i takiej samej liczby państwa nie zarządzających terytoriami powierniczymi, wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne. Obecnie wobec likwidacji systemu powierniczego, Rada Powiernicza w zasadzie przestała pełnić swoją funkcję.

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI - składa się z 15 niezawisłych sędziów wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne i Radę bezpieczeństwa.

Kompetencje:

• Wszelkie spory, które państwa do niego wnoszą

• Rozstrzyga wszelkie sprawy wymienieone w Karcie albo w traktatach i konwencjach

• Wyrok wydany przez Trybunał jest ostateczny i wiążący strony tylko do rozstrzygniętego sporu

SEKRETARIAT - składa się z wielu biur i departamentów zajmujących się bieżącą organizacją pracy ONZ. Poza siedzibą w Nowym Jorku sekretariat ma swoje biura w Genewie, Wiedniu i Nairobi. Pracownicy Sekretariatu pochodzą z różnych krajów. Zatrudniani są bezpośrednio przez Sekretarza Generalnego. W Sekretariacie pracuje ok. 15 tys. Pracowników, z czego ok. 6 tys. Ma status wysokich urzędników. Sekretarza Generalnego wybiera go Zgromadzenie Ogólne na zlecenie Rady Bezpieczeństwa. Kadencja trwa 5 lat.

Jest najwyższym funkcjonariuszem administracyjnym ONZ.

Funkcje:

• Kieruje Sekretariatem

• Pełni funkcje zlecone przez główne organa ONZ

• Może z własnej inicjatywy zwrócić uwagę Radzie bezpieczeństwa na każdą sprawę zagrażającą utrzymaniu międzynarodowego pokoju

84. Zgromadzeni Ogólne ONZ; skład, funkcje i zasady działania.

ZGROMADZENIE OGÓLNE - jest największym organem plenarnym, składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Każdemu przysługuje jeden głos. ZO odbywa doroczne sesje zwyczajne i zbiera się na żądanie Rady Bezpieczeństwa lub większości członków na sesje nadzwyczajne. Decyzje w ważnych sprawach zapadają większością 2/3 głosów, w innych zwykłą większością. Coraz częściej przyjmowana jest zasada consensusu. Uchwały ZO maja charakter zaleceń, a więc nie wiążą państwa. Tylko uchwały wewnętrzne np. sprawy budżetu, przyjmowanie nowych członków maja charakter prawnie wiążący. Na forum ONZ omawiane są zagadnienia dotyczące wszystkich sfer stosunków międzynarodowych i działalności ONZ.

Zakres kompetencji - bardzo szeroki:

• ZO decyduje o przyjęciu lub wykluczeniu członków z ONZ

• Wybiera Sekretarza generalnego ONZ i niestałych członków Rady Bezpieczeństwa

• Na forum ZO zatwierdzany jest budżet ONZ i organów specjalnych znajdujących się pod zarządem ZO

• ZO powołuje do życia, nowe wyspecjalizowane organy oraz programy i jest stroną w umowach z organizacjami wyspecjalizowanymi systemu ONZ

85. Rada Bezpieczeństwa - skład, funkcje.

RADA BEZPIECZEŃSTWA - składa się z 15 członków - 5 stałych (USA, Rosja, Wielka Brytania, Francja, Chiny) i 10 członków niestałych, wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne. Decyzje zapadają kwalifikowana większością głosów, z zachowaniem zasady jednomyślności stałych członków Rady.

Podstawowa funkcja - działania na rzecz utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

Kompetencje:

• Opracowanie planów ustanowienia systemu regulowania zbrojeń

• Rozpatrywanie sporów i sytuacji zagrażających pokojowi oraz wydawanie poleceń dot. sposobu załatwienia sporu

• Podejmowanie decyzji w sprawie zastosowania sankcji

• Powoływanie i ustalanie operacji pokojowych

86. Rada Bezpieczeństwa - zasady działania.

Rada Bezpieczeństwa może stosować środki przymusu politycznego, ekonomicznego a nawet militarnego wobec państw, które naruszają podstawowe zasady współżycia międzynarodowego (agresja, masowe łamanie praw człowieka).

Decyzje Rady Bezpieczeństwa zapadają:

• W sprawach proceduralnych - większością głosów 9 członków

• We wszystkich innych sprawach - większością głosów 9 członków włączając w to głosy wszystkich stałych członków, z tym jednak zastrzeżeniem, że w sprawach dotyczących pokojowego załatwienia sporów strona w sporze wstrzymuje się od głosowania.

Powyższy system głosowania uzależnia podjęcie przez Radę Bezpieczeństwa decyzji w sprawach merytorycznych od jednomyślności jej stałych członków. Każdemu z wielkich mocarstw mającemu stałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa, Karta przyznaje prawo weta.

Zasady głosowania opierają się na realistycznym założeniu, że zapewnienie pokoju możliwe jest wówczas, gdy ma miejsce jednomyślność wielkich mocarstw, będącymi ośrodkami siły politycznej i militarnej.

Struktura i mechanizm decyzyjny RB są obecnie, w ocenie wielu państwa, anachroniczne i nie odzwierciedlają aktualnego układu sił na arenie międzynarodowej. Postuluje się zmiany w kierunku zwiększenia stałych członków RB o Niemcy, Japonię, Brazylię, Indie i Nigerię oraz zwiększenie uprawnień dotyczących możliwości szybszego i skuteczniejszego działania poprzez oddanie do jej dyspozycji stałego kontyngentu wojsk i zwiększenie środków finansowych RB.

87. Rada Społeczno-Gospodarcza; skład i podstawowe funkcje.

RADA GOSPODARCZO- SPOŁECZNA - składa się z 54 członków wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3 lata według klucza geograficznego (14 państw afrykańskich, 11 azjatyckich, 10 południowoamerykańskich, 13 wysoko uprzemysłowionych oraz 6 środkowo- i wschodnioeuropejskich), z tym że rokrocznie zmienia się 1/3 członków tzw. system rotacyjny.

Zakres działalności:

• Nadzór nad realizacją specjalnych programów społecznych i gospodarczych ONZ oraz wyspecjalizowanych agend współzarządzanych przez RSG I ZO ONZ.

RGS podlega pięć stałych komisji gospodarczych, których zadaniem jest określanie podstawowych parametrów rozwojowych i ukierunkowywanie działania systemu ONZ w sferze gospodarczo-społecznej w poszczególnych regionach świata. RSG podlegają również tzw. komisje funkcjonalne m.in. Komisja ds. Stałego Rozwoju, Statystyczna, Ludnościowa, Rozwoju społecznego, Praw Człowieka, Praw Kobiet.

88. System Narodów Zjednoczonych; pojęcie i struktura.

System Narodów Zjednoczonych tworzą organizacje wyspecjalizowane skupione wokół ONZ, których zadaniem jest rozwiązywanie poprzez współpracę międzynarodową problemów społecznych, gospodarczych, kulturalnych współczesnego świata.

Obecnie w ramach systemu ONZ działa 16 organizacji wyspecjalizowanych:

• Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny - ITO

• Międzynarodowa Organizacja Meteorologiczna - WMO

• Powszechny Związek Pocztowy - UPU

• Światowa Organizacja Własności Intelektualnej - WIPO

• Międzynarodowa Organizacja Pracy - ILO

• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju - IBRD

• Międzynarodowy Fundusz Walutowy - IMF

• Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa - FAO

• Organizacja NZ ds. Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO

• Światowa Organizacja Zdrowia - WHO

• Organizacja NZ ds. Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego - ICAO

• Międzynarodowa Kooperacja Finansowa - IFC

• Międzynarodowa Organizacja Morska - IMO

• Międzynarodowe stowarzyszenie Rozwoju - IDA

• Międzynarodowy Fundusz Rozwoju Rolnictwa - IFAD

• Organizacja NZ ds. Rozwoju Przemysłowego - UNIDO

• Międzynarodowa Organizacja ds. Energii Atomowej - IAEA

• Światowa Organizacja Handlu - WTO

Organizacje wyspecjalizowane dysponują dużą niezależnością. Posiadają własne struktury organizacyjne, autonomiczne źródła dochodu, własny budżet, wyspecjalizowany personel itd. na początku lat dziewięćdziesiątych organizacje wyspecjalizowane zatrudniały ponad 24 tys. osób i dysponowały łącznym budżetem w wys. 2,5 mld USD.

89. SG ONZ; rola i pozycja w strukturze ONZ.

Sekretarz Generalny ONZ jest najwyższym urzędnikiem międzynarodowym, odpowiedzialnym wyłącznie przed Organizacja. Sekretarz wybiera Zgromadzenie Ogólne za rekomendacją Rady Bezpieczeństwa Kadencja trwa 5 lat. Z racji pełnionej funkcji SG uczestniczy we wszystkich posiedzeniach ZO ONZ, RB oraz RSG i ma prawo ustosunkować się do wszystkich omawianych kwestii.

Do obowiązków należy:

• Administracja i zarządzanie Sekretariatem

• Reprezentowanie NZ wobec wszystkich państw i organizacji

• Utrzymywanie stałych kontaktów ze wszystkimi państwami członkowskimi

• Prezentacja działania systemu ONZ

• Kreowanie nowych koncepcji i strategii

• Pośrednictwo w sporach międzynarodowych i nadzór nad sytuacjami kryzysowymi

• Nadzór nad przestrzeganiem praw człowieka i akcjami pomocy humanitarnej

Zakres obowiązków jest bardzo szeroki i zdecydowanie przekracza funkcje administracyjne.

90. Organizacje regionalne i ich działalność na arenie międzynarodowej.

W 1947 r. na konferencji w Rio de Janeiro przyjęto międzyamerykański traktat w wzajemnej pomocy, a 1948 roku podpisano w Bogocie Kartę Organizacji Państw Amerykańskich. Powstanie tej organizacji związane było z dążeniem państw Południowej i Środkowej Ameryki do niezależności. OPA jest organizacją regionalną w ramach ONZ-u.

Członkami organizacji są wszystkie kraje półkuli zachodniej. Podobne funkcje spełniała Unia Panamerykańska, której początki sięgają roku 1889.

Zadania: rozwijanie współpracy we wszystkich dziedzinach stosunków międzynarodowych m.in. pokoju i bezpieczeństwa, organizowanie wspólnych działań w wypadku agresji, rozwiązywanie zagadnień natury politycznej, prawnej i gospodarczej.

22 marca 1945 r. podpisano w Kairze Pakt ustanawiający Ligę Państw Arabskich, do której należą państwa arabskie m.in. Libia Tunezja, Kuwejt, Maroko, Sudan, Jemen, Organizacja Wyzwolenia Palestyny. Zajmuje się całością spraw interesujących państwa członkowskie. W pierwszych latach działalności koncentrowała się przede wszystkim na walce o ich niezawisłość, a następnie o ich rozwój gospodarczy.

Organizacja Jedności Afrykańskiej -powstała w wyniku likwidacji kolonializmu w Afryce w latach 1957-1963. Źródłem i podstawą prawną jej istnienia i działania jest Karta OJA podpisana 25.05.1963 r w Addis Abebie. Cele: umacniania jedności i solidarności państw afrykańskich, pogłębianie współpracy na rzecz stworzenia narodom Afryki lepszych warunków bytu, obrona suwerenności, integralności terytorialnej i niepodległości, zlikwidowanie kolonializmu. Organizacja ta obejmuje państwa afrykańskie położone na kontynencie, Madagaskar oraz inne wyspy położone w sąsiedztwie Afryki.

Organizacja Konferencji Islamskiej - powstała w maju 1971 r. , członkami są wyłącznie państwa muzułmańskie. W sumie organizacja liczy 52 członków. Jedynym kryterium, na podstawie którego utworzono ten region, jest wyznawana religia. Konferencja Islamska jest organizacja o celach ogólnych. Powołano ją z myślą, że stworzy szeroką platformę współpracy państwa muzułmańskich, przyczyni się do zbliżenia państw członkowskich i wytworzy poczucie solidarności grupowej. Posiada rozbudowaną strukturę organizacyjną.

Wspólnota Niepodległych Państw - utworzona 8 grudnia 1991 r. przez przywódców Rosji, Ukrainy oraz Białorusi. Powodem tej decyzji było odrzucenie koncepcji Związku Suwerennych Państw. Następnie do WNP dołączyła: Armenia, Mołdowa, Kazachstan, Kirgistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Turkmenistan. Celem jest współpraca państw członkowskich

91. Organizacje polityczno-militarne we współczesnym świecie.

Rada Europy - powstała w 1949 r. na mocy konwencji podpisanej przez 10 państwa zachodnioeuropejskich. W okresie narastania zimnej wojny i konfrontacji ze Wschodem państwa te chciały stworzyć organizacje panamerykańską, jednoczącą kraje na gruncie demokracji, przestrzegania praw człowieka, pokojowego rozstrzygania problemów społecznych i wspólnej tożsamości kulturowej. Warunkiem przyjęcia jest przestrzeganie podstawowych praw człowieka i podstawowych wolności. Główne organy: Komitet Ministrów i Zgromadzenie Doradcze. Obecnie Rada Europy grupuje 32 państwa (w drugiej poz. Łoś-Nowak podaje 41 państw). Polska należy od 26 listopada 1991 r. Siedzibą jest Strasburg. Symboliczne oznaczenia tj, niebieska flaga z dwunastoma gwiazdkami oraz „Hymn Europy” - Oda do radości z IX Symfonii Ludwiga van Beethovena

Organizacja Paktu Północno Atlantyckiego (NATO) powstała 4 kwietnia 1949 - jest organizacja międzyrządową. Zasadniczym powodem powstania było poczucie zagrożenia państw Zachodu wynikające z agresywnej polityki prowadzonej przez ZSRR po II wojnie światowej. Państwami założycielskimi sojuszu są: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy i USA. W 1952 r. przystąpiła Grecja i Turcja, 1955 Republika Federalna Niemiec, 1982 Hiszpania, 12 marca 1999 r sfinalizowano przyjęcie do NATO Czech, Polski i Węgier.

Unia Zachodnioeuropejska powstała 1955 r. - jednym z celów było wprowadzenie Niemiec Zachodnich do NATO w formie, jaka byłaby do przyjęcia przez społeczność międzynarodową. Działalność Unii ograniczała się do zagadnień militarnych i współpracy politycznej członków. Założyciele: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy.

Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS) powstał w 1952 r. - celem jest prowadzenie wzajemnych konsultacji w przypadku zagrożenia integralności terytorialnej, niezależności politycznej i bezpieczeństwa państw basenu Pacyfiku. Nakłada obowiązek udzielania pomocy wojskowej w razie napaści na jedno z nich.

Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej (SEATO) 1954 r., członkami były USA, Wielka Brytania, Francja, Filipiny, Pakistan, Nowa Zelandia, Australia i Tlajlandia. Organizacja została rozwiązana w 1977 roku..

Organizacja Paktu Centralnego (CENTO) 1959 r. powołana dla państw Środkowego Wschodu, członkami były Iran, Pakistan, Turcja i Wielka Brytania. Rozwiązana pod koniec lat siedemdziesiątych.

Układ Warszawski powstał 14 maja 1955 r. w odpowiedzi na włączenie RFN do Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego. Była to organizacja polityczno-wojskowa.

W wyniku zmian politycznych jakie zaszły w Europie Środkowowschodniej oraz w ZSRR 1 lipca 1991 r. podjęto decyzje o rozwiązaniu struktur wojskowych i politycznych.

92. Organizacje integracji gospodarczej państw rozwiniętych.

Unia Europejska - procesy integracji gospodarczej krajów zachodnioeuropejskich, którym towarzyszyło tworzenie ponadnarodowych struktur instytucjonalnych, zostały zapoczątkowane w latach pięćdziesiątych. W 1952 r. powstała pierwsza z tzw. Wspólnot Europejskich - Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS). 25 marca 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego powołano Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). Jednocześnie został podpisany traktat powołujący Europejska Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom).

Zadania: EWWiS i Euroatom utworzono do współpracy w wybranej dziedzinie gospodarczej.

Zadania EWG: utworzenie wspólnego rynku państw członkowskich, ustanowienie unii celnej, wprowadzenie wspólnej polityki ekonomicznej w takich dziedzinach jak rolnictwo, finanse, transport, stosunki z krajami trzecimi.

Podstawowym celem UE jest sterowanie procesem integracji ekonomicznej, politycznej i gospodarczej. Największe osiągnięcia UE odnotowała w zakresie handlu i finansów. Wewnątrz Wspólnoty zniesiono praktycznie wszystkie ograniczenia celne, taryfowe i ilościowe. Od 1992 r. UE stała się tzw. jednolitym obszarem gospodarczym o swobodnym przepływie ludzi, towarów, usług i kapitału, zunifikowanym systemie podatkowym i jednolitych standardach prawnych i technicznych.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu ( EFTA) utworzone zostało 1960 r. na podstawie umowy sztokholmskiej przez Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję i Wielka Brytanię. Do organizacji tej przystąpiły później Finlandia i Islandia.

Głównym celem EFTA było zlikwidowanie wszelkich barier we wzajemnym handlu między krajami członkowskimi i doprowadzenie do utworzenia strefy wolnego handlu w obrębie tych krajów. Obecnie członkami EFTA są: Islandia, Lichtenstein, Norwegia, Słowenia i Szwajcaria.

Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu (CEFTA) powstała w grudniu 1992 r. Krajami założycielskimi były: Czechy, Polska, Słowacja i Węgry.

Cele:

• Przede wszystkim zahamowanie drastycznego spadku wzajemnych obrotów handlowych jaki nastąpił po rozwiązaniu RWPG

• Wprowadzenie standardów i rozwiązań w zakresie handlu zagranicznego, które przygotowałyby karazje CEFTA do przystąpienia do UE

• Zniesienie stawek celnych

• Likwidację innych ograniczeń we wzajemnym handlu w okresie 5 do 10 lat

Strefa wolnego handlu docelowo ma objąć wszystkie rodzaje tworów, które podzielono na trzy grupy, zależnie od stopnie wrażliwości na import. CEFTA jest organizacją o charakterze otwartym.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) utworzona w 1960 r. jest w pewnej mierze kontynuacją Europejskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej powołanej do życia 1948 roku w związku z Planem Marshalla. Początkowo znalazło się w niej 18 krajów Europy Zachodniej oraz USA i Kanada. Polska została przyjęta 1996 r. Obecnie skupia 29 najwyżej rozwiniętych krajów świata. Wytwarzają one łącznie ponad 2/3 światowej produkcji towarowej oraz usługowej i kontrolują ponad 75% handlu światowego. Kraje OECD zamieszkuje niespełna 20% ludności świata.

Celem OECD jest osiąganie maksymalnego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i stopy życiowej w krajach członkowskich przy utrzymaniu stabilności finansowej.

Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA) utworzona w listopadzie 1993 r. przez Kanadę, Meksyk, USA. NAFTA jest największą pod względem liczby ludności

(390 mln) i terytorium (21 mln km) strefą wolnego handlu na świecie. Podstawowym zadaniem jest doprowadzenie w ciągu 10 - 15 lat do pełnej liberalizacji w obrotach towarowych między krajami członkowskimi. Z postanowień NAFTA wyłączono przepływ siły roboczej.

91. Pojęcie i istota „pokoju” pozytywnego i negatywnego.

Pokój jako pojecie i zjawisko społeczne był zawsze najważniejszy w stosunkach między państwami, dlatego też jako zjawisko międzypaństwowe może być rozważany głównie w stosunkach międzynarodowych.

Z rożnego rodzaju analiz zrodził się w nauce o stosunkach międzynarodowych dychotomiczny podział w pojmowaniu „pokoju” jako pozytywnego lub negatywnego stanu stosunków międzynarodowych.

Definicje negatywne utożsamiają „pokój” ze stanem „braku wojny” lub zorganizowanej przemocy kolektywnej.

Definicje pozytywne „pokój to stan, w którym wojny nie tylko nie występują, ale i mają miejsce procesy i zdarzenia, które go czynią „konstruktywnym i dynamicznym modelem pojmowania celów i dążeń państw i całej społeczności międzynarodowej.

Do najważniejszych warunków sprzyjających pokojowi zalicza się: równość i sprawiedliwość, przezwyciężanie nacjonalizmu i szowinizmu oraz dyskryminacji rasowej i kulturowej. Ponad to sa to niepodległość i suwerenność, sprawiedliwy ład ekonomiczny.

97. Polemologia a peace research: różnice metodologiczne i główne przesłanie.

Polemologia (gr. polemos - wojna, bój, walka) jest nauką o pokoju oraz drogach i środkach budowy światowego społeczeństwa pokojowego. Polemolodzy zakładają, że drogę do nauki o pokoju wiedzie przez poznanie anatomii wojny. Badając źródła, naturę i prawidłowości występowania wojen, można ustalić warunki tworzenia pokoju.

Peace research - badania nad pokojem ukształtowały się w USA. Przedstawiciele tego nurtu zajmują się anatomią pokoju. Dążąc do poznania źródeł i mechanizmów wojny, zmierzają do ustalenia przesłanek i warunków ustanowienia pokoju.

100. Arbitraż

Arbitraż polega na załatwianiu sporu pomiędzy stronami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub więcej arbitrów wybranych przez strony. Skład sędziowski zależy od wyboru stron sporu. Podstawę prawną arbitrażu ustalają strony sporu. Powołane jest trzecie państwo w celu rozstrzygnięcia sprawy. Jest to już wiążące i rozstrzygające. Strony dobrowolnie oddają sprawę do arbitrażu. Sami go wybierają i akceptują ustalenia. Każda strona wybiera po trzech arbitrów nie pochodzących z żadnego kraju.

Arbitraż fakultatywny występuje wtedy, gdy wymagana jest zgoda obu stron.

Arbitraż obligatoryjny; strony sporu wcześniej uzgodniły, że spór zostanie oddany pod arbitraż.

101. Pojęcie i istota ładu międzynarodowego.

Międzynarodowy ład pokojowy; stan, w którym funkcjonują zabezpieczenia instytucjonalne, prawne, polityczne, ekonomiczne i militarne przed stosowaniem przemocy, występuje stabilizacja stanu posiadania, przestrzegane są stosowne porozumienia.

---