Zagadnienia z zakresu historii stosunków międzynarodowych

Część 1 - okres lat 1945 - 1956.

1. Przebieg i postanowienia konferencji jałtańskiej.

PRZEBIEG

-zach przywodcy musieli pokonac tysiace mil,co było trudne dla Roosevelta-był już wtedy smiertelnie chory

-pierwszy dzien- dokonanie przegladu frontow europejskich

- 5.02 spotkanie poswiecone problemom Niemiec:

a) Churchill zgadza się na podzial,chce oddzielic prusy od Niemiec,padl tez pomysl utworzenia drugiego panstwa na pd Niemiec ze stolica w Wiedniu

b) zgodnosc co do tego ze Francj powinna mieć swoja strefe okupacyjna w Niemczech

c) ”niezlomny zamiar” zniszczenia niemieckiego militaryzmu i narodowego socjalizmu w celu zagwarantowania swiatowego pokoju

-dyskusja na temat reparacji:

a) „USA nie potrzebuja ani niemieckich maszyn ani sily roboczej”

b)ZSRR chce rozbrojenia gospodarczego Niemiec-konfiskate 80% urzadzen przemyslu ciezkiego

c)Churchill,który chce przywrocic Francji status mocarstwa,jest przeciwny zbytniemu oslabieniu Niemiec,by nie doprowadzic tamtejszej ludnosci do nedzy

-trzeci dzien obrad to dyskusja nad m.narodowa organiz.bezpieczenstwa

-dyskusje na temat Polski:

a)Roosevelt jest za linia Curzona;chcial by Lwow przylaczyc do Polski-dla Stalina bylby to problem polityczny ze względu na sprzeciw ludnosci ukrainskiej

-rozbieznosc zdan dot.rzadu polskiego-stalin popieral Rzad Tymczasowy Lubelski, Churchill-RP w Londynie

-za sprawa Roosevelta ustalono,ze rzad powinien się skladac tylko z przywudcow demokratycznych z Polski

POSTANOWIENIA

POLSKA

-znaczne rozszerzenie granic na pn i zach w zamian za straty na wsch

-uscislono linie Curzona z korzyscia od 5 do 8 km dla Pl

-utworzenie Tymczasowego Rzadu Jednosci Narodowej,który przeprowadzi wolne wybory

NIEMCY

-podzial Niemiec na strefy okupacyjne

-utworzenie Sojuszniczej Rady Kontroli(dowodcy wojsk okupacyjnych poszczegolnych stref)

-odszkodowanie-20mld dol(z tego polowa dla Rosji),miala nad tym czuwac Miedzysojusznicza Komisja ds. Odszkodowan

INNE

-utworzenie Tymczasowego Rzadu Jugoslawii

-ONZ-zastapi Lige Narodow,konferencja zalozycielska-25.04.1945

-Chiny otrzymaja Mandzurie

-ZSRR wypowie wojne Japonii najpozniej 3m-ce po zakonczeniu wojny w Europie

-ukaranie przestepcow wojennych

2. Przebieg i postanowienia konferencji poczdamskiej.

17.07.-02.08.1945 r.(Harry Truman,Stalin,Churchill-od 28.07.Chensent Attlee)

PRZEBIEG

-omawiano problemy związane z zakończeniem wojny w Europie,oraz kształtowanie się powojennych stosunków międzynarodowych

- program spotkania obejmowal sprawe reparacji;przyszlosc Niemiec oraz status takich sojusznikow jak Wlochy,Bulgaria,Wegry i Rumunia,lub sprzymierzonych jak Finlandia

-dyskusje na temat przygotowania traktatów powojennych i mechanizmów współpracy wielkich mocarstw po wojnie

-postulat Stalina o swobodnym tranzycie dla Rosji przez Ciesniny,ustanowienia radzieckiej bazy militarnej nad Bosforem i otrzymania czesci wloskich kolonii

-postanowiono rozwiązać Europjską Komisje Doradczą,

-uważano że najwyższą władzę w Niemczech powinni sprawować głównodowodzący sił zbrojnych USA, WB, ZSRR i Francji, każdy w swej strefie okupacyjnej,

-uważano że należy położyć nacisk na rozwój rolnictwa i przemysłu pokojowego(w gospodarstwie Niemieckim oczywiście), postanowiono sprawować nadzór nad przemysłem niemieckim oraz gospodarczymi i finansowymi transakcjami międzynarodowymi, by”nie dopuścić do powstania w Niemczech potencjału wojennego”,

-zamierzano utrzymać w Niemczech poziom życia nieprzewyższający przeciętnej stopy życiowej w krajach Europejskich,

-postanowienie że w czasie okupacji Niemcy będą jednolitą całością gospodarczą , z czego wynikała konieczność utrzymania jednolitego systemu pieniężnego i bankowego,

~niełatwe porozumienie w sprawie odszkodowań:

-ZSRR dążyło do „ściągnięcia” z Niemiec jak najwięcej,chcial by Niemcy zaplacily 20 mld dol.z czego polowa miala być dla ZSRR i zgody na rekwirowanie wszystkiego co mialo wartosc

-mocarstwa zachodnie obawiały się zbytniego osłabienia Niemiec co mogło poskutkować utrzymywaniem ludności Niemieckiej przez okupantów,

~dyskusje i ustalenia dotyczące Polski,

-Churchil przeciwny granicy Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej,

-konferencja w pewnym momwncie przeksztalcila się w dialog gluchych,każdy upieral się przy swoim i uciekal się do prawa weta,gdy tylko było to możliwe

-25.07.1945 przerwano spotkanie,delegacja brytyjska wrocila do kraju na wyniki pierwszych powszechnych wyborow-Churchil już do Poczdamu nie wrocil

POSTANOWIENIA:

SPRAWA POLSKA

-Gdańsk,Warmia i Mazury zostaną przyłączone do Polski,ziemie na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej zostaną oddane Polsce w zarząd administracyjny do czasu postanowień konferencji pokojowej,wtedy też ostatecznie zostanie ustalona granica zachodnia Polski,

-potwierdzono linię Curzona,

-przesiedlenie ludności niemieckiej z Polski, Czechosłowacji i Węgier.

SPRAWA NIEMIEC

-sojusznicza Rada Kontroli miała sprawować najwyższą władze w Niemczech,

-demilitaryzacja(rozbrojenie),

-dekartelizacja(rozbicie wielkich metropolii),

-demokratyzacja i denazyfikacja(usunięcie wpływów nazistów z życia społecznego,rozwiązanie organizacji narodowosocjalistycznych),

-decyzja likwidacji Prus Wschodnich(część tych ziem z Królewcem dla ZSRR),

-ściganie i ukaranie zbrodniarzy hitlerowskich.

INNE

-Czechosłowacja odzyskała Sudety,

-utworzenie Rady Ministrów Do Spraw Zagranicznych USA,ZSRR,WB,FRANCJI i CHIN z siedzibą w Londynie,

-utworzenie Rady Ministrów Spraw Zagranicznych Czterech Mocarstw (bez USA)w celu przygotowania traktatów pokojowych z Niemcami i ich sojusznikami.

-Stalin obiecal pomoc w wojnie z Japonia

3. Bilans zniszczeń i strat ludnościowych II wojny światowej.

1.

8.05.1945 koniec dzialan wojennych w Europie,na Dalekim Wsch. 2.09.45

-najwiekszi i najbardziej krwawy konflikt zbrojny w historii

-udzial bralo 61 krajow,dzialania militarne objely bezposrednio panstwa Europy,Azji i Afryki

-zmobilizowano ponad 110 mln zolnierzy,najwiekszymi armiami dysponowaly:ZSRR ( 12,5mln),USA(12,3mln),Rzesza(10,2mln),Japonia(6mln),WB(5,12mln)

-swiat stanal na krawedzi degeneracji,bilans wojny zarówno strat ludzkich i ekonomicznych był zatrwazajacy,była to wojna totalna

2.

-straty ludnosciowe szacuje się na jakies 55mln,wliczaja się w to ofiary terroru i ludobojstwa i zaginieni,duzo wieksza l.ofiar wśród ludnosci cywilnej niż podczas 1-ej Wś

-80% zamieszkiwalo Europe

-35mln-inwalidzi wojenni

-Polska poniosla straty ok. 6mln zabitych

-ZSRR-20mln

-Francja 620 tys

-prawie calkowitej zagladzie w Europie ulegli Zydzi(ok. 4,9mln w tym 2,7 mln Zydow pl)

-ok. 6mln Polakow zostalo deportowanych przez Rzesze i ZSRR do lagrow,obozow itp

3.

-nie da sie oszacowac faktycznych kosztow wojny

-niewatpliwie zostala zrujnowana gospodarka swiatowa

-zalamal się swiatowy system monetarny

-zniszczono infrastrukture,w wielu miastach zostaly tylko zgliszcza:

a)Disendorf-95% zniszczono

b)Wroclaw-70%

c)W-wa prawie nie istniala

-w wyniku wojny około 40-50 mln osob zmienilo miejsce pobytu(wielka migracja)

-przed rzadami aliantow stanela kwestia wyzywienia ludnosci,dostarczenia im odziezy i lekarstw(ludzie oswobodzeni z obozow koncentracyjnych czy z katorzniczej niewolniczej pracy znajdowali się bez niczego)

-sytuacje pogorszyla jeszcze susza z jesieni 45'

4.

Ogrom katastrofy spowodowany był przede wszystkim uzyciem nowej,nieznanej dotad broni jak samoloty odrzutowe,rakiety,bron atomowa

4. Wybuch ery atomowej w polityce międzynarodowej.

• Atak na Hiroszimę i Nagasaki - były to jedyne dwa ataki atomowe w historii, których dokonano w Hiroszimie o godzinie 8:13 (6 sierpnia) i Nagasaki o godzinie 11:02 (9 sierpnia) w 1945 roku.

• Zegar na pewnym ratuszu w mieście Hiroszima zatrzymał się i godzina, w której stanął stanowi symbolicznie początek ERY ATOMOWEJ w polityce międzynarodowej.

• Ludność się dosłownie zdematerializowała. Odpadały kawałki ciał, twarze.

• 80 tys. zmarłych w Hiroszimie, 70 tys. w Nagasaki; później jeszcze 50 tys.-60 tys. ( różne źródła) choroba popromienna.

• Te bomby doprowadziły do kapitulacji Japonii, co pozwoliło ocalić żołnierzy USA- taka jest teza oficjalna.

• Tłumaczono się tym, że nie zdawano sobie sprawy z tego jak ogromną siłę ma bomba; że jest ona odpowiedzią na ciężką walkę o OKINOWĘ- czyli tę ciężko zdobytą ziemię japońską ( jest to taka mała wyspa w okolicach).

• Można tę zbrodnie określić jako skierowaną przeciwko ludzkości.

• O tym, że USA ma bardzo silną bombę Stalin dowiedział się oficjalnie w Poczdamie. Dlaczego?: - w dobrej wierze politycznej, by ZSRR nie miało obaw by przystąpić do wojny z Japonią;- efekt zastraszenia, presji, respektu, który miał zostać wpisany w dalsze relacje dwustronne.

• 14. 08. zawieszenie broni przez Japonię, akt bezwarunkowej kapitulacji 2.09. w Missurii.

Monopol atomowy do 1949 roku dla USA.

5. Główne kierunki, zakres i fale migracji w Europie po zakończeniu II wojny światowej.

• W czasie wojny miliony osób różnych narodowości zostały objęte deportacjami lub przymusowymi przesiedleniami.

• Szukano ratunku przed nadciągającym frontem.

• Jedną z największych liczebnie grup deportowanych przez ZSRR i Niemcy do pracy w obozach byli Polacy.

• Państwa osi głównie III Rzesza i Japonia prowadziły zakrojone na szeroką skalę akcje osiedleńcze na przyłączonych lub okupowanych terenach.

• Po wojnie rozpoczęły się wielkie powroty a w związku ze zmianą granic także przesiedlenia.

• Najbardziej dotknięte były narody niemiecki, polski i japoński.

• Zanim rozpoczęto wysiedlanie Niemców z terenów Polski Zachodniej, wielu z nich uciekło przed frontem ( prawdopodobnie 5 mln osób).

• Poza tym ZSRR deportował w głąb własnego terytorium, głównie z Rumunii, Jugosławii i Polski ok. 874 tys. osób narodowości niemieckiej. Celem deportacji była praca przymusowa, jako forma repatriacji wojennych zgodnie z uchwałami jałtańskimi aczkolwiek nie potwierdzonymi w Poczdamie.

• Przymusowe przesiedlenia z Polski, Czechosłowacji, Węgier i Austrii oparte na postanowieniach poczdamskich i uchwale Sojuszniczej Rady Kontroli objęły w latach 1945-50 około 6,242 mln osób. Najwięcej z Polski i Czechosłowacji.

• Przymusowo wysiedlono też Niemców z Jugosławii, Rumunii i ZSRR.

• Polacy wracali z kresów wschodnich, z ZSRR, z niemieckich stref okupacyjnych. Napływ ludności wynosił w 1950 r 5 mln osób.

• Jeśli chodzi o tereny zachodnie Polski to wymieniono tam w sumie 87 % ludności.

• Ludność Polska została dotknięta też aresztowaniami w głąb ZSRR

• 1945-46 z Polski do ZSRR Litwini, Białorusi, Ukraińcy - ponad 500tys.

• Repatriacje ludności Polskiej z emigracji z Niemiec ponad 2 mln osób. Ze wschodu 1,7 miliona.

• Akcja Wisła - przesiedlenie około 150 tys. ludności ukraińskiej z Bieszczad na Ziemie odzyskane. ( bonus: można poczytać na necie, ja już i tak wystarczająco się rozpisuję)

• Warto wspomnieć o ZSRR i repatriacjach 1945-46 ponad 5 milionów obywateli radzieckich, którzy poza wojną znaleźli się poza granicami kraju. Byli to jeńcy wojenni, robotnicy przymusowi, członkowie formacji narodowościowych walczących u boku Niemców. Co ciekawe ponad 80 % repatriantów trafiło do obozów i łagrów w myśl „ skażenia ideologicznego, bakcyla zachodu”.

• W czasie deportacji i przesiedleń życie straciło wielu ludzi, poza tym deportacje zrodziły konflikty, które długo kształtowały stosunki polityczne.

• Sami Niemcy nieco upraszczali to zjawisko, które w sumie sami rozpoczęli. Eksponowano problem „przepędzonych” Niemców, mówiono o 12 milionach ( włączano liczbę osób uciekających przed frontem i osobami wysiedlonymi po konf. Poczdamskiej).

• Warto znać pojęcie: DIPISI: określenie stosowane przez Aliantów wobec osób, które w wyniku wojny znalazły się poza swoim państwem i chcą albo wrócić do kraju, albo znaleźć nową ojczyznę, lecz bez pomocy uczynić tego nie mogą. W okresie bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej dipisi były to osoby wywiezione na roboty przymusowe na teren hitlerowskich Niemiec, przede wszystkim z terenów Europy Wschodniej oraz uwolnione z obozów koncentracyjnych.

Warto też o tym powiedzieć: Ocaleni z Holocaustu Żydzi decydowali się na nielegalną imigrację do Palestyny. Tam też zaczęli tworzyć swoje państwo.  W 1948 roku proklamowano państwo Izrael ale Arabowie nie uznali tego. Konflikty na tym tle do dziś.

6. Założenia i cele „koncepcji 4 policjantów”.

• Jednym z priorytetów, które Roosevelt postawił przed sobą i amerykańskim rządem był problem mechanizmów utrzymania światowego pokoju i bezpieczeństwa globalnego, w sposób, który pozwoliłby najkorzystniej rozwiązać kwestie bezpieczeństwa narodowego i żywotnych interesów USA.

• Powstała „koncepcja czterech/ pięciu policjantów” , inaczej „koncepcja strażników pokoju”

• Została naznaczona piętnem amerykańskich aspiracji mocarstwowych i powiązana z rzeczywistą potrzebą stabilizacji stosunków międzynarodowych po wojnie.

• ZAKŁADAŁA ( tylko zakładała, bo rzeczywistość okazała się inna!!!) ona równoprawność międzynarodową i partnerską równorzędność USA, ZSRR, W.B., Francji.

• Kryterium uprawniającym do czynnego uczestnictwa w nowym porządku światowym miała być uprzednia aktywność w obozie antyfaszystowskim oraz związane z tym koszty ekonomiczne, polityczne i demograficzne poniesione w trakcie wojny.

• Jedność aliantów wykluczała akcentowanie odmienności rzeczywistych celów polityki zagranicznej, a tym bardziej klasyfikacji państw Wielkiej Czwórki pod względem mocarstwowym.

• Globalna rola USA wymagała skonstruowania nowych przesłanek potęgi, które zyskałyby akceptacje społeczeństwa ( nie chciano zbyt dużego ciężaru na barkach USA).

• USA miały pilnować wraz z innymi pokoju, lecz unikać zobowiązań, które wciągnęłyby je w lokalne konflikty.

• „Koncepcja strażników pokoju światowego stanowiła sumę izolacjonistycznych i neutralistycznych pragnień amerykańskiego społeczeństwa, mocarstwowych aspiracji państwa, idealistycznych tradycji polityki demokratów i realiów aktualnej oraz prognozowanej pozycji USA w systemie globalnym”. [z :Globalizacja polityki Stanów Zjednoczonych].

• Ważne. Roosevelt swoje projekty konsultował głównie z Brytyjczykami, dopiero z czasem powziął starania o zachęcenie do współpracy ZSRR i Chin.

• W maju 1942 roku strona ZSRR została zapoznana z projektem. W przeciwieństwie do Churchila Roosevelt uważał za lepszy pomysł strukturę współpracujących czterech głównych mocarstw koalicji antyfaszystowskiej, niż budowanie kolejnej organizacji na wzór Ligii Narodów.

• Roosevelt proponował rozbrojenia państw, w celu utrzymania bezpieczeństwa, pod okiem mocarstw( tylko one miały być uzbrojone).

• Kontrowersyjne: projekt Roosevelta dotyczył uprawnień kontrolnych mocarstw policyjnych - inspekcji, oraz prawa sankcji w postaci blokady lub akcji wojskowej stosowanej wobec agresora.

• Pierwotnie powojenny system bezpieczeństwa światowego ( Narody Zjednoczone) miał się opierać na podziale kompetencji na trzy organy: Zgr. Ogólne- forum dyskusyjne, raz w roku; Radę Konsultacyjną i Komitet Wykonawczy- odpow. Za najważniejsze decyzje i policyjną władzę.

• W marcu 1943 usystematyzowano główne elementy projektu w planie Wellesa:

1. Komitet Wykonawczy: USA, ZSRR, Wielka Brytania, Chiny- utrzymanie pokoju na świecie, zasada jednomyślności.

2. Rada Konsult. 11 państw- 4 mocarstwa, 2 z Europy, dwa z Am. Łac. , 1 z Dalekiego Wch. i 1 z dominium brytyjskiego.

3. Rozbrojenie państw- członków.

4. Mechanizm porządku miał się opierać na rozproszonej potędze 4 centrów odpowiedzialności.

• Zły stosunek prezydenta Roosevelta do generała de Gaulle'a rzutował na marginalizację roli Francji w powojennym świecie. Promowanie słabych Chin stanowiło działanie w interesie USA, jednak Roseveltowska FRANKOFOBIA opóźniała proces transformacji „4 policjantów” w „5 policjantów”. Ta ostatnia koncepcja mogła stać się aktualna dopiero po konferencji Jałtańskiej.

Z notatek z wykładów:

• Po kataklizmie jakim była II wojna światowa USA jako jedyne państwo było w stanie udzielić pomocy zrujnowanej Europie.

• Jednak USA zdawało sobie dobrze sprawę, że jeśli na swoje barki wezmą tak duże obciążenie samotnie, nie wpłynie to korzystnie na ich sytuację; nie chcieli być jedynymi gwarantami pokoju; potrzebowali pomocników.

• Na konferencji w Teheranie 28.11-1.12. 1945 Truman zaproponował nowy porządek europejski.

• Jego pomysł to koncepcja „ 4 policjantów”=- rozłożenie pieczy nad pokojem na cztery kraje, stworzenie swoistego dyrektoriatu dbającego o bezpieczeństwo narodowe. W ten sposób na USA miało spoczywać 25% odpowiedzialności, tak jak na innych członkach dyrektoriatu.

• Oczywistym członkiem tego zespołu miało być ZSRR.

• Wielka Brytania była po wojnie bardzo osłabiona. Musiała korzystać z pomocy USA, by odbudować swoją gospodarkę. Chiny były bardziej iluzją niż mocarstwem. Jednak mogły być ważnym filarem polityki zagranicznej, dodatkowo doskonałą bazą wypadową do ataku na Japonię.

• Liczyły się potencjały militarne a ZSRR miało 12 mln żołnierzy, USA 12,5 mln.

• Aby koncepcja mogła wejść w życie należało zakończyć wojnę ( z punktu widzenia USA) i pokonać Japonię; USA chciało tego dokonać na japońskiej ziemi UKINOWA- rdzennie japońskiej wyspie.

• Kolejny cel USA- koncepcja policjantów miała być wpisana w wymiarze strukturalnym w nową organizację ( chodzi o ONZ).

• Później chciano dołączyć do tego słabą Francję, która powoli próbowała się odbudować. W ten sposób powstać miała decydująca piątka. Co ciekawe właściwie ta piątka dysponuje prawem veta w ONZ.

7. Cele polityki USA bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej i ich uzasadnienie.

a) Koszty wojenne Stanów Zjednoczonych były stosunkowo małe, a wojna w ogóle nie dosięgła ich terytorium, na którym nastąpiło techniczno-gospodarcze przyspieszenie, w bankach amerykańskich znalazło się tuż po wojnie 70% zapasów złota świata kapitalistycznego i ok. 75% kapitałów. Stąd też:

-USA stały się głównym wierzycielem międzynarodowym tuż po wojnie wspierając upadłe gospodarki państw europejskich.

b) Stany Zjednoczone tuż po wojnie dały wiarę zapewnieniom Stalina co do jego pokojowych działań w Europie. Kolejne ruchy ZSRR mające na celu przejęcie kontroli nad państwami Europy wschodniej i środkowej dyplomacja USA komentowała jedynie swoim wyrażeniem niezadowolenia i dezaprobaty, nie podjęła jednak żadnych kroków. Stąd też:

- Stany Zjednoczone praktycznie do 1947r. oficjalnie deklarowały gotowość do prowadzenia dalszej współpracy z ZSRR, stosując tym samym politykę ustępstw wobec poszerzającej się w Europie wschodniej i środkowej radzieckiej strefy wpływów.

c) W lutym 1946 r. z Moskwy do Waszyngtonu dotarła depesza Georga F. Kennana(tzw. „Długi Telegram”) radcy ambasady amerykańskiej w ZSRR i eksperta od spraw radzieckich. Opisywała ona stan faktyczny na terenach wpływu ZSRR. Potwierdzała ona to, co większość ludzi w administracji państwowej myślało już od dawna. Stąd też:

-USA odstąpiło od swojej dotychczasowej gotowości do współpracy z ZSRR i rozpoczęły przejście do koncentrowania się na powstrzymaniu działań ekspansyjnych Stalina, a zarazem przechodziły do koncepcji uznania stref wpływów(blok wschodni i zachodni).

8. Cele polityki ZSRR bezpośrednio po zakończeniu II wojny światowej i ich uzasadnienie.

a) Cel: Szerzenie doktryny nienawiści wobec krajów zachodniej Europy.

Uzasadnienie: System, jakim jest komunizm potrzebuje wroga, aby mógł funkcjonować. Bez wroga zewnętrznego, któremu można wytykać wady i którego można atakować politycznie system Stalina zapadłby się.

b) Cel: Wymiana kadr partyjnych i nasilenie represji wobec społeczeństwa.

Uzasadnienie: Stalin potrzebował umocnienia dyktatorskiej pozycji po wojnie.

c) Cel: Uzależnienie od siebie gospodarczo możliwie, jak największej ilości krajów Europy środkowej i wschodniej.

Uzasadnienie: Głównie mowa tutaj o krajach wyzwolonych przez Armię Czerwoną z rąk hitlerowców. Stalin widział w tych krajach nowe zdobycze dla swojego imperium.

d) Cel: W krajach znajdujących się pod kontrolą Armii Czerwonej wprowadzenie do organów władz przedstawicieli komunistycznych partii, których celem miało być dokonywanie przewrotów i przekazywanie władz w ręce komunistów(czyt. Stalina).

Uzasadnienie: Wiązało się to bezpośrednio z chęcią poszerzenia strefy wpływów ZSRR w Europie i otworzenie „furtki” do wyjścia z ideą komunizmu na zachód. Stalin tym samym chciał złamać postanowienia konferencji Jałtańskiej i stworzyć nowe super-mocarstwo, które gospodarczo i militarnie(głównie) dominowałoby w Europie i na świecie.

e) Cel: Przestawienie gospodarki na produkcję pokojową.

Uzasadnienie: Gospodarka w Rosji po wojnie leżała w gruzach, żeby ją podnieść zakłady produkujące uzbrojenie trzeba było reorganizować(np. zakłady produkujące czołgi przerabiano na fabryki traktorów, ciężarówek itd.). Pierwszym przejawem oficjalnym przestawienia gospodarki na pokojową było rozwiązanie we wrześniu 1945r. Państwowego Komitetu Obrony i powołanie w jego miejsce Rady Komisarzy Ludowych.

9. Geneza, struktura i znaczenie ONZ dla stosunków międzynarodowych.

Organizacja Narodów Zjednoczonych, ONZ, organizacja powstała po II wojnie światowej 24 października 1945, w dniu wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych będącej statutem tej organizacji. Jest drugą po Lidze Narodów powszechną organizacją międzynarodową..

W czasie trwania II wojny światowej doszło do kolejnych spotkań Wielkiej Trójki (przywódców Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, ZSRR), podczas których ustalono, bazując na Karcie Atlantyckiej z 14 sierpnia 1941, że istnieje potrzeba powołania powszechnej organizacji w celu pokojowego rozwiązywania konfliktów. Zasady Karty Atlantyckiej uznane zostały w Deklaracji Narodów Zjednoczonych podpisanej 1 stycznia 1942 przez 26 państw.

Struktura:

Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych).
Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Sesja wyjątkowa zwoływana jest z 24-godzinnym wyprzedzeniem w momencie zagrożenia pokoju światowego.

2) Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). Ostatni raz Polska była członkiem Rady Bezpieczeństwa 1995-1997.
Stali członkowie dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. W sprawach proceduralnych decyzje zapadają zwykłą większością, a w sprawach merytorycznych większością 9 głosów.
Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Kompetencje te są przejawem dominacji mocarstw, bowiem Rada Bezpieczeństwa jest centralnym ogniwem systemu bezpieczeństwa zbiorowego i utrzymania światowego status quo.

3) Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny. Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ, prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji, może również zwracać uwagę Radzie Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która, według jego oceny, zagraża pokojowi.

4) Rada Gospodarczo-Społeczna, w której skład wchodzi 54 członków wybieranych na 3 lata przy zachowaniu zasady corocznej rotacji 1/3 członków. Debatuje ona nad sprawami ekonomicznymi i społecznymi, m.in. w sprawie poszanowania praw mniejszości czy narkotyków.

5) Rada Powiernicza, której rola wygasła wraz z ogłaszaniem niepodległości terytoriów powierniczych.

6) Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, powołany do rozstrzygania sporów międzynarodowych w składzie 15 sędziów.

Organizacja powstała w miejsce dawnej Ligii Narodów, aby jako jej przeobrażona forma działać na arenie międzynarodowej w celu zapewnienia pokoju. Jednym z jej zadań było między innymi niedopuszczenie do tego, by jedno państwo kosztem innych przeobraziło się w supermocarstwo.

ONZ uczestniczyła w rozwiązywaniu wielu konfliktów międzynarodowych, ale w praktyce nigdy nie brała udziału w konfliktach z udziałem mocarstw-stałych członków Rady Bezpieczeństwa. W okresie zimnej wojny przerodziła się w miejsce prestiżowej rywalizacji pomiędzy supermocarstwami Stanów Zjednoczonych i ZSRR.

10. Polityka okupacyjna aliantów zachodnich wobec Niemiec.

Podział stref okupacyjnych pod względem demograficznym i potencjału ekonomicznego na kraje ( landy ), nowe granice nie pokrywały się z historycznym. Jeden land nie mógł być na tyle silny aby zdominować pozostałe jak niegdyś Prusy. Formuła państwa:

• USA optowało za państwem federalnym na wzór amerykański,

• Francja za konfederacją lub federacją,

• GB za zdecentralizowanym państwem unitarnym, lub scentralizowanym federalnym.

Do prowadzenia jednolitej polityki okupacyjnej powołano Sojuszniczą Radę Kontroli (SRK), która miała podejmować decyzje jednomyślnie. ZSRR często korzystała z prawa veto.

a) W Poczdamie przyjęto, że intencją sojuszników nie jest zniszczenie narodu niemieckiego, lecz przebudowanie jego życia aby funkcjonowało w warunkach demokracji i pokoju - 5 x DE ( dekartelizacja, demokratyzacja, decentralizacja, denazyfikacja, demilitaryzacja ) W tym celu postanowiono:

• zupełnie rozbroić i zdemilitaryzować Niemcy

• zniszczyć wojskowe , paramilitarne i nazistowskie organizacje,

• zlikwidować przemysł wojenny,

• uchylić ustawodawstwo hitlerowskie,

• ukarać przestępców wojennych,

• zdecentralizować ustrój polityczny,

• usunąć członków partii nazistowskiej z wszelkich urzędów i odbudować demokratyczne struktury państwowe

b) Podkreślanie ekonomicznej roli okupacji, USA stara się podnieść gospodarkę Niemiec „na nogi”

c) Demilitaryzacja znacznie wolniejsza niż w wschodnich, tworzenie oddziałów pomocniczych, w które składały się z wielu profaszystowskich grup. W 1946r oddziały pomocnicze zostały rozwiązane pod presją ZSRR.

d) Denazyfikacja - w strefie francuskiej przeprowadzona dość szybko i gruntownie. W strefie USA i GB raczej tylko powierzchownie. W tych dwóch strefach schroniło się najwięcej nazistów. Zaledwie niewielki odsetek zagorzałych nazistów została uznana za winnych. Co powodowało, że często normalnie funkcjonowali w życiu publicznym - w s. USA 43% aparatu sprawiedliwości było opanowane przez nazistów, w s. GB - 35%. W policji było jeszcze gorzej. Amerykanie nie wykorzystali w skuteczny sposób kartotek NSDAP, które udało im się zdobyć. Przeprowadzili tzw. rejestrację ludności, która okazała się mało skutecznym narzędziem do wyłapywania nazistów. Sam amerykański generał Lucius Clay łagodził niektóre wyroki wydawane zbrodniarzom. Łącznie w trzech strefach okupacyjnych postawiono przed sądem 12 457 osób, skazano 6100, w tym na śmierć 9.

e) Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (08.VIII.1945)- alianci chcieli procesów w trybie administracyjnym, ostatecznie ulegli ZSRR, które domagało się sądów międzynarodowych. Dla aliantów w tych procesach najważniejsza była kwestia łamania praw człowieka.

g) Demokratyzacja

h) Dekartelizacja - nie zrealizowano postanowień SRK w sprawie dekartelizacji i reformy rolnej. Ostatecznie w 1947r USA i GB odmówiło konfiskaty majątku wielu firm ( w tym I.G.Farbenindustrie, które dostarczało gaz do obozów zagłady) . Dekartelizację zastąpiono zakazem „zbytniej koncentracji niemieckiej mocy ekonomicznej”. Co oznaczało nadzór i tylko częściową reorganizację wielkich koncernów. Jednocześnie zaczął do niech napływać wielki kapitał amerykański wspierany przez francuski i brytyjski.

i) Reperacje - USA i GB przejęły wszystkie rezerwy złota niemieckiego i aktywa zagraniczne, większą część handlowej floty niemieckiej, znaczną liczbę patentów, wynalazków i urządzeń. Co łącznie z dobrami przejętymi przez F miało wartość 20 mld dol.

11. Polityka okupacyjna ZSRR w Niemczech.

a) Wstęp identyczny jak w 10. ZSRR widziało Niemcy jako scentralizowane państwo unitarne.

b) Związek Radziecki od samego początku przywiązywał znacznie większą wagę do wojskowego, ideologicznego i politycznego znaczenia okupacji Niemiec. Jako kraj dużo biedniejszy niż USA, i dodatkowo bardzo zniszczony przez wojnę ZSRR nie było w stanie zainwestować w odbudowę gospodarki niemieckiej. Wręcz odwrotnie - łupili gospodarkę wschodnich Niemiec - możliwość demontażu maszyn niemieckich były jednym z czołowych postulatów ZSRR podczas konferencji.

c) ZSRR przeprowadziło szybko całkowitą demilitaryzację swojej strefy połączoną z wywozem technologii i maszyn. Dodatkowo nalegali aby takie działania były jak najszybciej uczynione w pozostałych strefach.

d) Denazyfikacja - błyskawiczne usunięcie nazistów ze wszystkich wpływowych stanowiskach w oświacie, gospodarce i administracji. Jednocześnie „wyłapywano” jednostki, które mogły się przydać reżimowi komunistycznemu - fachowców i naukowców z wielu wysoko rozwiniętych dziedzin, zazwyczaj związanych z wojskiem: w dziedzinie rakiet, lotnictwa itp. Ogólnie postawiono przed sądem 16 572 osoby, 12 807 skazano ( 2x więcej niż w trzech alianckich sektorach razem wziętych ), w tym 118 na śmierć.

e) Międzynarodowy Trybunał Wojskowy (08.VIII.1945) - w międzynarodowej formie powstał głównie pod wpływem ZSRR. Nie były dla nich tak bardzo istotne fakty łamania praw człowieka, lecz propagandowa wartość procesów, oraz demonstracja przeciwko deformacji stosunków międzynarodowych. Prace toczyły się od 20.09.45 do 01.10.46. Skazano 19zbrodniarzy, w tym 12 na śmierć.

g) Demokratyzacja - szybkie umożliwienie działania partiom antyfaszystowskim, wspieranie komunistów, powstanie Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności ( IV 1946 ), która przystąpiła do tworzenia Frontu Narodowego Niemiec Demokratycznych oraz przygotowania wyborów do parlamentów krajowych ( jesień 46 ) Próby skłonienia do współpracy socjaldemokratów niemieckich z zachodu - zakończone nie powodzeniem.

h) Dekartelizacja - szybka i skuteczna.

1. W 1947r wstrzymano wysyłki do ZSRR z stref zachodnich w ramach reperacji. Dlatego też ZSRR ze stref zachodnich otrzymało tylko 12.5 mln dol.

j) ZSRR wielokrotnie domagało się aby SKR i Rada Ministrów Spraw Zagranicznych dokonały kontroli wykonania postanowień konferencji przez aliantów. Ci od 1947r zaczęli przyznawać się że wielu rzeczy nie zrobili ale nie zamierzali tego zmieniać.

12. Sytuacja polityczna w Europie Zachodniej w latach 1945 - 1947.

Ogólne

• ogólne przesunięcie sympatii obywateli państw zachodniej europy w kierunku lewicy, zafascynowanie komunizmem.

• Wielkie zniszczenia zachodniej europy - Francji, Niemiec, Włoch, również GB ucierpiała w wyników nalotów oraz ataków rakiet V1 i V2

• Zmęczenie społeczeństwa, panujący niedostatek, „niestabilność społeczna”

• Zrujnowane gospodarki, wszystkie kraje miały jednego wierzyciela - USA.

Wielka Brytania

1. Jeszcze przed Poczdamem w lipcu 45, Churchil stracił władzę. Partia pracy odniosła spektakularne zwycięstwo w wyborach. Było to konsekwencją:

• nieudanej polityki Chemberleina ( również konserwatysty ) z przed wojny,

• wyrzeczeń z lat wojny, kojarzonych z Churchilem,

• oraz fascynacji komunizmem

• obietnice przeprowadzenia przez partię pracy reform: wprowadzenie ubezpieczeń społecznych, społecznej służby zdrowia oraz nacjonalizacji części gospodarki ( gałęzi niezbędnych a prosperujących na granicy opłacalności np. transport )

1. Wojna pochłonęła prawie całe rezerwy kruszców, walut oraz rezerw zagranicznych. Zadłużenie zagraniczne wynosiło 13,4mld dolarów, olbrzymi deficyt handlowy, zniszczenie 1/3 floty handlowej.

2. Udało się częściowo obniżyć dług zagraniczny wobec USA i jednocześnie uzyskać nowe pożyczki przeznaczone na ożywienie exportu i przestawienie na gospodarkę pokojową.

3. Mimo że Churchil nie był premierem, to jednak nie stracił swojej pozycji międzynarodowej i znaczenia - przemówienie w Fulton 05.03.46

4. 1946 - nieudane plony, 1946/47 - zima stulecia, stan klęski żywiołowej. Beznadziejna sytuacja obywateli.

5. Do 47r wydali w sumie 3mld dolarów na pomoc międzynarodową - Grecja, Turcja, dożywianie Niemiec itp.

6. W 1947r wprowadzenie polityki surowości - maksimum eksportu, minimum produkcji na rynek wewnętrzny, aby poprawić bilans handlu zagranicznego. W 1948r już był delikatnie na plusie.

7. 21.02.47 - informacja do Trumana, że GB musi z przyczyn finansowych wycofać się z Grecji i Turcji, prośba o przejęcie tych zobowiązań przez USA.

8. Na początku 47r podjęto decyzję o budowie bomby atomowej, której koszty zatajono przed parlamentem. Aby nie stracić znaczenia międzynarodowego.

9. Dekolonizacja - już w czasie wojny propagowana przez partię pracy, na dobre rozpoczęta w 47r. Brytyjczycy chcieli pozostawić po sobie uporządkowaną gospodarkę i pewien ład konstytucyjny, jak również chcieli utrzymać wszystkie dotychczasowe powiązania ekonomiczne. Był to całkowity odwrót od polityki Churchila.

FRANCJA

• Niemcy wywieźli większość zapasów żywności i surowców. Zdewastowano system transportu i łączności. Wywieziono dużo maszyn. W 1945r produkcja przemysłowa była niższa o 35-40% w stosunki do 38r.

• Spory o władzę między obozem Charlesa de Gaulle'a a środowiskiem ruchu oporu, wyzwalającym Francję i będącego pod wpływem komunistów.

• De Gaulle stopniowo zaczął przejmować władze, jednak musiał się liczyć z mocno lewicowymi poglądami obywateli Francuskich. Rozwiązanie milicji ludowej zrównoważył ułaskawieniem sekretarza francuskiej Partii Komunistycznej - Thoreza.

• De Gaulle przeprowadził częściową nacjonalizację gospodarki, wprowadzono zasiłki rodzinne. Nie udało się powstrzymać inflacji. W grudniu 45r przeprowadzono dewaluację.

• Wybory w październiku 45r wygrali komuniści i socjaliści, którzy stworzyli pierwszy odrzucony w referendum projekt konstytucji. W kwietniu 46r ponowiono wyboru, sytuacja w parlamencie zasadniczo się nie zmieniła. Podczas drugiego referendum konstytucja została przyjęta.

• Konstytucję potępił de Gualle, gdyż była ona napisana przeciwko niemu, była w niej przewidziana bardzo słaba pozycja prezydenta. Już z pierwszym komunistyczno-socjalistycznym rządem de Gaull nie mógł się dogadać i na początku 46 złożył dymisję.

• Problemy z poparciem miała prawica gdyż była skażona współpracą z Niemcami.

• Poważnym problemem było rozwiązanie kwestii kolaboracji - która była podczas okupacji zjawiskiem dość szerokim, dotyczyła również wielu wielkich osobowości Francuskich jak marszałka Phillipa Petaina. Zasługą de Gaulle było bardzo racjonalne i powściągliwe podejście do tej kwestii. Wielu wybitnych francuzów ułaskawił. W sumie skazano 120 000ludzi. 4,7 tyś skazano na śmierć. Ruch oporu dokonał samosądów na 4,5tyś kolaborantach

• Pod koniec 46r zaczęła się trwająca 8lat wojna w Wietnamie. Większość świata stawała po stronie Wietnamu.

• 47-48 były to lata wielkich strajków pod przewodnictwem komunistów, którzy na scenie politycznej zaczęli być separowani.

• Dla de Gualle komuniści byli wrogiem nr1, gdyż paktowali ze Stalinem i obawiano się, że doprowadzą do sowietyzacji kraju.

Benelux

- zawarcie między Luksemburgiem, Belgią i Holandią ścisłej unii gospodarczej - zwanej Beneluxem - jako całość mogła odgrywać znaczną gospodarczą i polityczną rolę w zachodniej europie. Już w 44r podjęto decyzję o Unii Celnej.

• przeorientowanie zasad polityki zagranicznej - z neutralizmu na dążenie do integracji z Europą Zachodnią.

• Najmocniej zniszczona była Holandia, z kolei Belgia jako jedyna państwo wyszło z wojny bez długów. Zaraz po wojnie było prawdopodobnie najlepiej prosperującym państwem europejskim, również dzięki sprzedaży surowców strategicznych z Konga.

• Bardzo dużo pomógł plan Marshalla

13. Upadek wpływów kolonialnych Wielkiej Brytanii po 1945 r. - przejawy

• Dekolonizacja była w interesie ZSRR i Ameryki. Oba te państwa dążyły do dekolonizacji - rozbicia imperium brytyjskiego. Amerykę w tych dążeniach popierały niektóre dominia brytyjskie jak Australia i Nowa Zelandia.

• Pojęcie dekolonizacji zostało wpisane do Karty ONZ na wniosek ministra spraw zagranicznych Australii

• ZSRR zdawało sobie sprawę, że po wycofaniu się GB z koloni, nastąpi w nich chaos i próżnia w którą doskonale mogła by się wkomponować ugrupowania komunistyczne.

• Z kolei dla USA, „odblokowane” kolonie brytyjskie mogły by być dodatkowym rynkiem zbytu, do tej pory zyski czerpała z nich głównie GB. W sytuacji dekolonizacji, również amerykański kapitał mógłby tam wpłynąć. Ponadto wolność narodów i samostanowienie było czołowymi amerykańskimi ideałami umieszczonymi w Karcie Atlantyckiej (14.08.41) oraz Karcie ONZ.

• Churchil zaciekle bronił imperialnej i kolonialnej pozycji GB, jeszcze w Jałcie zarzekał się, że „dopóki żyje, nie pozwolę by Anglia komuś przekazała władzę”. Dla Roosvelta Churchil był „starym imperialistą”, w pejoratywnym tego sformułowania znaczeniu.

• Wojna wyłoniła dwa czołowe mocarstwa, albo dwa jedyne mocarstwa - ZSRR i USA, jedno i drugie było za dekolonizacją. Z kolei Wielka Brytania była strasznie osłabiona, niewydolna gospodarczo i finansowa. Bez subsydiów amerykańskich nie mogła funkcjonować.

• Dekolonizacji również sprzyjała międzynarodowa opinia publiczna.

• Same kolonie poczuły, że metropolia jest na tyle słaba i zajęta dramatyczną sytuacją u siebie, że nie będzie w stanie przeciwstawić się wyzwoleniu.

• Zmiana polityki Wielkie Brytanie dokonana przez Partię Pracy - uważali oni, że sytuacja w kraju jest na tyle dramatyczne, że najważniejsze jest zająć się własnymi wyspami. Poza tym pojęcie dekolonizacji już funkcjonowało od dłuższego czasu w tych kręgach.

• Zadawane pytania nie dotyczyły już czy dokonywać dekolonizacji, lecz - jak i kiedy to zrobić ? ( zwłaszcza w aspekcie Indii ) Politycy brytyjscy doszli do wniosku, że w każdym kraju chcąc zostawić po sobie przynajmniej względny ład ekonomiczny i konstytucyjno-ustrojowy. Jednocześnie dbali o zachowanie szerokich relacji ekonomicznych. Jeszcze długo po dekolonizacji kapitał brytyjski był najbardziej liczącym się.

• Birma 16.06.47 - niepodległość, zaraz po tym zapanował tam chaos w wyniku którego do władzy doszła dyktatura wojskowa. Jest to przykład dekolonizacji zbyt szybkiej i nie przygotowanej.

• Pakistan 14.08.47 - niepdległość

• Indie 15.0847 - niepodległość

- klimat sprzyjający dekolonizacji podchwyciły kolonie afrykańskie, dla których Indie stały się przykładem, znowu zaczęło się od koloni brytyjskich. Już w 1950r przyznano autonomię Złotemu Wybrzeżu ( Kwame Nkrumaha ), późniejsza Ghana

• konferencja w Bandungu na Jawie 18-24.04.55, z inicjatywy premiera Indonezji - Sukarno, 23 niezależne kraje z Azji + 4 z Afryki + Sudan i Złote Wybrzeże - pierwsza konferencja narodów „kolorowych”, pojęcie trzeciej drogi i trzeciego świata - nie komunizm i nie kapitalizm.

• 06.03.57 niepodległość Ghany.

• 01.10.60 niepodległość Nigerii.

Ogólnie dekolonizacja i niepodległość była uznawana przez narodu kolonizowane za rozwiązanie wszystkich problemów, a okazała się bagnem chaosu, w które stoczyło się większość nowych państw.

14. Zmiany geopolityczne w Europie Środkowej i Wschodniej po II wojnie światowej.

ZMIANY GEOGRAFICZNE

• najważniejszą zmianą gograficzną było przesunięcie daleko na zachód granicy ZSRR, które w ten sposób przyłączyło do swojego państwa ok. 600 000km2 ziem. W tym celu ZSRR:

• wchłonęło kraje nadbałtycki ( LT, LV, ES ) które stały się „republikami radzieckimi”

• przesunęło granicę PL ( która przed wojną sięgała prawie Połocka, Mińska i Kamieńca Podolskiego ) teraz przebiegała zgodnie z linią Curzona

• Czechosłowacja straciła Ukrainę podkarpacką

• Rumunia straciła Bessarabie.

- Niemcy tracą Prusy Wschodnie na rzecz ZSRR i częściowo Polski oraz Pomorze, Ziemia lubuska i Śląsk na rzecz Polski.

• wśród państw, którego granice najbardziej się zmieniły na wskutek parcia ZSRR na zachód była Polska. Przed wojną: ok. 380 000km2, po wojnie 312 000km2. Znaczne zwiększenie lini wybrzeża ze 140km do 700km. Straciliśmy wszystko na wschód od lini Curzona, dostaliśmy Pomorze i Śląsk.

• Przesunięcia granic Polski i Czechosłowacji spowodowało zlikwidowanie w centrum Europy miejsca gdzie krzyżowały się granice Polski, Rumuni i Czechosłowacji ( tuż przed II WŚ, również i Węgier ) Polska i Czechosłowacja przestały graniczyć z Rumunią. Polska przestała graniczyć z Węgrami.

• Przesiedlania, tworzenie państw jednolitych etnicznie.

ZMIANY POLITYCZNE

• Zaraz po wojnie, celem Moskwy było nadanie wszystkim krajom satelickim jednakowego kształtu politycznego i związanie każdego z nich z ZSRR wszelkimi możliwymi sposobami poza aneksjami,

• Miały one stać się demokracjami ludowymi a nie republikami radzieckimi. Moskwa nie aprobowała wizji, niektórych komunistycznych zapaleńców którzy chcieli włączenia ich krajów do ZSRR. Prawdopodobnie Stalin nie chciał utracić strefy buforowej jak i również sam ZSRR był na tyle wyniszczony i osłabiony, że nie był przygotowany na tak wielkie zmiany w swojej strukturze.

• W latach 46-48 wszystkie kraje otrzymały nowe konstytucje ( Polska 1952, Węgry 1949 ) wzorowane w większości na konstytucji radzieckiej z 1936r. Pod tym względem w bardzo zróżnicowanej do tej pory pod względem ustrojowym części Europy nastąpiła prawie całkowita unifikacja ustrojowa.

• Za podstawę ustroju uznana została własność państwowa i spółdzielcza, a gospodarka była centralnie planowana.

• Konstytucja gwarantowała prawa obywateli, kładąc nacisk na prawo ekonomiczne, jak prawo do pracy, równego wynagrodzenia, płatnego urlopu i wielu innych. W państwach bałkańskich a tym bardziej w muzełmańskiej Albanii równouprawnienie kobiet i mężczyzn było nowością. .

• Część obywateli straciło prawa wyborcze - np. w Rumuni dotyczyło to burżuazji, właścicieli ziemskich i bogatego chłopstwa, w NRD skazanych przez sądy denazyfikujące.

• Po pierwszych wyborach parlamentarnych, które odbyły się w poszczególnych krajach w latach 45-47 partie opozycyjne zostały zmuszone do zaprzestania działalności, inne partie były wchłaniane przez komunistyczne.

• W Jugosławii, Rumuni i na Węgrzech dążono lub już istniała tylko jedna partia

• W Polsce, Czechosłowacji, Bułgarii i NRD istniał system partyjny typu hegemonicznego - współdziałanie kilku partii, przy powszechnym uznaniu zwierzchnictwa partii komunistycznej.

• Z pewnymi wyjątkami krajowi działacze byli oddani i podporządkowani Moskwie. Widać to było dokładnie na przykładzie odrzucenia planu Marshala przez PL i CZ. Z tego kręgu poddaństwa wyłamywał się od początku Tito, również Gomułka po Szklarskiej Porębie został uznany za zbyt liberalnego i uwięziony.

• Aby wzmocnić podporządkowanie tych krajów dla ZSRR stworzono Kominform ( Szklarska Poręba - 22-27.09.47 ) - Biuro informacyjne PK - zbieranie informacji i wysyłanie poleceń.

• W styczniu 1949r utworzono RWPG - jako rekompensatę za nie wzięcie udziału w planie Marshala

• 14.V.1955 - Układ Warszawski - stworzony bardziej nie do obrony przed agresorami zewnętrznymi, lecz aby egzekwować władzę Moskwy w całym bloku wschodnim

• Cały układ w bloku wschodnim odpowiadał typowi „promienistemu” - mimo że poszczególne kraje satelickie chciały się ze sobą dogadać, żadna inicjatywy bez ZSRR nie miała możliwości powstania. Wszystkie informacje i wiadomości miedzy poszczególnymi satelitami miały przechodzić przez Moskwę.

15. „Repatriacja“ obywateli radzieckich do ZSRR - znaczenie polityczne.

• przeprowadzona w latach 45-46, objęła ponad pięć milionów obywateli

• byli to jeńcy wojenni, przymusowi robotnicy, członkowie innych formacji narodowościowych walczących u boku Niemców. Wielu spośród repatriantów pochodziło jeszcze z białej emigracji, która opuściła Rosję po rewolucji październikowej - dużo naukowców, artystów i inteligencji.

• Ponad 80% trafiła do łagrów, więzień lub została od razu zamordowana. Ci którzy żyli na wolności byli prześladowani. Łagry pod koniec lat 40-tych rozrosły się do 10mln więźniów

DWA podstawowe POWODY repatriacji:

• bardzo duże straty ludności pod czas wojny - szacuje się, że przekroczyły one 20mln, były potrzebne ręce do pracy. Jako pracownicy w łagrach odegrali oni olbrzymią rolę w planach gospodarczych Rosji

• stalinowskie założenie „skażenia ideologicznego” wszystkich, którzy zetknęli się z „burżuazyjnym stylem życia”

• państwa europejskiej zapełniły się od agentów radzieckich służb, które inwigilowały obce społeczeństwa w celu wyłapania obywateli ZSRR.

Są dwie różne wersje:

• jedna mówi, że większość repatriantów była z miejsca po przybyciu do ZSRR mordowana i że alianci zachodni wiedzieli co czeka ludzi wydawanych dla ZSRR

• druga wersja z kolei twierdzi, że wielu repatriantów wróciło do ZSRR i prowadziło normalne życie .

16. Polityka Stalina wobec nierosyjskich narodów ZSRR w latach 1945 - 1953.

• polityka ZSRR wobec nierosyjskich obywateli łączyła się z pojecięm „żdanowszczyzny”, gdyż w tej teorii naród rosyjski został uznany za najbardziej wartościowy ze wszystkich narodów ZSRR i wszystkie pozostałe narody powinny wobec Rosjan pełnić rolę służebną.

• W szczególnie trudnej sytuacji znalazły się narody, które w czasie wojny w mniejszym lub większym stopniu współpracowały z Niemcami - np. Ukraińcy, były one obiektem wzmożonej „czujności”.

• Partiami komunistycznymi poszczególnych republik i okręgów autonomicznych nie rządzili lokalni działacze, lecz zaufani współpracownicy Stalina.

• Języki narodowe były usuwane ze szkół i administracji, ogólna rusyfikacja - która nigdzie nie była zapisana w żadnej ustawie.

• Z kolei w ustawach było zapisywanych dużo akcesji i przywilejów, które miały posiadać poszczególne republiki, które nigdy nie weszły w życie. Np. Ukraina uzyskała teoretycznie prawo do posiadania własnej armii oraz bezpośrednich stosunków z innymi państwami.

• Najlepiej rysyfikacji oparły się ludy zakałkaskie, gdzie języki miejscowe utrzymały statut języków urzędowych.

• Stalin na nowo zdobyte tereny przesiedlał wielu rdzennych Rosjan, aby wymieszali się ze miejscową ludnością. Jest to szczególnie widoczne w krajach nadbałtyckich, już w 1949r w Talinie było 49% Rosjan. Dążono do stworzenia nowego, ponadnarodowego obywatela radzieckiego. Jednocześnie mieszkańców danych regionów przesiedlano często w głąb Rosji.

• Już w 44r rozpoczęła się dyskryminacja Żydów, usuwano ich ze stanowisk i prześladowano w imię kampanii przeciwko „kosmopolitom bez ojczyzny”

• Również bezceremonialnie postąpiono z narodowymi kościołami, prześladowano kościół katolicki i protestancki w krajach nadbałtyckich, na Ukrainie zlikwidowano przemocą Ukraińską Cerkiew Katolicką.

• Majątek tych kościołów bardzo często został oddany do dyspozycji patriarchatowi moskiewskiemu, który uzyskał poparcie Kremla.

17. Przesiedlenia Niemców z Europy Środkowej - zakres i znaczenie polityczne.

• „Gehenna” narodu niemieckiego na przyszłych „polskich ziemiach odzyskanych” zaczęła się już na przełomie 44/45, kiedy to na rozkaz władz hitlerowskich ogłoszono przymusową ewakuację mieszkańców Prus Wschodnich , Pomorza, Ziemi Lubuskiej i Śląska.

• Decyzję o przesiedleniach Niemców z Polski, Czechosłowacji i Węgier podjęto na konferencji poczdamskiej.

• Największe znaczenie miały one w Polsce, gdyż to Polska granica przesunęła się najbardziej na zachód w wyniku zmian powojennych. Tereny przyznane Polsce były zamieszkane przed wojną przez 8.5mln Niemców

• W Polsce planowe przesiedlenia w latach 46-49 objęły nie mniej niż 2 300 tyś ludzi. Dalsze 700tyś opuściło Polskę w sposób nie zorganizowany. Przesiedlenia odbywały się w bardzo trudnych warunkach.

• Czechłosłowacja - wysiedlenia Niemców zostały ogłoszone w tzw. Programie Koszyckim 05.04.45, miały objąć wszystkich Niemców z wyjątkiem aktywnych antyfaszystów. Głównym instrumentem w realizacji tego projektu był dekret wywłaszczeniowy z dn. 21.06.45, na mocy którego odebrano bez odszkodowań 3miliony hektarów ziemi należącej do Niemców i Węgrów. Wkrótce rozpoczęto realizację wysiedleń Niemców sudeckich, w latach 45-50 przesiedlono 2 900 tyś ludzi.

ZNACZENIE:

• wysiedlenia były przymusowe ale w świetle opinie międzynarodowej legalne, gdyż uzyskały akceptację USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR.

• Późniejsza pomoc Moskwy i Londynu w wysiedleniu wszystkich Niemców z za linii Odry i Nysy Łużuckiej oznaczała faktyczne uznanie tej linii za granicę Polski.

• Opustoszałe terytoria były zajmowane przez Polskich repatriantów z ZSRR i kresów wschodnich, oraz wracających z robót przymusowych w Niemczech Polaków.

• Wzrost wrogości między narodami zwłaszcza Polakami i Niemcami, dochodziło do wielu nie przyjemnych sytuacji. Działania niemieckiej pronazistowskiej, dywersyjno-sabotażowe grupy „Werwolfu”. Napadali na polskich osadników, niszczyli ośrodki polskiej administracji itp. Ataki ustały z końcem akcji przesiedleniczej.

• Stworzenie w europie środkowo-wschodniej jednorodnych etnicznie państw, co gwarantowało by im stabilność. Jednocześnie próbowano zapobiec w przyszłości powtórzeniu się sytuacji z przed II WŚ, kiedy to Niemcy wykorzystywali swoje skupiska w innych krajach do prowadzenia agresywnej polityki,.

• Usunięcie śladów kolonizacji przedwojennej i wojennej kolonizacji niemieckiej w tych regionach, która miała miejsce od pierwszego rozbioru Polski

18. Czterostopniowy mechanizm uzależnienia Europy Środkowej od ZSRR po II wojnie światowej.

1. lata 41-44 - zamontowanie zalążków organizacji komunistycznych w danym kraju ( w Polsce spadła z nieba ), udział w antyfaszystowskich frontach narodowych. Zaistnienie w świadomości społeczeństwa.

2. Lata 44-45 - tworzenie własnych ośrodków władzy, wymuszanie udziału w rządach koalicyjnych. Zabieranie teki ministerstw bezpieczeństwa, MSWiA, wojska itp. Dwa niezbędne warunki: obecność armii czerwonej -> wykorzystywanie argumentu siły. Oraz nieograniczone możliwości działania na tyłach własnych wojsk.

3. Lata 45-47 - wykorzystywanie zdobytych tek do budowy aparatu represji oraz prześladowanie i eliminowanie opozycji - intrygi, zastraszanie, szantaże, terror.

4. Ostatnia faza - to etap legalizacji władzy - nie ważne w jaki sposób była zdobyta, prędzej czy później musiały się odbyć wybory ( zgodnie z zasadą, że nie ważne jak głosują wyborcy, ważne kto liczy głosy ) i nastąpić legalizacja władzy, przyjęcie konstytucji itp

19. Geneza i okoliczności utworzenia RFN.

Według dyrektywy Szefów Połączonych Sztabów Niemcy, do stycznia 47r były traktowane jako kraj nieprzyjacielski i wrogo nastawiony wobec USA.

1. Plan Byransa - W kwietniu 46r został opracowany plan, który przewidywał że Niemcy zostaną zjednoczone, będą militarnie neutralne oraz politycznie kontrolowane przez cztery mocarstwa przez 25 najbliższych lat. Taki układ zakładał pobyt sił amerykańskich na terenie Niemiec. Czego bardzo chciała uniknąć ZSRR, dlatego też tą propozycję odrzuciła. Już przed kwietniem 46r. GB a później F, obserwując nasilającą się sowietyzację środkowej europy, zaczęli się obawiać, że to samo może stać się z neutralnymi Niemcami. Plan Byransa upadł.

2. Przeorientowanie polityki ­- powody:

• paryż odstąpił od pierwotnych planów w zamian za utworzenie Unii celnej, walutowej i gospodarczej między zagłębiem Sahry a Francją

• ze strony USA było to niepowodzenie plany Byransa.

• Oraz priorytetowe dążenie do przywrócenia równowagi ekonomicznej Niemiec, co było bardzo trudne do wykonania we współpracy z ZSRR.

• Zaawansowane już działania ZSRR w NRD mające na celu utworzyć nam ustrój demokracji ludowej.

• Wystąpienie Churchila 05.03.46 w Fulton.

1. Bizonia

• 05.09.46 - USA i GB podpisali z pominięciem SRK zasady ekonomicznego połączenia swoich stref ( tworząc wspólne zarządy rolnictwa, handlu, przemysłu itp. )

• 01.01.47 - utworzono Bizonię - która miała być wyłączona spoza kompetencji SRK.

1. 12.03.47 Doktryna Trumana - miała również swój udział w stworzeniu RFN, pogłębienie przeorientowania amerykańskiej polityki.

2. Plan Marchala - na podstwie dwóch konferencji londyńskich postanowiono, że zachodnie Niemcy mogą wziąć udział w planie Marschala. Na tychże konferencjach postanowiono ostatecznie o stworzeniu zachodnich Niemiec.

3. Reforma Walutowa - ogłoszona 18.06.48 - wywołała zaskoczenie w obozie radzieckim, mogła zrujnować gospodarkę wschodnich niemiec.

4. Blokada Berlina - bezpośrednia reakcja ZSRR na reformę walutową w strefach zachodnich, już od marca ZSRR robiło trudności w dostępie do Berlina, aż został zablokowany całkowicie - 24.06.48 odcięto dopływ energii. USA zorganizowało most powietrzny, który miał zapatrywać Berlin zachodni. Dzięki pomocy okazanej przez amerykanów berlińczykom nastąpiło powolne zmiana wrogich relacji Niemców wobec USA. Blokada trwałą do maja 49 - 318dni.

5. Utworzenie Trizonii ze strefą francuską 08.04.49, działania integracyjne miały miejsce już od kwietnia 47r.

6. Od 01.09.48 do 23.05.49 działała rada parlamentarna, która przygotowywała treść ustawy zasadniczej ( zamiast konstytucji ) 08.05.49 Ustawa zasadnicza została przyjęta ( nie ratyfikowała Bawaria )

7. 12.05.49 - uchwalenie statutu okupacyjnego, który najkrócej można streścić słowami, że jeśli Niemcy przejmują władze i coś się zacznie źle dziać to wróci stan z 1945r.

8. 20.06.49 utworzono Wysoką Komisję Sojuszniczą, którą była odpowiednikiem Sojuszniczej Rady Kontroli ale tylko dla Niemiec zachodnich.

9. W sierpniu odbyły się pierwsze wyboru do Bundestagu, na kanclerza został wybrany Adenauer a prezydenta Huess. 20.09. zaczyna pracę rząd, 21.09 - parlament ogłasza powstanie RFNu

10. W 1950r RFN dostał zgodne na prowadzenie własnej polityki zagranicznej.

KONSEKWENCJE:

• niewątpliwy sukces polityki amerykańskiej,

• wzrost znaczenia politycznego, militarnego i gospodarczego USA w Europie

• zahamowanie wzrostu popularności partii lewicowych, dynamiczny wzrost poparcia dla partii prawicowych i proamerykańskich.

• Ostateczne zlikwidowanie współpracy na linii ZSRR-USA. itd

20. Geneza i okoliczności utworzenia NRD.

• znaczna część punktu 19 może być wykorzystana tutaj;

• ZSRR cały czas optowało za zjednoczonymi i neutralnymi Niemcami, gdyż takie Niemcy były by znacznie bardziej podatne na wpływy ideologii komunistycznej, co dawało szanse przejęcia w Niemczech władzę.

• Ogólnie im realniejsze stawały się szanse połączenia trzech stref alianckich, ZSRR mocniej nalegało na utworzenie ogólno niemieckiego rządu narodowego ( 5 sesja Rady Ministrów Spraw Zagranicznych w Londynie, grudzień 47r )

• W lutym 48r ministrowie spraw zagranicznych Jugosławii, Polski i Czechosłowacji ostro skrytykowali dążenia zachodu do podziału niemiec.

• 20.03.48 w konsekwencji nie liczenia się z SRK przez aliantów, straciła ona jakiekolwiek znaczenie.

• Jeszcze w maju na wniosek ZSRR dyskutowano ogólno niemieckiej reformy walutowej. Praktycznie pod koniec 47 amerykanie już mieli wydrukowane nowe banknoty dla Niemiec zachodnich.

• II 48 - stworzenie Niemieckiej Komisji Gospodarczej, która przejęła funkcje rządu.

• Reforma walutowa ogłoszona przez aliantów 18.06.48 była zaskoczeniem dla ZSRR, które obawiało się zalania przez stary pieniądz Niemiec, tracący na znaczeniu na zachodzie, ale będący jeszcze w obiegu we wschodnich Niemczech. Dlatego też na szybko przygotowano własną reformę walutową ( 23.06.48 ), nikt nie zdążył wydrukować nowych banknotów, więc stosowano stare ze specjalnymi naklejkami.

• Drugą reakcją na reformę walutową w zachodnich Niemczech była blokada Berlina, o której mowa wyżej.

• ZSRR nie miało innego wyjścia, jak powołać do życia państwo wschodni niemieckie,

• Wyłoniony w wyborach powszechnych w maju 49 Niemiecki Kongres Ludowy zaaprobował konstytucję ( dostarczoną z Moskwy ) oraz 7.10.49 proklamował powstanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Prezydentem został: Wilhelm Pieck a premierem Otto Grotewohl.

KONSEKWENCJE:

• rozszerzenie wpływów radzieckich dalej niż to przewidywał Churchil w Fulton, ale jednocześnie uniknięcie sowietyzacji całych Niemiec.

• Dyplomacji radzieckiej nie udało się zahamować wzrostu wpływów amerykańskich w Europie Zachodniej.

• Ujawniła się przewaga USA nad ZSRR, USA postawiło na swoim, ( pozwoliło utrzymać się berlinowi zachodniemu), z kolei ZSRR nie osiągnęło jednego z najważniejszych swoich celów - neutralnych Niemiec.

• Polityka radziecka praktycznie nie miała innego wyjścia, tylko zareagować na posunięcia amerykanów stworzeniem NRD. Inicjatywa praktycznie cały czas należała do obozu zachodniego.

21. Charakterystyka stosunków politycznych wewnątrz obozu komunistycznego do 1956 r.

ten temat dla mnie łączy się z 14.

• W latach 45-49 związek radziecki dążąc do konsolidacji swojej strefy wpływów - umocnienia zajętej pozycji, postanowił doprowadzić do sformalizowania stosunków między państwami swojej strefy wpływów przez zawieranie układów dwustronnych o „przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej”

• Żaden z takich układów nie mógł zaistnieć bez zgody Kremla, zgodnie z zasadami „promienistego” schematu relacji politycznych.

• Okres 45-49 pod względem politycznym dla bloku wschodniego jest to okres odpowiadania na kolejne kroki zachodu - doktrynę trumana, plan marshala oraz straszenie przez ZSRR rewizjonistyczną polityką Niemiec.

• Kraje bloku wschodniego szukały stabilizacji i gwarancji swojego bezpieczeństwa.

• Jednocześnie żaden z tych krajów nie prowadził autonomicznej polityki zagranicznej i wewnętrznej ( politykę zagraniczną i to całkiem niezależną prowadził tylko Tito )

• Każdy kraj początkowo chciał iść własną drogą ku demokracji ludowej, która uwzględniała by lokalne specyfiki i odmienności, niestety Stalin to dławił. Poprawny był tylko model państwa odpowiadający wzorowi radzieckiemu a przywódców, którzy próbowali iść własną drogą jak: Gomułka w Polsce, Laszklo Rajka na Węgrzech, Trajczo Kostow w Rumuni czy Tito w Jugosławii byli odsuwani od władzy.

• Tylko Tito miał na tyle ugruntowaną władzę ( nie była ona narzucona, tylko zapracowana ), że udało mu się utrzymać przy władzy i podążyć własną drogę. Był bardzo aktywny dyplomatycznie. Jego pomysłem był między innymi Kominform.

• 22-27.09.47 - konwencja partii komunistycznych w Szklarskiej Porębie, stworzenie Kominformu - biura informacyjnego Partii Komunistycznej, jako narzędzie odpowiedzialne za zbieranie informacji, nadzór nad partiami komunistycznymi w różnych krajach bloku oraz kształtowaniem ich polityki. W 1949r był wykorzystywany przez Stalina do nacisków na Jugosławię, za pośrednictwem Kominformu zmusił pozostałe kraje do rozwiązania sojuszu z Jugosławią.

• RWPG - na konferencji 5-8.01.49r., wstęp do lansowanej przez Malenkowa i Berię koncepcji komunistycznej wspólnoty narodów.

• 1952 - strajki w Czechosłowacji

• W 1953 śmierć Stalina wzmogła niepokoje, zamieszki w NRD i na Węgrzech

• Zmiana polityki wobec satelitów, możliwość wybrania własnej drogi i kształtowania socjalizmów narodowych. Czego przejawem była wizyta Chruszczowa w Belgradzie i przeprosiny Tito. Wizyta ta ukazywała pewne nowe swobody, którymi mogli się cieszyć satelici. Tylko problem polegał z interpretacją granic tych swobód - pierwszą błędną ofiarą byli komunistyczni przywódcy na Węgrzech.

• Po zamieszkach w 1956r w Polsce do władzy wrócił „liberalny” Gomułka.

• Węgry w 1956r przekroczyły granicę tolerancji ( Chruszczow był skłonny na wiele ustępstw wobec satelitów poza jednym - opuszczeniem Układu Warszawskiego ) - użyto siły radzieckich czołgów.

• 14.V.55 - Układ Warszawski jako reakcja na wstąpienie RFN do NATO, ale również uzupełnienie istniejących układów bilateralnych. Najwyższa forma instytucjonalizacji obozu socjalistycznego na płaszczyźnie politycznej i wojskowej. Stworzony bardziej do trzymania w ryzach satelitów niż do celów obronnych. Rok później już miał być wykorzystany na Węgrzech.

22. Geneza i międzynarodowe konsekwencje powstania państwa Izrael

• 02.XI.1917 - deklaracja ministra spraw zagranicznych GB Arthura Balfoura, w której zobligował się popierać syjonistyczne dążenia do uznania Palestyny za „narodową siedzibę ludności żydowskiej”. GB wówczas sprawowało władzę na tym terenie, a później posiadało mandat Ligi Narodów.

• W 1925r. uchwała LN, która powierzyła Wielkiej Brytanii misję stworzenia w Palestynie warunków dla powstania narodowego skupiska Żydów

• W latach 1919 - 1939 miała miejsce syjonistyczna kolonizacja Palestyny, w wyniku której wzrósł odsetek ludności żydowskiej z 8,3% do 30% ogółu mieszkańców

• Podczas II WŚ w Palestynie, częściowo w wyniku działalności hitlerowskiego wywiadu bardzo szybko rozwijał się arabski nacjonalizm. Przy okazji podpisania Paktu Ligi Państw Arabskich, podpisano rezolucję w której uznano Palestynę za jeden z najważniejszych państw arabskich i siedziby narodu

• Na fali sympatii do Żydów po Holocauście organizacje syjonistyczne rozpoczęły ofensywę w Palestynie. Działały organizacje paramilitarne i zbrojne ugrupowania konspiracyjne. Jednocześnie agencje żydowskie patronowały masowej migracji żydów europejskich do Palestyny.

• Jednym z elementów strategii mającej doprowadzić do stworzenia państwa Izrael były akty terrorystyczne, jak ten na hotel „King David” gdzie mieściła się siedziba brytyjskiej administracji mandatowej. Oczywiście oficjalnie żydzi się do tego nie przyznawali.

• Odrzucono brytyjską propozycję podziału Palestyny, sprawę skierowano do ONZ. Podzieliło one Palestynę: 46% dla żydów i 54% dla arabów. 01.08.48 miało nastąpić wycofanie się wojsk angielskich, po dwóch miesiącach proklamacja niepodległości obu państw, wprowadzenie międzynarodowego statutu Jerozolimy oraz unia gospodarcza między trzema regionami.

• Londyn zakończył swój mandat 15.05.48, natychmiast proklamowano państwo Izrael. Następnego dnia wybuchła pierwsza wojna izraelsko-arabska, w wyniku której Izrael zagarnął 6,7tyś km ponad to co przyznało mu ONZ ( 14,3 tyś km2 ). Z zagarniętych obszarów wypędzono 900tyś ludności arabskiej.

Konsekwencję:

• powstanie ogniska konfliktu nierozstrzygalnego do dzisiaj.

• Pojawienie się olbrzymiego problemu uchodziców palestyńskich.

• W mediacjach i podpisywaniu rozejmu duży udział negocjatorów ONZ.

• Izrael został z miejsca uznany przez ZSRR i USA, widać było że obydwa państwa będą chciały pozyskać nowopowstałe państwo dla swojej strefy wpływów.

• Teoretycznie więcej łączył Izrael z ZSRR - kibuce - odpowiednik PGRów; państwo właścicielem wszelkich gruntów. Również spora część partii komunistycznej, była pochodzenia żydowskiego ( między innymi dla tego Hitler tak bardzo nie lubił komunistów, bo kojarzyli mu się z żydami )

• Jednakże USA miało kasę i środki do prowadzenia wojny, obydwóch rzeczy Izrael bardzo mocno potrzebował. Dla tego Izrael wybrał USA.

• Również w USA było bardzo silne lobby żydowskie, dlatego też mimo tych wszystkich wypędzeń i wojen w które Izrael był zamieszany nie stracił poparcia amerykańskiego.

23. Konflikty izraelsko - arabskie.

Wojny izraelsko-arabskie, konflikty zbrojne między państwem Izrael a państwami arabskimi, których główną przyczyną było utworzenie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ (29 listopada 1947), w części brytyjskiego terytorium mandatowego, niepodległego państwa żydowskiego i nieakceptowanie podziału Palestyny na część arabską i żydowską przez arabską ludność Palestyny oraz rządy innych państw arabskich.

Wojny Izraelsko - Arabskie:

I wojna izraelsko-arabska

I wojna izraelsko-arabska (maj 1948 - lipiec 1949) wybuchła po proklamowaniu niepodległości przez Państwo Izrael (14 maja 1948). Wojska egipskie, syryjskie, jordańskie, palestyńskie, libańskie, irackie i saudyjskie wkroczyły na teren byłego brytyjskiego terytorium mandatowego, zajmując południową i wschodnią Palestynę oraz część Jerozolimy.
W pierwszych dniach wojny z agresorami walczyły jedynie oddziały Haganah , będące rodzajem pospolitego ruszenia. W maju 1948 rząd izraelski wydał postanowienie o natychmiastowym powołaniu do życia regularnej armii - Sił Obrony Izraela (IDF), która skutecznie odparła ataki arabskie, a następnie uderzając w najsłabsze punkty obrony arabskiej poszerzyła terytorium przyznane Izraelowi przez ONZ o przeszło 6,7 tys. km².
1949 państwa arabskie zmuszone były do podpisania z Izraelem układów o zawieszeniu broni (24 lutego - Egipt, 23 marca - Liban, 3 kwietnia - Jordania, 20 lipca - Syria, Arabia Saudyjska wycofała się z wojny bez podpisania układu), w których uznawały linie frontowe za tymczasowe granice.

II wojna izraelsko-arabska(Kryzys Sueski)

Kryzys Sueski(1956r.) - konflikt zbrojny pomiędzy Egiptem i Izraelem, do którego wmieszały się wojska Francji i Wielkiej Brytanii. Jego pośrednie przyczyny wiązały się z próbą powrotu Wielkiej Brytanii do mocarstwowej polityki w tym regionie.
Przyczyny bezpośrednie to: terrorystyczne ataki na obiekty i wojska izraelskie w strefie przygranicznej, dokonywane z inspiracji egipskiej, zamknięcie przez Egipt cieśniny Tiran dla żeglugi izraelskiej oraz nacjonalizacja Kanału Sueskiego dokonana 26 VII 1956 przez Egipt, co zagroziło interesom Francji i Wielkiej Brytanii.

29 X 1956 wojska izraelskie zaatakowały Egipt i zajęły w ciągu dwóch dni część Półwyspu Synaj. 31 X lotnictwo francuskie i brytyjskie zbombardowało egipskie bazy wojskowe. Armia Izraela osiągnęła 5 XI linię Kanału Sueskiego, Brytyjczycy i Francuzi uderzyli na Suez. Kroki te spowodowały stanowczy protest ZSRR i negatywne stanowisko USA. Działania wojenne zakończono 7 XI 1956. Wojska sojuszników zostały wycofane 22 XII 1956 pod nadzorem sił ONZ.

III wojna izraelsko-arabska(Wojna sześciodniowa)

Wojna sześciodniowa(1967r.) - wojna prowadzona przez Izrael z arabskimi sąsiadami - Egiptem, Jordanią i Syrią. Spowodowana zakazaniem przez Egipt żeglugi izraelskich statków po zatoce Akaba.
Rozpoczęta 5 VI 1967 przez Izrael atakiem na wszystkie większe lotniska sprzymierzonych państw arabskich, podczas którego zniszczone zostały pasy startowe i samoloty. Prowadzona wg planu ministra obrony Izraela M. Dajana.
W ciągu sześciu dni (5-10 VI) Izrael rozbił główne siły arabskie. Egipt utracił Synaj, Jordania Zachodni Brzeg (Jordanu) (zachodnią część Jerozolimy, Samarię i Judeę), Syria - wzgórza Golan. Izrael zajął także pozostającą pod zarządem Sił Zbrojnych ONZ Strefę Gazy. Podzielona dotąd między Jordanię i Izrael Jerozolima stała się ponownie jednym miastem - stolicą Izraela.

IV wojna izraelsko-arabska(Wojna Jom Kipur)

Wojna Jom Kipur(1973r.) - wojna arabsko-izraelska trwająca od 6 do 22 X 1973, prowadzona w celu odzyskania przez Egipt i Syrię terenów utraconych w wojnie sześciodniowej. Nazwa pochodzi od żydowskiego święta Jom Kipur, kiedy to rozpoczęły się działania wojenne. Armia syryjska zaatakowała i zdobyła Wzgórza Golan. Po ciężkich walkach została jednak stamtąd wyparta. Natomiast ufna w swą potęgę pancerną armia egipska wdarła się w głąb umocnień izraelskich na Synaju. Dzięki znakomitym akcjom lotniczym jednostki te zostały odcięte od zaplecza i okrążone. W wyniku rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ i nacisku supermocarstw działania wojenne zostały przerwane.

V wojna izraelsko-arabska (Inwazja na Liban)

Inwazja na Liban (6-11 czerwca 1982) - Izrael, wykorzystując libańską wojnę domową, wysłał do Libanu armię w celu zlikwidowania oddziałów Organizacji Wyzwolenia Palestyny, mających główną siedzibę w Bejrucie. Lądowe siły izraelskie starły się z przebywającymi w Libanie od 1976 z tytułu mandatu Ligi Państw Arabskich wojskami syryjskimi. 11 czerwca podpisano izraelsko-syryjskie zawieszenie broni. Pośrednictwo ONZ doprowadziło do ewakuacji oddziałów palestyńskich z Bejrutu. Wojska izraelskie wycofały się z Libanu w 1985. Pod kontrolą izraelską pozostała tzw. strefa bezpieczeństwa (pas o szerokości 8-10 km w południowym Libanie, wzdłuż granicy izraelsko-libańskiej), praktycznie okupowana przez wojska izraelskie od 1978.

24. „Długi telegram” - istota i znaczenie dla wybuchu „zimnej wojny”.

Autor „długiego telegramu” - George F. Kenzan - radca ambasady amerykańskiej w ZSRR i ekspert ds. radzieckich.

Długi telegram był depeszą(zawierającą 13 stron), w której kenzan wyłożył swoje poglądy na temat radzieckiej polityki zagranicznej. Wysłał ją w lutym 1946 roku do Waszyngtonu. Zalecał w niej przystąpienie do działań, których celem byłoby powstrzymanie komunizmu i radzieckiej ekspansji za pomocą środków politycznych, gospodarczych i militarnych.

Telegram ten odegrał ogromne znaczenie w polityce międzynarodowej, gdyż dał on podwaliny dla oficjalnej doktryny politycznej USA, zwanej doktryną powstrzymania.

: Praktycznie od momentu wysłania długiego telegramu polityka USA obróciła się o 180 stopni. Od wyrażania dezaprobaty wobec łamania przez ZSRR postanowień konferencji jałtańskiej Stany Zjednoczone przeszły do czynów mających na celu powstrzymanie tych działań Stalina.

25. Doktryna powstrzymywania - geneza, treść, znaczenie.

Stany Zjednoczone jako najpotężniejsze mocarstwo Zachodu stanęły więc wobec dylematu. Czy biernie czekać na stopniową realizację stalinowskiej strategii? Czy ryzykować wojnę, by się uporać z nowym zagrożeniem? Ani jedno, ani drugie rozwiązanie nie miało sensu. "Długi telegram" przedstawił inną strategię.
Nazwano ją strategią powstrzymania. Stany Zjednoczone powinny skupić wokół siebie, argumentował Kennan, wszystkich sojuszników zagrożonych radzieckim ekspansjonizmem i zaoferować swą pomoc (także, w razie konieczności, zbrojną) każdemu państwu, które wobec radzieckiego zagrożenia zdecyduje się bronić swej niezależności.
W strategii powstrzymania zawarte było założenie, że USA nie będą próbowały odebrać ZSRR tych zdobyczy, które wpadły w jego ręce w wyniku II wojny światowej. Dla Europy Środkowo-Wschodniej było to równoznaczne z przekreśleniem wszelkich oczekiwań na to, że Zachód wyzwoli ją spod narzuconej hegemonii Moskwy.
W "długim telegramie", a w następnym roku w artykule "Źródła postępowania radzieckiego" opublikowanym na łamach "Foreign Affairs" (z uwagi na zajmowane stanowisko nie podpisał go nazwiskiem, lecz literą "X") Kennan przedstawił dalekosiężną wizję przyszłości.
Jeśli polityka powstrzymania uniemożliwi ZSRR ekspansję, mocarstwo to stopniowo będzie przechodzić zmiany i tracić siły do tego stopnia, że w odległej przyszłości przestanie być zagrożeniem dla reszty świata. Gdy taką prognozę formułowano, większość specjalistów uważała ją za nadmiernie optymistyczną.

Doktryna powstrzymania dała podstawy do stworzenia doktryny Trumana(dotyczącej m. in. Pomocy ekonomicznej i wojskowej państwom zagrożonym komunizmem), która obowiązywała przez ponad 40 lat niezależnie od zmieniających się prezydentów i sekretarzy stanu.

26. Plan Marschalla - cele, zakres, efekty.

5 czerwca 1947r. Marshall w przemówieniu wygłoszonym w Uniwersytecie Harvarda wezwał rządy państw europejskich do opracowania wspólnego programu gospodarczego w celu wzmocnienia kondycji i odzyskania pozycji starego kontynentu. Plan polegał na propozycji wykorzystania środków finansowych, towarów i urządzeń przemysłowych pochodzących z USA dla zapobieżenia dalszemu upadkowi gospodarki europejskiej, a następnie na uruchomieniu ścisłej współpracy ekonomicznej między państwami kontynentu.

Marshall jednocześnie przestrzegł kraje europejskie przed wykorzystywaniem kryzysu dla własnych celów politycznych.

12 lipca 1947r. na konferencji Paryskiej USA zaproponowało delegacjom państw europejskich podjęcie działań, w wyniku których w ciągu trzech, czterech lat miałby nastąpić wzrost produkcji, zrównoważenie budżetów, ograniczenie restrykcji dewizowych i handlowych, aż do zupełnego zniesienia, w ciągu dziesięciu lat taryf celnych(takie były z założenia cele planu Marshalla). Stany Zjednoczone miałyby dostarczyć Europie konieczne surowce, towary i urządzenia przemysłowe w celu uruchomienia istniejących zakładów produkcyjnych.

Z racji faktu, że każde państwo miało trochę odmienne interesy osiągnięcie kompromisu co do dokładnej formy pomocy ze strony USA było trudne.

22 września 1947 roku Komitet Europejskiej Współpracy Gospodarczej przekazał administracji USA projekt czteroletniego programu odbudowy gospodarki państw uczestniczących w konferencji paryskiej.(Zakres pomocy). W konferencji uczestniczyły:

Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Holandia, Irlandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i Włochy.

Amerykanie zaakceptowali ten program, wprowadzili jednak do niego pewne zmiany. Np. kraje europejskie chciały pomocy finansowej w wysokości 19,3 mld dolarów, amerykanie natomiast przyznali 17 mld.

4 kwietnia 1948 roku prezydent Truman podpisał ustawę o współpracy gospodarczej, przewidującej przyznanie państwom europejskim pomocy finansowej i ekonomicznej na okres 4 lat, co zapoczątkowało okres realizacji Europejskiego Planu Odbudowy, czyli Planu Marshalla.

Plan Marshalla realizowany był od 4 kwietnia 1948 roku do 30 czerwca 1952 roku. Łączna wysokość środków przyznanych do 30 czerwca 1952 roku zamykała się sumą ok. 13,9mld dolarów. Dzięki pomocy technologicznej, pobudzeniu inwestycji oraz reformom gospodarczym i walutowym zwiększała się produkcja przemysłowa krajów objętych planem, osiągając w 1949 r. 110% wartości produkcji z 1938r., a w 1951r. 134% tej wartości.

W 1949r. ogólne obroty handlowe państw Europy Zachodniej uległy podwojeniu, zrównoważyły się budżety, zredukowały stopy inflacji, osiągnięto wewnętrzną stabilizację finansową.

Plan Marshalla łączył interesy amerykańskie z europejskimi, ponieważ środki przyznane przez USA były w zasadzie przeznaczane na zakup towarów i surowców amerykańskich.

Plan Marshalla zawierał także ekonomiczne i polityczne przesłanki integracji państw europejskich.

16 października 1948r. kraje OEEC(Komitetu Europejskiej Współpracy Gospodarczej) podpisały układ w sprawie wewnątrzeuropejskich transakcji płatniczych i rozliczeniowych. Polegało to na tym, że jeśli jeden kraj miał nadwyżkę, zobowiązywał się pomagać krajowi, który miał deficyt. Ingerencja USA polegała na tym, że kraje tego nie przestrzegające musiały się liczyć z ograniczeniem pomocy ze strony USA.
Dało to podwaliny późniejszej integracji europejskiej.

27. Geneza, charakter i znaczenie pierszego kryzysu berlińskiego.

Geneza:

Na konferencji londyńskiej państw Unii Zachodniej I USA(23 luty - 6 marca i 20 kwietnia - 1 czerwca 1948r) uzgodniono włączenie francuskiej strefy okupacyjnej do Bizonii i utworzenie Trizonii(zrealizowane 8 kwietnia 1949r.) Niemcy Zachodnie uznano oficjalnie za uczestnika planu Marshalla. Zapowiedziano wydanie polecenia do wszczęcia przygotowań do powołania zgromadzenia konstytucyjnego w Niemczech.

Państwa związane z ZSRR nie pozostały bezczynne. W lutym 1948r. ministrowie spraw zagranicznych Czechosłowacji, Jugosławii i Polski potępili metodę separatystycznego rozpatrywania kwestii niemieckiej, a także skrytykowali sytuację w strefach zachodnich Niemiec. ZSRR proponował przeprowadzenie debaty na forum Sojuszniczej Rady Kontroli nad zagadnieniami demokratyzacji, demilitaryzacji. Przedstawiciele mocarstw zachodnich odmówili. W ten sposób przestało istnieć ostatnie forum koordynacji polityki czterech mocarstw w Niemczech, oraz wszystkie instytucje czterostronne.

Zerwanie tej współpracy dało początek wydarzeniom zapoczątkowującym pierwszy kryzys berliński.

Przebieg:

31 marca marszałek Sokołowski rozciągnął kontrolę na drogi dojazdowe do stref zachodnich Berlina.

Surowa kontrola na drogach dojazdowych w pierwszych dniach kwietnia spowodowała duże zakłócenia w ruchu i wywołała duże zdenerwowanie w całej Europie. Do Berlina Zachodniego zaczęto kierować zaopatrzenie drogą powietrzną. Zwielokrotnił się pasażerski ruch samolotowy.

Mocarstwa zachodnie odrzuciły radziecką propozycję przeprowadzenia w Niemczech jednolitej reformy walutowej. Reforma walutowa w strefach zachodnich, która miała objąć również strefy zachodnie Berlina, ogłoszona została 18 czerwca 1948r.

Decyzja wywołała zamieszanie w radzieckiej strefie okupacyjnej. Masa starych środków płatniczych mogła zrujnować gospodarkę całego Berlina i strefy radzieckiej, gdzie pozostawała w obiegu.

Powołując się na to, dowództwo radzieckie ogłosiło 18 czerwca 1948r. ograniczenie ruchu pociągów i samochodów między strefami zachodnimi a Berlinem.

24 czerwca władze radzieckie wstrzymały ruch kolejowy oraz dostawy żywności do zachodnich sektorów Berlina. Wieczorem wojska brytyjskie i amerykańskie stanęły w pogotowiu bojowym na granicy z radzieckim sektorem miasta. Tak rozpoczęła się blokada Berlina, która zapoczątkowała pierwszy kryzys berliński.

26 czerwca Wielka Brytania oświadczyła swoją gotowość do prowadzenia działań wojennych

28 czerwca prezydent Truman podjął decyzję o utrzymaniu zachodnich stref Berlina za wszelką cenę oraz uruchomienia „mostu powietrznego” w celu umożliwienia ruchu pasażerów i niezbędnych dostaw.

Sięgnięto też do „dyplomacji atomowej”: do Niemiec Zachodnich przysłano dwa skrzydła strategicznych bombowców B029 przystosowanych do przenoszenia bomb atomowych.

2 sierpnia Stalin przyjął ambasadorów mocarstw zachodnich. Omówili oni ze Stalinem aspekty kryzysu berlińskiego. Stalin wyraził gotowość zniesienia ograniczeń transportowych, jeżeli z zachodnich sektorów Berlina zostanie wycofana odrębna waluta i na jej miejsce wprowadzona będzie waluta strefy radzieckiej. Domagał się też odroczenia decyzji w sprawie utworzenia rządu zachodnioniemieckiego.

6 sierpnia mocarstwa zachodnie wyraziły zgodę na wprowadzenie marki strefy radzieckiej do całego Berlina, pod warunkiem zdjęcia ograniczeń transportowych.

30 sierpnia ustalono wspólną dyrektywę dla czterech naczelnych dowódców wojsk okupacyjnych w Niemczech. Nakazywała ona znieść ograniczenia w łączności, transporcie i handlu między strefami zachodnimi a Berlinem oraz między strefami zachodnimi i radziecką strefą okupacyjną; wprowadzić markę strefy radzieckiej jako jedyną walutę w Berlinie i powierzyć kontrolę tej operacji wspólnej komisji finansowej złożonej z przedstawicieli czterech naczelnych dowódców.

7 września wskutek braku porozumienia między dowódcami rozmowy zostały przerwane.

Pod koniec września kwestia Berlina trafiła do rozpatrzenia do Rady Bezpieczeństwa ONZ

W Berlinie zaostrzał się konflikt. W strefie brytyjskiej powstały separatystyczne władze. W strefie amerykańskiej powstała komendantura zachodnioberlińska.

Z początkiem 1949 r. ZSSR zaproponował wznowienie bezpośrednich rozmów w sprawie Berlina i Niemiec. W wywiadzie z 31 stycznia 1949r. Stalin oświadczył, że gotów jest zlikwidować ograniczenia komunikacyjne, jeśli uczynią to też mocarstwa zachodnie.

4 maja 1949r. uzgodniono zniesienie ograniczeń. Dokonano tego w ciągu 7 dni, tak jak zaplanowano.

Znaczenie:

Dokonał się ostateczny rozłam w kwestii współpracy państw zachodnich i ZSRR.

Niemcy podzieliły się na 2 kraje: RFN(7 września 1949r.) i NRD (7 października 1949r.).

Wzrosły wpływy amerykańskie w zachodniej strefie Europy, a sam kontynent podzielił się ostatecznie na 2 części(wschodnią - pod kontrolą ZSRR i zachodnią). Stan ten utrzymywał się przez cały czas trwania zimnej wojny.

Rozpoczęcie przez ZSRR planu atomowego.

28. Pakt brukselski - okoliczności utworzenia i cele polityczno - wojskowe.

Utworzenie Kominformu(wrzesień 1947r.), a także wygłoszone w Szklarskiej Porębie na posiedzeniu dziewięciu europejskich partii komunistycznych przemówienia Andrzeja Żdanowa skłoniły państwa Europy Zachodniej do szukania form ściślejszej współpracy militarnej. Zwłaszcza oskarżenia Żdanowa o prowadzenie przez USA polityki imperialistycznej, zmierzającej do wojny budziły w stolicach zachodnioeuropejskich niepokój. Strach ten potęgował fakt, że wedle szacunków amerykańskich ZSRR w 1947r. utrzymywał nadal pod bronią dwa i pół miliona żołnierzy i 400 tys. Funkcjonariuszy bezpieczeństwa. Część wojsk radzieckich stacjonowała także w krajach europy środkowo-wschodniej.

W październiku 1947r. francuski minister spraw zagranicznych Bidault wezwał kraje Europy Zachodniej do wspólnego przeciwstawienia się radzieckiej ekspansji na starym kontynencie.

Dwa miesiące później Wielka Brytania wyszła z propozycją zawarcia przez państwa zachodnioeuropejskie paktu militarnego gwarantowanego przez Stany Zjednoczone. Do wstępnych rozmów zostały zaproszone również kraje Beneluxu. Krajom tym zależało, aby przyszły układ miał charakter regionalny, podległy ONZ. Celem paktu byłaby współpraca sygnatariuszy zarówno w dziedzinie militarnej, jak i gospodarczej. Francja nie zgadzała się z takim rozwiązaniem, jednak, gdy komuniści w dniach 20-25 lutego 1948r. przejęli władzę w Czechosłowacji wycofała swój sprzeciw.

17 marca 1948r. Wielka Brytania, Francja i kraje Benelux podpisały w Brukseli pakt o współpracy militarnej, politycznej, ekonomicznej i kulturalnej na okres pięćdziesięciu lat. Pakt Brukselski zawierał klauzulę zobowiązującą państwa członkowskie do automatycznego udzielenia sobie wzajemnej pomocy militarnej w przypadku agresji zbrojnej na jedno z nich oraz odwoływał się do gwarantowanego przez Kartę Narodów Zjednoczonych prawa do samoobrony indywidualnej lub zbiorowej w celu odparcia napaści zbrojnej.

Najważniejszym organem Paktu była Rada Konsultacyjna, w której skład wchodzili ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich.

Zadania militarne Paktu koordynował wspólny sztab z siedzibą w Fontainebleau, bieżącą współpracą ekonomiczną i kulturalną kierowały specjalne komitety ekspertów rządowych.

Pakt brukselski był też początkiem działań, które przyczyniły się do utworzenia NATO.

29. NATO i wojskowo - polityczna integracja Zachodu.

Wkrótce po zawarciu Paktu Brukselskiego Bevin(szef dyplomacji brytyjskiej) i Bidault zwrócili się do Marshalla z propozycją utworzenia szerszej wspólnoty obronnej państw Europy Zachodniej z udziałem USA.

11 czerwca 1948r. Senat amerykański uchwalił tzw. Rezolucję Arthura Vandenberga. Zezwalała ona na przystąpienie USA w czasie pokoju do sojuszy regionalnych oraz układów samoobrony indywidualnej lub zbiorowej poza kontynentem amerykańskim. Rezolucja ta symbolizowała ostateczny odwrót USA od polityki izolacjonizmu.

Rokowania dyplomatyczne z udziałem USA, Kanady i państw Paktu Brukselskiego na temat współpracy militarnej rozpoczęły się 6 lipca 1948r. w Waszyngtonie. W marcu do negocjacji zaproszono 5 kolejnych państw: Norwegię, Danię. Włochy, Portugalię oraz Islandię.

4 kwietnia 1949r. dziesięć państw europejskich oraz USA i Kanada podpisały w Waszyngtonie traktat o utworzeniu Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).

Pakt był międzynarodową umową bezterminową. Zawierał klauzulę o udzielaniu sobie wzajemnej pomocy w razie napaści zbrojnej na jedno lub kilka z państw członkowskich. Strefa północnoatlantycka miała obejmować terytoria państw członkowskich , algierskie departamenty Francji, wyspy podlegające zwierzchności terytorialnej każdego z państw członkowskich ma Morzu Śródziemnym i Atlantyku na północ od Zwrotnika Raka.

Traktat przewidywał możliwość przyjmowania do NATO innych państw europejskich pod warunkiem jednomyślnej zgody wszystkich państw członkowskich. Kraje zobowiązały się zgłaszać każdą napaść zbrojną Radzie Bezpieczeństwa ONZ, aby ta mogła podjąć odpowiednie kroki.

Kraje były zobowiązane nie występować z NATO przed upływi dwudziestu lat.

Organy NATO:

Rada Północnoatlantycka(ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich),

Komitet Obrony(ministrowie obrony),

Komitet Finansowo-Ekonomiczny(ministrowie finansów). Komitety zostały zlikwidowane w 1951r., a ich kompetencje przejęła Rada Ministerialna.. Skład Rady zmieniał się w zależności od tematyki obrad.

W 1950r. utworzona została Rada Stałych Przedstawicieli(ambasadorzy lub ministrowie spraw zagranicznych)

Najważniejszym organem wojskowym Paktu był Komitet Wojskowy(szefowie sztabów państw członkowskich i cywilny przedstawiciel Islandii - bo nie miała wojska). Do 1952r. był to organ niestały(zbierał się 2 razy w roku). W 1952r. zmieniono jego status na stały, a jego obrady odbywały się częściej.

30. Rywalizacja nuklearna i wyścig zbrojeń.

OGÓLNIE

-radziecki ekspansjonizm polityczny i gospodarczy w Europie Srodkowej stał się sygnałem ostrzegawczym dla reszty aliantow,szczególnie Ameryki

-radca ambasady ameryk.w ZSRR i ekspert ds.radzieckich(Kennan) zalecał opór wobec radzieckiej ekspansji-swoje poglądy wyłożył w depeszy zwanej Długim Telegramem(13 stron),wysłanej w 02.1946 z Moskwy do Waszyngtonu.Zalecał przystąpienie do działań, których celem byłoby powstrzymanie komunizmu i radzieckiej ekspansji za pomocą środków politycznych,gospod.i militarnych.

-depesza dała podwaliny dla oficjalnej doktryny politycznej USA zw.doktryną powstrzymywania i ustanowiła ona swego rodzaju fundament dla doktryny Trumana i planu Marshala

-w tym czasie pojawił się termin „zimna wojna”,który określał pewien stan stosunków m.narodowych,zasadniczym jego elementem była wzajemna wrogość i strach przed przeciwnikiem

-żródłem wybuchu zimnej wojny było wejście przez jedno z mocarstw w posiadanie broni jadrowej

-zimna wojna nie polegała na konfrontacji militarnej,lecz na rozwoju i udoskonaleniu środków dzięki którym każda ze stron mogłaby zniszczyć przeciwnika

-opierała się przede wszystkim na rywalizacji nuklearnej między ZSRR i USA

-po zrzuceni bomb atomowych na Hiroszime i Nagasaki przez Amerykanów,największym problemem Stalina był fakt,że nie dysponuje siłami strategicznymi,dzięki którym mógłby bezpośrednio zaatakować Stany,mógł jedynie prowadzić wobecEuropy Zach.politykę eskalacji zagrożenia i w ten sposób powstrzymywać atak Amerykanów na ZSRR( wg.Stalina taki atak był możliwy)

-po 1945 podstawowym celem Kremla stalo się osiągnięcie stanu równowagi nuklearnej

-alternatywą wobec tego było usilowanie umiędzynarodowienie energii atomowej,a tym samym usunięcie jej ze strefy poliyki m.narodowej(pomysl Ameryk.)

-1946 jedną z pierwszych decyzji ONZ było utworzenie Komisji Energii Atomowej

-w trakcie I posiedzenia;przemawiajacy w imieniu USA Bernard M.Baruch przedstawił plan utworzenia kontroli badań atomowych,miałby on całkowitą wyłączność na badania i produkcje wszystkiego co dotyczy broni nuklearnej ,pełne prawo kontroli obiektów i urządzeń nuklearnych oraz inspekcji atomowych obiektów we wszystkich krajach

-Stany zobowiązały się,że po wprowadzeniu skutecznej kontroli m.narodowej zaprzestaną produkcji broni atomowej i zniszczą jej zapasy

-oczywiste było jednak,że nie zniszczą posiadanej już wiedzy z dziedziny techniki nuklearnej i tum samym zachowają przewage nad ZSRR

-co do ZSRR,to akceptując plan Barucha musiałby wstrzymać własny,poważnie już zaawansowany program badań w dziedzinie fizyki nuklearnej

-utworzenie Kominformu( 09.1947) na posiedzeniu 9 europejskich partii komunistycznych w Szklarskiej Porębie skłoniło państwa Europy Zach.do szukania form ściślejszej wspólpracy militarnej

-17.03.1948 W.B, Fr,i kraje Beneluxu podpisały w Brukseli pakt o współpracy militarnej,politycznej,ekonomicznej i kulturalnej(kulturowej??) na okres 50lat.Pakt zawierał klauzulę zobowiązującą państwa członkowskie do automatycznego udzielenia pomocy militarnej w przypadku agresji zbrojnej na jedno z nich.

-03.1949 negocjatorzy zaprosili 5 kolejnych panstw: Norwegię,Danię,Włochy,Portugalię i Islandię

-4.04.1949 10 wspomnianych państw + USA i Kanada podpisały w Waszyngtonie traktat o utworzeniu Paktu Północnoatlantyckiego-NATO

-punkt 5 mowił,że „napaść zbrojna na jednego lub wiecej państw sygnatariuszy będzie uznana za napaść zbrojną na wszystkie pozostałe”

-1951 Kongres USA ustalił program pomocy militarnej dla krajów sojuszniczych-Program Wzajemnego Bezpieczeństwa-MSP

-7.05.1955 przyjęcie RFN do NATO sopwodowało reakcję radziecką

-14.05.1955 ZSRR i jego europ.sojusznicy:Albania,Bułgaria,Czechosłowacja,Polska,NRD,Rumunia i Węgry podpisały w W-wie akt powstania sojuszu wojskowego zw.Ukladem W-skim.Przewidywał obrone i wzajemną pomoc w wypadku napaści zbrojnej na jedno lub kilka państw z układu

-układ przewidywał stacjonowanie jednostek radzieckich na terenach NRD,Rumunii,Wegier i Polski-stały się one środkiem nacisku i szantażu poliytcznego

-Uklad W-ski stał się znacznym wzmocnieniem bloku radzieckiego wobec NATO

WYŚCIG ZBROJEŃ

-prace nad projektem bomby atomowej prowadzone były w USA od 1942 w Los Alamos pod kierownictwem Roberta Oppenheimera -projekt MANHATAN

-12.1942 w Chicago Enrico Fermi przeprowadził I kontrolowaną reakcje łańcuchową

-16.07.1945 Amerykanie przeprowadzili I próbny wybuch bomby atomowej

-od momenyu ataku na Hiroszime i Nagasaki doszło do intensyfikacji zbrojeń

-w odniesieniu do wzmożonych wysiłków państw w dziedzinie zbrojeń zaczęto używać terminu „wyścig zbrojeń”,oznaczającego ich dążenie do zwiększenia ilości i jakości materialnych środków i zasobów koniecznych do prowadzenia działań wojskowych

-badania nad bronią atomową prowadzono w ZSRR już przed wojną,bez większych rezultatów

-w trakcie wojny wywiad radziecki systematycznie informował Stalina o postępach projektu MANHATAN

-po wojnie zinensyfikowano prace nad programem nuklearnym -BORODINO

-w ciągu kilku lat stworzono przemysł nuklearny,od kopalni wydobywajacych uran po zaklady wytwarzające izotopy uranu w pluton niezbędny do prod.broni atomowej

-1949 kierujący programem Igor Kurczatow mógl już przystąpić do budowy urzadzenia atomowego-TYKWA

-26.08.1949 o godz.4.00 przeprowadzono w obecności Berii I eksplozje atomową ( kryptonim pierwsza błyskawica)

-nie ogłoszono z tej okazji komunikatu,ale lotnictwo ameryk.i brytyjskie odkryło skażenie atmosfery i po przeprowadzeniu badań nie było wątpliwości-amerykański monopol przestał istnieć

-ameryk.naukowcy przewidywali,że ZSRR opanuje produkcję jądrową nie wczesniej niż w połowie lat 50-tych.Przypuszczenia opierano na ocenie radzieckiego przemyslu,który był raczej zacofany.Nie wzięto pod uwagę,że w ZSRR stworzono przemysł zbrojeniowy,w tym nuklearny,całkowicie odizolowany od reszty przemysłu,oparty na nowoczesnych technologiach,zdolny do produkcji uzbrojenia porównywalnego z amerykań.Dotyczyło to nie tylko broni nuklearnej,ale i rakiet,samolotów,czołgów

-zdolność ZSRR dotrzymania kroku USA w najbardziej wyrafinowanej działalności czyli w programie nuklearnym widać na przykładzie produkcji wodorowej

-USA podjęły decyzję o realizacji tego programu w 1950

-1.11.1952 I eksplozja bomby wodorowej

-08.1953 I eksplozja wodorowa w ZSRR

-w 1950 radzieckie wydatki zbrojeniowe wyniosły 15,5 mld$,przewyższały o 1mld wydatki ameryk.Rok pózniej ZSRR wydał 20,1 mld$ a USA 33,3mld$

-w Stanach zbrojenia wzmagały koniunktutę,w ZSRR i krajach satelickich zwiększały nędzę społeczeństwa

-4.1957 ZSRR umieścił na orbicie okołoziemskiej sztucznego satelitę-Sputnika,dla fachowców był to dowód,że ZSRR dysponuje środkami przenoszenia bomby atomowej,” szok sputnikowy”pokazał że terytorium Stanów nie jest już dla Rosjan nieosiagalny

-11.1960 j.Kennedy przekonal Kongres o potrzebie zwiększenia wydatków na zbrojenie i badania kosmiczne-w skład uzbrojenia doszła rakieta ATLAS a w '62 TITAN o zasiegy ponad 14tys.km

-szczytowym zagrożeniem był kryzys rakietowy na Kubie w 1963,kiedy to obie strony stanęly ns krawędzi wojny atomowej.(cała akcj jest dokladnie opis.w pytaniu dot.kryzysu)

-wycofanie się ZSRR z Kuby i zniesienie blokady wyspy przez str.ameryk,uchroniło swiat przed wojną,ale jednocześnie postawiło Ameryke przed problemem opracowania nowych strategii i doktryny wojskowej wobec ZSRR,musieli zrezygnować z doktryny „zmasowanego odwetu”przy uzyciy sił nuklearnych wobec Wschodu

-w latach 70-tych ZSRR prześcignął Stany w liczbie posiadanych rakiet kontynentalnych

-1975 agresywna polityka Rosji zmusiła Nixona do wprowadzenia w życie programu budowy rakiet wielopociskowych.Jedna rakieta posiadała 10 pocisków mogących przenosić głowice atomowe(program był odp.na radzieckie rakiety balistyczne)

-charakterystyczna cechą wyścigu zbrojeń jest jego zasięg

-USA i ZSRR krótko były jedynymi dysponentami broni nuklearnej

-utworzenie Klubu Atomowego:10.1952 dolącza Wlk.B. w '60 Francja,w `64 ChRL,w latach 90-tych,po rozpadzie ZSRR państwami atomowymi stały się:Białoruś,Ukraina i Kazachstan

-kraje takie jak Brazylia,RPA,Korea Pd i Pn,Libia,Iran,Irak pracowały nad bronią atomową

-obecnie bronią atomową dysponuje również Pakistan,Izrael,Indie(5.1998 Pakistan i Indie- próbne wybuchy)

-w wyścigu brały udział wszystkie regiony geopolityczne

-prawie wszystkie państwa rozbudowały swoje siły zbrojne,tylko nieliczne jak Islandia i Kostaryka nie miały żadnych wojsk

-główną siłą napędową wyścigu zbrojeń były dwa rywalizujące ze sobą mocarstwa,przodowały we wprowadzeniu do sił zbrojnych nowych generacji i rodzajów broni(jądrowa,neuronowa,laserowa,rakietowa,satelitarna)

-w arsenałach jądrowych członków klubu atomowego znajdowało się 55-60tys ładunków nuklearnych,z czego 98% w posiadaniu ZSRR i USA

-chcac zminimalizować wyścig USA i ZSRR rozpoczęly rokowania rozbrojeniowe SALT

-26.05.1972 został podp.w Moskwie SALT 1,zawierający dwa porozumienia

1)bezterminowy układ o ograniczeniu systemów obrony przeciwrakietowej(ABM)

-5 letni uklad o niektórych środkach w zakresie ograniczenia strategicznych zbrojeń ofensywnych(ICB)

-04.1978 Stany zapowiedziały wstrzymanie prac nad bronią neutronową,a wygaśnięcie umowy SALT1 otworzyło droge do przewagi liczebnej w broniach strategicznych

-18.06.1979 Wiedeń podp.układ rozbrojeniowy SALT 2,nie wszedł on w życie

-mimo licznych porozumień ZSRR poszerzał krąg państw satelitarnych(napadł na Afganistan,radzieccy i enerdowscy generałowie dowodzili kubańskimi oddziałami w Etiopii),to wywołało w Amerykanach tworzenie się nastrojów wojennych

-wybrany w 1981na prezydenta Regan przywrócił program budowy nowych systemów broni,takich jak bombowiec B-1,rozpocząl też rozmieszczenie rakiet MX-międzykontynentalne,wystrzeliwane z wyrzutni naziemnych

-1983 wprowadził do Europy w ramach NATO rakiety średniego zasięgu i rozpoczął proces Strategicznej Inicjatywy Obronnej( SDI )-system obrony przeciwrakietowej

-przyczyniło się to do zachwiania równowagi w wyścigu zbrojeń.Po raz pierwszy w rywalizacji nuklearnej zaistnialaby sytuacja,w której jedna ze stron byłaby w stanie obronić się przed atakiem nuklearnym,w tej sytuacji ZSRR został poddany presji.

-ZSRR osiągnął kres swoich możliwości technologicznych

-Regan przyczynił się też do rozbudowy potencjału kosmicznego w ramach tzw. „gwiezdnych wojen”

-pomimo zmniejszenia ilości ładunków nuklearnych w wyniku realizacji porozumień rozbrojeniowych i redukcji sił zbrojnych w Europie nadal w arsenałach wielu państw znajdują się duże ilości broni

31. Znaczenie utworzenia ChRL dla zimnej wojny.

-1.10.1949 Mao Tse-tung proklamował na placu Tiananmen w Pekinie powstanie ChRL

-katastrofe jaką spotkała czolowego sojusznika Stanów w Azji nazwano w Waszyngtonie „utratą Chin”

-od tego momentu diametralnie zmienił się układ sił na Dalekim Wschodzie

-w rzeczywistości zmiana ta była nie na rękę nie tylko USA ale i Stalina,który wolał widzieć słabego,podzielonego sąsiada a nie komunistycznego kolosa,który wyrósł na jego miejscu

-udział ZSRR w zwycięstwie komunistów chińskich był niewielki,tylko tyle,że dostarczyli im broń,jednak dla świata triumf totalitaryzmu w Chinach oznaczał sukces przede wszystkim Stalina i ZSRR

-15.10.1950 spotkanie Trumana z MacArthurem na wyspie Wake,generał określił grożby chińskie (dotyczące ataku na Koreę) jako `bluff'

-25.10.1950 po przekazanych wcześniej za pośrednictwem Indii „poważnych ostrzeżeń”,armia chińska dowodzona przez Lin Piao,potem Peng Te-huaia runęła na Koreę, atak był uzgodniony wcześniej ze Stalinem

-siły ONZ musiały się wycofać wobec olbrzymiej przewagi(500tys do 200tys)

-inwazja postawiła ludzkość na skraju III WŚ

-1950 Wlk.Brytania uznaje ChRL ze względu na Hongkong-część brytyjskiego imperium kolonialnego

-30.11.1950 na konferencji Truman zagroził użyciem broni nuklearnej

-7.10.1950 chiny korzystając z uwagi zwróconej na Koreę wkroczyły do Tybetu i wcieliły kraj do ChRL

-dla USA pokonanie Chin było sprawą honoru,uwżali za swój obowiązek obrone świata,szczególnie Europy przed komunizmem o tym świadczą słowa MacArthura: (…)jeśli przegramy wojne z komunizmem w Azji,upadek Europy będzie nieunikniony,jeśli zaś wygramy Europa uniknie wojny i zachowa wolność”

-wojna w Korei pogłębiła wrogość Pekin-Waszyngton,przedłużylazaś sojusz radziecko-chiński

-zantagonizowanie Cin ze Stanami ,pozwalające Stalinowi na zdystansowanie się od wojny, to on też głównie ciągnął zyski polityczne z absurdalnego w świetle interesów obu stron konfliktu

-po „utracie Chin”Stany musiały znależć nowy bastion swoich wpływów na Dalekim Wsch.-padło na Japonię

-8.09.1951 San Francisco traktat pokojowy z Japonią

-1951 chińscy komuniści pomagają wietnamskiej partyzantce( dostarczali ok. 20 ton broni miesięcznie)

-26.04-21.07.1951 Konferencja Genewska z udzialem Wielkich Mocarstw i ChRL dotycząca konfliktów w Azji,zwlaszcza Indochin

-obawa Waszyngtonu przed trwałym usadowieniem się Chin i ZSRR w Wietnamie zapoczątkowała ich obecność w tym regionie( początkowo tylko polityczną)

-8.09.1954 powstanie Organizacji Paktu Poludniowo-Wschodniej Azji(SEATO) mającej powstrzymać postęp komunizmu w Azji

-Protest Pekinu na powstanie SEATO

-mimo swej wielkości i mocy,Chiny pozostawały w izolacji m.narodowej,choćby ze względu na nieobecność w ONZ,udział ich wojsk w wojnie koreańskiej,poparcie dla komunistycznej partyzantki w Wietnamie,na Malajach i Filipinach,aneksj Tybetu

-jesień 1965 „rewolucja kulturalna”miała na celu urzeczywistnienie utopijnej idei elitarnego państwa

-Chiny stanęły na krawędzi wojny domowej,mordowano przeciwników Mao i siebie nawzajem,kraj pogrążył się w terrorze,który pochłonął mnóstwo ofiar

-rewolucja znalazła popularność wśród intelektualistów Zachodu,co było spowodowane nieznajomością chińskich realiów

-rewolucja zbiegła się z kulminacją konfliktu chińsko-radzieckiego,który w rzeczywistości dojrzewał od momentu proklamowania ChRL

-przyczyną konfliktu były różnice ideologiczne jak i niechęć chińskich komunistoew do przyjęcia roli radzieckiego wasala

-realna grozba wojny z ZSRR skłoniła Chińczyków do wyciszenia konfliktu z USA,który z ulgą przyjął fakt rozpadu bloku chińsko-radzieckiego

-1971 amerykańskie poparcie umożliwia Chinom wstąpienie do ONZ

-21.02.1972 Nixon przybywa do Pekinu, w konsekwencji ustanowiono „misje łącznikowe” w stolicach obu krajów

32. Pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu wojny koreańskiej

-w sierpniu 1945r. Korea okupowana dotąd przez Japonię została w części północnej wyzwolona przez wojska radzieckie, a w części południowej przez amerykańskie. Linia ustalona 2 września 1945r. przebiegała wzdłuż 38 równoleżnika. Zgodnie z uchwałami moskiewskimi z grudnia 1945r. w krótkim czasie miał być utworzony w Korei tymczasowy rząd demokratyczny, zaś wojska radzieckie i amerykańskie wycofane. Powołana w tym celu komisja radziecko-amerykańska przestała działać z powodu narastających sprzeczności w sprawie przyszłego ustroju i charakteru rządu Korei,

-w maju 1948r. pod nadzorem Komisji Tymczasowej utworzonej przez ONZ, w Korei Południowej odbyły się wybory, w których zwyciężyło ugrupowanie pod przewodnictwem Li Syng-mana. Zaś w Korei Północnej wybory odbyły się w sierpniu 1948r. bez nadzoru Komisji, zapewniając zwycięstwo Kim Ir Senowi popieranemu przez ZSRR. W tej sytuacji ONZ pod wpływem Stanów Zjednoczonych uchwaliło rezolucję w grudniu 1948r. uznającą rząd Ling Syng-mana za jedyny legalny rząd Korei. - przyczyna bezpośrednia.

-W 1949r. z terenów obu państw koreańskich wycofały się wojska radzieckie i amerykańskie, pozostawiając tam jednakże grupy doradców wojskowych.

-Kim Ir Sen dzięki poparciu ZSRR i pomocy militarnej oraz ekonomicznej od Stalina rósł w siłę(w 1950r. Korea Północna posiadała armię liczącą 89 tys. żołnierzy armii regularnej, 18.600 funkcjonariuszy straży granicznej oraz 23 tys. żołnierzy w trzech dywizjach rezerwowych.

33. Skutki i znaczenie wojny koreańskiej dla zimnej wojny.

ROZEJM W PANMUNDŻON 1953r 27.07. : rozejm przyśpieszyła śmierć Stalina; podpisano go w milczeniu, bez podania rąk i udziału przedstawicieli (Li Syng- Mana- przedstawiciel ZSRR w ONZ, który warunki układu uważał za zdradę). Na północy przetrwał totalitarny reżim Kim Ir Sena. Korea Północna szybko popadła w kryzys ekonomiczny, trwający z resztą do dziś. Na południu powstał kraj, który z biednego rozwinął się w „azjatyckiego tygrysa”. Z pomocą USA Korea Południowa zdecydowała się na demokratyczny ustrój i wolnorynkową gospodarkę.

Linia podziału między Koreą Północną i Południową był równoleżnik 38.

Nad przestrzeganiem pokoju miała czuwać komisja złożona z przedstawicieli Czechosłowacji, Polski( kraje komunistyczne), Szwajcarii i Szwecji(z ramienia ONZ) , Indie- jako kraj neutralny. Miała nadzorować przerwanie ognia i kontrolować utworzoną wzdłuż 38. równoleżnika strefę demarkacyjną. Planowano również przeprowadzenie konferencji zjednoczeniowej ( została zerwana przez KRL-D- Korea Północna).

Wobec fiaska rozmów o Korei podczas genewskiej konferencji 26.04.-16.06. 1954, nie podpisano układu politycznego układu mającego zjednoczyć kraj- formalnie wojna nie zakończyła się nigdy.

• Woja ujawniła bezsilność ONZ; która mogła patronować wojskom Mac Arhura, tylko wg specyficznej taktyki Moskwy;

• Pierwsza wojna ograniczona, w której świadomie zrezygnowano z militarnego zwycięstwa( wobec groźby użycia broni nuklearnej( choć ZSRR nie miał jeszcze środków do przenoszenia;

• Realizowano defensywną doktrynę powstrzymywania, broniącą status quo.

• Wrogość między Waszyngtonem a Pekinem ocaliła Tajwan, przedłużyła ( choć nie na długo) sojusz radziecko- chiński;

• Niemal pewne jest to, że starcie na Dalekim Wschodzie uratowało Jugosławię przed planowaną inwazją ACZ.

• Zbrojna pomoc sojuszników z NATO dla USA scementowała tą organizację. Lecz małe jej rozmiary zadecydowały o hegemonii USA w tym sojuszu.

• Zantagonizowanie Chin i USA, za sprawą Stalina- pozwoliło na zdystansowanie się od wojny, skierowanie całego gniewu Ameryki na Pekin i wykreowanie ponad dwudziestoletniego konfliktu, z zyskami głównie dla ZSRR.

• W USA całkowita zmiana stosunków wydatków do uzbrojenia. Oczywiście wzrosły one. Stąd możliwość realizacji projektu panda- budowy bomby wodorowej.

• Wybuch wojny w Korei przyspieszył zawarcie traktatu pokojowego z Japonią.

• Wojna w Korei wywołała powszechny strach przed kolejną wojną światową, przekształciła zimną wojnę w „gorącą” z możliwością użycia broni atomowej.

34. Interesy mocarstw światowych w Indochinach do 1950 r.

• W czasie II wojny światowej Indochiny Francuskie były okupowane przez Japończyków, lecz po jej zakończeniu Francuzi planowali odzyskanie panowania nad swoimi azjatyckimi koloniami. Doprowadziło to do konfliktu między Francją a Viet Minhen ( Ligą Niepodległości Wietnamu) kierowanym przez komunistę Ho Szi Mina ( pseudo: Niosący Światło).

• Brudna wojna trwała osiem lat, do 1954. Obecność Francji w Indochinach cieszyło się minimalnym poparciem społecznym. Armia tak stacjonująca była armią najemną, złożoną z bezideowych wykonawców polityki każdego, kto im płacił.

• W 1954 roku miała miejsce bitwa wokół obozu francuskiego w Vien Bien Hu. Wojska francuskie zostały otoczone przez Wietnam Północny- zaczęli strzelać ze wzgórz ale z ciężkiej artylerii .Co było szokiem, bo jak z ciężką bronią wdrapać się na wzgórza? A Wietnamczycy Północni pokonali szlak Ho Szi Mina - ścieżki leśne, dróżki- na rowerach. Rozkręcili broń, spakowali na plecy i tak im się udało, to, co było w sumie niemożliwe.

• Efektem tego było to, że Francja musiała opuścić Indochiny.

• Ale dla USA w tym momencie miało dylemat, gdyż powstawała luka. Stąd pomysł, by Wietnam Południowy bronił się sam, tylko należy mu pomóc w demokratyzacji kraju. Stąd decyzja o powołaniu na przywódcę Ngo Dinh Diema, który wykształcony był w USA i pochodził z południowo- wietnamskiej ucywilizowanej rodziny.

• Ta demokratyzacja miała doprowadzić do obrony przed Północą, a także później doprowadzić do wyzwolenia całych Chin.

• Diem mimo swojego wykształcenia stwierdził jednak, że autorytaryzm lepszą formą rządów. Prowadzić zaczął politykę dyktatury, brutalności, presji. I zamiast zalecza i poparcia stał się znienawidzony przez społeczeństwo.

• I ten Diem nie dał nic USA, generował konflikty tłumiąc protesty np. mnichów buddyjskich- mimo, że nie byli za komunizmem, tylko nie popierali jego polityki.

• Później USA się obudziło i stwierdzono, że trzeba zrezygnować z Diema.. Ale to już w innym pytaniu.

Powrót do głównego wątku:

• USA obawiało się zalania komunizmem tej części świata. Zachować chciało jednak neutralność .USA zawsze traktowały Francję jako sojusznika nie chciały się mieszać w jej WEWNĘTRZNY przecież konflikt. Umywało więc ręce pomagając tylko finansowo. Dawało im to zabezpieczenie, nie byli zaangażowani bezpośrednio. Z czasem coraz większa liczba początkowo doradców amerykańskich, później żołnierzy przesądziła o bezpośrednim zaangażowaniu USA do wojny.

• WHY?' Bycie sojusznikiem Francji było korzystniejsze, bo stanowiła ona naturalną zaporę przed komunizmem.' Choć USA popierało dążenia niepodległościowe Wietnamu, to nie szło im to w parze z komunistycznymi rządami Ho Chi Mina. `USA w końcu II wojny światowej lansowały poddanie Wietnamu pod zarząd powierniczy ( miała być to Francja) -> niechęć Wietnamu do USA. `Odrzucenie przez Trumana prób nawiązania stosunków dyplomatycznych przez Ho Chi Mina, skutkowało tym, że istniało niebezpieczeństwo współpracy z ZSRR.

• Paryż lansował się jako obrońca Wietnamu przed komunizmem.

• Indochiny były dla Francji kolonią, po wojnie chcieli ją odzyskać, gdyż znalazły się pod aspiracjami Japonii. Indochiny były furtką, kluczem, by od południa dostać się do penetracji, eksploatacji Chin za pomocą rzeki- osi w Płn. Indochinach - dokładnie rozwidlenie w Południowych Chinach MEKONG. Jednak nadzieje Francji okazały się płonne.

• 1940 stracone Indochiny ( szczególnie Wienam) na rzecz Japonii.

• Po 1945 Francuzi chcieli i wrócili na swoje kolonie.

• Do 1954 spełniali rolę instrumentu gwarantującego nie rozprzestrzenianie się komunizmu na południe USA i prowadzili taką politykę : nie chcieli się angażować sami, ważne i dobre jest to, że Francja tam jest bo broni własnej koloni a przy okazji zapobiega EFEKTOWI DOMINA.

• USA nie mieli tam żadnych interesów. Wpakowali się w konflikt, który tylko pokazał ich słabość. A jak się okazało do zalania komunizmem nie doszło na taką skalę jakiej się spodziewano po wycofaniu wojsk z Wietnamu.

• Z drugiej strony USA prezentowało postawę obrzydzenia dla Francji gdyż USA bardzo było za samostanowieniem narodów, ale Francja postępowała inaczej. Ale mimo to, Francja była zbyt ważnym elementem w Indochinach.

I należy coś wspomnieć o konferencji genewskiej w tym momencie, bo pan Lebioda kazał jak się go pytałam o to pytanie.

• 26.04-21.08 1954.

• Dyskusja rozpoczęła się dzień po upadku Dien Bien Phu. Minister francuski Bidault przedstawił plan francucki: rozciągnięcie na cały Wietnam władzy Bao Daia oraz zastrzegł prawo Francji do obrony Wietnamu,

• Plan zakończenia konfliktu: uznanie przez Fr. Suwerenności i niepodległości Wietnamu Laosu i Kambodży na ich terytoriach narodowych; wycofanie wojsk, wolne wybory w celu powołania rządu, wejście państw indochińskich w skład Unii Francuskiej.; przerwanie działań wojennych.

• Najtrudniej było określić linię demarkacyjną - ustalonej później na 17. równoleżniku oraz datę wyborów- wyznaczono termin do VII 1956.

• Nowym premierem został właśnie Diem.

• Niebawem USA zaczęły się bardziej angażować, współpracowali z Diemem, doprowadzili do profrancuskiego ich zdaniem Bao Daia i zastąpienia Państwa Wietnamskiego Republiką Wietnamską.

35. „Teoria domina” i utworzenie SEATO.

• Teoria domina (z angielskiego domino theory), teoria politologiczna, która zakłada, że każde wydarzenie społeczno-polityczne prowokuje następne, zgodnie z układem przyczynowo-skutkowym. Obecna w polityce amerykańskiej prowadzonej w rejonie Azji Południowo-Wschodniej w okresie zimnej wojny. Zgodnie z teorią domina jeśli jedno państwo tego obszaru znajdzie się pod kontrolą komunistów, konsekwencją tego będzie rozprzestrzenianie systemu komunistycznego w regionie, podobnie jak w grze w domino (pchnięcie jednego członu uruchamia cały ciąg "upadków").

• Po raz pierwszy w tym kontekście formuły teorii domina użył prezydent Stanów Zjednoczonych D.D.Eisenhower w 1954. Przekonanie to, podzielane przez J.F.Kennedy'ego oraz L.B.Johnson'a leżało u podstaw amerykańskiego zaangażowania w Wietnamie . Krytycy teorii domina utrzymywali, że utrata Wietnamu (opanowanie przez komunistów) nie doprowadzi do sowietyzacji całego regionu. (W szerszym kontekście stosowano ją w kształtowaniu polityki wobec krajów Trzeciego Świata, w stosunku do rządów sandinistów w Nikaragui po 1979, rewolucji islamskiej w Iranie oraz jesieni narodów w Europie Środkowo-Wschodniej.)

• Odpowiedzią USA na indochińską klęskę Francji stało się powołanie do życia 8 września 1954 roku na konferencji w Manili( stolicy Filipin) ORGANIZACJI PAKTU POŁUDNIOWO- WSCHODNIEJ AZJ ( SEATO), mającej powstrzymać postępy komunizmu w tym rejonie świata.

• Skupiała osiem państw: Australię, Filipiny, Francję, Nową Zelandię, Pakistan, Tajlandię, USA i Wielką Brytanię, przy czym protokół Paktu rozciągał jego działanie także na nie należące do sojuszu Wietnam Płd., Kambodżę i Laos.

• SEATO nie objęło Tajwanu- by nie denerwować ChRL.

• Pekin i Moskwa zaprotestowały oficjalnie przeciwko utw. SEATO.

• Słabością formuła mówiąca, o NIE automatycznej pomocy członków, ale zgodnej z konstytucyjnymi procedurami w ich kraju ( miało to zabezpieczać przed wplątaniem się w ewentualny konflikt pakistańsko- indyjski.

• Siedzibą Bangkok, I generalny sekretarz - tajlandzki dyplomata Pote Sarasin.

• Brak zjednoczonego dowództwa; STAŁYCH sił zbrojnych.

• Wojna USA i Wietnamu pokazała słabość paktu. W szczytowym okresie walk Francja i Pakistan ogłosiły wystąpienie z organów wojskowych sojuszu 1967; a na te decyzję prócz antyamerykańskiej fobii, wpłynąć miały nadzieje tych krajów na zbliżenie z ChRL.

• Wycofanie wojsk SEATO z Indochin i nieco wcześniejszy rozpad Pakistanu 1971 , przypieczętowały ruinę Paktu, formalnie rozwiązanego 30.06. 1977.

36. Przyczyny i przejawy bezpośredniego zaangażowania się USA w Wietnamie.

• Zaczęło się niewinnie, od obecności doradców amerykańskich i dostaw sprzętu dla południowowietnamskiego rządu.

• W wyniku zorganizowanego przez CIA w listopadzie 1963 r. puczu wojskowego zgładzono niepopularnego w społeczeństwie Diema jednak nie udało się ustanowić stabilnej władzy w państwie.

• W 1963 r. w Wietnamie było 23 tys. żołnierzy amerykańskich, 2 sierpnia 1964 okręty wojenne USA zostały zaatakowane przez jednostki północnowietnamskie w Zatoce Tonkińskiej.

• Od połowy lat 1950. CIA prowadziła tajne operacje dywersyjne przeciwko Północnemu Wietnamowi. Polegały one na nocnych rajdach zwerbowanych i przeszkolonych na Tajwanie południowowietnamskich komandosów przerzucanych łodziami rybackimi do DRW- Demokratyczna Republika Wietnamu lub Wietnam Północny- gdzie niszczyli oni ważne gospodarczo i militarnie instalacje brzegowe. Ponieważ prędkość takich łodzi była bardzo mała często zdarzało się, że stawały się one łupem północnowietnamskich okrętów patrolowych. Aby temu zaradzić Amerykanie postanowili wyposażyć południowowietnamskie drużyny dywersyjne w bardzo szybkie kutry torpedowe klasy "Nasty". Zrewidowany plan akcji dywersyjnej nazwano OPLAN 34A i pod nadzorem Marynarki USA wdrożono w życie w 1963 roku. Dla ochrony całej akcji postanowiono użyć okrętów US Navy patrolujących wody przybrzeżne DRW w ramach pomocniczej operacji "Desoto". Jednocześnie marynarka wojenna Wietnamu Północnego chcąc przechwytywać szybkie łodzie typu "Nasty" zanim wysadzą one dywersantów lub ostrzelają instalacje brzegowe w DRW znacznie zwiększyła ilość patroli swoich kutrów torpedowych na wodach międzynarodowych wzdłuż przewidywanych tras ich kursowania.

• W okolicach Zatoki Tonkińskiej zaczęło robić się ciasno. W dniu 31 lipca 1964 r. amerykański niszczyciel USS Maddox wznowił misję specjalną (wspieranie działań komandosów południowowietnamskich na dwóch wysepkach DRW), która była zawieszona przez 6 miesięcy. Okręt na wodach terytorialnych DRW został zaatakowany przez trzy północnowietnamskie kutry torpedowe, które prawdopodobnie wzięły go za okręt południowowietnamski. W odpowiedzi na atak USS Maddox, ze wsparciem lotniskowca USS Ticonderoga, zniszczył północnowietnamską łódź torpedową i uszkodził dwie inne. Sam odniósł niewielkie, powierzchowne uszkodzenia od ognia 14,5 milimetrowego wielkokalibrowego karabinu maszynowego. USS Maddox wycofał się na wody południowowietnamskie, gdzie dołączył do niszczyciela USS C. Turner Joy.

• 4 sierpnia 1964 USS Maddox i USS C. Turner Joy ponownie patrolowały wody międzynarodowe u wybrzeży Wietnamu Północnego. Ze względu na sygnały o ataku torpedowym, obie jednostki rozpoczęły intensywny ostrzał celów widocznych na radarze i manewry w celu uniknięcia trafień przez torpedy. Powojenne ustalenia (m.in. komisji senackiej USA) niezbicie dowiodły że nie było ponownego ataku na okręt USS Maddox. Incydent z 4 sierpnia był albo pomyłką obsługujących radar marynarzy albo świadomą mistyfikacją administracji prezydenta i CIA.

• 7 sierpnia 1964 r. Senat USA zatwierdził rezolucję w sprawie Zatoki Tonkińskiej, która dawała pozwolenie prezydentowi Johnsonowi na eskalację działań zbrojnych przeciw Wietnamowi Północnemu.

• WAŻNE : miało to miejsce pół roku po śmierci Kennedyego i zmianie na Kremlu.

• Gdy Kongres USA uchwalił rezolucję, która uprawniła prezydenta L. Johnsona do prowadzenia otwartej wojny na morzu oznaczało to decydujący krok do pełnego zaangażowania USA w wojnę w Wietnamie. Liczba żołnierzy wzrosła z 23 tys. w roku 1964, a w 1967 r. już 600 tys. Wojna wietnamska była dla Amerykanów najdłuższym konfliktem w ich historii.

• Fakt amerykańskiego zaangażowania w Wietnamie należy wiązać z ówczesną sytuacją polityczną w skali globalnej. Wyznaczały ją: kryzys berliński, rewolucja kubańskaF. Castro, a także ruchy partyzanckie w Birmie, na Filipinach czy Malajach. To spowodowało, że Amerykanie podjęli się kolejnej krucjaty antykomunistycznej.

• Wojska wysłał do Wietnamu J. F. Kennedy, bombardowanie Północy rozpoczął L. Johnson, chociaż obydwaj byli demokratami. Z Wietnamu wojska USA wyprowadził R. Nixon, czyli republikański prezydent.

37. Skutki wojny wietnamskiej dla USA.

• Wojna w Wietnamie była pierwszą przegraną wojną w wymiarze psychicznym w amerykańskiej historii, i jako taka poważnie zachwiała w społeczeństwie amerykańskim pewność siebie i wiarę we własne możliwości.

• Była drugą co do wielkości wojną w historii USA co do poniesionych wydatków i trzecią co do strat w ludziach.

• Przez następne dwadzieścia lat w amerykańskiej polityce istniał "syndrom Wietnamu", czyli niechęć do angażowania sił amerykańskich w jakiekolwiek długotrwałe działania zbrojne w krajach Trzeciego Świata.

• W Stanach Zjednoczonych wojna wywoływała ostre konflikty społeczne.

• Działania w Wietnamie wymagały powiększenia wielkości armii o dodatkowy milion żołnierzy.

• Powiększenie zakresu poboru i rosnące straty w Wietnamie prowadziły do masowego uchylania się od obowiązkowej służby wojskowej (ucieczki do Kanady i Meksyku a nawet potajemnie na Kubę). 20 tysięcy osób znalazło się w sytuacji ukrywających się dezerterów, a około tysiąca osadzono w więzieniach.

• Wśród żołnierzy walczących w Wietnamie szerzyła się narkomania, w 1971 r. liczba wojskowych hospitalizowanych w szpitalach z powodu przedawkowania narkotyków znacznie przewyższała liczbę rannych w walce.

• Według oficjalnych danych służby medycznej armii USA 30% powracających z Wietnamu weteranów cierpiało na długotrwałe problemy psychiczne PTSD - zespół stresu pourazowego a 20% przejściowo.

• Zaostrzyły się też konflikty między bogatymi i biednymi warstwami społeczeństwa, jako że poborowi pochodzili w większości z tych ostatnich. Studenci, a więc dzieci bogatszej części społeczeństwa, nie podlegali poborowi do wojska.

• Brutalnie rozpędzano demonstracje antywojenne. Przypadkiem skrajnym była masakra na uniwersytecie w Kencie, gdzie w 1970 r. Gwardia Narodowa zastrzeliła 4 demonstrujących studentów. Wydarzenia te wstrząsnęły USA.

• Dochodzenie komisji senackiej USA zakwestionowało rzekomy atak na USS Maddox z 4 sierpnia 1964 r. i ujawniło nowe nieznane wcześniej okoliczności potyczki z 2 sierpnia 1964 r. co postawiło w nowym świetle incydent w zatoce tonkińskiej - oficjalny powód przystąpienia USA do eskalacji działań zbrojnych.

• Duża część społeczeństwa amerykańskiego doszła do wniosku, że działania wojsk amerykańskich w Wietnamie są nielegalne lub wręcz zbrodnicze. To doprowadziło do ogromnego spadku zaufania do sił zbrojnych i instytucji rządowych. Konflikty te miały wpływ na reorganizację armii amerykańskiej, która została całkowicie uzawodowiona za Nixona i jego następców.

• Po zakończeniu wojny USA miało ujemny bilans płatniczy- 1971-72; dolar tracił na wartości, a przewaga technologiczna USA nad Japonią i Europą Zachodnią zaczęła maleć.

• Wydatki wojskowe mimo, że nie były główną przyczyną wojskową, to ograniczały pole manewru, powodowały napięcia w wielu innych dziedzinach życia.

• Duża rola mediów- dzięki TV ludzie właściwie mogli na bieżąco śledzić działanie wojenne.

• Wojna, cierpienia, informacje o korupcji, narkomanii i przestępstwach USA wywołały głęboki kryzys zaufania do systemu politycznego USA. Kryzys dotknął przede wszystkim młodą generację. Demonstrowano przeciw wojnie, nie zapisywano się na pobór do wojska. Rozwinął się ruch hipisowski - próbowali budować społeczeństwo utopijne. Anarchizm- jako inspiracja; mistyka Dalekiego Wschodu- narkotyki i inne używki.

• 1968 USA zaczyna szukać możliwości wyjścia z Wietnamu, co była też elementem kampanii wyborczej Nixona.

• Społeczeństwo pytało: po co my tam jesteśmy tym abstrakcyjnym Wietnamie, jakie mamy tam interesy, czemu tyle ofiar?

• Wietnam rozdmuchany przez mass media. W telewizji na żywo relacje.

• Efektem wewnętrznym wojny wietnamskiej: hipisi, rock, związki młodzieży, Woodstock, dzieci kwiaty.

• 1696 nowe wybory. Obietnice wycofania Wietnamu.

• Twórcy wyjścia z Wietnamu H. Kissinger i Nixon.

38. Skutki wojny wietnamskiej dla Europy Zachodniej i zimnej wojny.

Na podstawie wytycznych dr. Gelles.

• Okazało się, że nawet po zdobyciu Wietnamu Pd. Przez Pn. nie nastąpił efekt domina, którego tak się obawiano w USA. Można wysunąć wniosek że nieco to uspokoiło USA. ( wniosek własny).

• Wojna wietnamska wpłynęła na odprężenie zimno- wojenne lat 70.

• Détente [czyt. detąt] czyli z francuskiego "odpreżęnie". Tym mianem określono politykę dwóch supermocartsw (i jednocześnie im podległych bloków) w latach 70-ych XX wieku. Detente dot. Tzw. „ doktryny Nixona” mówiącej o ty, że USA nie będzie ponosił wyłącznej odpowiedzialności za obronę innych krajów i nie będzie ich finansował. I na podstawie takich przesłanek zarówno USA jaki i czołowi sojusznicy rozwinęli aktywność mającą na celu ograniczenie wybuchu wojny, zahamowanie wyścigu zbrojeń, zredukowanie wydatków zbrojeniowych oraz wytworzenie sieci wzajemnie korzystnych układów, porozumień, która miałaby krępować ewentualne agresywne działania podejmowane przez blok komunistyczny.

• Po kryzysie kubańskim (ZSRR chciał zamontować na wyspie wyrzutnie rakiet atomowych) w pierwszej połowie lat 60-ych, który w opinii niektórych był momentem, w którym wybuch III wojny światowej był naprawdę bliski, zaczęło opadać napięcie i USA oraz ZSRR postawiły na trochę inny model polityki, bardziej nastawiony na dialog zamiast pokazywanie siły.

• Chyba najważniejszym wynikiem takiego ocieplenia stosunków było podpisanie w 1972 roku układu SALT I , a w 1979 roku układu SALT II oraz powstanie KBWE. Jako ciekawostkę można chyba zwrócić uwagę na obecność nurtu "Détente" w kulturze masowej.
  Polityka odprężenia została zarzucona w początku lat 80-ych, wraz z interwencją radziecką w Afganistanie (1979), a z drugiej strony z dojściem do władzy Renalda Reagana w Stanach.

• Pani mówiła jeszcze o konflikcie ZSRR a Chiny i zbliżenie się Chin z USA. Ale to nie Europa Zachodnia więc pomijam to…

• KWBG. Helsinki 22.11. 1972. Przedstawiciele państw europejskich oraz Kanady i USA.( początek obrad) Mówiono o bezpieczeństwie w Europie. Idea dojrzewała dłuższy czas jednak dopiero 1971-1975 można było coś zdziałać. Oczywiście miało na to wpływ złagodzenie wojny w Wietnamie a dodatkowo złagodzenie konfliktu związanego z podziałem Niemiec oraz trudności związane z kryzysem energetyczno-paliwym.

• Świat kroczył w okres odprężenia i oegzystencji.

• Podczas obrad wyodrębniono trzy sprawy do uregulowania- bezpieczeństwo, współpraca gospodarcza, oraz w dziedzinie humanitarnej i praw człowieka. Osiągnięto kompromis.

• Sama konferencja obradowała w trzech fazach : początek lipca 1973- rozmowy ministrów spraw zagranicznych, II wrzesień 1973 do lipca 1975: redagowano dokumenty; ostatnia 30 lipiec/ 1 sierpień 1975 akt końcowy KBWE.

• Zasady: poszanowanie równości i suwerenności państw i narodów; powstrzymanie się od używania siły; nienaruszalność granic; pokojowe załatwianie sporów; prawa człowieka, wolność.

• Można powiedzieć, że poza Francją, która na zawsze już straciła kolonie w Indochinach i w sumie prawo głosu tam inne państwa nie były zaangażowane w wojnę. Był to mimo wszystko odległy konflikt. Wpływał on oczywiście na politykę USA a ZSRR, która miała wpływ na wszystkie państwa Europy po obu stronach żelaznej kurtyny. Jednak Europa miała swoje problemy, główne znaczenie wojna miała dla USA.

• Zimno wojenny spór, po gorącym okresie wietnamskim przygasł.

39. Kult jednostki i cechy stalinizmu do 1953 r.

• Stalinizm, system społeczno-polityczny i sposób władania partią i państwem, ukształtowany w ZSRR u schyłku lat 20. XX w. przez J.W. Stalina, realizowany we wszystkich państwach bloku komunistycznego.

• Początkiem tego systemu był komunizm wojenny, wprowadzony jeszcze przez Lenina, opierający się na całkowitym scentralizowaniu wszelkich decyzji polityczno-ekonomicznych i prawie rewolucyjnym, czyli ostrym terrorze wprowadzanym metodą ogłaszania ukazów i bezwzględnego ich egzekwowania bez pośrednictwa normalnego systemu prawnego.

• Idea stalinizmu- oznaczał panowanie aparatu partyjnego nad wszelkimi dziedzinami życia oraz przekształcenie państwa w dyktatorski reżim policyjny.

• Biurokracja partyjna, kontrolująca organizacje społeczne, administrację, gospodarkę, środki masowego przekazu, naukę, szkolnictwo, kulturę, siły zbrojne, milicję, stanowiła uprzywilejowaną warstwę stojącą najwyżej w hierarchii społecznej.

• Nawet działacze partyjni poddani byli szczegółowej kontroli i inwigilacji przez podległy przywódcy państwa (w sposób bezpośredni lub pośredni) aparat bezpieczeństwa, tajną policję.

• Ten chaotyczny początkowo system wytworzył w końcu, w dużym stopniu pod przywództwem Stalina, swoje ramy . Trzema podstawowymi filarami stalinizmu były: Faktycznie totalna władza Stalina; Biurokracja monopartyjna, działająca we wszystkich powierzchniowych obszarach władzy - wprowadzająca w czyn jawne decyzje Stalina; Aparat przymusu i kontroli - realizujący bezpośrednio niejawne decyzje Stalina i kontrolujący zachowania wszystkich bez wyjątku, łącznie z biurokracją partyjną.

• Władza aparatu partyjnego ograniczona była jedynie przez Stalina, otoczonego konsekwentnie narzucanym i powszechnym kultem. Jego pozycję umacniały przeprowadzane co jakiś czas tzw. "czystki".

• Według interpretacji marksistowskiej (marksizm ) stalinizm stanowił wynaturzenie w ruchu komunistycznym i zaprzeczenie wielu zasad leninowskich (leninizm). Przeciwnicy tej interpretacji uważają, iż stalinizm był jedynie konsekwencją założeń leninizmu, a proces przekształcania systemu rewolucyjnego w państwo policyjne zapoczątkowany został w okresie rządów W.I. Lenina.

• W Polsce i w innych państwach bloku radzieckiego stalinizm obowiązywał głównie w latach 1948-1953.

• Stopniowy odwrót od stalinizmu rozpoczął się po śmierci jego twórcy w 1953, a zwłaszcza po XX Zjeździe KPZR w 1956, na którym N.S. Chruszczow skrytykował w referacie kult jednostki. Odstąpiono od masowych represji, zrehabilitowano ofiary, nie zmieniono jednak podstaw ustroju, w którym nadal partia komunistyczna spełniała kierowniczą rolę.

• Ostateczny rozpad dziedzictwa stalinizmu nastąpił u schyłku lat 80. XX w. Stalinizm w jego skrajnej ideologicznie i ustrojowo formie wprowadził Mao Tse-tung (Mao Zedong) w Chinach w latach 1949-1976, E. Hodża (Hoxha) w Albanii w latach 1944-1985 i N. Ceauşescu w Rumunii w latach 1954-1989.

• Kult jednostki - w ładnej definicji= kult przywódcy w imperialnym, autorytarnym lub totalitarnym systemie władzy. Przywódca otaczany takim kultem jest przedstawiany przez państwową propagandę jako osoba nieprzeciętnie utalentowana, nieomylna, której cały naród jest winien wdzięczność. Tak właśnie było ze Stalinem. Jego wizerunek był powielany w niezliczonych pomnikach, obrazach itd., a przypisywane mu myśli i wypowiedzi były nieustannie cytowane w książkach i innych mediach. Jakakolwiek próba kwestionowania geniuszu osoby otaczanej kultem bądź dewastowania jej wizerunków w totalitarnym państwie była i jest karana surowymi represjami. Czasami kult przybiera formę parareligijną z "rytuałami" na część przywódcy, "modlitwami" do niego i "medytowaniem" jego wypowiedzi. Ze Stalinem nie było aż tak, aczkolwiek sam siebie lansował na półboga. Śmieszny był i moim zdaniem chory psychicznie a chęć bycia podziwianym musiała wynikać z niedoceniania we wcześniejszym życiu, tak jak u Hitlera. Dla mnie koledzy po fachu. Ale to tylko moje spostrzeżenia…

40. „Odwilż” w polityce międzynarodowej - termin i przejawy do 1956 r.

• 5.03.1953- śmierć Stalina, od tego momentu możemy mówić o zmianach w Związku Radzieckim, a razem za zmianami wewnętrznymi szły zmiany zewnętrzne- odprężenie w stosunkach międzynarodowych; okres odwilży datuje się 1953-57.

• Nazwa pochodzi od powieści Ilii Erenburga opublikowanej w 1954 roku pod tytułem "Odwilż"- krytykującej stalinizm.

Symptomy odwilży:

1. zawieszenie broni w wojnie koreańskiej w 27. 07.1953 roku. ( data rozejmu).

2. Próba podjęta przez Chruszczowa pojednania z Titą- postępowanie odwrotne do Stalina, który w 1948 roku wyrzucił Josepha Broz Tito z partii. Chruszczow pokazał w ten sposób, że chce akceptować odmienności.

3. W maju 1953 ZSRR zrezygnował z roszczeń terytorialnych wobec Turcji- dokładnie prowincje Kars i Ardahan.

4. Jeszcze przed 1956 rokiem( lipiec 1953) Chruszczow nawiązał stosunki dyplomatyczne z Izraelem, które w lutym tego samego roku zerwał Stalin. Stalin podjął działania antyżydowskie, wyklął Izrael mimo tego, że początkowo miał być przedłużeniem interesów ZSRR; jednak to, że Izrael chciał się samodzielnie rozwijać spowodowało zmianę polityki Stalina.

5. W październiku 1954 zawarto układ radziecko- chiński=> ZSRR wycofał się z baz Bad Morzem Żółtym (Port Artur, Dalien).

6. W maju 1955 podpisano traktat państwowy z Austrią=> wycofano z jej terytorium armię radziecką.

7. W sierpniu 1955 rząd radziecki ogłosił dekret o redukcji sił zbrojnych do końca roku o 640 tys. osób.

8. ZSRR i RFN nawiązały stosunki dyplomatyczne, jeńcy niemieccy mogli wrócić do ojczyzny.

9. 1956 pozwolono wrócić jeńcom japońskim do ojczyzny.

Z wykładów:

10. Tzw. Ustawa amnestyjna- 1 mln ludzi zesłanych do obozów, zwolnionych . Wielki powrót, radość społeczeństwa. Można delikatnie i ostrożnie powiedzieć, że Chruszczow nieco liczył się z opinią publiczną, bo pewne rzeczy robił pod publikę. Ale z tym stwierdzeniem ostrożnie, bo to przecież komunizm cały czas.

11. Większa możliwość swobody myśli. Przez 32 lata ludzie w ZSRR bali się Stalina. Chruszczow pozwolił trochę więcej mówić. Dobry przykład z wykładów, że pozwolił na ogródki przy domach ( warzywa dla siebie- nie trzeba było się dzielić, oddawać państwu); Chruszczow deklarował też, że nie będzie NKWD; społeczeństwo zdumione, lecz podejrzliwie do tego podchodziło.

12. Polski październik 1956- powrót Gomułki. W Polsce umiera Bierut. Bierut to jak powiedział profesor Lebioda „polski Stalinek”. A gdy umiera, Gomułka został przywrócony do władzy, słynny wiec ludzi- znane zdjęcia z Kroniki Filmowej. Obiecał, że będzie inaczej, że ludzie wyjdą z więzień, że nadal będzie komunizm, ale inny ten lepszy. Gomułka zdobył niekwestionowaną popularność wśród społeczeństwa, które oczekiwało od niego przeprowadzenia tych reform. Proces demokratyzowania socjalizmu został jednak zahamowany, owocem odwilży było nasycenie reżimowej propagandy sloganami nacjonalistycznymi, pogorszenie relacji z Kościołem i powszechne rozczarowanie.

13. Odwilż miała miejsce także w kulturze i sztuce; pozwolono nawet w ZSRR na nauczanie w języku np. polskim, z tym, że szkoły „ narowowe” były na bardzo niskim poziomie.

14. Chruszczow chciał powrócić do pierwotnej wersji komunizmu.

Cześć 2 - okres lat 1956 - 1990

1. XX zjazd KPZR i główne tezy tajnego referatu Chruszczowa.

• Wśród uczestników pojawili się także przedstawiciele PZPK, przemówienie miało być tajne, a wg pana Lebiody za sprawą Polaków stał się „ tajny w wymiarze światowym”.

• Polski tytuł: „O kulcie jednostki i jego następstwach”- tajny referat Chruszczowa.

• Dokonał on częściowej krytyki Stalina, częściowej bo gdyby potępił go całkowicie to potępiłby też samego siebie, bo przecież działał razem z nim.

Chodziło o trzy kwestie:

1. Błędy w polityce zagranicznej, które doprowadziły do agresji Niemiec na ZSRR w 1941 roku. Gdyby nie wcześniejsze zbliżenie tych państw, nie byłoby tego zdaniem Chruszczowa a w związku z tym nie zginęłoby tylu ludzi.

2. Chruszczow skrytykował kult jednostki, promowanie siebie na „półboga”, chęć autorytetu we wszystkich kwestiach. Uważał, że to było złe.

3. Skrytykował też zbrodnie stalinowskie, te NIEUZASADNIONE. Potępione zostały działania w wyniku których szukając pięciu podejrzanych, szkodników zabijano 1000 osób. Poparte zamordowanie tylko tych pięciu właściwych. Czyli krytykował to co było nieuzasadnione, nie sam terror w partii.

Poza tym krytykował przesiedlanie całych rodzin- pogwałcenie narodowości. Bardzo też krytykował Ł. Berię, którego oskarżał o błędy Stalina, którego miał omamić, zamydlić mu oczy. Było to pewnego rodzaju wentylem bezpieczeństwa, gdyż nie było zarzutów bezpośrednio do Stalina, istniała bezpieczna otoczka tych zarzutów. Nieobecni nie mogą się przecież bronić. Stąd taka śmiałość Chruszczowa. Nawet się cieszył gdy ten tajny referat wyszedł na jaw.

2. Teoria „Pokojowego współistnienia“.

• Luty 1956 - deklaracja Chruszczowa w stosunku do zachodu. DOKTRYNA POKOJOWEGO WSPÓŁISTNIENIA I POKOJOWEJ RYWALIZACJI NAUKOWO- TECHNICZNEJ I KULTUROWEJ.

• Chruszczow zapewniał, że nie musi istnieć stan walki i konkurencji militarnej.

• Zachód i ZSRR mogą koegzystować pokojowo.

• Rywalizacja może być prowadzona ale na innej płaszczyźnie.

• Chruszczow chciał prześcigając zachód na płaszczyźnie osiągnięć technicznych, w ten sposób myślał, że zachód sam z siebie będzie chciał być tacy jak Zw. Radziecki, nie potrzeba ich niszczyć militarnie. Sytuacja poniekąd podobna do stanu z czasów wielkiego kryzysu przed II wojną światową, który niejako ominął ZSRR. Ale to spostrzeżenie dodatkowe, więc nie koniecznie do zapamiętania.

• Przejawem, dowodem na to, że to, co mówił Chruszczow spełniało się było wypuszczenie sputnika w październiku 1957 w kosmos. ( SPUTNIK- ros:” towarzysz podróży”). Dla USA szok. Faktyczna przewaga nad USA jeśli chodzi o technikę.

3. Przejawy zimnowojennej ekspansji ZSRR w latach 1956 - 1958.

-po smierci Stalina ZSRR prowadzil glownie polityke pokojowego wspolistnienia,czyli ze polityka zimnowojenna była nastawiona bardziej na odprezenie

-nie oznaczalo to jednak zaniku zapedów ekspansyjnych,do najeazniejszych naleza:

1.Kryzys Sueski

-przywodca Egiptu Gamal Abd-el Naser chcial uczynic z Egiptu centrum swiata arabskiego

-ZSRR popieral Egipt-docenial znaczenie,role i potencjal panstw arabskich,Egipt mogl mu ulatwic penetracje samego Egiptu,ale i calego arabskiego swiat

-30.09.1955 umowa ZSRR i Egiptu(+Czechoslowacja) w wyniku ktorej

sowieci dostarczaja ogromne dostawy sprzetu bojowego,rozszerzeniu ulegla także wspolpraca ekonom.tych krajow

-zaangazowanie się Zwiazku Radzieckiego w Egipcie była jedna z glownych przyczyn wybuchu kryzysu

-29.10.1956 atak Izraela na Egipt

-Egipt ponosi kleske,glownie dlatego,ze Rosja była skoncentrowana na rewolucji wegierskiej

2.rewolucja na Wegrzech 23.10.-10.11.1956

-rozwoj sytuacji na Wegrzech wzbudzal powazne obawy Moskwy

-interwencje zbrojna przyspiesza deklaracja Nagya(1.11.56')-wystapienie z Ukladu Warszawskiego i skierowanie prosby do ONZ o pomoc w otrzymaniu statusu panstwa neutralnego,dla ZSRR było to bezczelne,nie mieli zamiaru dopuscic Zach.do mieszania się do ich strefy wplywow

-interwencja była dobitnym potwierdzeniem istnienia w Europie Srodk.radzieckiej strefy wplywow

-okazalo się tez,ze wbrew nadziejom spoleczenstwa wegierskiego istnienie tej strefy zostalo zaakceptowane przez Zachod,które nie mialy ochoty ryzykowac konfliktu zbrojnego

3.Drugi kryzys berlinski 1958-1961

Jest dokladnie opisany w jednym z zagadnien,tutaj jest wazne to ze ludzie z NRD uciekali do RFN i temu chcial Chruszczow zapobiec,zadajac przyznania Berlinowi statusu wolnego miasta miał w zamiarze wziasc miasto pod swoja „opieke”

4. Polityczne znaczenie wystrzelenia w kosmos „Sputnika”.

-4.10.1957 GODZ.19:22 start odbyl się z nalezacego do ZSRR kosmodromu Bajkonur,rakieta nośna była zaprojektowana przez Siergieja Korolowa do przenoszenia glowic atomowych, rakieta R-7,wazyl 83kg,wyposazony był 2 nadajniki radiowe, wysłany na orbitę odległą o 250km od Ziemi

-pierwszy miał być wystrzelony Sputnik 3,ale nie był gotowy na czas, Rosjanie wiedzieli o amerykańskim programie Vanguard i za wszelka cene musieli przyspieszyć prace i wyslac jakakolwiek satelitę

-miał znaczenie prestiżowe

-spełnił zapowiedz, ze Rosja podniesie podniesie jakość technologiczną

-Chruszczow zinterpretowal ten w zasadzie jednorazowy sukces jako dowod na to,ze ZSRR przescigal Zachod tak w naukach scislych,jak i w dziedzinie badan militarnych

- na Zach i w Ameryce zapanowala powszechna panika,( satelita wysylal sygnal,były spekulacje, na temat tego, ze na szczycie rakiety można umieścić nawet broń nuklearną i zrzucić ja w jakiekolwiek miejsce)

-prezydent Eisenhower nie podzielał paniki-jako zawodowy wojskowy znal różnice pomię dzy prototypem a operacyjnym systemem broni militarnych

-Chruszczow traktujac powaznie wlasne przechwalki ,podjal przewleklą ofensywe,ktorej celem było przelozenie domniemanej radzieckiej przewagi rakietowej na jezyk sukcesow dyplomatycznych

-wg niego ZSRR nie tylko przegonil Stany w naukach scislych i militarnie,ale wkrotce przescignie je w produkcji przemyslowej

-27.07.1958 odp.na SPUTNIKA było utworzenie NASA

-start Sputnika rozpoczal wyscig kosmiczny,który zaowocowal ladowaniem czlowieka na ksiezycu 20.07.1969

-to zdarzenie było też dla Stalina „ asem w rękawie”- dalo mu poczucie pewności i postanowił poruszyć sprawę Berlina(co doprowadza do drugiego konfliktu berlińskiego

5. Rywalizacja ZSRR i USA w kosmosie.

-4.10.1957 wystrzelenie w Kosmos Sputnika,sukces ten był zaskoczeniem dla USA i ogromna porazka propagandowa w toczącej się zimnej wojny

-od tego momentu dla Stanow rywalizacja w Kosmosie staje się priorytetem

-3.11.1957 wszedl na orbite Sputnik 2 z psem na pokladzie,ZSRR udowodnil w koncu swa przewage w rozwoju techniki wynoszenia rakiet na orbite okoloziemska

-27.07.1958 powstaje NASA( Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej),agencja byla wydzialem administracyjnym,zajmujacym się programem i rozwojem techniki lotniczej,poczatkowo jej zadania były czysto militarne(pozniej stala się agencja cywilna)

-31.01.1958 amerykanska odpowiedzia na Sputnika był Explorer

-USA wysyla tez na orbite JUNO1-na podstawie dokonanych przez satelite pomiarow stwierdzono istnienie 2 otaczajacych Ziemie stref,w których znajduja się elektrycznie naladowane czasteczki przyciagane przez pole magnetyczne

-02 i 03.58 było kilka nieudanych startow(USA)

-18.12.1958 lotnictwo amerykanskie wyslalo na orbite eliptyczna satelite informacyjnego Score,w Wigilie przekazano przez niego poslanie Eisenhowera

-1959 Amerykanie chca dotrzec na Ksiezyc,gdy Rosjanie się o tym dowiedzieli,zaczeli pracowac nad tego samego rodzaju projektami,od 60' to już była rutyna

-12.07.1961 USA wysyla MIDASA3-satelita do wczesnego wykrywania wrogich rakiet dalekiego zasiegu,torowal droge dla militarnej obecnosci w Kosmosie,która już w tym samym roku wywiera wplyw na rokowania polityczne USA-ZSRR dotyczace kontroli zbrojen w Kosmosie

-12.04.1961 kolejny sukces Rosji-Jurij Gagarin(WOSTOK) w Kosmosie,wyprzedzili amerykanow

-5.05.1961 pierwszy amerykanin w Kosmosie-Alan Shepard( tak naprawde to wykonal on tylko lot balistyczny)

-25.05.1961 aby zrekompensowac spadek prestizu stanow,Kennedy obwieszcza,ze jeszcze przed koncem 10-ciolecia amerykanie wyladuja na Ksiezycu

-20.02.1962 John Gleem 3 razy okraza Ziemie,ale i ten sukces zostaje zdystansowany przez Rosjan-kosmonauta Titow spedza 24godz na orbicie

-18.03.1965 Rosjanin Aleksjej Leonow opuszcza kapsule,jedynie do niej przywiazany,dryfuje w przestrzeni kosmicznej

-20-21.07.1969 amerykanski Apollo 11 laduje na Ksiezycu,spedzili tam 8dni

-rywalizacja w Kosmosie była czynnikiem napedzajacym rozwoj gospodarki USA, przyciagali najbardziej utalentowanyc inzynierow i naukowcow,utwierdzajac swa pozycje najbardziej innowacyjnego panstwa na globie

-najwazniejszym punktem była medycyna kosmiczna( juz w 49'Amstrong zalozyl wydzial medycyny kosmicznej na jednej z uczelni)

-jeśli chodzi o Rosje,to nie wykorzystala ogromnej szansy(glownie z powodu ustroju komunistycznego),z ktorej skwapliwie skorzystaly Stany

-komunisci potrzebowali tylko sukcesow propagandowych

6. Przejawy odprężenia międzynarodowego w dobie Chruszczowa.

- 5.03.1953 smierc Stalina

- poczatek kryzysu gospodarczego( nadmierne obciążenie gospodarki zbrojeniami-lata 1950-53 były latami intensywnej rozbudowy floty,lotnictwa i zbrojen)

- teoretyczna przewaga ZSRR w kwestiach wojskowych,praktyczna-USA

- od początku lat 50-tych antykomunizm stal się oficjalna ideologia amerykanska ( Eisenhower wygral wybory lansując program wyzwolenia narodow zniewolonych przez komunizm)

- F.Dulles (amerykanski sekretarz stanu) glosil doktryne zmasowanego odwetu w przypadku agresji komunistycznej i ze nie wejda w żadne porozumienie zatwierdzające wladze komunizmu nad narodami Europy i Azji

- walka o sukcesje po Stalinie i zla sytuacja ekonomiczna bloku wsch.sklonila kierownictwo radzieckie do szukania porozumienia na arenie m.narodowej,doprowadzilo to do podzialu na dwa obozy:

1. Molotowa-kontynuacja dotychczasowej polityki konfrontacji

2.Berii-był gotow poswiecic NRD dla zjednoczenia i neutralizacji Niemiec,co jednoczesnie wiązało się z kosztami dla ZSRR Beria zostal odsuniety od władzy; na plenum 10.07.1953 przyjeto zasade,ze ZSRR będzie bronil socjalizmu w NRD

- ugodowy ton radziecki przejawil się się w porzuceniu terytorialnych roszczen wobec Turcji,przywróceniem stosunkow dyplom.z Jugoslawia i Izraelem,nakłonienie Chin i Kim Ir Sena do bardziej ugodowej postawy w rokowaniach z Japonia

- zachod przyjal postawe ZSRR pozytywnie

- 16.04.1953 Eisenhower zaproponowal podjecie rozmow rozbrojeniowych w Niemczech z udzialem Wielkich Mocarstw ( jednoczesnie twierdzil ze uwierzy w szczerość oświadczeń jeżeli pojda za nimi czyny)

- 27.07.1953 podpisano rozejm w Korei,lecz wrogość obu panstw koreańskich względem siebie zatruwala sytuacje miedzynarodowa

- 1955 propozycja szybkiego zawarcia traktatu pokojowego ZSRR Austria ( przywrócenia Austrii suwerenności za cene jej neutralności i jednorazowe wyplacenie przez nia odszkodowania za wycofanie się ZSRR)

- 05.1955 Chruszczow jedzie do Belgradu by doprowadzic do normalizacji stosunkow z Jugoslawia,przeprasza Tito

-Chruszczow w przeciwieństwie do Stalina wyjeżdżał z kraju

-ponowne nawiązanie stosunkow dypl.z Izraelem

- 19.09.1955 Kreml przekazuje „przyjaznej,sąsiedzkiej” Finlandii baze morska w Porkkala Udd i zgadza się na jej wejscie do ONZ

- Genewa 17-23.07.1955 konferencja,która miala być „ szczytem stosunkow odprezeniowych” nie przyniosla wiekszych efektow

- 08.1955 genewska konferencja na temat wykorzystywania energii jadrowej

- 13.09.1955 wizyta Adenauera w Moskwie,uklad ustanawiajacy stosunki dyplomatyczne z ZSRR-Kreml miał zwolnic 10 tys niemieckich jencow wojennych

-02.1956 deklaracja Chruszczowa w stosunku do Zach.-Doktryna Pokojowego Współistnienia i Pokojowej Rywalizacji Naukowo-Technicznej,wg której nie trzeba konkurować a pokojowo koegzystować,ZSRR może prześcignąć Zach.bez jego niszczenia,Chruszczow porusza też sprawe Niemiec-jest zwolennikiem ich zjednoczenia

-10.1956 w polsce Gomułka wraca do władzy,początkowo Chruszczow się sprzeciwił,dopiero gdy Gomułka zapewnił lojalność wobec ZSRR zakończył się kryzys

-zaczyna się rywalizacja z USA w wymiarze technol.-SPUTNIK,loty rakiet

- 31.03.1958 oswiadczenie Rady Najwyzszej ZSRR o jednostronnym zaprzestaniu prob z bronia atomowa i wodorowa

- 24.05.1958 propozycje Doradczyego Komitetu Politycznnego Ukladu Warszawskiego:

a) zredukowania sil zbrojnych Ukladu Warszawskiego o 119tys zolnierzy

b) wycofania wojsk radzieckich z Rumunii

c) projektu paktu o nieagresji miedzy Ukaldem Warszawskim a NATO

- Kreml z kolei oferowal uklad o przyjazni i wspolpracy ze wszystkimi panstwami europejskimi i USA

- 10.11.1958 spotkanie polsko-radzieckie na Kremlu,Chruszczow wystapil z zadaniem „odrzucenia pozostalosci statusu okupacyjnego” Berlina i normalizacji sytuacji w stolicy NRD

- 27.11.1958 rzad ZSRR wystosowal note do pozostalych rzadow Wielkiej Czworki,zapowiadajac przekazanie NRD swych uprawnien w Berlinie,lacznie z kontrola dostepu do Berlina Zach.

- rok 1959-rozwoj strategicznej ofensywy ZSRR i swiatowego komunizmu,pod halasliwymi haslami o rozbrojeniu i pokojowym wspolistnieniu,specyfika tego etapu polegala na tym,iż ofensywa ZSRR odbywala się przy zachowaniu kontaktow dyplomatycznych z zach.mocarstwami.

7. Destalinizacja w ZSRR i Europie Środkowo - Wschodniej.

-smierc Stalina 3.03.1953 otworzyla na Kremlu nowy etap walki o wladze

-do glownych pretendentow do sukcesji nalezeli:

a)Georgij Malenkow,który zostal premierem

b)Nikita Chruszczow

c)Wiaczeslaw Molotow

d)Beria-szef tajnych sluzb

- najwiekszym przeciwnikiem wydawal się Beria,który dysponowal aparatem bezpieczenstwa,reszta obmyslila wiec spisek i się go pozbyli,12.53' wykonano na nim wyrok smierci

-rezultatem walki o wladze stalo się czesciowe zelzenie terroru,np. zrehabilitowano lekarzy kremlowskich,złagodzenie polityki twardej ręki

-nastąpiła wieksza swoboda wymiany myśli

-Chruszczow postanowił dać ludziom”oddech”

-liberalizacja i wyrównanie wszystkich wyznań

-pozwolono na szkoły z jęz.narodowym(ale i tak trzeba było wybierać szkoły rosyjskie bo były lepsze)

-ruchy młodzieżowe

-kryzys rolnictwa w Zwiazku był na tyle niepokojacy,ze zdecydowano się nieco przesunac akcenty w polityce gospod.i zwiekszyc poziom konsumpcji

-w 55'w walce o wladze pozostawaly wciąż dwie grupy-pragmatyczne skrzydlo Chruszczowa i stalinowcy Molotowa

-w polityce zagranicznej pojawily się nowe akcenty,takie jak „pokojowe wspolistnienie”,zelzala propaganda,terror,ogloszona zostala czesciowa amnestia dla wiezniow

-destalinizacja w bloku krajow satelickich miala bardziej ograniczony charakter,ponieważ nie wiadomo było,jak daleko można się posunac,aby było to do zaakceptowania przez wladze ZSRR

-poza tym w kierownictwach poszczegolnych partii satelickich również scieraly się frakcje stalinowcow i reformatorow,w 3 lata po smierci Stalina w krajach tych zaszly niewielkie wladze,choc gora naciskala na lokalne wladze w celu wprowadzenia w poszczegolnych krajach regul kierownictwa kolektywnego,nie zawsze przynosilo to spodziewane rezultaty

-w Czechoslowacji,po smierci Klementa Gotwalda,na nowego sekretarza partii wybrano Antonina Novotnego,który akceptowal reguly kolektywnego kierownictwa

-w Bulgarii-tamtejszy dyktator Wylko Czerwenkow zostal zmuszony przez Kreml do podzielenia się wladza z Todorem Żliwkowem,wspieranym przez Chruszczowa

-w Rumunii i Albanii-przywodcy tych krajow-Gheorghe Gheorgiu-Dej i Enver Hodża tylko formalnie podzielili się wladza ,ustepujac z funkcji premiera na rzecz swoich wspolpracownikow

-w Polsce na stanowisko Bieruta-Jozef Cyrankiewicz

-poza przesunieciami w kierownictwie w tych krajach zmiany były raczej niewielkie,nie zelzal terror,ani nie zotala zmieniona polityka gospodarcza

-nieco inna była sytuacja na Wegrzech,gdzie rzadzacy dyktator Ferenc Rakosi musial na pewien czas podzielic się z wladza z Imre Nagy,który po poparciu frakcji Malenkowa zostal premierem i rozpoczal zmiany w polityce gospod.m.in kladac wiekszy nacisk na konsumpcje,jednak w 55'Rakosiemu znow udalo się przejac wladze

-w NRD niezadowolenie spoleczenstwa-zamieszki w polowie czerwca w Berlinie,doszlo nawet do tego ze wladze musialy wezwac na pomoc oddzialy radzieckie,skrzydlo reformatorow ponioslo kleske

-XX zjazd KPZR 25.02.-2.03.1956 przelomowym momentem-rewelacja stal się wygloszony przez Chruszczowa tajny referat(z 24 na 25.lutego)w którym poddal krytyce osobe Stalina i stworzony przez niego system sprawowania wladzy,zarzucil mu m.in. propagowanie swego wizerunku jako Boga(kult jednostki) ,wypaczenie,naduzywanie koncepcji „wrogow ludu”,wymordowanie „niewinnych komunistow”,bledy i nieudolnosc podczas wojny. Przemowienie mialo zostac tajne(wg Chruszczowa nie powinno się prać brudnej bielizny)ale po kilku tygod.bylo już powszechnie znane

-referat miał za zadanie skompromitowac metody rzadzenia Stalina i doprowadzic do tego,aby wiecej nie powtarzac tych samych bledow

-był tez kleska grupy stalinowcow,od tego momentu Molotow zaczal tracic na znaczeniu

-ograniczono system obozow koncentracyjnych

-09.1956-amnestia dla wiezniow ,ogółem zwolniono ok. 4mln wiezniow

-likwidacja instytucji Gulagu

-rehabilitacja niektórych narodów prześladowanych przez Stalina jak Czeczeńców i Inguszy,przywrocono im autonomie

-zahamowano rusyfikacje narodow bałkanskich

-w dalszym ciagu nie pociagano do odpowiedzialnosci winnych zbrodni,wielu z nich wchodzilo w sklad kierownictwa,jedynie rzady charakteryzowaly się mniejszym terrorem

-06.1956 deklaracja radziecko-jugoslawianska-uznano mozliwosc odmiennych dróg do socjalizmu

-06.1956 w Polsce nasilily się walki miedzy grupa reformatorska Pulawian i dognatycznym Natolinem,rozruchy w Poznaniu

-10.1956 „polski pazdziernik” (jest dokladnie opisany w pytaniu nr9)

-polityka liberalizacji Chruszczowa doprowadzila tez do powstania na Wegrzech,brutalnie stlumione a wladze objal Janosz Kadar

-skutkiem wydarzen wegierskich było zahamowanie poczatkowych znakow „odwilzy” w innych krajach Bloku Wsch

-06.1957 grupa poprzednio odsunietych przez Chruszczowa do wladzy( Molotow,Kaganowicz,Malenkow)zawiazali przeciw niemu spisek,nie udalo im się jednak go obalic,gdyz wciąż cieszyl się poparciem wśród aktywu partyjnego,wojska i KGB

-spiskowcow usunieto z partii-wzmocnienie wladzy Chruszczowa

-06.1958 wyrok smierci na Imre Nagyu co doprowadza do odejscia Gomulki od prób reform i ujednolicenia frontu w krajach bloku

-polityka sowieckiego kierownictwa była pelna sprzecznosci ,slabe wyniki ekonom.powodowaly,ze konieczne było przeprowadzenie reform,aby usprawnic sytuacje,wyniki kolektywizacji w NRD i Wegrzech były zle,spadl przyrost naturalny, brak specjalizacji pracy

-w niektórych krajach kwestia rozliczenia się ze stalinowska przeszloscia była wciąż otwarta,jak w Rumunii,gdzie wciąż rzadzil Gheorghiu-DEJ

-destalinizacja polegala na zmianie doboru srodkow wiodacych do ostatecznego celu-komunizmu,wszechobecny terror zastepowano wiec planowym przymusem,uwalniano wiezniow na mocy „amnestii” ,przebudowa systemu była procesem dlugotrwalym,przypadala na okres rzadow Chruszczowa i zamykala się w tym okresie

8. Międzynarodowe znaczenie rewolucji węgierskiej w 1956 r.

- trwanie rewolucji 23.10-10.11.1956

- proba narodu wegierskiego w zdobyciu suwerenności i uwolnienia się spod sowieckiego jarzma

PRZYCZYNY SPOLECZNO-EKONOMICZNE

- zapasc ekonomiczna i niski standard zycia w Wegierskiej Republice Ludowej

- chlopi niezadowoleni z kolektywizacji

- dziennikarze i literaci domagaja się wolności slowa

- studenci narzekali na warunki nauki i na sposób rekrutacji na uczelnie wyższe

PRZYCZYNY POLITYCZNE

- czerwcowe powstanie w Poznaniu budzi nadzieje w Wegrach

- wybor Gomulki na sekretarza PZPR

- chec pomszczenia krzywd wyrządzonych w czasie masowego terroru za rządów Rakosiego

- domagano się powrotu Nagya do władzy

- powstanie zaczyna się przemarszem studentow do Placu Bema

- obalenie pomnika Stalina na Placu Bohaterow

- 24.10 powstanie rozszerza się na inne miasta

- 25.10 usuniecie ze stanowiska sekretarz KC Erno Gero,na jego miejsce powolano Janosa Kadara

- 31.10 czolgi radzieckie pouszczaja Budapeszt

- w tym czasie USA były rozdarte miedzy checia poparcia Wegier a obawa,ze zbyt skrajna polityka dostarczy Moskwie pretekstu do interwencji poza tym Allen Dulles,szef CIA przekonuje prezydenta Stanow,ze poswiecenie Wegier jest korzystne dla realizacji strategicznego celu-sklocenia ZSRR z Chinami i Jugoslawia.

- 29.10 polecono zakomunikowac władzom w Moskwie o braku zainteresowania USA sytuacja Wegier i poinformowac,ze Wegry nie SA ich militarnym sprzymierzencem (telegram do ambasadora USA w Moskwie-Charlesa Bohlena)

- 1.11 Nagy ogłasza neutralność Wegier i wystapienie z Układu Warszawskiego,prosi o pomoc ONZ( brak reakcji z ich strony)

- 4.11sowieci wznawiaja interwencje (58 tys żołnierzy),walki trwaja do 10.11, zginęło w tym czasie 2,5tys Węgrów

- 4.11 rezolucja Rady Bezpieczeństwa wzywajaca ZSRR do wycofania się,zostaje zawetowana

ZNACZENIE DLA USA i SOJUSZNIKOW:

-zanim doszlo do powstania,USA daly Wegrom mnóstwo zapewnien o ewentualnej pomocy z ich strony,jednak tak na prawde nigdy dokladnie nie określiły granic,do jakich były gotowe poprzec .Amerykanscy przywodcy nie chcieli ryzykowac zycia Amerykanow w sprawie,która nie zagrazala bezposrednio USA. Mogli jednak ostrzec ZSRR ze za represje wobec Wegier zaplaca wysoka cene, zamiast tego zachowali się( USA i ich sojusznicy) jak przygodni widzowie,niezainteresowani bezpośrednio tym co się dzialo.To pokazalo,ze Stany nie SA w stanie stawic czola dwom kryzysom( rewolucja i jak pisałam wczesniej możliwość interwencji Związku Radzieckiego)

-pozycja Stanow i demokracji zachodnich na Bliskim Wsch.ulegla oslabieniu,ZSRR znalazl droge obejscia polityki powstrzymywania

ZNACZENIE DLA ZSRR:

-ZSRR był gotow na podjecie wiekszego ryzyka dla zachowania swojej pozycji w Europie Wsch.,niż chcialyby ryzykowac Stany dla sprawy Wegier

-Kreml za swe poczynania nie poniosl zadnej kary

-tan naprawde walka Węgrów z radziecka dominacja od początku była skazana na porażkę,były one jedna z ofiar rosyjskiego ekspansjonizmu

-Zwiazkowi Radzieckiemu udalo się utrzymac swoja pozycje w Europie Wsch

-paradoksem jest to,ze zdarzenia na Wegrzech ujawnily slabosc komunistow(jednak w owym czasie nikt tego nie dostrzegal),jedyne rewolucje jakie mialy miejsce w krajach rozwinietych,wybuchaly w komunistycznej strefie wplywow,ZSRR ponosil odpowiedzialnosc za wew.stabilnosc i rozwoj gospodarczy tych krajow,istniejaca sytuacja była dla Kremla obciazeniem finansowym

INNE:

-powstanie spotkalo się z zywiolowa reakcja w Polsce,do 12.11,w kraju zgłosiło się 11tys.honorowych krwiodawcow dla”wegierskich braci”,zebrano medykamenty i materialy pierwszej pomocy.

-jedynym krajem,który udzielil pomocy militarnej była Hiszpania

9. Znaczenie „Polskiego października” dla sytuacji bloku wschodniego

-grupa przywodcow,czlonkow Komitetu Centralnego polskiej partii komunistycznej,którym udalo się przezyc stalinowskie czystki,postanowila zjednoczyc się z ruchem polskiego nacjonalizmu,poproszono Gomulke o objecie stanowiska sekretarza

-13.10.1956 Gomulka po raz pierwszy uczestniczy w posiedzeniu Biura Politycznego

-proklamacja,ze Polska będzie od tej pory podazala „narodowa droga do socjalizmu” nie brzmiala dla Moskwy zachecajaco

-Moskwa rozwaza interwencje zbrojna-wyslano czolgi w kierunku glownych miast

-19.10.56 do W-wy przyjezdza Chruszczow i kilku innych,nie zostali przyjeci w siedzibie Komitetu Centralnego,tylko zaproszeni do Belwederu

-20.10.56 Chruczczow wycofal się,czolgi dostaly nakaz powrotu

-22.10.56 Chruszczow poparl Gomulke na stanowisku sekretarza,w zamian za obietnice,ze nowi przywodcy zachowaja system socjalistyczny i utrzymaja Polske w Pakcie Warszawskim

-formalnie radziecki system obrony pozostawal nienaruszony

-na wypadek wojny,Kreml nie moglby mieć pelnego zaufania do polskich oddzialow

-ZSRR wycofal się i pozwolil by w Polsce rzadzil komunizm narodowy,gdyz represje oznaczalyby probe rozprawienia się z ponad 30-milionowym narodem,znanym z odwagi i stawiania czola obcej agresji

-wydarzenia w Polsce zaowocowaly kolejnymi rewolucjami w bloku wsch.m.in na Wegrzech

-Polacy pokazali ze „chcieć to móc”(albo odwrotnie?) co dalo nadzieje innym narodom na odzyskanie suwerennosci

10. Oznaki napięcia na linii Wschód - Zachód w latach 1958 - 1962.

-1958 powstanie NASA jako oddzew na Sputnika

-Chruszczow obral sobie za cel zmiane statusu Berlina( formalnie podzielonego na 4 okupantow),proponuje wiec USA ze on przekaze swe prawa do miasta NRD i tego samego oczekuje od innych mocarstw

-08.1959 konferencja w Camp Dawid-pierwsza wizyta glowy ZSRR w Stanach,nie rozwiązano kwestii Berlina,mialo do tego służyć kolejne spotkanie,w Paryżu do którego nie doszlo,samolot z sowietami nie doleciał

-1961 Berlin to już nie tylko okno wystawowe zachodu,ale miejsce ucieczek 1tys.ludzi dziennie z NRD do RFN i miejsce penetracji sil wywiadowczych obu stron

-Chruszczow powraca do problemu Berlina,w celu podpisania traktatu pokojowego,którego on sam jest autorem,liczyl na naiwność Kennedy'ego,tymczasem USA zwieksza liczbe armii i rezerwe(mai 61)

-13.08.1961-budowa muru berlińskiego reakcja ZSRR na odrzucenie traktatu pokojowego przez USA,Francje i Wielka Brytanie, tak na prawde jest to przyznanie się Chruszczowa do porazki

-Chruszczow potrzebowal sukcesow w polityce wewnętrznej,co mialoby niwelowac przewage militarna Ameryki,jego uwage zwraca Kuba,nie zdawal sobie jednak sprawy z jej znaczenia dla USA

-1962 ok.170 okretow sowieckich transportuje na Kube czesci do montowania rakiet nuklearnych( deklarowali przy tym ze na statkach jest zboze)

-22-28.10.1962 postawiono w stan gotowości lotnictwo USA i 180 rakiet dalekiego zasiegu,objęto Kube kwarantanna

-poslanie ZSRR ultimatum-postawienie swiata na krawędzi wojny nuklearnej

-reakcja na ultimatum było odplyniecie 12 okretow sowieckich z czescia instalacji wojskowych

-w zamian za to, USA musialo zadeklarowac niemieszanie się w sprawy Kuby

-od tej pory goraca linia Waszyngton-Moskwa

11. Rola ChRL w polityce międzynarodowej w latach 1949 - 1969.

PROKLAMACJA CHRL

Do 2-ej wojny swiatowej Chiny były raczej przedmiotem polityki m.narodowej niż jej podmiotem,sytuacje zmienia się po `49r.

-powstanie CHRL nie było na reke ani USA ani ZSRR.Celem Stalina było utrzymanie rozczlonkowania Chin i niedopuszczenie do powstania silnego,centralnego rzadu (chodzi oczywiście o latwiejsza kontrole)

-Chiny stanowily tez dla nich problem,z jakim ze względu na ich ogrom,Moskwa nigdy się nie zetknela

-USA chcialo silnych Chin,mogacych przeciwstawic się Zwiazkowi,ale komunistyczne Chinu nie przypadly Amerykanom do gustu( popierali Czang Kaj-Szeka)

STOSUNKI Z USA

WOJNA KOREANSKA


-zaangazowanie się Chin w wojne Koreanska(25.06.1950),nie było dobrym pomyslem,zamiast odbudowywac soj mlody kraj musieli się zajac swoim bezpieczenstwem,

-26.11.1950 armia chinska atakuje Amerykanow przez Mandzurie,od tej pory wojna przeistacza się w konflikt chinsko-amerykanski

-1951 ofensywy chinskie zostaja zatrzymane,zaczynaja się negocjacje,Li Syngman przekonuje USA do ataku na komunistyczne Chiny

-27.07.1953 podpisano porozumienie w Panmudzonie

SPRAWA TAJWANU

- już po wojnie koreanskiej,Truman obiecal Czang Kaj-Szekowi,ze będzie bronil Tajwanu i Peskadory przed atakiem Chin komunistycznych

-Czang miał kontrole nad wieloma wyspami,szczególnie 3 z nich były przedmiotem sporu chinsko-tajwanskiego(oprocz samego Tajwanu):

a)Tachen

b)Quemoy

c)Matsu

-1958 Pekin zada zwrotu wysp,Amerykanie oswiadczaja gotowosc do walki

-naciski sojusznikow i opinii publicznej sprawily ze nie doszlo do konfrontacji zbrojnej

STOSUNKI CHINSKO-RADZIECKIE

-glowna przyczyna ich sporu była hegemonia w swiecie komunistycznum,Chiny nie chcialy być radzieckim satelita

-stosunki pozostawaly jednak zrownowazone,Mao potrzebowal pomocy tech.i ekonom,a ZSRR tak naprawde obawialo się troche tego ogromnego kraju

-podczas wojny koreanskiej ich stosunki się polepszyly,stali po jednej stronie,ale Chiny nie wiedzialy ze po czesci zostaly wykorzystane przez Rosje-skierowanie gniewu USA na Chiny doprowadzilo do konfliktu,z którego polityczne zyski ciagnal ZSRR

-1956 dochodzi do zalamania stosunkow ,chruszczowskie potepienie kultu Stalina oburzylo Mao

-w tym samym czasie Rosjanie odeszli od doktryny,ze wojna jest nieunikniona( chodzi o 3-cia WS) i zaczeli się kierowac zasada pokojowego wspolistnienia,Chinczycy zas wierzyli,ze wojna przyczyni się do zwuciestwa rewolucji

-rozbieznosc chinsko-radziecka co do pomocy dla Afryki,Azji,Am.Lacinskiej,Rosjanie byli bardziej pragmatyczni,udzielali pomocy kazdemu rzadowi o antyzach.nastawieniu,Chinczycz chcieli pomagac tylko komunistom

-1959 Chiny storpedowaly radzieckie plany zwolania swiatowej konferencji panstw komunist.

-1969 konflikt w rejonie rzeki Ussuri,doszlo do boju z uzyciem broni pancernej i lotnictwa,pojawily się nawet opinie o mozliwosci radzieckiego ataku na chinskie wyrzutnie nuklearne

-konflikt z ZSRR sklonil Chiny do porozumienia z USA,te zas z ulga powitaly rozpad bloku chinsko-radzieckiego

INNE

-po 2-iej WS rola Chinsystematycznie wzrastala,ich celem było uzyskanie statusu niezaleznego mocarstwa nuklearnego oraz zdobycie pozycji przywodcy krajow i narodow najubozszych,tworca tej koncepcji był Czou En-Laj

-1951 nie mogac zajac Tajwanu anektuja Tybet

-1959 konflikt z Indiami

-okres izolacji na arenie m.narodowej zakonczyl się w 1971-przystapienie do ONZ za poparciem USA

12. Drugi kryzys berliński i budowa muru berlińskiego.

-Na konferencji Poczdamskiej trzej zwyciezcy podjeli decyzje o tym,ze Berlin będzie rzadzony przez cztery mocarstwa okupacyjne,które to również będą administrowaly calymi Niemcami.Trwalo to jednak tylko rok,w '49 z zach stref okupacyjnych utworzono RFN ,a strefa rosyjska-NRD.Berlin nie był zescia zadnej z nich,stal się wyspa wewnatrz Niemieckiej Republiki Demokratycznej.

-w ciagu kilku lat,miasto stalo się wielkim centrum przemysłowym(tak naprawde to tylko zach jego czesc)

-Chruszczow,który chcial przescignac Stany w produkcji przemyslowej i szukajac miejsca,w którym można by zademonstrowac trwale przesuniecie wspolzaleznosci sil,wzial sobie za cel slaby punkt-Berlin,czuł też przewage nad Zachodem dzięki sukcesowi SPUTNIKA

-wywarcie presji na USA miało spowodować oddanie Berlina Zach. Pod kontrolę NRD co by wyeliminowało „największej grudki soli w oku komunistów”

-10.11.1958 przemowienie Chruszczowa,w którym domaga się Berlina zach wolnym miastem

-Chruszczow chcial ukryć swa słabość -Niemcy Wsch. gloszace się „robotniczym rajem” tracily tysiace osob (tys. dziennie, razem szacuje się, że uciekło ok.3 mln)które uciekaly do RFN, a potem dalej na Zach.Berlin stal się dziura w Żelaznej Kurtynie

-to mogło oznaczać cios dla radzieckiej strefy wpływów

-poza tym Berlin Zach. Był dla Zach. punktem wzglądu do strefy komunistów

-16.02.1959 państwa zach. mimo obawy przed wojna nuklearna odrzuciły projekt radziecki

-11.05-20.06 i 13.07-5.08.1959 konferencje w Genewie, panstwa Zach. przedstawiły plan zjednoczenia Berlina droga wolnych wyborów( jak chciał Adenauer),odmowa ZSRR

-Eisenhower zaprosił Stalina do USA(pierwszy prezydent Rosji przemierzył Ocean, wizyta ta przyniosła niewiele(chęć dążenia do partnerskich relacji i kukuryzacja ZSRR)

-16.05.1960 konferencja w Paryżu (poprzedziło ja zestrzelenie ameryk. samolotu szpiegowskiego U-2 lecącego do Turcji nad Zwiazkiem Radzieckim),

-Chruszczow się oburzył bo USA mówiło o współpracy a tu wysłali nad nich samoloty szpiegowskie

-konferencja zakończyła się fiaskiem, zepsuła się też atmosfera odprężenia

-to się jeszcze pogłębiło gdy Kenned'y wygrał wybory-Chruszczow uznawal go za żółtodzioba ,co w końcu uznał za kolejną okoliczność sprzyjającą-chciał wykorzystać niedoświadczenie prezydenta (kładł się też na nie go cieniem fakt, że ojciec był zwolennikiem faszyzmu)

-porażka Kennedy'ego w Zatoce Świń 13-14.04.1961 potwierdziła przypuszczenia Chruszczowa

-wzmacnia presje co do Berlina-albo USA go odda, albo NRD sam go odbierze ,Kenned'y nie uległ presji

-13.08.1961 Chruszczow zdecydował się na ostateczny krok, który go pogrążył

-NRD wzniosło zasieki z drutu kolczastego miedzy sektorem wsch. i Zach. przerwano polaczenia kolejki podziemnej i nadziemnej

-potem postawiono solidny mur z betonowych segmentów( 4m) o długości 166km-dlugosc granicy

-po str. wsch. znajdowała się tzw .strefa śmierci

-wówczas dla Chruszczowa było sukcesem to, że zahamował ucieczki,jednak nie uzyskal tego co zamierzał pierwotnie i musiał się pogodzić z istnieniem przyczółka Zachodu wew. strefy radzieckiej

13. Fiedel Castro i rewolucja kubańska.

-walka zbrojna oraz seria reform polityczno-gospodarczych na Kubie w latach 1956-59, skierowana przeciw trwajacej od 1952 krwawej dyktaturze Fulgencio Batisty

-dzialania podjela grupa dzialaczy demokratycznych zorganizowana przez mlodego adwokata Fidela Castro Ruz

-26.07.1953 atak na koszary Moncada w Santiago,akcja konczy się kleska-skazaniem Castro na 15 lat wiezienia,ale wychodzi po 2( farciarz)

-26.07.1955 Castro zaklada Ruch 26 lipca i organizuje oddzialy partyzanckie do ponownego podjecia walki

-2.12.1956 druga proba obalenia Batisty-82 partyzantow przyplynelo statkiem z Meksyku i znow zostali rozgromieni przez wojska,schronili się w gorach Sierra Maesta

-01.1957 dokonuja pierwszej akcji bojowej na posterunek wojskowy La Plata

-13.03.1957 grupa ponad 100 osob Zwiazku Studentow Kubanskich podjela nieudana probe przejecia wladzy na Hawanie,rebelianci zdolali na krotko opanowac plac prezydencki,ale wojsko stlumilo zamach

-5.09.1957 bunt 400 marynarzy z bazy morskiej w Cienfueros-czesc szerszego spisku antybatisowskiego w armii,zakonczyla się porazka,zginelo 200 marynarzy,600 cywilow i 100 zolnierzy rzadowych

-partyzantka Castro rozszerza wtedy pole dzialania na gory Sierra del Cristal i Sierra de Nicaro,rejon miast Manzanilla i Bohamo

-Batista gdy się zorientowal,postanowil dzialac -05.1958 rozpoczal operacje antypartyzancka pod kryptonimem VERANO-zakonczona fiaskiem

-rozgromienie tej akcji jeszcze rozszerzylo walki partyzantow-na Las Tunas i Camguey

-sily rzadowe już nie dawaly rady partyzantom

-07.1958 sojusz Ruchu 26 lipca z innymi opozycjami-powstaja Oddzialy Cywilnego Zjednoczonego Frontu Walki Rewolucyjnej

-koniec 12.1958 ostateczna ofensywa trwajaca tydzien

-1.01.1959 rebelianci zdobyli Santiago de Cuba ,Batista uciekl

-01.1959 oddzialy Castro wkroczyly do Hawany

-poczatkowo premierem zostal gen.Jose Cardona,w polowie lutego zostal pozbawiony stanowiska przez autentycznie popieranego przez lud EL COMENDANTO -Fidela Castro

14. Kryzys rakietowy na Kubie - geneza, przebieg, skutki.

SYTUACJA NA KUBIE

-01.1959 Fidel Castro obejmuje władzę na Kubie,z początku rządy nie były komunistyczne, nie wiem tak naprawdę dlaczego to się zmieniło, ale wtedy stał się dla Stanów niepożądany, wzniecono więc przeciw niemu kontrrewolucję

-06.1960 USA zamrażają wymianę handlową z wyspa

-3.01.1961 Eisenhower zrywa stosunki dyplomatyczne

-USA chce wykorzystać emigrantów kubańskich do obalenia lewicowej dyktatury na Hawanie

-1960 utworzenie w Gwatemali wojskowego obozu szkoleniowego dla ponad 5tys. Antycastrowskich Kubańczyków

-21.03.1961 utworzono Rade Rewolucyjna z Miro Jose Cardona na czele, ostrzeżenie Castro przed dalszym rozprzestrzenianiem komunizmu

-15.04.1961 rozpoczęto bombardowanie kubańskiego lotniska, akcja nie skończyła się pełnym powodzeniem)

-17.04.1961 do działań przystąpiła brygada 2506( ok.1400 zolnierzy oddzialow inwazyjnych)

ladujac w Zatoce Świn (Playa de Giron) ,w ciągu 72godz. oddziały Castro zniszczyły barki desantowe i zlikwidowały siły interwencyjne

-konsekwencja akcji-dymisja odpowiedzialnego za nią dyrektora CIA Allena Dullesa i wzmocnienie pozycji reżimu Castro na Kubie

-22.10.1961 konferencja OPA w Puenta del Este (Urugwaj):

a)Kennedy przeforsował rezolucje potępiającą reżim Castro i nakładająca na członków OPA

zakaz eksportu broni na Kubę

b)druga rezolucja -współpraca na rzecz obrony przed komunistyczna penetracją w regionie Karaibów i Ameryki Środkowej

-7.02.1962 USA ogłasza embargo na handel z wyspa(oprócz żywności i leków)

GENEZA

-kolejna próba Chruszczowa w zdyskontowaniu przewagi politycznej

-Stany posiadały rakiety w Turcji co mogło zagrażać Rosji-ta więc postanawia wyrównać siły, do tego postanowiła wykorzystać Kubę, która leży 90 mil od Florydy

-Chruszczow jednak nie zdawał sobie sprawy jakie znaczenie miała wyspa dla USA( była ich „oczkiem w głowie”),nie myślał ze doprowadzi Stany do takiej ostrej reakcji

PRZEBIEG

-09.1962 pierwsze informacje o potajemnym umieszczeniu na Kubie radzieckich wyrzutni pocisków

-okazało się ,że do 10.1962 100 okrętów dostarczyło na wyspę 176 rakiet balistycznych,42 myśliwce bombardujące

-pocisk miał dolecieć w 12-15 min. Miał siłę rażenia 4 tys. Razy większą niż bomby zrzucone na Hiroszimę i Nagasaki razem

-w wystąpieniu TV Kenned'y ostrzega Castro, by zaprzestał swojej polityki

-Chruszczow zaś ostrzega Stany, ze ewentualna interwencja przeciw Kubie może zagrozić pokojowi światowemu

-15.10.1962 amerykański samolot wywiadowczy odkrył w regionie San Cristobal zamontowane wyrzutnie radzieckich rakiet

-16.10.1962 nadzwyczajne posiedzenie w Białym Domu, na którym starano się rozwiązać problem Kuby

-dwie opcje:

a)jastrzębi -podejść ostro do ZSRR i zbombardować Kubę( pomysł McNamary),ale to mogłoby grozić chęcią odwetu ZSRR (atak atomowy)

b)gołębi-droga dyplomatyczna(pomysł Roberta Kennedy'ego)

-w tym czasie mimo oczywistych faktów sowieci zaprzeczali istnieniu rakiet

-24.10.1962 kwarantanna(blokada morska) na wodach terytorialnych Kuby i mobilizacja wszystkich sił zbrojnych

-orędzie prezydenta: nieprzepuszczanie statków sowieckich i niszczenie tych, które spróbują przeforsować blokadę

-świat stanął na krawędzi wojny atomowej

-w obliczu konfliktu zostają nawiązane poufne kontakty miedzy USA i ZSRR

-26.10.1962 stracenie samolotu U2 przez radziecka rakietę ,pentagon wznowił naciski na Kennedy'ego o podjecie akcji militarnej, nie zgodził się

-28.10.1962 Chruszczow widząc determinacje Stanów ugiął się-statki zawróciły, demontaż wyrzutni

-Chruszczow chciał wyjść z konfliktu z twarzą

-Amerykanie zaniechali akcjom na Kubie

SKUTKI

-wycofanie ameryk. Rakiet z Turcji

-1963 umowa USA, ZSRR, WB o zakazie prób z bronią atomową( wyjątek pod ziemią)

-kwestia telekomunikacji: zainstalowanie gorącej linii Waszyngton-Moskwa

-incydent oznacza osobista klęskę Chruszczowa, z tego powodu m.in. zostaje odsunięty od władzy

- sukces Kennedy'ego i utwierdzenie jego autorytetu na arenie m. narodowej, okazał się twardym politykiem

15. Charakterystyka stosunków radziecko - chińskich do początku lat 70.

LATA 1949-1957

-Chiny komunistyczne nie mogły być lekceważone przez ZSRR ze względu na ich potencjał ekonomiczny, ludnościowy i odmienną drogę do władzy.

-Chiny były 3 razy większe i silniejsze, jeśli chodzi o wojsko

-Duże znaczenie geopolityczne Chin w Azji,gdyby Stalin”skumał się”z nimi,daloby mu to mozliwosc penetracji w wielu regionach Dalekiego Wsch.

-1.10.1949-utworzenie komunistycznych Chin przez MAO TSE-TUNGA było żle odebrane przez

Stalina,którego rola w tym sukcesie była nikla (oprócz dostaw broni),poza tym wolał widzieć ogromnego sąsiada słabego i podzielonego

-Dał on wyraz swej niechęci do Mao w trakcie jego wizyty w Moskwie w 1950 r.

[kazał mu czekać kilka dni]

-14.02.1950traktat sojuszniczy Ch-ZSRR

-25.10.1950 Chiny nadadaja na Koree(atak uzgodniony z Rosja)

-Mao przyjechał w sprawie pomocy, Moskwa zaś chciała wyciągnąć jak największe korzyści,

-Mao prosił nie tylko o pomoc ideologiczną, gospodarczą ale i o militarną, za którą Stalin kazał sobie płacić[kredytowo, krótkie terminy spłaty],

-na tle wojny koreanskiej ujawnily się różnice w polityce zagran.,rozpoczął się wyścig w propagandzie ideologicznej Moskwy i Pekinu,obaj chcieli zareklamowac swoje rozwiazania

-Chiny w I fazie swej państwowości potrzebowały stabilizacji gospodarczej ,czyli surowców

i nowoczesnych technologii,

-ZSRR udziela pomocy -wymiana handlowa z Moskwą w 1950 r. wynosiła 25% a w 1956 r.60%,

-2% światowej wymiany handlowej stanowiły relacje Chiny-ZSRR

-1953 r. zachwianie w miarę dobrych stosunków[co wiązało się ze śmiercią Stalina]

-Chruszczow chciał poparcia u Mao jako poparcia w świecie komunistycznym, starał się,

kontynuować współpracę z Chinami.

-1955 mimo pozornie dobrych stosunków,Pekin doprowadził do opuszczenia przez Rosjan baz w Dairenie i Porcie Artura

-1955 ZSRR pomaga Chińczykom w posiadaniu instalacji atomowej(budowa reaktora,cyklotronu,pozwolenie na obecność chińskich naukowców w podmoskiew.ośrodku atom.)

-25.02.1956 referat Chruszczowa na XX zjezdzie,potępienie kultu jednostki przelożone na kraje komunistyczne oburzyło Mao bo oznaczało konieczność zmiany w stosunkach partii komun.w Chinach(utrata pozycji Mao),Mao odebral referat jako upokorzenie,gdyz Chruszczow z nim tego nie uzgodnil-poważne pogorszenie relacji

LATA 1957-1970

-az do poczatku 1957 obie strony dazyly do zachowania w miare dobrych stosunkow,które potem stopniowo zaczely się pogarszac

-2.11.1957 konferencja w Moskwie-przyjęcie deklaracji o dalszym rozwoju obu krajów,rozbieżności pojawily się na tle jej interpretacji:

Moskwa-zależność od Moskwy,dominujaca pozycja

Chiny-zgoda Moskwy na ich większą autonomie

-rywalizacja ekonom.na terenie Mongolii

- neutralne stanowisko w konflikcie chińsko-indyjskim

-ZSRR nie przekazuje Chinom obiecanej technologi atomowej,w odp.Pekinodmawia podpisania moskiewskiego ukladu o częściowym zakazie do,swiadczeń z bronią jądrową

-1959 Chruszczow udal się do USA co zostalo zle odebrane w Chinach

-w tym samym roku polecial do Pekinu,gdzie wprost skrytykowal chinska wojowniczość

-w prasie obrzucano się nawzajem blotem,ataki te trwały do 1964

-03.1969 bitwa nad Misouri(walki toczyly się w czasie pozostawania w mocy traktatu o sojuszu i przyjaźni)

16. Dekolonizacja Afryki - główne etapy.

LATA 1945-1955

1.ARABSKA AFRYKA

Kolonie włoskie

-w zwiazku z kleska wloskiego faszyzmu najwczesniej dojrzala sprawa ich rozwiazania tj.Erytrei,czesci Somalii i Libii

-10.02.1947 Wlochy zrzekaja się posiadlosci w Afryce

-11.1949 plan Zachodu zapowiadal niepodleglosc Libii-1.01.1952, Somalie poddawal na 10 lat powiernictwu Wloch,w dalszej kolejnosci ustalono wlaczyc Erytree do Etiopii na zasadach federacyjnych

Francuska afryka polnocna-Arabski zachod-Algier,Tunis,Maroko

-kolonie te najbardziej wystepowaly przeciw kolonializmowi

a)Algieria

- grupa radykalnych zwolennikow walki o niepodleglosc przybrala nazwe Frontu Wyzwolenia Narodowego(Ahmed Ben Bella)

-1.11.1954 powstanie zbrojne-przerodzilo się w wojne narodowowyzwoleńczą,do 1962 kosztowala zycie ok.mln Algierczykow

-1959 de Gaulle proklamowal zasade samostanowienia Algierii,nie było to jednak zawieszenie broni

-18.03.1962 Evian-porozumienie,Francja uznala niepodleglosc Algierii(lacznie z Sahara) ,która maiala być ciagle powiazana z Francja umowami o wspolpracy( eksploatacja nafty saharyjskiej,przynaleznosc do strefy franka i do unii celnej)

-jeden z 1-szych krajów Afryki,który wszedl na droge niekapitalistyczna

b)Maroko

-1953 prawo do pełnego samostanowienia

-2.03.1956 uznanie niepodleglosci,deklaracje podp.tez Hiszpanie w odniesieniu do swojej części Maroka

c)Tunis

-07.1954 rzad fr.zapowiedzial autonomie wewnetrzną

-20.03.1956 uznanie niepodleglosci

2.CZARNA AFRYKA

(bezposrednio po wojnie nie uzywano tej nazwy,poslugujac się pojeciami:Franc.Afryka Zach; Bryt.Afryka Zach;Afryka Równikowa)

-zainteresowanie mocarstw tym regionemwiazalo się z chęcia rozstrzygnięcia losu terytoriów mandatowych Ligii Narodów-Fr( czesc Togo i Kamerunu);Belgia(Ruanda,Urundia); W.B(Tanganik,czesc Togo i Kamerunu)

Brytyjskie kolonie

-1950 autonomia Zlotego Wybrzeża

-1957 niepodleglosc Ghany

-1951 autonomai Nigerii,1960-niepodleglosc

-w Afryce Pd.-Wsch:protektoratyRodezji Pn i Nyassy oraz kolonia Rodezji Pd.w 1953 te terytoria polaczono w Federacje Afryki Środkowej

Francuskie kolonie

-tzw.”terytoria zamorskie”

-wedle charakterystycznej dla kolonializmu franc.po wojnie asymilacji,Afrykanczycy z tych terytoriów stawali się obywatelami franc.,1946 Druga Konstytuanta utworzyla Unie Francuską

3.PRZELOM W PROCESIE DEKOLONIZACJI CZARNEJ AFRYKI PO 1955 ROKU

-w nastepstwie konferencji w Bandungu i wojny algierskiej zaczęla się ewolucja tej strefy,posiadlosci kolonialne weszly w okres wstrząsów i rozpadu

-procesowi dekolonizacji sprzyjaly nie tylko państwa nowo wyzwolonw,ale i 2 mocarstwa

1.Francja:

-Prayż staral się zmodernizować swoje pnowanie w Afryce Zach.i Równikowej

-wg.de Gaulla utrzymywanie sila systemu kolonialnego nie służt prestiżowi Francji,za korzystniejsze uwazal uznanie ich suwerennosci i oparcia stosunków na zasadach współpracy

-1959 konstytucjadawala wszystkim czlonkom Wspólnoty prawo do wystąpienia z niej;przeksztalcono ja we „wspólnote umowna”

-1960 niepodległość Togo

-1960 niepdleglosc Kamerunu(na zasadach federalnych)

-1960 niepodleglość Senegalu-doprowadza do niepodleglości Republiki Mali(dawny Sudan Francuski)

-1960 niepodleglosc:Madagaskar,Kongo,Gabon,Czad,republika Środkowoafryk.

-1960kraje,co odmówiły należenia do wspólnoty umownej,ale sięgnely po niepodleglość: Wybrzeze Kości Słoniowej,Górna Wolta,Dahomej,Niger,Mauretania

-w 60r. łącznie 15 byłych kolonii fr.mialo już niepodl.polit.

2.Wielka Brytania

-pierwszy wyłom nastąpil w Ghanie 1957 niepodleglosc( prezydent Nkrumaha stal się wzorem walki o wolność)

-1960 aotonomia Nigerii(pozostawała we Wspólnocie Bryt.)

-1961 republika Sierra Leone-tak samo ja Nigeria

-1961 niepodleglosc Tanginiki

-1962 npd.Ugandy

-1963 npd.Kenii i Zanzibar

-w 1964 unia Tanginiki i Zanzibaru-Tanzania

-1965 npd.Rodezja Pd. I Gambia

-06.1960 proklamacja niepodleglosci Kongo(kolonia belgijska) i kryzys kongijski-bunt żolnierzy kongijskich,domagaja się odesłania oficerów belgijskich

4.WSPOLPRACA M.NARODOWA PANSTW AFRYKANSKICH

-25.05.1963 w Addis-Abebie uchwalono Karte Organizacji Jedno,sci Afrykańskiej

17. Ruch państw niezaangażowanych - idea, państwa uczestniczące, znaczenie.

IDEA

-niezadowolenie nowo utworzonych panstw Azji i Afryki ze zdominowania polityki m.narodowej przez wielkie zantagonizowane mocarstwa

-nienawisc do wszelkich form kolonializmu

-chec prowadzenia wlasnej polityki i utworzenia odrębnego,niezaleznego osrodka integracji miedzynarodowej

-Trzeci Swiat odrzucal koncepcje globu podzielonego na dwa obozy,gdzie liczyly się tylko USA i ZSRR,razil ich zarówno sztywny komunistyczny dogmatyzm Moskwy,jak i twardy antykomunizm Waszyngtonu

-nowe panstwa Afryki i Azji,z nielicznymi wyjatkami,postanowily nie wiazac swoich losow z zadnym supermocarstwem

-stworzony przez nie ruch,opierajac się na pluralistycznej koncepcji ladu m.narodowego oraz na normach prawa m.narodowego zawartych w karcie ONZ,dazyl do uzyskania pozycji „trzeciej sily”,staral się poszerzyc zakres niezaleznosci politycznej i ekonomicznej i doprowadzic do zmian w swiatowym systemie stosunkow polit.i gospod.

-za ojca ruchu uznaje się premiera Indii Jawaharla Nehru( przyczynil się do powstania Brytyjskiej Wspolnoty Narodow-Commonwealth

-zawiazanie się ruchu było spowodowane również zimna wojna,postawy neutrałów nie były jednakowe,przechodzily kilka etapow:

1.jednakowa polityka wobec obu stron konfliktu zimnowojennego

2.pozytywny neutralizm-lagodzenie sporow i proby mediacji

3.faza negatywna-potepianie zimnej wojny ze wskazaniem na wazniejsze problemy jak glod i bieda

-podczas etapu 2 panstwa NieZ.ktore zajmowaly wieksza czesc swiata,zyskaly na znaczeniu wspoldzialajac ze soba.Wielkie mocarstwa zabiegaly o ich wzgledy.Zaangazowanie,pozytywne i negatywne,zakladalo solidarnosc panstw Trzeciego Swiata,które swiadome swojej slabosci,musialy dazyc do jak najszerszego sojuszu roznych nurtow.Zarowno Azjaci,jak i Afrykanie dazyli do solidarnosci jeszcze przed uzyskaniem niepodleglosci

-za pierwszy krok inicjujacy tworzenie się ruchu była Konferencja Stosunkow Azjatyckich w Dehli 12.03.1947,wzielo w niej udzial 28 delegacji

-spotkanie było poswiecone problemom azjatyckim m.in. reformie rolnej,uprzemyslowieniu,azjatyckiemu socjalizmowi i wprowadzeniu zasady niestosowania przemocy w stosunkach m.narodowych,powolano stala organizacje

-01.1949 Dehli omawiano sprawe niepodleglosci Indonezji i wycofania się z niej Holendrow

-1954 powstanie grupy Colombo(Birma,Cejlon,Indie,Pakistan,Indonezja) miala na celu:

1.wycofanie zantagonizowanych mocarstw z Azji

2.zwolanie afro-azjatyckiej konferencji w tej sprawie

-18-24.04.1955 Bandung(Indonezja) 27 panstw ( + Sudan i Ghana-majace dopiero wkrotce otrzymac niepodleglosc):

1.likwidacja kolonializmu

2.walka z dyskryminacja rasowa

3.neutralnosc wobec polityli mocarstw

4.ozywienie gospodarcze Azji i Afryki

5.zwiekszenie reprezentacji Azjatow i Afrykanow w skladzie Rady Bezpieczenstwa ONZ

-09.1961 szczyt w Belgradzie,ujawnienie się sprzecznosci miedzy panstwami NieZ.,weto arabskie wobec zaproszenia Izraela(Tito,Naser i Nehru inicjatorami spotkania),udzial wzielo 25 krajow:

1.walka z kolonializmem,imperializmem i rasizmem

2.staranie o pokoj,rozbrojenie i nowy swiatowy ład ekonom.

3.antyzach.orientacja

-1963 panstwa afrykanskie utworzyly Organizacje Jednosci Afrykanskiej,powolanej w Addis Adebie

-1964 spotkanie w Kairze,47 panstw(16 Azja,29Afryka,Kuba i Jugoslawia)

-1979 Hawana 134 panstwa

PANSTWA NALEŻACE

-ruch skupia ponad 100 panstw nie wiazacych się z zadnym z blokow istniejacych

-najpierw były to kraje postkolonialne Azji i Afryki

ZNACZENIE

-utrzymanie i utrwalenie pokoju i bezpieczenstwa m.narodowego(pokojowa koegzystencja,mediacja w konfliktach,przeciwdzialanie umacniania się blokow i sojuszy wojskowych)

-umacnianie niezaleznosci narodowej

-dzialanie na rzecz demokratyzacji stosunkow m.narodowych

-ruch nie wyksztalcil scisle instytucjonalnych form dzialania

-grupa luzno powiazanych ze soba poprzez akceptacje wspolnie przyjetych zasad postepowania

-na jego mala skutecznosc wplywa glownie niezgodnosc w poszczegolnych sprawach,pogladow,partykularne interesy oraz przede wszystkim slabosc polityczna,gospodarcza i często militarna jego czlonkow

-obradom nie zawsze towarzyszyla zgoda,liczni przywodcy,wbrew oficjalnie ogloszonej zasadzie wspolistnienia lansowali haslo „walki z imperializmem”

-ze względu orientacji antyzachodniej Ruch stal się silą rzeczy sojusznikiem Chin i ZSRR, glosil hasla zbiezne z haslami Rosji(np. identyczne stanowisko w sprawie Palestyny),dlatego w praktyce był on po czesci narzedziem polityki sowieckiej,to ulatwialo Moskwie mozliwosc penetracji obszarow Trzeciego Swiata

-stracily racje bytu po upadku ZSRR i bloku komunistycznego i rozw.Ukladu Warszawskiego

18. Rola Dalekiego Wschodu w polityce zagranicznej USA do początku lat 70.

1.JAPONIA

-2.09.1945 na pokladzie Misouri gen.MacArthur przyjal kapitulacje Japoni

-caly obszar kraju(oprócz wysp Kurylskich)zostal zajety przez Amerykanow

-zaczeto reforme systemu

-5.10.1945 „Karta Praw”MacArthur przywrocil i rozszerzyl swobody obywatelskie zniesione przez totalitaryzm

-unowoczesnil i odmlodzil aparat wladzy

-udzielano pomocy gospodarczej

-11.10.1946 reforma rolna i reforma zwiazkow zawodowych-stworzyly wew.rynek masowej konsumpcji

-3.11.1946 konstytucja powstala w sztabie MacArthura-Japonia wyrzeka się na zawsze wojny

-1948 z powodu skoncetrowania uwagi na Chinach,USA zezwala na odbudowe japonskiego potencjalu gospodarczego,od tego moment Japonia nie jest już od Stanow uzalezniona

(wg Stalina „Japonia wlokla nedzny zywot pod butem amerykanskiego imperializmu”

2.POWSTANIE KOMUNISTYCZNYCH CHIN

-USA upatrzyly sobie Chiny jako swój przyczolek na Dalekim Wsch.

-pod naciskiem Amerykanow Czang Kaj-Szek -kreowany przez Waszyngton na szefa wielkiego mocarstwa i glownego partnera USA w Azji,rozpoczal(08.45') rozmowy z komunistami,żada rozwiazania ich armii by zapobiec wznowieniu wojny domowej,nie zgadzaja się

-07.1946 armia Kuomintangu KMT postanawia rozprawic się z komunistami,Czang jest pewien zwycieztwa

-poczatkowo odnosza sukcesy,jednak okazalo się,ze z powodu relacji pieniadza pomoc USA jest za mala,a strumienie dostaw wojskowych kierowanych do Chin zasilaly komunistow

-01.1949 kampania Hwai-Hai-rozbito dywizje KMT

-Waszyngton,którego sily zbrojne po kapitulacji Japoni ulegly demobilizacji( zostalo ok. 50tys.zolnierzy),nie miał mozliwosci wsrarcia swego alianta

-1.10.1949 proklamacja Chrl przez Mao Tse-Tung

-w USA nazywano to „utrata Chin”

-Amerykanom nie usmiechalo się to-utracili sojusznika a na jego miejscu wyrósl komunistyczny kolos-uklad sil na Dalekim Wsch.ulegl zmianie

3.KOREA

-15.08.1945 zostala podzielona przez aliantow,czesc pd ze stolica w Seulu zajely Stany (rzadzil tam Li Syng-man)

-25.08.1950 armia Kim Ir-Sena(korea pn)opanowuje prawie cala Koree Pd

-duza role w tym wszystkim odegraly przemowienia czolowych politykow ameryk.twierdzili np.” Tajwan i korea Pd nie maja znaczenia dla bezpieczenstwa USA”

-natychmiastowa pomoc USA dotarla do portu Pusan,ale oddzialy zostaly rozbite(pod Taejon)

-09.1950 MacArthurowi udaje się odbic Seul

-w tym czasie chodza pogloski o rzekomym ataku chinskim,MacArthur okreslil to jako bluff

-do ataku dochodzi 25.10.1950 sily ONZ były zmuszone uciekac

-MacArthur nie popieral koncepcji „ wojny ograniczonej”,domagal się nuklearnego ataku na Mandzurie,za co zostal zdymisjowany

-charakterystyczne jest to ze gen.twierdzil,ze jeżeli przegraja wojne z komunizmem w Azji,to nieunikniony będzie upadek Europy

-27.07.1953 rozejm w Panmudżonie

-w wyniku wojny zginelo ok.33tys Ameryk.

-wojna była kleska dla USA z wielu wzgledow,m.in. ze nie udalo im się zwalczyc totalitarnego rezimu,ujawnila bezsile ONZ

-jest to pierwsza wojna „ ograniczona”

-poglebila wrogosc Waszyngton-Pekin(sklocenie było korzystne dla Rosji)

-w samych Stanach wojna przyniosla zmiane stosunku do wydatkow na zbrojenia(znacznie wzrosly)

-przyspieszyla traktat pokojowy z Japonia stajaca się(po katastrofie nacjonalistycznych Chin)

bastionem wplywow Zach.na Dalekim Wsch.

4.WIETNAM

-1954 po porażce Francji w „brudnej wojnie” i opuszczeniu w konsekwencji Indochin,ktoś musiał ja zsatąpić,USA ciągle nie chciało się w to angażować,postanowili pomóc Wietnamowi,pomoc była w postaci Diema-Wietnamczyk wykształcony w Stanach

-Diem został prezydentem Wietnamu,miał zdemokratyzowć pd.,powstrzymać presję komunizmu a może nawet wyprowadzić cały Wietnam spod wpływów komunistycznych

-Diem czujac poparcie Stanów zacząl wkrótce realizować polityke rządów autorytarnych-terror w W.pd

-1963 USA chcą z Diema zrezygnować-zbrojnie go obalić(podobna akcja CIA jak w Iranie i na Kubie)

-PUCZ-armia pd.wietnamska zamordowala Diema i przejęla wladze

-08.1964(po incydencie w Zatoce Tonkińskiej( DRW atakuje amerykanskie myśliwce Maddox i Turner Joy)do Wiwtnamu Pd.wkraczają Amerykanie

-w rzeczywistości byli obecni w Wietnamie już w 54'-60tys.doradców

-w 64' było ich ponad 600 tys.

-po zwyciestwie Chin w Korei umocnilo się przekonanie ze dalszej ekspansji komunizmu nie wolno tolerowac

-poczatkowo była to obecnosc polityczna(SEATO)i gospod.(pomoc finansowa dla pd.)

-obrona Wietnamu Pd. Była traktowana jako czesc strategii powstrzymywania,a sam konflikt jako decydujace starcie Zimnej Wojny

-1968 idea WIETNAMIZACJI WOJNY WIETNAMSKIEJ-stopniowe wycofanie się z Wietnamu

-kluczem do tego mialo być zneutralizowanie poparcia chińskiego dla wietnamskiej partyzantki-dyplomacja ping-pongowa ping-pong stał się pretekstem do rozmów

-1970 Tokyo mistrzostwa w tenisie stolowym( Chiny zdobyly wszystkie medale),przy okazji przedstawiciele federacji ping-pongowej zaproponowali Chinom rozgrywke,ale nie dostali odp.

-kilka m-cy pożniej Chinczycy zaprosili Amerykanow do Pekinu na mecz,Chiny wygrywaja 3;2 ale są gotowi do rozmów

-1971 Kissinger kilka razy był w Pekinie,doprowadził też do wizyty Nixona 02.1972-normalizacja stosunków z ChRL(to jeszcze nie było nawiązanie stosunków dypl.dopiero w 79'za Cartera) to tworzyło możliwość wyjścia z „grzęzawiska”z twarzą

-przez cały 72' prowadzoo negocjace,które nic nie rozwiązywały

-17-28.12.1972 Kissinger i Nixon chcąc „zachęcić” Wietnamczyków:Akcja Bombek-naloty na miasta Wietnamu Pn

-27.01.1973 Paryz Kissinger i Le Duc Tho podpisuja porozumienie pokojowe w sprawie pokoju w Wietnamie,sankcjonujace obecnosc armii DRW na Poludniu przez 2 lata,USA ma opuscic Wietnam w ciagu 2 lat

-wietnam Pn.słowa nie dotrzymałi zajął Pd

-do 75' USA wychodzi z Wietnamu-z twarzą ludobójcy

-wojna kosztowała ich 147 mld.dol.

-amerykanski idealizm-pobity wlasna bronia musial zostac poddany weryfikacji

-po klesce w Wietnamie spadl prestiz USA,rozwiazano SEATO 30.06.1977

-wojna w Wietnamie miala olbrzymi wplyw na wew.i m.narodowa sytuacje Stanów

-utrata Indochin(Wietnam podporządkował sobie Laos i Kambodże)

P.S nie opisuje dokładnie całej wojny,bo jest ona w którymś pytaniu glównym zagadnieniem

19. Porozumienia SALT 1 i SALT 2 - przedmiot i znaczenie polityczne.

• SALT Układ o Ograniczeniu Zbrojeń Strategicznych - ang. Strategic Arms Limitation Talks.

• SALT I - pierwszy z układów o ograniczeniu zbrojeń strategicznych podpisany 26 maja 1972 roku między USA a ZSRR roku podczas wizyty prezydenta USA Richarda Nixona w Moskwie. Podpisanie dokumentu poprzedziły dwustronne rokowania w latach 1969 - 1972w Helsinkach i Wiedniu. Na marginesie tych rokowań podpisano w lutym 1971 traktatu w sprawie dezatomizacji dna mórz i oceanów. A w kwietniu 1972 w sprawie zakazu broni bakteriologicznej, który zakładał zniszczenie tej broni.

• Układ ten stanowił element dialogu amerykańsko-radzieckiego podczas zimnej wojny. Dotyczył redukcji systemów obrony przeciwrakietowej - ograniczono liczbę wyrzutni rakietowych do stu a do sześciu liczbę stacji radiolokacyjnych.

• Wychodzono z założenia ze redukcja systemów przeciwrakietowych będzie służyć powstrzymywaniu wyścigu zbrojeń strategicznych i zmniejszenie ryzyka wybuchu wojny jądrowej.

• Podsumowaniem SALT I stały się dokumenty podpisane w Moskwie w maju 1972. Dwa z dziesięciu dot. Bezpośrednio SALT. Układ w sprawie redukcji systemów obrony przeciwrakietowej ( Anti -Ballastic Missiles System- AMB) został zawarty 26.05 na czas nieokreślony. USA i ZSSR miały utrzymać tylko dwa systemy ABM - wokół stolicy i w wybranym rejonie rozmieszczenia rakiet batalistycznych.

• Układ wszedł w życie 3 października 1972 r. SALT I był przełomem w stosunkach USA - ZSRR. Duża rola w procesie odprężenia międzynarodowego.

• Układ o podstawie wzajemnych stosunków między USA i ZSRR 29.05. 1972. Podpisany przez Breżniewa i Nixona. Potrzeba zapobiegania groźbie wojny. Konieczność współpracy/ Zasada pokojowego współistnienia.

• Uzupełnieniem SALT I było porozumienie bilateralne w sprawie zapobiegania incydentom na morzu i w powietrzu, by żegluga i lotnictwo wojskowe było bezpieczne. Ochrona środowiska, zdrowia, pokojowe wykorzystanie kosmosu dla nauki i techniki.

• SALT II - można powiedzieć druga runda rokowań w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych między USA a ZSRR, zakończona podpisaniem traktatu ustalającego limity ilościowe i jakościowe systemów broni strategicznej.

• Miejsce spotkań Genewa. Trudne rokowania. Dużo rozbieżności odnośnie limitów ilościowych i jakościowych systemów broni strategicznej.

• W dniach od 27 czerwca do 3 lipca 1974 r. doszło do spotkania w Moskwie Breżniewa z Nixonem, którego pozycja w związku z aferą Watergate była już bardzo osłabiona. Było to ostatnie spotkanie obu przywódców. Wyniki tego szczytu okazały się nader skromne. Objęły układ pozwalający na utrzymanie tylko jednego systemu obrony przeciw pociskom balistycznym, a nie dwóch jak postanowiono w 1972 r.(SALT I).

• Niespodziewanie poważne wyniki osiągnęli Gerald Ford i Leonid Breżniew podczas spotkania zapoznawczego spotkania we Władywostoku, na którym ustalono wstępnie, że w wyniku porozumienia SALT II obydwie strony zredukują arsenał środków przenoszenia broni jądrowej do 2300 sztuk, przy czym tylko 1320 z nich wyposażonych będzie w wielogłowicowe ładunki nuklearne. Układ SALT II w znacznej mierze opierający się na uzgodnionych w Władywostoku zasadach, podpisany został 18 czerwca 1979 r. podczas szczytu w Wiedniu, na którym się spotkali Carter i Leonid Breżniew. Już w chwili podpisywania budził on liczne wątpliwości i nie został ratyfikowany przez Senat USA, niemniej obydwa kraje przestrzegały zgodnie jego postanowień.

• Głównym powodem rozpoczęcia rozmów, były rozmieszczone w Europie radzieckie rakiety średniego zasięgu SS-20 Saber. Chcąc utrzymać równowagę na starym kontynencie, prezydent USA J.Carter, prezydent Francji V.Giscard d'Estaing, kanclerz RFN H.Schmidt oraz premier brytyjski J.Callaghan podczas obrad w Gwadelupie podjęli 6 stycznia 1979 r. jedną z najważniejszych decyzji strategicznych Zachodu po II wojnie światowej. Zdecydowali o rozmieszczeniu w Europie 464 supernowoczesnych manewrujących pocisków typu Cruise (BGM-109 Tomahawk) i 108 nie mniej nowoczesnych rakiet MGM-31 Pershing. Decyzja ta połączona była z ofertą niezwłocznych rozmów rozbrojeniowych na temat broni średniego zasięgu. Gospodarka radziecka nie była w tak krótkim czasie wyprodukować porównywalnej broni. W rezultacie ZSRR musiał albo powrócić do polityki odprężenia i wycofać rakiety SS-20, albo pogodzić się z tymczasową przewagą militarna NATO i jednocześnie uruchomić ogromne środki finansowe, konieczne do technologicznego współzawodnictwa z Zachodem.

20. Wpływ konfliktu wietnamskiego na opinię publiczną Zachodu i USA.

• Jeśli chodzi o USA to nie będę się powtarzać. Opinia publiczna była zszokowana kataklizmem i rozmiarem zbrodni dokonywanych w Wietnamie. Nie rozumiano celu obecności wojsk USA w Wietnamie. Chciano powrotu mężów i synów. Relacje telewizyjne były szokujące. Nikt nie chciał wojny. Powstały ruchy hipisowskie, młodzi sprzeciwiali się takiemu stanowi rzeczy.

• Patrzeć na zagadnienia-> Skutki wojny wietnamskiej dla USA oraz Rewolucja 1968 roku.

Jeśli chodzi o zachód to oczywiście dzięki mass mediom również mięli wgląd w wojnę. A ruchy studentów z USA przeciwko wojnie pociągnęły za sobą wystąpienia studentów również w Europie.]

21. „Dyplomacja pingpongowa” i normalizacja stosunków z Chinami.

• Koniec lat 60. przyniósł Chinom konflikt z ZSRR, głównie na tle hegemonii w ruchu komunistycznym.

• W związku z tym, że istniała realna groźba wojny z ZSRR ( mimo tego, że państwa obowiązywał traktat o przyjaźni i sojuszu), Chinom zależało na wyciszeniu coraz szkodliwszego konfliktu z USA.

• Do pojednania dążył także Waszyngton, który przyjął rolę obserwatora rozpadu bloku radziecko- chińskiego. Na przeszkodzie stała jednak ciągle tocząca się wojna w Wietnamie, w sąsiedztwie ChRL.

• Dopiero początek rokowań paryskich, nawiasem mówiąc potępianych przez Chiny jako dogadywanie się z imperializmem, umożliwił rozpoczęcie tajnych negocjacji, zintensyfikowanych DYPLOMACJĄ PINGPONGOWĄ- termin oznaczający podejmowanie wstępnych kroków, niekiedy odległych od meritum sprawy, do nawiązania lub wznowienia stosunków dyplomatycznych między państwami.

• W czasie Mistrzostw Świata w tenisie stołowym w japońskiej Nagoji w 1971 roku, chiński pingpongista Zhuan Zedong dał amerykańskiemu sportowcowi Glennowi Cowanowi podarunek. Cowan także odwdzięczył się podarunkiem, co natychmiast przyciągnęło do siebie uwagę światowych mediów. W owym roku, na zaproszenie strony chińskiej, amerykańska drużyna pingpongowa przebywała z wizytą w Chinach. Amerykańscy pingpongiści zostali przyjaźnie przyjęci jako goście narodu chińskiego. Sprawa ta stała się prologiem w nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między Chinami, a USA. W następnym roku ówczesny prezydent USA Richard Nixon przybył z wizytą do Chin, a obie strony opublikowały Wspólny Komunikat z Szanghaju, co stanowiło początek normalizacji stosunków chińsko-amerykańskich.

• (wykłady) 1970 Mistrzostwa świata w tenisie stołowym i obecne na nich USA. I przy tej okazji USA zapytało Chiny „ zagracie?” ( oczywiście w charakterze polityczny, przenośnym), na pytanie nie odpowiedziano. Lecz za kilka miesięcy zaproszenie na mecz ping- ponga. I to był moment bardzo ważny. Delegacja Amerykańska bardzo uprzejmie witana. Kluczowym elementem był sam mecz. Pozwolili nam przegrać 3:2- czyli dwa mecze wygrane ale cała walka nie- „ jesteśmy lepsi ale możemy się dogadać”. 1971 tajnie Kissinger jeździł na negocjacje do Chin. I pewnego razu zapytał: co wy na wizytę Nixona?” a Mao Tse Tung: „warto go poznać”

• Rozmowy doprowadziły ostatecznie do „szoku Nixona”, jak nazwano uściśnięcie dłoni Mao Tse- Tunga przez przybyłego do Pekinu 21.02. 1972 prezydenta USA i, w konsekwencji do ustanowienia w stolicach obu krajów misji łącznikowych. Wymiana ambasadorów nadal była niemożliwa ze względu na problem stosunków z Tajwanem. TO DAŁO MOŻLIWOŚĆ WYJŚCIA Z WIETNAMU!!!

• Rok wcześniej za przychylnością USA Chiny przyjęto do ONZ.

• W ten sposób położono kres długoletniej izolacji Pekinu na arenie międzynarodowej, a prasa chińska zarzucała już Ameryce TYLKO to, że jest nie dostatecznie antyradziecka. Nastąpiła normalizacja stosunków.

• Nastąpiło wynegocjowanie pokoju przez Kissingera i Nixona za co otrzymali nagrodę Nobla. 1973r 27.01- pokój między Wietnamem Północnym a USA. USA miało opuścić Indochiny, mieli nie podejmować akcji wojennych, miały się odbyć wybory a Ameryka do 75' miała się wycofać.

• Stało się tak że wybory były specyficzne i Wietnam Północny zdobył Wietnam Południowy.

22. Rewolucja 1968 r. w Europie Zachodniej i USA.

• Eksplozja demograficzna lat 1945-55 spowodowała, że w latach 60. do głosu zaczęła dochodzić duża liczba młodych ludzi urodzonych i wychowanych po wojnie.

• Nie zaznali trudności wojennych, nie mieli przeżyć związanych z wojną a wartości i zasady ważne dla ich rodziców, dla nich nie miały istotnego znaczenia. Szukali dla siebie miejsca na ziemi, własnej ideologii. Rodzice próbowali hamować poczynania swych dzieci, narzucić im swoje wartości i poglądów, zmusić o postępowania wg ich zasad etycznych. Młodzież buntowała się. Rzucali szkołę, odwracali się od rodziny, kościoła itp. Odmawiali służby wojskowej. Żyli po swojemu, tworzyli tzw. Komuny - zbiorowiska rządzące się własnymi prawami. Hipisi, marihuana, alkohol, wolny sex itp. Szczególnie dotyczy to USA w takim wymiarze, aczkolwiek inne kraje również przezywały coś podobnego.

• Dużą rolę odegrała kultura masowa, muzyka. Duża rola Beatles'ów i Elvisa Presley'a. Film i M. Monero, B. Bardot - stały się symbolami sexu. Narkotyki, alkohol i inne sprawy.

• Powstała specjalna subkultura młodzieżowa. Zwiększała się liczba studentów, do 1965 około 10 mln - byli oni dorosłymi ludźmi, lecz nie mieli środków do życia. Nie mieli też prawa głosu na swoich starodawnie zarządzanych uczelniach.

• Tworzono masowe organizacje o tendencjach lewackich i internacjonalistycznych.

• We Francji był to Krajowy Związek Studentów Francuskich ( UNEF), RFN- Socjalistyczny Związek Studentów Niemieckich ( SDS), USA- Ruch Studentów na rzecz Społeczeństwa Demokratycznego ( SDS).

• Autorytety: Marks, Lenin, Mao Tse Tung, Stalin, F. Castro, E. Che Guewara.

• Tendencje anarchistyczne i inne narastały 1961-67, a w latach 1967-698 nastąpiła ich eksplozja.

RFN

• W RFN protestowano przeciw sojuszowi SPD z CDU i nowym rządom, tzw. Wielkiej Koalicji, SDS organizował wiece i demonstracje. W Berlinie Zachodnim na początku czerwca 1967 w czasie rozpraszania demonstracji przeciw wizycie szacha Iranu policja zastrzeliła studentów B. Ohnesorga i raniła 47 innych. W odpowiedzi studenci organizowali demonstracje solidarnościowe i żałobne, którymi kierował Klub Republikański. W czasie kolejnej demonstracji ofiarą zamachu padł popularny R. Dudchke - przywódca zachodnioberlińskiego SDS. Demonstracje miały olbrzymi zasięg, ośmieszano profesorów i próbowano wywrzeć presję na władzach by zmieniono strukturę studiów. Udało się, władze nie mogąc opanować sytuacji musiały zapowiedzieć generalną reformę studiów. Po 1969 r gdy SDP przejęła władzę ( a włączyła hasła studentów w swój program) ruchy zaczęły słabnąć. Studenci uzyskali prawo o decydowaniu o losach uczelni.

Francja

• We Francji apogeum demonstracji przypadło na maj - czerwiec 1968. Przywódcą ruchu studenckiego był Daniel Cohn - Bendit, neoanarchista. Utworzył organizację RUCH 22 MARCA. Bunt studentów poparły związki zawodowe. Ogłosili strajk generalny, okupowali fabryki a studenci uczelnie i miasto. Żądano podwyżek, 40 -h pracy w tygodniu, ref. Polityczne, reorganizacja studiów wyższych. Trwały te strajki do połowy czerwca. Duże straty materialne, paraliż miasta. Demonstracje spowodowały upadek de Gaulle'a, który myślał nawet o stanie wojennym. Musiał się jednak ugiąć i pójść na ustępstwa.

Włochy

• W i Włoszech ruch studencki nie miał tak wielkiego zasięgu. W demonstracjach brało udział 500 ty. Osób.

USA

• Protesty studenckie połączone z ruchem o prawa obywatelskie, walką z ubóstwem, z wojną w Wietnamie, kwestia murzyńska, żydowska.

• 1964 - rozruchy murzyńskie w Harlemie i Brooklynie.

• Malcolm X- Malcolm Littre - duża rola w organizowaniu Murzynów.

• Zamieszki studenckie były swego rodzaju przedłużeniem wystąpień murzyńskich.

• Pod wpływem masowych i drastycznych wystąpień prezydent Johnson nie ubiegał się ponownie o prezydenturę, uważając, że koncepcja wyjścia z kryzysu, którą starał się realizować była nieudana.

POLSKA

• Z krajów socjalistycznych w Europie wystąpienia objęły właściwie tylko Polskę.

• Wydarzenia marcowe 1968. Walka z cenzurą i nacjonalistycznym ruchem partyzantów. W Polsce nie przyłączyli się do protestów robotnicy, jak we Francji. Walczono o wolność słowa, demokrację, otwartość na Zachód, ochronę kultury. Wiele osób aresztowano i pobito. Śmiertelnych przypadków raczej nie odnotowano.

WAŻNE

• Z uczestników rewolty studenckiej wyrosły groźne później grupy terrorystyczne, jak Akcja Bezpośrednia we Francji, ETA ( Baskonia i Wolność) w Hiszpanii, IRA (Irlandzka Armia Republikańska) w Irlandii, El Fatah w Palestynie i inne.

• We Włoszech 1969 Czerwone Brygady, neofaszystowskie NAR ( Zbrojne Komórki Rewolucyjne); Niemcy RAF ( Frakcja Czerwonej Armii).

• Organizacje współpracowały ze sobą, zwalczały państwo Izrael i przywódców żydowskich na świecie. Porywanie samolotów, bomby, akładnicy.

• Wedle uznania można wspomnieć o Praskiej Wojnie.

23. Praska wiosna i interwencja w Czechosłowacji.

• Przewrót z 1948 spowodował w Czechosłowacji przejęcie pełni władzy przez komunistów. Po śmierci Klementa Gottwalda na czele partii i państwa stał Antonim Nowotny. System monopartyjny, centralne planowanie, nacjonalizacja przemysłu, kolektywizacja rolnictwa, represje wobec opozycji. Nazwa zmieniona na Czechosłowacką Republikę Socjalistyczną.

• 1963 nieco łagodniej. A w 1967 nastąpiła liberalizacja, a za nią ożywienie polityczne, żądano zmiany konstytucji, zniesienia cenzury prewencyjnej, otwarcia na Zachód.

• Na przełomie 1967/68 doszło do krytyki KPcz za nadużycia. Doszło do ustąpienia Novotny'ego ze stanowiska I sekretarza ( pozostał tylko prezydentem). Za niego funkcję objął dotychczasowy sekretarz Słowacji, Aleksander Dubeck zwolennik „socjalizmu z ludzką twarzą”. Otwarto państwo na zachód. Podjęto reformy. Współpraca z RFN i Austrią.

• 1968 Novotny ustąpił z funkcji prezydenta, za niego Ludvik Svoboda- o reformatorskich poglądach. Zmiany w kierownictwie na reformatorskie osoby. Duża rola telewizji J. Pelikana.

• Tygodnik „ Literalni Nowiny” w czerwcu 17. w 68' opublikował „ 2000 słów do robotników, chłopów, urzędników, uczonych, działaczy sztuki, do wszystkich obywateli”- uznano ten dokument za program opozycji liberalnej, zmierzającej do pełnego zastąpienia dotychczasowego systemu.

• Zmiany w Czechosłowacji były bacznie śledzone. Przez Zachód z uznaniem, oferując pomoc. W krajach demokracji ludowej- niepokój. Krytyka w prasie takich reform, przywódców „praskiej wiosny” o zakusy kontrrewolucyjne, działanie dla imperialistów niemieckich i amerykańskich, o dążenie do rozbicia bloku państw socjalistycznych. Szczególnie ostro krytykowano współpracę z RFN i USA.

• 23.03. 1968 Drezno. Spotkanie krajów socjalistycznych. Generalna krytyka, wezwanie KPCz do opamiętania się. Obok Breżniewa ostra krytyka padała też ze strony m.in. Gomułki. Przywódcy czechosłowaccy stwierdzili jednak, że panują nad sytuacją, że nie dopuszczą do obalenia socjalizmu.

• 8 maj 1968r. narada ZSRR, Bułgarii, NRD, Polska, Węgry ( pięć państw) bez przedstawicieli KPCz ( odmówili). Rumunia też nie była obecna ( popierała ideę współpracy z RFN).

• Odbyły się ćwiczenia wojskowych sił Układu Warszawskiego w Czechosłowacji- ostrzeżenie.

• Ponowne spotkanie państw Ukł. Warszawskiego- w Warszawie. List otwarty do Czechosłowacji z wyrazami niepokoju.

• Odbywały się spotkania CSR z państwami socjalistycznymi, z samym ZSRR. Lecz CSR podjęli przygotowanie do zjazdu KPCz licząc, że poprze on przywódców reform.

• Znów ćwiczenia na pograniczu Czechosłowacji ( sierpień 1968). Reformatorzy się nie ugięli, a socjaliści porozumieli się z ZSRR i poprosili o wsparcie Układu Warszawskiego, w celu obrony socjalizmu w Czechosłowacji.

• 20/21 sierpnia, Bułgaria, NRD, PRL, Węgry, ZSRR wkraczają do Czechosłowacji. Prezydent Svoboda i jego minister obrony M. Dżur, że podległe mu wojska mają nie-interweniować. Atakujący mieli dużą przewagę liczebną. Dochodziło jednak do spontanicznych starć.

• Ujęto przywódców rewolucji, wywieziono najpierw do Legnicy, później do Moskwy. Do 26 sierpnia trwały rozmowy. Samowolnie przybył tam prezydent Svoboda i wicepremier Gustav Husak.

• Rozmowy w Moskwie były trudne. Doszło jednak do porozumienia. Przywódcy CSR mieli się wycofać z reformatorskich uchwał XIV Zjazdu KPCz. A ZSRR zgodziło się na pozostawienie dotychczasowych dowódców w CSR.

• W międzyczasie na zwołanym posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa ONZ, minister spraw zagr. CSR - Jiri Hajek, przedstawił sytuację na forum, wezwał do potępienia ingerencji.

• Przywódcy Ukł. Warszawskiego utrzymywali, że działali legalnie, by ustabilizować stosunki. Mimo werbalnego, słownego poparcia, realnie nikt nie pomógł.

• 26.09. 1968 L. Breżniew sformułował tezę oznajmującą, że ZSRR ma prawo do podejmowania tego typu działań w granicach swojej strefy dla zabezpieczenia swych interesów. TZW. Doktryna Breżniewa-> rząd CSR wycofał w końcu skargę Hajka z ONZ.

• Sytuacja w Czechosłowacji była bardzo napięta. Reformy podjęte w 1968 zostały anulowane, wielu ludzi represjonowano, wielu reformatorów uszło za granicę; społeczeństwo bojkotowało poczynania okupantów, a rząd nie zwalczał opozycji.

• W centrum Pragi student Jan Palach dokonał aktu samospalenia, w jego ślady poszło kilu innych,

• 1969 dochodzi do zmian personalnych. W rocznicę wkroczenia obcych wojsk do Czechosłowacji doszło do demonstracji, stłumionych siłą. Zabici i ranni, represje. NA tle wydarzeń Czechosłowackich doszło do sporów w ruchu komunistycznych.

24. Doktryna Breżniewa - treść i znaczenie dla polityki międzynarodowej.

• Sformułował ją Michaił Susłow (sprawował kontrolę nad ideologią partii komunistycznej, propagandą i kulturą), ale Breżniew ją zaakceptował i twardo realizował. Powstała w sierpniu 1968 r. w celu usprawiedliwienia interwencji zbrojnej wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, by zakończyć tzw. "praską wiosnę". Inaczej doktryna „ograniczonej suwerenności”

• Doktryna ta to teza o ograniczonej suwerenności państw socjalistycznych oznaczająca możliwość interwencji zbrojnej innych państw socjalistycznych, gdyby zostały naruszone "podstawy ustroju socjalistycznego" w którymś z państw członkowskich Układu Warszawskiego. Breżniew twierdził, że nadrzędnym celem jest budowa światowego komunizmu, a dopiero później działanie na rzecz swego narodu.

• Ta ograniczona suwerenność polegała na tym, że to Breżniew decydował, czy polityka danego kraju nie szkodzi światowemu komunizmowi. Zakładał, że ZSRR nie może ustąpić ze swoich stref wpływów, ale powinien je rozszerzać.

• Główne przesłanie doktryny Breżniewa wskazywało na możliwość interwencji (nawet zbrojnej) innych państw socjalistycznych, w tym ZSRR, w wypadku gdyby zostały naruszone “podstawy ustroju socjalistycznego”, w którymś z państw członkowskich Układu Warszawskiego. 1968 L.I. Breżniew na V Zjeździe PZPR w Warszawie stwierdził, że “wspólnota socjalistyczna jako całość ma prawo do interwencji na terytorium każdego państwa członkowskiego bloku socjalistycznego w sytuacji, gdy wewnętrzne lub zewnętrzne siły, wrogie wobec socjalizmu, usiłują zakłócić rozwój tego kraju i przywrócić ustrój kapitalistyczny”. Stała się norma sankcjonującą uzależnienie państw socjalistycznych od ZSRR.

• Funkcjonowanie doktryny Breżniewa można podzielić na dwa etapy: dyscyplinowanie krajów socjalistycznych (Czechosłowacja, Polska), a następnie światowa ekspansja (Afganistan, Salwador, Angola).

• Czynnie zastosowana wobec Czechosłowacji (1968), a także w formie zastraszenia w stosunku do PRL 1980-1981 (koncentracja wojsk radzieckich w 1980 na granicy z Polską, oraz manewry Układu Warszawskiego Sojuz w 1981).

• Potępiły ją państwa zachodnie oraz państwa socjalistyczne niezależne od ZSRR (Chiny, Albania, Jugosławia), a także zachodnie partie komunistyczne (co zapoczątkowało tzw. eurokomunizm).

• Nie zaakceptowała jej również Rumunia.

• Obowiązywała w praktyce do Jesieni Ludów w 1989, kiedy została wyparta przez doktrynę Sinatry.

• Była to kalka pojęciowa przyjęta na wzór USA, gdzie rzeczywiście definiowano założenia polityki zagranicznej, nazywając je doktrynami. Na gruncie państwa totalitarnego jakim był ZSRR, utrzymującym siłą w podległości państwa satelickie, doktryna polityki zagranicznej była tylko działaniem propagandowym i niczym więcej.

25. Rywalizacja USA i ZSRR w III świecie w latach 70. - przykłady i przejawy.

Wersja 1

• Trzeci Świat (Kraje rozwijające się) to powstałe w okresie zimnej wojny określenie państw nie należących do bloku zachodniego, w którym dominował kapitalizm, ani wschodniego, gdzie dominował ustrój socjalistyczny. Do krajów Trzeciego Świata zaliczonych było ponad 130 państw, przede wszystkim afrykańskich, azjatyckich i należące do Ameryki Łacińskiej. Państwa te charakteryzowały się słabym uprzemysłowieniem i dominacją form społeczeństwa tradycyjnego.

• Przez dziesiątki lat obszary Trzeciego Świata były przedmiotem rywalizacji między Wschodem I Zachodem. Niektóre regiony były ważne gospodarczo bądź strategicznie. Rywalizujące ze sobą bloki próbowały narzucić krajom rozwijającym się swoje rozwiązania. Udzielanie wsparcia politycznego, finansowego, materialnego i wojskowego.

• Wschód chciał osłabić wpływy Zachodu w III Świecie.

• W polityce zagranicznej Zw. Radzieckiego kwestia popierania walki narodowowyzwoleńczej oraz wszechstronna współpraca z państwami postkolonialnymi zajmowała bardzo ważne miejsce.

• ZSRR udzielał pomocy radykalnym organizacjom Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej.

• Umacniając swoje wpływy i przeciwdziałając komunizmowi państwa zachodnie udzielały krajom II świata pomocy ekonomicznej i wojskowej. Powstało m.in. SEATO.

• Kilkakrotnie mocarstwa uwikłały się bezpośrednio w konflikty zbrojne w III świecie.

• USA w KOREI i w Indochinach.

• ZSRR interwencja w Afganistanie.

• Amerykanie czerpali swego czasu część minerałów ( chrom, platyna, wanad, mangan) z Rodezji i RPA. Intensywnie zaangażowany w ruch narodowowyzwoleńczy w subsaharyjskiej Afryce ZSRR, wyraźnie miał intencję zablokowania Zachodowi dostępu do bogactw Afryki Południowej.

• Sojusznicy, których zdobywał ZSRR na tamtych terenach byli jednak nie stali.

• Zasadniczy cios polityce odprężenia zadała inwazja radziecka na Afganistan, przeprowadzona w grudniu 1979r. Wykazała ona złudność nadziei związanych z detente, umacniając w państwach zachodnich pozycję tych sił, które opowiadały się za bardziej zdecydowanym postępowaniem wobec obozu komunistycznego. Ich rzecznikiem stał się nowy prezydent USA (od 1980r) R.Reagan. Od początku swej kadencji zajął on twarda postawę wobec ZSRR, dążąc jednocześnie konsekwentnie do odbudowania mocarstwowego prestiżu USA oraz wzmocnienia ich potencjału militarnego.

• Przebieg nowej „zimnej wojny” okazał się zdecydowanie niekorzystny dla ZSRR, uwikłanego coraz bardziej w pułapkę wydarzeń w Afganistanie. Interwencja Armii Czerwonej i stosowane tam przez nią metody walki (m.in. zastosowanie broni chemicznej) przyczyniły się do zburzenia wyidealizowanego wizerunku komunizmu, kreowanego ciągle jeszcze przez niektóre odłamy zachodniej opinii publicznej. Kompromitacją systemu komunistycznego było też wprowadzenie stanu wojennego w Polsce oraz pojawienie się informacji o zbrodniach Czerwonych Khmerów w Kambodży.

• Największym problem ZSRR była jednak ujawniająca się coraz bardziej niewydolność ekonomiczna i organizacyjna systemu, powodująca, że blok radziecki zaczął tracić możliwości konkurowania z Zachodem w dziedzinie zbrojeń. Dynamika rozwoju w USA nowych technologii, zwłaszcza ogłoszenie w 1983r przez Reagana programu SDI („wojen gwiezdnych”), zmusiła ZSRR do zrewidowania swych imperialnych dążeń. Wynikiem tego był historyczny zwrot w polityce ZSRR, w postaci zgody na układ o likwidacji rakiet krótkiego i średniego zasięgu (grudzień 1987), oznaczający koniec rywalizacji militarnej obu mocarstw.
  Zmiany w polityce radzieckiej były związane z osobą Michaiła S. Gorbaczowa. Początkowo Gorbaczow jawił się jako kolejny reformator ustroju komunistycznego, reprezentant młodszych pokoleń w elicie władzy, sfrustrowanych zastojem i degrengoladą systemu. Zainicjowana przez niego pieriestrojka przyniosła zwiększenie swobód obywatelskich, walkę z nadużyciami, osłabienie monopolu władzy partii i aparatu bezpieczeństwa. Z mniejszym powodzeniem działał on w dziedzinie gospodarczej, gdzie próby modernizacji machiny socjalistycznej ekonomii nie wyszły poza sferę zamierzeń. W polityce zagranicznej Gorbaczow dążył do uwolnienia się od problemu afgańskiego oraz poprawy stosunków z USA. Najważniejszym i najbardziej brzemiennym w skutki posunięciem Gorbaczowa było jego przyzwolenie na odsunięcie partii komunistycznych od władzy w krajach europejskich bloku oraz zgoda na zjednoczenie Niemiec. Wydarzenia te, w połączeniu z ujawnieniem się silnych tendencji niepodległościowych w nierosyjskich republikach ZSRR, spowodowały w latach 1989-1991 rozpad imperium radzieckiego w jego dotychczasowym kształcie, koniec tzw. Porządku jałtańskiego oraz bilateralnego układu sił w polityce światowej.

Wersja 2

• Początek lat 70 to powiedzmy sobie zakończenie wojny w Wietnamie. Jeżeli chodzi o rywalizację na tej płaszczyźnie to jak już wcześniej pisałam USA nie chciało dopuścić do tego, by komunizm rozlał się po reszcie kontynentu, świata. Stąd polityka wspierająca W. PŁD. Natomiast ZSRR wspierało wpływy komunistyczne w W. PŁN by osiągnąć w ten sposób szersze pole działania dla komunizmu.

• Ważne w tym czasie było to, że Chiny i USA za pomocą dyplomacji pingpongowej normalizowały swoje stosunki. Z tym, że USA jednocześnie musiało trzymać dobre stosunki z ZSRR i zapewniać ich o tym, że „przyjaźń” ( duże słowo) z Chinami, nie będzie miała wpływu na stosunki między dwoma mocarstwami.

• ZSRR próbowało zdobywać wpływy w Egipcie i Iraku, zawierano sojusze i układy na początku lat 70. Teren ten był niespokojny. Dochodziło do walk między Izraelem a Arabami, Egipt też się w to mieszał.

• Coraz większą rolę w tym zaczęła odgrywać ropa naftowa. Arabscy producenci ogłosili embargo na dostawy do państw prowadzących politykę proizraelską i USA. Tzw. Kryzys naftowy - początki. Oczywiście ropa jest tu kością niezgody.

• Jednak USA i ZSRR przynajmniej formalnie oświadczali, że należy pilnie trwało i całościowo rozwiązać konflikt izraelsko arabski. Np. oświadczenie z 1X 1977.

• Również w latach 70. nastąpiły wstrząsy w rejonie Zatoki Perskiej wywołane przez rewolucje w Iranie i Afganistanie oraz wojna irańsko-iracka.. Wielka Brytania wycofała się działaniami z tego terenu. Niektóre jej pozycje w Zatoce i na Oceanie Indyjskim zajęły USA. Niektóre państwa zaktywizowały politykę regionalną pod amerykańskim patronatem. Okazało się przy tym, że niektóre państwa mają tendencje konserwatywne ( Arabia Saudyjska, Iran) a inne progresywne (LDRJ i IRAK). USA stały za konserwatywnymi i paktem CENTO, ZSRR popierał państwa z bardziej radykalnym podejściem.

• Warto wiedzieć, że Iran bardzo szybko się dzięki ropie bogacił, skąd w połowie lat siedemdziesiątych wydatki na zbrojenia znacznie wzrosły ( 1/3 budżetu) , a głównym dostawcą były oczywiście USA.

• Pod koniec lat 70. następuje zmiana na szczeblach władzy w Iranie i razem z tym zmiana polityki wobec USA. Na gorsze. USA umacniały bazy wojskowe dzierżawione od Omanu i Bahrajnu. Jednak Zjednoczone Emiraty Arabskie i inne państwa zaczęły występować przeciwko militaryzacji Zatoki. Polityka Iranu była wręcz antyamerykańska.

• Ameryka Łacińska to o pierwsze sprawa Panamy, która nie chciała być gwiazdką na fladze USA. Dążyła do usamodzielnienia. Naturalnie dla USA nie było to wygodne, gdyż kanał Panamski od 1903 roku stanowił bardzo ważny element obronny USA. Dalej Peru. Chciało odzyskać niezależność państwową. Znacjonalizowano wiele zakładów amerykańskich, a firmy samochodowe zastąpiono koncesjami dla Europejczyków. Inne to m. In.Chile, Kolumbia, które jak pozostałe państwa chciały się uniezależnić od USA.

• Razem z tymi działaniami pastwa południowej Ameryki chciały nieco się zbliżyć do Kuby ( wspieranej przez ZSRR, jako państwo komunistycznej dyktatury Fidela Castro), co było do tamtej pory niedozwolone. Występowano kolejno o złagodzenie polityki restrykcyjnej wobec Kuby, tak też się powoli działo.

• Druga połowa lat 60. oraz pierwsza 70. cechowała się ukształtowaniem

nowego nacjonalizmu latynoamerykańskiego, klęską walki partyzanckiej w regionie oraz rozwojem multilateralizmu. Państwa latynoamerykańskie relacje z ZSRR traktowały jako swoistą demonstrację niezależności od Stanów Zjednoczonych a także instrument wykorzystywany w relacjach z dominującym w regionie mocarstwem.

• Nawiązywanie stosunków dyplomatycznych i handlowych ze Związkiem Radzieckim było również przejawem poszukiwania przez państwa latynoamerykańskie nowych rynków zbytu, a także rezultatem porozumień zawieranych w ramach koalicji przez dochodzące do władzy ugrupowania lewicowe. W konsekwencji rozwoju nacjonalizmu i pluralizmu ideologicznego w regionie Związek Radziecki obecny był w polityce zagranicznej państw latynoamerykańskich, będąc bliskim sojusznikiem Kuby oraz partnerem handlowym wielu państw regionu. To powodowało poważne zagrożenie dla USA!!! W latach 1970- 1975 wzrósł również z 2,6 do 14% udział Ameryki Łacińskiej w wymianie handlowej Związku

Radzieckiego z państwami rozwijającymi się.

• W drugiej połowie lat 70. nastąpił regres w stosunkach regres w stosunkach dwustronnych ZSRR z państwami latynoamerykańskimi. Było to następstwem obalenia demokratycznego rządu w Chile, jak również politycznych zmian, które dokonały się po wojskowych zamachach stanu w Urugwaju(1973), Argentynie (1976), w okresie militarnych rządów w Brazylii oraz nieprzychylnej państwu radzieckiemu polityki dyktatur w Paragwaju, Gwatemali, Hondurasie, Haiti. Ograniczone stosunki gospodarcze utrzymywała z ZSRR Argentyna (import produktów rolno- hodowlanych), Peru (sprzedaż urządzeń wojskowych, współpraca w dziedzinie rybołówstwa), Boliwia (urządzenia wydobywcze i hutnicze).

• Państwa Am. Południowej miały też asa w rękawie w postaci pewnych zasobów ropy.

• Ameryka Łacińska angażował się przeciwko wyścigowi zbrojeń. Większość państw poparła radziecką inicjatywę z 71' w sprawie zwołania światowej konferencji rozbrojeniowej. Po wejściu układu z Tlatelolco 14.02. 1967, podpisano konwencję dążącą do utworzenia Agencji do spraw Zakazu Broni Jądrowej w Ameryce Łacińskiej (OPANAL).. Gwarantami bezpieczeństwa Am. Łacińskiej miały zostać państwa zewnętrzne, co było dokładnie omówione w II protokołach. ZSRR szybciej przeszły do ratyfikacji II protokołu, niż USA podpisały I. ( 1978).

• USA raczej nie chciały się rozbrajać, wolały mieć rękę na pulsie, jednak za sprawą południa sprawy się skomplikowały.

• W Afryce: konflikty: z kilku równoważnych przyczyn, a mianowicie:
  * odmiennych tradycji historycznych i kulturowo-cywilizacyjnych,
  * negatywnej roli kolonializmu i stosunkowo późnego osiągnięcia niepodległości przez większość państw, zwłaszcza zaś Czarnej Afryki.
  * zróżnicowania regionalnego (Maghreb, Afryka Równikowa, Afryka na południc od Sahary

• PRZYKŁAD: ANGOLA

• Angola to była kolonia portugalska, która uzyskała niepodległość w 1975 r. Była ona wynikiem Rewolucji Czerwonych Goździków w Portugalii z kwietnia 1974 r. Do 1974 r. trwała tam wojna narodowowyzwoleńcza przeciwko kolonizatorom portugalskim.

• Proces niepodległościowy doprowadził do przejęcia kontroli nad stolicą przez siły MPLA (Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli), popierane przez ZSRR. Opozycyjne ruchy UNITA (Narodowy Związek na Rzecz Całkowitej Niepodległości Angoli) pod dowództwem Jonasa Savimbi oraz FNLA (Narodowy Front NiepodległościAngoli) pod kierownictwem Holdena Roberto przeszły do wojny partyzanckiej.

• MPLA była popierana przez ZSRR oraz wspierana przez przysłane na ratunek przez Fidela Castro odddziały kubańskie.

• FNLA była popierana przez Zair, prezydenta Mobutu i USA.

• Z kolei UNITA była popierana przez RPA i USA.

• Po nieudanej interwencji zbrojnej Zairu i RPA w 1975 r. z walki został wyeliminowany H. Roberto, a wojna domowa toczyła się między MPLA a UNITA. Kryzys w ZSRR, a później jego upadek zdawał się być szansą na jej pokojowe zakończenie. Konflikt zakończono formalnie w 1991 ale jeszcze w 97 trwała tam wojna domowa.

• Mozambik.

• Mozambik to także była kolonia portugalska, która w 1975 r. uzyskała niepodległość. W praktyce od samego początku, tak jak i Angola, był w ogniu wojny domowej. Od dnia uzyskania niepodległości krajem rządzi proradziecki i prochiński FRELIMO (Front Wyzwolenia Mozambiku), a walczy z nim popierany do początku lat 90. przez RPA i USA RENAMO (Narodowy Ruch Oporu Mozambiku).

• Podczas tej wojny do 1995 r. zginęło około 1 mln ludzi. W październiku 1992 r. szef FRELIMO prezydent J.Chissano i szef RENAMO A. Dhaklama podpisali porozumienie pokojowe. Przewidywało ono zawieszenie broni, przeprowadzenie wyborów pod kontrolą ONZ oraz utworzenie 30 tys. armii złożonej z żołnierzy obydwu stron konfliktu.

Na podstawie jednego z artykułów do którego udało mi się dotrzeć:

Od czasu odzyskania niepodległości przez kolejne kraje Afryki, historia wojen, mordów, rzezi dokonywanych z nienawiści plemiennej i żądzy władzy - to obraz codzienny. Odpowiedzialność za to ponoszą głównie sami Afrykanie, ale Zachód, a przed 1989 rokiem również i blok radziecki, nie pomagały im wydostać się z pętli przemocy i nędzy.

• Podczas zimnej wojny w Afryce USA i ZSRR prowadziły wojny. A Zachód miał do zaproponowania prymitywną eksploatację albo „politykę rozwojową” i polegającą na rozdawaniu pieniędzy skorumpowanym rządom afrykańskim.

• Według danych ONZ w ciągu ostatnich 40 lat Zachód przekazał Afryce pomoc w wysokości prawie 570 miliardów dolarów. Wraz z rozwojem programów pomocowych rosła bieda wśród Afrykanów. Głód pojawia się dziś tylko tam, gdzie wybucha wojna, a urzędnicy kradną żywność dostarczaną z zagranicy.

Zagadnienie obszernie zrealizowane, bo starałam się zamieścić wszystko co udało mi się znaleźć. Nie ma żadnych analiz tego problemu a sama nie mam takiej wiedzy, żeby to Wam streścić i napisać co jest najważniejsze. Pogrubiłam, to co moim zdaniem trzeba umieścić w odpowiedzi na pytanie, reszta to w gestii rozeznania się w temacie.

26. Polityka wschodnia RFN Willy Brandta.

• Willy Brandt, właściwie Karl Herbert Frahm- polityk niemiecki, działacz socjaldemokratyczny, członek SPD i jej przewodniczący w latach 1969-1987, kanclerz RFN w latach 1969-1974, laureat pokojowej Nagrody Nobla w 1971 roku, Człowiek Roku 1970 według magazynu Time.

• Tło: powołanie gabinetu Brandta/ Scheela (MSZ); ewolucja programowa SPD i FDP pod wpływem reorientacji polityki USA, FR, WB w latach 60.; zmiana polityki ZSRR wobec Niemiec po 67'- rezygnacja z idei zjednoczenia Niemiec.

• 1968 marzec - Brandt nakłania delegatów Zjazdu Federalnego SDP do uchwały respektującej istniejące granice w Europie (szczególnie na Odrze i Nysie Łużyckiej)

• Zasługą Brandta ( oraz Egona Bahra z SDP) było opracowanie i wprowadzenie w życie koncepcji ogólnoeuropejskiego ładu pokojowego, która przewidywała modus vivendi z wschodem (współżycie; oparte na (tymczasowym, prowizorycznym) kompromisie, bez rozstrzygania zasadniczych problemów spornych) oraz utworzenie nowych relacji miedzy NATO a Układem Warszawskim poprzez redukcję zbrojeń konwencjonalnych; + współpr. Gosp. I kulturalna.

• Taktyka gabinetu Brandta opierała się na dwóch celach: A. RFN zdoła uniknąć uznania radzieckiej strefy wpływów oraz granic ( zwłaszcza z Polską i między dwoma państwami niemieckimi) => chęć podpisania układów o nie używaniu siły, które nie wykluczały w swej treści rewizji granic B. gdyby to się nie udało, gotów był uznać granicę ale w zamian za większy wpływ na NRD, a w konsekwencji zjednoczenie Niemiec. Planowano konferencje bezpieczeństwa europejskiego.

• Rząd Brandta/ Scheela gotów był zapłacić uznaniem radzieckiej strefy wpływów i granic w Europie Środkowo- Wsch. Za stworzenie szans wzajemnego zrastania się RFN i NDR; godził się na granicę niem. -polską po to, by zmienić ją w przyszłości.

• Wschód stawiał twarde żądania ( m.in. granice, uznanie NRD), jednak gotów był także do ustępstw. Polska usiłowała zapewnić sobie dokument uznający nasze zachodnie granice.

• Podpisano kilka traktatów z państwami wschodu.

• Traktat RFN- ZSRR. Pod koniec roku 69' wstępne rozmowy i postulaty. Co ważne Brandt skoncentrował całą wschodnią politykę na Urzędzie Kanclerskim by nie nadwyrężać prestiżu rządu. W ten sposób do Moskwy na rozmowy wysłano Bahra ( ministra od spraw specjalnych a po 74' do współpracy naukowej). Opracowano wówczas postanowienia późniejszego traktatu. Gdy Scheel dotarł do Moskwy na oficjalne rokowania miał postarać się o kilka drobnych zmian oraz zgodę na dołączenie kilku dokumentów towarzyszących. ( list o jedności niemieckiej oraz noty dyplomatyczne o prawach i odpowiedzialności 4 mocarstw za Berlin i Niemcy jako całość).

• 12.08.1970. Aleksiej Kosygin i kanclerz Brandt podpisali traktat między ZSRR a RFN. POSTANOWIENIA: respektowanie terytorialnej integralności państw europejskich, nienaruszalność granic ( z Polską i RFN i NRD co najważniejsze); deklaracja o nie występowaniu z roszczeniami terytorialnymi w przyszłości; później te postanowienia dołączono do traktatu podpisanego przez Polskę i RFN.

• 7.12. 1970r. Z POLSKĄ. Początkowo chciano tylko układu o niestosowaniu siły, ale Polska nie w ciemie bita i od razu mówiła, że chce też uznania granic. Stąd wynikł pewien chwilowy kryzys. Stanowisko Niemiec uległo jednak zmianie. Rozmowy zakończono w październiku 1970. Właściwe rokowania w listopadzie 1970r. w W-wie, przez Scheela i Stefana Jędrychowskiego (MSZ). Dwie ekipy prowadziły prace. Jedna o granicach druga o sprawach humanitarnych. Co ważne traktat dotyczył RFN a nie całego państwa niemieckiego. 7.12. 1970 premier J. Cyrankiewicz i kanclerz Brandt podpisali w W-wie traktat o podstawach normalizacji stosunków wzajemnych Polski i RFN. Co ważne zawierał bardzo wyraźną klauzulę o granicy.

• Równocześnie z uchwaleniem traktatów przez Bundestag uchwalono specjalną rezolucję w sprawie polityki wschodniej. M.in. zawierała klauzulę o granicach Niemiec, jako ustalonych ostatecznie dopiero po traktacie pokojowym z Niemcami. ZSRR i Polska nie przyjęły tego=> dokument bezprzedmiotowy.

• Zauważmy: RFN praktykowało deklarowanie uznania granic i równocześnie z tym negowanie ich za pomocą interpretacji prawno politycznej; trwało to aż do zjednoczenia.

• Mniej ważne ale warto, żeby świtało: regulacja berlińska. 3.09.71' ambasadorowie zachodu i ZSRR podpisali układ w sprawie Berlina Zjednoczonego. Zakaz używania siły tam, poszanowanie praw i odpowiedzialności w Berlinie.

• TRAKTAT ZASADNICZY RFN- NRD-07. 11.1972; sekretarz stanu Bahr(RFN) i s.s. Michael Kohl odbyli wstępne rozmowy. A 21. 12. Bahr i Kohl podpisali traktat o postawach stosunków między obu państwami niemieckimi (tzw. Traktat zasadniczy). NRD uznane jako niezależne państwo ; ale nie jako zagranica w stosunku do siebie. Inaczej: RFN uznało NRD de facto, lecz nie de jure. Dołączono też list o jedności niemieckiej, o dążeniach zjednoczeniowych.

• I jeszcze krótko RFN a Czechosłowacja. Od 1970 do 1973 MSZ Paul Frank i wiceminister MSZ Czech Jiri Götz rozmawiali sobie o układzie. Raz w pięknej Pradze raz w Bonnie, który nie wiem czy jest piękny bo nie byłam. Głównie chodziło o te układy monachijskie z 29. 09.38'. Czy były ważne czy też nie. Niemcy nie chciały ponosić politycznych konsekwencji układu. 11.12. 1973 premier Lubomir Strougal i kanclerz Brandt podpisali w Pradze układ o wzajemnych stosunkach. Układ monachijski uznano za niebyły. Praga zrezygnowała ze skutków prawnych. Uznano nienaruszalność granic, zobowiązano się do nie wysuwania roszczeń terytorialnych.

Zusamenfasung: podpisane traktaty zawierały klauzule o nie używaniu siły, o współpracy gospodarczej, kulturalnej, technicznej. Pomogły w nawiązaniu stosunków dyplomatycznych m.in. z Polską ( 14. 09.72'). We wrześniu 1973 RFN i NRD do ONZ. Sorry, że tak długo.

27. „Współistnienie“ Zachodu i Wschodu w latach 1972 - 1980.

• Już podczas kampanii wyborczej Nixon zapowiadał że polityka siły jest mało skuteczna i trzeba ją zastąpić pokojowym współzawodnictwem z ZSRR. Mówił, że po erze „konfrontacji nast.…ąpiła era negocjacji”. Było to głównym hasłem Nixona w stosunkach z ZSRR. Zmienił podejście do roli USA w świecie. Chciał zrzucić brzemię z USA i zaakceptować partnerstwo z ZSRR na płaszczyźnie wojskowo - strategicznej oraz współzawodnictwo technologiczne, społeczne i ekonomiczne.

• Od połowy lat 70. widoczny był w stosunkach USA- ZSRR proces odprężenia, który zaowocował m.in. wspólnym oświadczeniem prezydenta USA G. Forda i przywódcy ZSRR L. Breżniewa, wydanym 24.11.1974 we Władywostoku, a dotyczącym zamiaru zawarcia nowego porozumienia w sprawie ograniczenia zbrojeń strategicznych. Oświadczenie to nawiązywało oczywiście do SALT I.

• Gdy J. Carter objął prezydenturę doktryna Nixona przestała obowiązywać a polityka USA stała się nierówna i pełna nieoczekiwanych rozwiązań. Dochodziło do spięć na tle przestrzegania helsińskich deklaracji praw człowieka.

• W ZSRR polityka zagraniczna prowadzona w sposób ciągły, gdyż u władzy wciąż CI sami ludzie. Założenie ich polityki to dążenie do utrwalenia i rozszerzenia pokojowego współistnienia państw o odmiennych ustrojach a tym samym poprawa klimatu między wschodem a zachodem. Znajdowało to ujście m. In. w działaniach służących odprężeniu, czyli np. podpisywaniu układów bezpieczeństwa. Był to tzw. „program pokoju” z 1971 r. z XXIV zjazdu KPZR.

• Te dwa spojrzenia łączyła głównie chęć zapobiegania katastrofie jądrowej i wytrwałe negocjacje.

• Warto wspomnieć o podpisaniu układu SALT I z 25. 05. 1972- porozumienia o niektórych środkach ograniczania strategicznych zbrojeń ofensywnych.

• 29.05. 1972 podpisano układ o podstawach stosunków wzajemnych między USA i ZSRR. L. Breżniew i R. Nixon. Zapobieganie groźbie wojny, rozładowywanie napięć międzynarod. Umacnianie powszechnego bezpieczeństwa i współpracy międzynarodowej, również w gospodarce, kulturze. Uznano za podstawę stosunków zasadę pokojowego współistnienia i zapobieganie wybuchowi wojny jądrowej.

• Kolejna faza to układ SALT II - układ o ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych z 18. 06. 1979. Został podpisany ale wiele stało na przeszkodzie Polityka J. Cartera zniechęcała ZSRR do rozmów, ale doszło do porozumienia, zbliżał się bowiem termin wygaśnięcia SALT I ( X 1977). Podobnie jak w SALT I kwestie związane z kontrolą miała rozstrzygać Stała Komisja Konsultacyjna.

• SALT II i związane z nim dokumenty wzbudziły nowe nadzieje na proces odprężenia, jednak Senat USA nie chciał zaakceptować jego treści.

• Lata 1972- 1976 to okres w którym podpisano 40 % układów i porozumień radziecko- amerykańskich. Taka intensywność miała na celu wyeliminowanie niebezpieczeństwa wojny jądrowej. Sprzyjała ograniczeniu wyścigu zbrojeń i procesom odprężenia.

• USA chciało poprawić także ograniczone do tamtej pory stosunki gospodarcze z ZSRR. Zawarto też 10-letnią umowę o współpr. gosp. , przemysł. i technicznej. ( 24.11.1974). Ooprawiono sieć komunikacyjną lotniczą i morską w związku z tym.

• Nastąpiło pogłębienie współpracy naukowo- technicznej. Utworzono Radziecko- Amerykańską Komisję do spraw Współpracy Naukowo- Technicznej, która wyłoniła wiele mieszanych grup roboczych.

• Ważne też by pamiętać o KBWE. Podpisanie aktu końcowego było punktem kulminacyjnym polityki odprężeniowej między Wschodem a Zachodem. A w latach następnych zwoływano konferencje przeglądowe KBWE.

• Za kadencji Cartera USA zahamowało wspólne badania, regres zaznaczył się po rezygnacji z realizacji planów współpracy kulturalnej i naukowo- technicznej ZSRR ( 4.01.1980) w związku z jego interwencją w Afganistanie.

• Po wyborach w 1980 zwyciężył Ronald Reagan z partii republikańskiej i odtąd nieufna polityka Waszyngtonu wobec Moskwy staje się bardziej zdeterminizowana i zdecydowana zarazem, opiera się na faktach, a nie zadawala obietnicami.

28. Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy Europejskiej - geneza, przedmiot, znaczenie.

Idea takiej konferencji pojawiła się już w latach 60. w związku z powolnym odchodzeniem od zimnej wojny na rzecz współpracy w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego. Zgłaszał ją też minister spraw zagranicznych Polski, Rapacki na XIX sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 1964r., a popierały inne kraje Układu Warszawskiego.

Pierwsze spotkanie przygotowawcze odbyło się w 1972 r.

W latach1973-1974 trwał proces tworzenia KBWE, spotkania i konferencje przygotowawcze. Strona radziecka podkreśliła konieczność omówienia problemów umocnienia bezpieczeństwa i rozwoju współpracy gospodarczej, a także zatwierdzenia terytorialnego status quo w Europie. Państwom NATO zależało na obniżeniu ryzyka konfliktu zbrojnego w Europie oraz kwestiach praw człowieka. Przełom nastąpił w grudniu 1974r., gdy rozwiązano problemy dotyczące kontaktów międzyludzkich i praw człowieka. Zwołanie konferencji było możliwe dopiero w chwili odprężenia w stosunkach Wschód - Zachód (normalizacja stosunków między RFN a Polską, ZSRR, NRD i Czechosłowacją, podpisanie porozumienia w sprawie Berlina Zachodniego, rozpoczęcie rokowań rozbrojeniowych w Wiedniu). Na ostatnim etapie rokowań w 1975r. przywódcy 37 państw podpisali Akt końcowy KBWE.

W Akcie Końcowym znalazły się zasady:
- demokratyzacji zasad stosunków międzynarodowych,
- nienaruszalności granic,
- integracji terytorialnej,
- poszanowania praw człowieka (wolość myśli, sumienia, religii, przekonań).

Wyznaczono także trzy dziedziny współpracy międzynarodowej (koszyki):
1) bezpieczeństwo
2) współpraca gospodarcza
3) prawa człowieka

Od tej chwili rozpoczął się tzw. etap weryfikacyjny, który miał na celu realizację postanowień konferencji oraz doprowadzenie do dalszych spotkań (1977r. w Belgradzie, 1980r. w Madrycie). Proces KBWE był kontynuowany w formie spotkań ekspertów wielu dziedzin, rokowań międzynarodowych oraz konferencji przeglądowych na szczeblu rządowym. W 1989r. i 1990r. w Wiedniu odbyły się dwie rundy rokowań poświęcone redukcji zbrojeń konwencjonalnych i liczebności żołnierzy.

29. Konflikt amerykańsko - irański.

W 1980 USA zerwały stosunki dyplomatyczne z Iranem, konflikt wywołało uwięzienie (jako zakładników) 66 obywateli amerykańskich po ataku na ambasadę USA (XI 1979). Zostali oni wypuszczeni I 1981, dzięki mediacji rządu Algierii.

Szczegóły:

4 listopada 1979 r. doszło do wydarzenia nie mającego precedensu we wcześniejszej historii dyplomacji. Tego dnia 3000 wojowniczo nastawionych irackich studentów wdarło się na teren ambasady USA w Teheranie. Kilkudziesięciu pracowników ambasady stało się zakładnikami w rękach islamskich fanatyków.

Okupujący ambasadę amerykańską studenci postawili Carterowi dwa warunki, pod którymi mogliby odstąpić od dalszej okupacji placówki: oficjalne przeproszenie Irańczyków za wspieranie rządów szacha i - co ważniejsze - wydalenie przebywającego na leczeniu w USA śmiertelnie już wówczas chorego monarchy do Iranu. Tego, jaki los czekałby szacha w razie ekstradycji, nie trudno było się domyślić.

Carter znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Realizacja stawianych przez Irańczyków żądań nie wchodziła w rachubę, zaś wszelkie inne próby rozwiązania kryzysu były bardzo ryzykowne.

Niektórzy z doradców Cartera wzywali go do użycia siły w celu uwolnienia zakładników. Prezydent USA początkowo był niechętny takiemu rozwiązaniu, w końcu jednak uległ i w kwietniu 1980 r. zarządził akcję zbrojną.

Próba uwolnienia pracowników ambasady podjęta została 24 IV 1980 r. Zakończyła się ona jednak całkowitą klęską. Trzy z ośmiu helikopterów zniszczone zostały w czasie burzy piaskowej, zaś ośmiu komandosów zostało zabitych w czasie próby ewakuacji. Carter - któremu amerykańska opinia publiczna przypisała odpowiedzialność za poniżającą porażkę, przegrał w listopadzie 1980 r. wybory prezydenckie. Pracownicy ambasady USA w Teheranie przetrzymywani byli 444 dni. Uwolnieni zostali 20 I 1981 r., w dniu zaprzysiężenia nowego prezydenta USA, Ronalda Reagana.

30. Interwencja ZSRR w Afganistanie - znaczenie dla zimnej wojny.

Znaczenie interwencji ZSRR dla zimnej wojny:

-Wzrost napięcia międzynarodowego i zakończenie okresu odprężenia,

-Potępienie przez wiele państw, w tym i USA tej agresji, rozpoczęcie dostaw broni do Pakistanu przez Stany Zjednoczone(w Pakistanie swoje bazy mieli mudżahedini - partyzanci afgańscy).

-Śmierć Idi Amina, następcy Tarakima(prokomunistyczny lider Ludowo - Demokraktycznej Partii Afganistanu, który doszedł do władzy w kwietniu 1978r.

-Następstwem śmierci Idi Amina, który chciał rozluźnić stosunki Afganistanu z ZSRR było dojście do władzy proradzieckiego polityka - Babraka Karmala.

-Proradziecka ekipa rządząca Karmala wprowadziła na terenie kraju terror i doprowadziła do wybuchu długoletniej wojny partyzanckiej.

-Wojna ciągnęła się aż do 1988r. kiedy to rozpoczęło się wycofywanie wojsk radzieckich z terenu Afganistanu.

-Interwencja afgańska przyczyniła się(między innymi) do tego, iż w 1981r. kiedy w Polsce ogłoszono stan wojenny ZSRR nie zdecydowało się na interwencję w naszym kraju.

-Fundamentalistów afgańskich wspierało wiele państw zachodnioeuropejskich w tym USA, Związek Radziecki w interwencji widział możliwość pozyskania kraju dla rozwoju własnego imperium(stąd zaostrzenie stosunków między Związkiem Radzieckim i Zachodem).

31. Znaczenie „Solidarności” i papieża - Polaka dla polityki międzynarodowej doby zimnej wojny.

„Solidarność”

• ukoronowanie wcześniejszej działalności opozycyjnej: np. KOR - Komitet Obrony Robotników.

• wyłom w systemie bloku wschodniego

• demonstracje nie studentów ani intelektualistów ale robotników

• w latach 80-tych wielu działaczy odchodziło od partii komunistycznej, z kolei Solidarność zyskiwało miliony nowych związkowców.

Porozumienia Sierpniowe

Uznanie przez prostestujących:

• wiodącej roli partii komunistycznej w Polsce

• ustroju socjalistycznego

• członkostwa w bloku radzieckim

Uzyskanie:

• prawo do strajku

• prawo do tworzenia niezależnych związków zawodowych

• możliwość wpływania w jakimś stopniu na politykę ekonomiczną,

• złagodzenie cenzury

• zasada nominacji i awansu w zależności od kwalifikacji a nie przynależności partyjnej,

• poprawa warunków pracy, mieszkaniowych, podwyżka płac i emerytur

• regularne transmisje niedzielnych mszy świętych

• dodatkowe dni wolne od pracy.

To wszystko było nie do pomyślenia w całym bloku komunistycznym, samo to że rząd Gierka rozmawiał z Solidarnością, która z godnie z obowiązującym prawem była nie legalna, podobnie jak cały związek.

Papież

• umiędzynarodowienie kwestii Polski,

• w roku 1980 co kolwiek by nie zrobiły władze komunistyczne przeciwko opozycji ( np. użycie siły ) świat by się o tym dowiedział, za pośrednictwem Watykanu.

• Polak, najwyższy przedstawiciel Kościała Katolickiego, jako przedstawiciel „Zachodu”

• papież szybko zystał autorytet i szacunek władz amerykańskich - Regana w szczególności.

Pielgrzymka 1979 :

• dodanie odwagi Polakom, danie im nadziei, wsparcie. W 1979r podczas pielgrzymki występował jako

• na mszach papieskich zbierały się setki tysiące, miliony ludzi, ludzie zobaczyli swoją siłę.

• Jan Paweł II nawoływał do poszanowania narodowej godności i tradycji. Podkreślał znaczenie wolności w życiu społecznym i wzywał do poszanowania podstawowych praw przynależnych każdemu człowiekowi. Homilie papieskie wywołały szeroki oddźwięk w społeczeństwie.

• W rozmowach z wieloma wpływowymi politykami z zachodu mógł przedstawiać czym jest komunizm od środka, jako wychowany w komuniźmie mógł doradzać jak go zwalaczać.

( wszystko powyżej, to w większości moje przemyślenia :/ )

32. „II zimna wojna“ doby Regana - przyczyny i przejawy.

1. Powody

• Próby osłabienie ZSRR kosztownym i wyczerpującym wyścigiem zbrojeń

• próba przeniesienia rywalizacji międzyustrojowej z płaszczyzny społoczno-ekonomicznej na płaszczyznę wojskowo technologiczną, która reganowi zdawała się być łatwiejsza do wygrania i bardziej wyraźna. Był pewien przewagi USA.

• Interwencja ZSRR w Afganistanie w XII 1979, oraz doktryna Cartera „każda, podjęta przez jaką kolwiek siłę zewnątrzną, próba zapewnienia sobie kontroli nad rejonem Zakotki Perskiej będzie uważana za atak na żywotne interesy USA”

• Wczęsniejsza instalacja radzieckich rakiet ss-20 w NRD, Czechosłowacji i zachodniej części ZSRR, wycelowanych w stolice państw zachodnioeuropejskich.

• Polityka odprężenia lat 70-tych nie przyniosła spodziewanych efektów, próba czegoś innego.

1. Przejawy

• forsowane przez Waszyngton dozbrojenie - spowodowane chęcią przeniesienia zagrożenia wojną atomową również na teren Europy, oraz próby zdyscyplinowania sojuszników Europejskich

• decyzja o budowie broni neutronowej ( VIII 1981 )

• program produkcji strategicznych rakiet MX, bombowców B-1, oraz okrętów podwodnych (X.1981)

• Opracowany przez pentagon 5-letni program zbrojeń miał kosztować 1,5mld dolarów.

• Produkcja i instalacja w Europie zachodniej rakiet średniego zasięgu.

• Incjatywa programy obrony strategicznej - SDI ( III. 1983), wraz z programem „Gwiezdnych Wojen” - systemy strategicznej obrony przeciwrakietowej ( to do czego ostatnio wrócił Bush )

• Wspieranie afganiczyków w wojnie z ZSRR, embargo na zboże amerykańskie.

• Brzeźniśki stwierdził że atak na afganistan był „samobójstwem ZSRR”

• Bojkot olimpiady w Moskwie w 1980r

• 1980 - zamieszki w Polsce, powstanie Solidarności, 13.XII.1981 - Wprowadzenie stanu wojnnego w Polsce.

1. Skutki

• ZSRR nie mogąc sprostać narzuconemu tempu, zaczęło coraz głośniej stosować retorykę antyzbrojeniową

• Od początku lat 80tych w ZSRR początki kryzysu gospodarczego.

• Napięcie w stosunkach trwało to na dobrą sprawę jedną kadencję, w 1980r Regan wygrał wybory retoryką siły, w 1984r w kampani wyborczej Ragana mówiono o maksymalnie konstruktywnym dialogu z ZSRR.

33. „Pierestrojka“ i „glasnost“ - główne wyznaczniki i znaczenie dla obozu socjalistycznego.

TŁO

• W latach 82-85 trzykrotnie zmienili się przywódcy ZSRR, aż w końcu w 85r do władzy doszedł Gorbaczow, przedstawiciel pokolenia, które od dawna czekało na przejęcie władzy

• ZSRR przestawało już być w tym okresie równorzędnym partnerem dla USA,

• W krajach satelickich panował zamęt, a samemu ZSRR groził rozpad,

• Państwu nie brakowało surowców, lecz gospodarka była zarządzana bardzo nie efektywnie.

• Państwo było technologicznie zacofane ( poza przemysłem ciężkim )

• Nie było w stanie wyżywić własnych obywateli i zapewnić im odpowiedniego standardu życia.

• Nie stać go było na dalsze utrzymywanie statutu super mocarstwa.

• 1986 - katastrofa w Czarnobylu

• 1988 - trzęsienie ziemi w Armenii

• Od połowy lat 80-tych spadek cen ropy, z której eksportu ZSRR w znacznym stopniu się utrzymywała.

Pierestrojka i glasnot

• „Pierestrojka” - oznaczała przebudowę gospodarki w bardzo szerokim znaczeniu. Tylko że nikt za bardzo nie wiedział co powinno być produktem końcowym tych przemian ( jaki ustrój gospodarczy ?) i jak tego dokonać. Chodziło o uwolnienie cen, decentralizację, podniesienie samodzielności przedsiębiorstw. Pierestrojka miała bardzo wielu wrogów, ludzi którzy w dotychczasowych stosunkach gospodarczych zajmowali dobre, stabilne stanowiska. Ponadto ludzie bali się tego co nowe.

• „Glasnost” - oznacza jawność, w szczególności zaprzestanie kłamstw na temat rzekomych sukcesów gospodarczych, krytyka rządów Breżniewa, publikacji zakazanych utworów, rehabilitacji ofiar czystek. Glasnost wymagał nie tylko zniesienia cenzury, ale również panującej w kraju służalczości, reformy stosunków politycznych oraz zniesienia wszechobecnego monopolu na władzę partii komunistycznej. Co do potrzeby tego procesu wszyscy byli zgodni.

• Gorbaczow zamierzał zreformować partię komunistyczną, jednakże uległa ona rozpadowi, w niektórych regionach przestała całkowicie istnieć, straciła na znaczeniu.

KONSEKWENCJE

• Spośród 15republik wchodzących w skład ZSRR tylko 3 były zamieszkane przez narody Słowiańskie: Rosja, Białoruś i Ukraina, przy czym w tej ostatniej w całym XX w. nasilały się tendencję niepodległościowe.

• Zamęt polityczny i gospodarczy w ZSRR spowodował że począwszy od Litwy, później Łotwa i Estonia, później Ukraina, Białoruś, Mołdawia, Gruzja, Armenia i Azerbejdżan odzyskiwały niepodległość.

• Osłabienie, reformy i ruchy odśrodkowe w ZSRR zostały wykorzystane przez opozycję w państwach satelickich do osłabiania władzy partii komunistycznej aż w końcu do jej przejęcia.

• W krajach satelickich nastąpił upadek rządów partii komunistycznej, wszędzie z wyjątkiem Rumuni ( gdzie panował Czałczesko ) odbyło się to bezkrwawo.

• NRD znikło, w państwach europy środkowej władzę przejęły rządy centroprawicowe, w krajach bardziej na wschód - Bułgarii, Rumunii - rządy się zmieniły ale odejście od dawnego reżimu nie było tak wyraźne.

• Pierestrojka i kryzys gospodarczy w ZSRR a później w Rosji, „rozlał się” po wszystkich krajach bloku wschodniego, jako że w dużym stopniu były one gospodarczo uzależnione od Rosji, która była największym odbiorcą krajowych wyrobów.

34. Geneza i międzynarodowe uwarunkowania zjednoczenia Niemiec

• Od lat 70-tych w NRD rozpoczął się proces powolnego otwierania na świat zachodni i łagodzenia reżimu politycznego, ogłoszono amnestię. Całość była wzorowana na działaniach w Polsce po 56r. Również problemy gospodarcze zmusiły NRD do współpracy zwłaszcza z RFNem.

• RFN starało się mieć możliwie najlepsze stosunki z państwami bloku wschodniego, przez państwa zachodnie RFN było traktowane prawie jak pomost łączący wschód z zachodem. W 1965r miał miejsce znamienny fakt wzajemnych przeprosić kościołów niemieckiego i polskiego.

• Od 1985 Kohl zdynamizował poprawę stosunków z krajami swojego regionu - Polska, NRD, Czechosłowacja. W 1985r. wspólne starania na rzecz budowy strefy wolnej od broni chemicznej.

• IV 1987 - RFN zorganizował w Berlinie Zachodnim wielkie obchody 750 rocznicy miasta - nie spodobało się to NRD, które postrzegało to jako przejaw roszczenia praw przez RFN do całego Berlina. Honecer zbojkotował uroczystości.

• Kilka miesięcy później wizyta Honecera w RFN, który apelował o respektowanie terytorialnej integralności NRD” Z kolei Kohl mówił że podziały mogą być przezwyciężone drogami pokojowymi.

• Rząd Kohla stosował tezę „zmianie przez zbliżenia”, w 1988 zwiększał płatności za różne usługi tranzytowe i transportowe dla NRD, w sumie do kwoty 3mld marek rocznie, które faktycznie były pomocą finansową bogatszych Niemiec dla biedniejszych i powolne uzależnianie NRD pod względem finansowym.

• W czasie gdy w całym bloku wschodnim panowały już atmosfera ewolucji systemu, w NRD nie zachodziły żadne poważniejsze zmiany. NRD było również jednym z głównych krytyków polityki Gorbaczowa.

• W VI 1989 w RFN odbyła się wizyta Gorbaczowa, bez konsultacji z władzami NRD. Gorbaczow wezwał NRD to wejścia na drogę reform.

• Stworzenie możliwości wydostania się z NRD i obleganie ambasad RFN w Berlinie, Budapeszcie, Pradze i Warszawie pokazało skalę tłumienia „woli i potrzeb” narodu niemieckiego.

• 18.X.89 - Honecker przestaje być przewodniczącym Rady Państwa

• 9.XI.89 - ogłoszenie zniesienia wszelkich ograniczeń w ruchu osobowym z RFN, w reakcji zburzenie muru

• Kohl przerywa wizytę w Polsce, NRD zaczyna nie wykluczać możliwości konfederacji. Kohl czeka na dalszą erozję systemu w NRD. 28.XI.89 10-punktowy plan Kohla, 1 II 1990 - pland Modrowa, odczytany na zachodzie jako przyzwolenie na zjednoczenie i bezsilność Układu Warszawskiego.

• Rozpoczęcie serii konferencji 2+4 ( obydwa państwa niemieckie, F, GB, USA, ZSRR ), które ostatecznie doprowadziły do zjednoczenia Niemiec 03.X.90

Uwarunkowania miedzynarodowe:

• ogólny strach przed możliwością odrodzenia się potężnych Niemiec ( Francja, Włochy )

• USA - „zjednoczenie jest kwestią o której powinny zdecydować same Niemcy”

• Gorbaczow był za zwiększeniem swobód, otwarciem granic, ale był przeciwnikiem szybkiego zjednoczenia.

• NATO - samostanowienie narodu niemieckiego pod warunkiem pokojowych i demokratycznych przemian.

• Po rozpoczęciu konferencji 2+4 zmiana mocarstw światowych do sprawy zjednoczenia, dążenie do jego zrealizowania w sprawny i pokojowy sposób.

35. Skutki zjednoczenia Niemiec.

• ukazanie ogromu różnicy w poziomie życia między Niemcami wschodnimi a zachodnimi,

• rozpoczął się powolny i bardzo kosztowny proces zasypywania tych różnic, RFN wydało miliardy marek w celu podniesienia standardu życia w Niemczech wschodnich. Po tym wszystkim niektórzy Niemcy zachodni już nie byli tak gorliwymi zwolennikami zjednoczenia. Szacuje się, że do 2004r Niemcy zachodnie przekazały związkowym krajom wschodnim kwotę 1.5bilona Euro na modernizację i „dociągnięcie” do poziomu RFN.

• Różnice w poziomie rozwoju są widoczne do dzisiaj.

• Powstało państwo o olbrzymim potencjale i prawdopodobnie najsilniejszej gospodarce w Europie

• Całkowita kapitulacja ZSRR, ukazanie totalnej bezsilności Układu Warszawskiego. Zjednoczenie nie odbyło się na zasadzie „równości”, lecz po prostu powiększenia RFN a zniknięcia NRD. Mogło to wyglądać jak aneksja NRD przez RFN. Przez co automatycznie przyznano się, że ustrój NRD był patologiczny i wadliwy.

• Po obradach okrągłego stołu w Polsce i upadku muru berlińskiego nic już nie było w stanie powstrzymać rozkładu ZSRR i radzieckiego bloku wschodniego.

• Warunkiem zjednoczenia Niemiec, było zaakceptowanie przez powiększony RFN granicy z Polską na Nysie i Odrze.

• Tereny należące do NRD, przyłączone do RFNu praktycznie z dnia na dzień zostały przyłączone do UE ( Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ) Jednocześnie zaczęto myśleć o przyjmowanie do UE pozostały krajów postkomunistycznych.

36. Polska wobec zjednoczenia Niemiec.

Motywy niepokojów:

• zjednoczenie państwa Niemieckiego, które atakiem na Polskę rozpoczęło II WŚ, musiało budziło duży niepokój w społeczeństwie Polskim

• dodatkowo propaganda antyniemiecka ( przeciw RFN, nie przeciw NRD ) była prowadzona przez władzę PRLu od początku jego powstania, ludzi straszyło się powrotem niemców i przypominało rozbiory dokonane przez Prusy i agresje w 1939r aby naświetlić ZSRR jako jednego słusznego sojusznika

• możliwość ponownego znalezienia się między dwoma potężnymi sąsiadami jak w dwudziestoleciu międzywojennym

• wyrok trybunału konstytucyjnego RFN z 1972r pozostawiał kwestię granicy PL-D nie do końca uregulowaną, lecz bardziej odłożoną w czasie.

• Początkowo rozmowy pierwszego niekomunistycznego rządu z Kohlem w 1989r tyczyły pomocy gospodarczej dla Polski, kwestii niemieckich mniejszości narodowych, lub problemów uchodźców z NRD w ambasadzie RFN w Warszawie. O zjednoczeniu nie było jako takim mowy.

• Po ogłoszeniu 10-punktowego programu Kohla, reakcja rządu Mazowieckiego była stonowana. Informowano w niej, że Polska nie sprzeciwia się zjednoczeniu, ale musi być z miejsca uregulowana kwestia granic. Polacy nalegali również aby stworzono zapis, który mówiłby że stałość granicy PL-D jest fundamentem pokoju w Europie. Mazowiecki domagał się również udziału Polski w konferencjach 2+4, jako państwa bezpośrednio zainteresowanego sprawą ( aby nie powtórzyła się sytuacja z Jałty )

• Polska była przeciwna neutralności Niemiec, jako źródło niepokojów. Obawiano się również że po przyłączeniu NRD do RFN a przy tym i do EWG znacznie osłabnie „polsko-NRDowska” wymiana handlowa.

• Niektórzy politycy jak Marek Jurek opowiadali się za hamowaniem zjednoczenia tak aby polska odniosła możliwie największe korzyści, byłaby to dość ryzykowna strategia.

• 06.06.91 podpisano traktat o dobrym sąsiedztwie, w którym między innymi ustalono prawa mniejszości na rodowych na zasadzie wzajemności.

• W Polsce ponadto obawiano się dominacji silniejszego sąsiada, oraz zorganizowanej „akcji kolonizacyjnej”, że Niemcy zaczną wykupywać Polską ziemię, ale na to nie było zgody polskiego rządu.

• Niemcy były wielkim orędownikiem wstąpienia Polski do NATO i UE, oraz największym partnerem gospodarczym.

• Również przewidziano w przyszłości rozwiązanie kwestii odszkodowań dla polskich ofiar totalitaryzmu niemieckiego z lat II WŚ

37. „Aksamitna rewolucja” - pojęcie, wyznaczniki, skutki.

• sama nazwa „aksamitna rewolucja” pchodzi od jej charakteru, który jak na rewolucję był wyjątkowo łagodny i bezkrwawy

• można jej używać generalnie do określania wydażeń w europie wschodniej ( no może z wyjątkiem Rumuni ) i pokojowego zrzucania jażma radzieckiego.

• Jak i również ujęcie szczegółowe, które dotyczy wydażeń w Czechosłowacji:

• Jeśli przyjąć, że rewolucja w Polsce trwała od powstania „Solidarności” w 1980 roku, to zakończyła się sukcesem po 10 latach. Na Węgrzech trwało to 10 miesięcy, a w Czechosłowacji niewiele ponad 10 dni.(17-27.11.89) Przebieg rewolucji w Pradze miał nieco inny charakter, chociażby dlatego, że zmiany ustrojowe nie pociągnęły za sobą kryzysu gospodarczego jak to miało miejsce na Węgrzech, a szczególnie w Polsce.

• Zaczęła się 17.11.89r - demonstracja w 50 rocznicę zamordowanego przez hitlerowców Jana Opletala, milicja zagrodziła protestującym drogę i mimo, że obdarowali oni funkcjonariuszy kwiatami, cała demonstracja została brutalnie spacyfikowana

• 19.11.89 - Havel powołał do życia Forum Obywatelskie, które miało odegrać podobną rolę jak polska solidarność. Forum żądało ustąpienia czołowych komunistycznych działaczy. ( Na Słowacji organizacja „Społeczeństwo Przeciw Przemocy” )

• 20.11.89 - 200 tyś demonstracja na placu Wacława, żądania legalizacji Forum, ustąpienia skompromitowanych osób, swobód obywatelskich

• 27.11.89 - strajk generalny, tłum żąda wolnych wyborów.

• 07.12.89 - Prezydent Gustav Husak dymisjonuje premiera Adamca i desygnuje nowego premiera Mariána Čalfę, który jest bardziej skłonny do ustępstw.

• 10.12.89 - prezydent zatwierdza nowy rząd i podaje się do dymisji, na nowego prezydenta bez wyboru, zostaje przeforsowany przez opozycje Vaclav Havel 29.12.89.

• w 1991r, przewidziane było wycofanie wojsk radzieckich

• Aksamitnej Rewolucji można powiedzieć, że „sprzyjał” Gorbaczow. Podczas jego wizyty w Pradze w 1987r Gorbaczow dał do zrozumienia nie ustępliwemu premierowi Adamcowi że sympatyzuje raczej z Havlem niż z nim.

• Aksamitna Rewolucja była następstwem wydarzeń w Polsce, na Węgrzech i w Berlinie.

• Przykrą konsekwencją Aksamitnej Rewolucji i odzyskania niezależności był rozpad na Czechy i Słowację, było to efektem wysuwania zbyt daleko idących żądań przez przywódzcę Słowaków - Vladimira Meciara najpierw komunisty, później nacjonalisty,

38. „Jesień Ludów“ w Europie Wschodniej.

• pytanie 31 omówienie Jesieni Ludów w Polsce i 38 - Jesień ludów w Czechach.

a) Powody:

• katastrofa gospodarcza,

• korupcja, tyrania i niekompetencja partii komunistycznych,

• tłumione przez dekady protesty społeczne,

• brak niezależności narodowej, podstawowych wolności obywatelskich,

• osoba Gorbaczowa, który nie ukrywał swojej niechęci do systemu Stalinowskiego, jak i zdał sobie sprawę że stracił on sens strategiczny.

b) Główne konsekwencje:

• możliwość swobodnego wyrażania swoich opinii,

• oraz ponowne wyłonienie pogrzebanego już nieomal systemu państw narodowych.

c) Rewolucje 1989r przebiegały przy wzniosłych, tradycyjnych hasłach - praw obywatelskich i wartości humanistycznych, jednak nie rozwiązywały gigantycznych problemów gospodarczych.

5. Okres ten jest ewenementem w skali historii, gdyż w latach 89-91r 8 ( PL, CZ, SK, Wschodnie Niemcy, H, RU, BG, AL. ) krajów wyzwoliło się z „zależności wasalskiej” oraz 9 ( LT, LV, BY, ES, UA, Gruzja, Azerbejdżan, Armenia ) państw proklamowało niepodległość + 5 azjatyckich.

6. Co jest tym bardziej specyficzne to fakt, że w przytłaczającej większości przemiany zostały dokonane drogą pokojową. Ponurym wyjątkiem była tylko Rumunia, gdzie podczas obalania dyktatora Nicole Ceausescu zginęło tysiące ludzi. W tym on sam, kiedy został schwytany, na szybko osądzony i rozstrzelany wraz z żoną. Ceausescu należał do przywódców dość nie pokornych w stosunku do Moskwy, używał on KP jako narzędzia utrwalania swojej władzy, a sama Moskwa nie wiele miała do powiedzenia w Rumuni. Paradoksalnie przywódca, który najmniej uległ systemowi stalinowskiemu ( poza Titą ) zapłacił najwyższą cenę przy jego demontażu.

7. Na Węgrzech już w 1987r powstało Węgierskie Forum Demokratyczne, w 1988r ustąpił, będący 30lat I sekretarzem Kadara, w VI 1989 trójkątny stół, w X 1989 wprowadzenie systemu wielopartyjnego i demokratyczne wybory na wiosnę 1990r.

8. Przedłużeniem jesieni ludów na wschodzie, była jesień ludów na bałkanach w 1991r, kiedy to po rozpadzie Jugosławii powstało 5 państw narodowych

KONSEKWENCJE

• powstanie szeregu nowych państw, wiele innych „odrodziło się na nowa”, w europie środkowo wschodniej i południowej powstała cała mozaika państw

• nowa państwa rozpoczęły rozmowy w sprawie akcesji do NATO i EU

• bardzo duże problemy gospodarcze, bezrobocie, trudny proces przejścia od gospodarki centralnej do wolnorynkowej,

• rozprzestrzenienie się demokracji

39. Rozpad ZSRR.

Powody

• można powiedzieć, że zgodnie ze słowami Kennana z 1946r ZSRR załamało się pod własnym ciężarem.

• Trudności gospodarcze wynikające z niewydolności ustroju,

• Społeczeństwo było skorumpowane i nieporadne,

• Samo istnienie ZSRR jako federacji różnych narodów stało pod znakiem zapytania.

• 27.12.79 - początek interwencji radzieckiej w Afganistanie, co ściągnęło na ZSRR:

• embargo amerykańskie na eksport zboża i technologii

• Chiny zażądały wycofania wojsk z Afganistanu

• Interwencja została potępiona przez państwa muzłmańskie

- Po dymisji Chruszczowa w 1964r, władzę objął Breżniew i sprawował ją aż do śmierci w 1982r. Był to okres stagnacji w sprawach wewnętrznych i upadku autorytetów. Od 1982r do 1985r trzy razy zmieniali się I sekretarze, trzecim z nich został Gorbaczow.

- nastąpiła pierestrojka i glasnost ( punkt 33 )

• przez całe lata 80te nabrzmiewały nie rozwiązane problemy narodów imperium, dynamika tych sprzeczności znacznie się zwiększyła w 89r i była jednym z ważniejszych powodów rozsadzania ZSRR od środka. Chcąc przywrócić faktyczne równouprawnienie narodów Gorbaczow doprowadził do przywrócenia poszczególnym językom narodowym znaczenia języków urzędowych.

• Drugą przesłanką nadchodzącego rozpadu były postulaty i deklaracje suwerenności poszczególnych republik. ( lata 88-90 )

• W ślad za suwerennością potoczyły się deklaracje niepodległości republik - rok 90.

• Gorbaczow 24.12.90r proponował odnowienie federacji, w której kraje związkowe miały by znacznie większe uprawnienia. W tym celu, w każdym kraju miały być przeprowadzone referenda czy ludność jest za czy przeciw. W wielu krajach nawet nie przeprowadzono referendum.

• Pucz w Moskwie - 19-21.08.91 - przeciw Gorbaczowowi, osłabił tylko Moskwę i doprowadził do fiasku przynajmniej częściowo odnowienie federacji. Przez ZSRR przetoczyła się fala nowych deklaracji niepodległości.

• Koncepcja Związek Suwerennych Państw jako konfederacji - nie udana. Układ o Wspólnocie Gospodarczej podpisało 10 republik: Armenia, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Rosja, Tadżykistan, Turkmnienistan, Uzbekistan oraz Ukraina i Mołdawia. 8 republik Rosja, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan Tadżykistan, Turkmenistan, Ukraina opowiedziały się za podpisaniem nowej umowy związkowej do końca roku. Ukraina później zaczynała zmieniać zdanie

• Umowa w Puszczy Białowieskiej, zainicjowana przez Jelcyna - umowa o stworzeniu WNP, podpisana przez Jelcyna jako przedstawiciela Rosji, prezydenta Ukrainy - Leonida Krawczuka, przewodniczącego Rady Najwyższej Białorusi - Stanisława Szuszkiewicza. Umowa mówiła jednocześnie o zakończeniu istnienia ZSRR, Jelcyn uzasadniał to kryzysem dotychczasowej tożsamości.

• 21.XII.91 w Ałmacie do porozumienia białowieskiego dołączyły inne republiki radzieckie.

• Ustalono że WSP nie stanowi państwa ani organizacji ponad państwowej.

• Gorbaczow przekazał 25.12 władzę prezydencką Jelcynowi a 30.12 ZSRR przestało formalnie istnieć.

Edyta

Paulina

Grzegorz

Marcin

Mam nadzieję, że nikt nie ma zastrzeżeń do podziału, próbowałem to zrobić sprawiedliwie

Zalecana forma:

• synteza, konspektu z wielu źródeł.

• Minimum dwie, trzy najważniejsze daty z każdego punktu

• Dużo argumentów; po co ? dlaczego ? jakie były konsekwencje ?

• W razie jakichkolwiek pytań: 691 434 554 lub [e-mail]

Zalecana literatura:

Wiek XX w źródłach, (Wybór tekstów źródłowych), opr.: M. Sobańska - Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1998,

H. Kissinger, Dyplomacja, Warszawa 1996,

Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, red. A. Bartnicki, T. 4-5, Warszawa 1995,

Najnowsza historia świata 1945 - 1995, pod red. A. Patka, J. Rydla, J. J. Węca, T. 1 - 3, Kraków 1997,

A. Paczkowski, Pół wieku dziejów Polski 1939 - 1989, Warszawa 1996,

J. Kukułka, Historia współczesnych stosunków międzynarodowych 1945-1996, Warszawa 1996,

P. Calvocoressi, Polityka międzynarodowa po 1945 r., Warszawa 1998,

Wykłady

69

---