Wojny w Europie
Wojny dynastyczne XVIII wieku:
walka ograniczona
walka o zdobycie twierdz lub prowincji, brak dalekosiężnych zamierzeń
strategią walka na wyczerpanie, finezyjne manewrowanie na polu bitwy
unikanie krwawych walk
Od Rewolucji Francuskiej pojawiają się armie masowe, wojny rewolucyjne:
koniec z subtelną arystokratyczną strategią
walki na wyniszczenie, wielkie liczby ofiar
niespotykane rozszerzenie celów i obszarów działań wojennych
zbrutalizowanie form walki
Rewolucja przemysłowa XIX w.:
wojna mas ludzkich i maszyn o bogactwa naturalne i tereny gospodarcze
celem załamanie potencjału gospodarczego
zwiększenie strat ludności
Wojny XX wieku:
broń maszynowa i silnik spalinowy
Druga połowa XX wieku:
rewolucja w koncepcjach wojennych na wskutek pojawienia się rakiety międzykontynentalne i zespolonego z nią pocisku nuklearnego
nieograniczone możliwości zniszczenia
W ciągu XX wieku wystąpiło przesunięcie punktu ciężkości celów strategicznych.
Do I wojny światowej:
celem rozbicie armii przeciwnika i załamanie morale wojska
dążenie do walk na otwartym polu
społeczeństwo niezaangażowane w wojnę, ew. jako zaopatrzenie
względnie normalne życie poza frontem
II wojna światowa:
cel: armia i obiekty zaplecza
lotnictwo dalekiego zasięgu - niszczenie fabryk zbrojeniowych, węzłów komunikacyjnych, przepraw i lotnisk
odcięcie wojsk od źródeł ich zaopatrzenia
bombardowania miast na szeroką skalę
zaangażowanie i zagrożenie cywilów
Wojny przyszłości:
celem uderzeń wyłącznie potencjał ekonomiczny i system administracyjny
chirurgiczne uderzenia
niszczenie przemysłu
Rewolucyjne przemiany techniczne:
XIX wiek - masowa produkcja broni, bardziej efektywnej i łatwiejszej w obsłudze, np. pociski scalone zamiast prochu i kuli, skalowany celownik; przy masowej produkcji takich broni koniecznością stała się masowa produkcja mężczyzn
wiek XIX - linie kolejowa otwierają drogę do wnętrza Azji i Afryki, co daje armiom możliwość przemieszczania się, co kompensowało niewielką liczebność ówczesnych armii
wojny na morzu:
rewolucyjne zastąpienie drewna żelazem do produkcji okrętów pozwoliło na uwolnienie się od ograniczeń narzucanych przez drewno przez co możliwa była instalacja dział okrętowych o większym zasięgu i kalibrze
przejście od żaglowca liniowego do opancerzonego okrętu wojennego
pancerniki i superpancerniki - prawdziwa wojna w stoczniach, Niemcy doganiający Brytyjczyków
Niemcy: rozbudowa łodzi podwodnych i przeobrażenie się jej z okrętu o bliskim zasięgu broniącego wybrzeża w okręt oceaniczno, mogący pływać całe tygodnie
w wojnie morskie morskiej uczestnictwo mas było zbędne: naukowcy, technicy, kryptografowie, odpowiedzialni za udoskonalanie broni i systemów łączności - wyścig umiejętności i zdolności oceny sytuacji dowódców i ich sztabów, którzy planowali i prowadzili całą kampanię
wojna lotnicza
podczas IWŚ samoloty pełniły funkcję zwiadowczą
stopniowo wraz z rozwojem zasięgu, szybkości i uzbrojeni samolotów, zwiększał się zakres ich funkcji
dopiero doświadczenia wojny na Pacyfiku po 1941 udowodniły, że lotniskowiec zastąpił pancernik jako główny aparat dominacji na morzu
wojna na lądzie
1914 - pierwsze czołgi jako ruchoma siła ogniowa pomagająca w przełamywaniu defensywnych linii przeciwnika
I WŚ - Niemcy atakowali niewielkimi grupami szturmowymi, uzbrojonymi w moździerze, lekkie karabiny maszynowe i granaty, omijając umocnione punkty nieprzyjaciela
rola łączności telefonicznej w umożliwieniu wojny ruchomej
wojna błyskawiczna
skuteczna kampania uzależniona od utrzymania przewagi w powietrzu nad całym polem bitwy
skuteczna współpraca wojsk pancernych z równie szybko przemieszczającą się piechotą
ogromne zaopatrzenie
armie I WŚ składały się głównie z piechurów, podczas II WŚ sukces zależał przede wszystkim od zróżnicowania jednostek, większa część ludzi zajmowała się zaopatrywaniem a nie obsadzaniem jednostek
Ostatecznie do zakończenia II WŚ doprowadziło nie zwycięstwo na froncie, lecz rozpad tego, co określano mianem frontu domowego: solidarności ludności cywilnej z przywódcami, jej gotowości do ponoszenia wyrzeczeń i cierpień, których wymagał wysiłek wojenny.
Zniknął tradycyjny podział na cywilów i wojskowych, głównie ze względu na lotnictwo.
Zrzucenie bomb atomowych zakończyło erę dominacji europejskiej nad światem.
Era nuklearna:
krucha równowaga strachu
po II WŚ państwa europejskie zachowały znaczenie gospodarcza, jako że kontynent pozostał jednym z najbogatszych terenów na świecie, lecz ich znaczenie polityczne miało wywodzić się głównie z usytuowania w najbardziej newralgicznym punkcie granicznym pomiędzy oba supermocarstwami - wojny wybuchały wszędzie poza Europą
rozwój szczególnie precyzyjnych, naprowadzanych na cel rakiet, samoloty ponaddźwiękowe, okręty podwodne o napędzie atomowym i fregaty zwalczające te okręty, były poza zasięgiem możliwości technicznych większości krajów - broń konwencjonalna zatem jest nadal istotna.
broń nuklearna - strategia odstraszania, przekonanie o tym, że zastosowanie broni nuklearnej przez jedną stronę doprowadzi natychmiast do szybkiego i nieuchronnego odwetu z drugiej strony