Wykład PSM 13, 20 stycznia 2008
W jaki sposób struktura środowiska międzynarodowego determinuje zachowania państw?
Założenie Van Every: zachowania państw determinowane przez środowisko międzynarodowe (także przez środowisko wewnętrzne, ale w znacznie mniejszym stopniu).
Struktura środowiska międzynarodowego
Zachowania aktorów
A. Struktura środowiska międzynarodowego
liczba głównych aktorów i dystrybucja siły między nimi.
Struktura determinuje zachowania państw poprzez:
elementy semi - strukturalne - wzajemne oddziaływania: struktury środowiska międzynarodowego na zachowania państw i odwrotnie
modyfikatory strukturalne - czynniki, które modyfikują działanie struktury
B. Modyfikatory strukturalne
Normy i instytucje
prawo międzynarodowe i organizacje międzynarodowe
modyfikator ten nie determinuje zachowań państwa, natomiast państwa starają się przestrzegać tychże norm
np. USA, które przed atakiem na Irak starały się zyskać poparcie ONZ
Technologia militarna
nie należy jej utożsamiać z atrybutem jednego aktora, jej istnie może modyfikować zachowania wielu państw, nawet tych, które nie dysponują daną technologią
np. strzemię, które zrewolucjonizowało rolę kawalerii, bowiem umożliwiało zachowanie równowagi na koniu, przez co kawalerzysta mógł być ciężko uzbrojony, wynalazek ten skutkował masowym budowaniem twierdz
np. broń jądrowa, która zminimalizowała ryzyko agresji; aktorzy chcą ją mieć lub mieć sojuszników, którzy mają ją w posiadaniu
C. Elementy semi-strukturalne
Układy i sojusze
do czasu powyższej teorii, sojusze były badane w oderwaniu od szerszego kontekstu, nie badano roli sojuszu w stosunków międzynarodowych
układy dotyczą wsparcia, sojusz jest ich sformalizowaną wersją.
zachowania państw → struktura środowiska międzynarodowego
sojusze sprawiają, że powstaje biegun w SM, czyli element struktury.
struktura środowiska międzynarodowego → zachowania państw
układy i sojusze tworzą linie wrogości i przyjaźni, czynią strukturę międzynarodową przejrzystą
np. niewiadomo było czy Francja wesprze USA czy też, jak się stało, sprzeciwi się inwazji w Irakowi (oczywiste było jednak, że nie udzieli Irakowi pomocy militarnej)
lata '30, przed i po układzie Ribbentrop-Mołotow mieliśmy do czynienia z tą samą strukturą środowiska międzynarodowego, ale z innymi elementami semi-strukturalnymi, zmiana elementu semi-stukturalnego może, ale nie musi zmienić struktury)
Wspólne i rozbieżne interesy (w sensie wartości)
wpływają na tworzenie układów i sojuszy
interes (rozumiany jako cel) przestaje być atrybutem jednostki, staje się relacją między dwoma aktorami
zachowania państw → struktura środowiska międzynarodowego
jeżeli mówimy o interesach jako o wartościach podzielanych, wówczas istnieje dużo większa szansa na ich realizowanie, co wpływa na strukturę środowiska.
struktura środowiska międzynarodowego → zachowania państw
gdy pojawi się aktor, który będzie chciał sprzeciwić podzielanym przez społeczność międzynarodową wartościom, wówczas elementy struktury sprzeciwiają się aktorom
Potencjały
to relacje między przeciwnikami, potencjał nigdy nie jest atrybutem aktora, zawsze jest relacją pomiędzy aktorem a innymi aktorami
potencjał można potraktować jako przewidywaną konsekwencję działania, a nie samo działanie
stanem struktury nie da się wyjaśnić zachowań państw, można je wyjaśnić dopiero dzięki analizie potencjału aktorów (zbadaniu relacj)
Akt specyficzności sił
potencjał militarny różnych krajów może być porównywany, ale proste porównanie nie wiele obrazuje, gdyż dane zasoby mogą być podczas różnych konfliktów mniej lub bardziej przydatne
np. Rosja nie wykorzysta broni nuklearnej przeciw Polsce ze względu na bliskość geograficzną; konflikt rosyjsko-czeceński, Wietnam vs USA z niższym progiem bólu
akt specyficzności sił używany jest nie tylko do analizy potencjałów przeciwników, ale i do analizy sojuszów
specyficzność sił w sojuszu jest tym większa, im bardziej komplementarni są sojusznicy, to znaczy im bardziej przybliżamy się do sytuacji, gdy jeden z sojuszników dysponuje zasobami tylko A, a drugi sojusznik dysponuje tylko zasobami B - wówczas sojusznicy są sobie niezbędni
Dynamika kryzysu
rzeczywiste koszty wojny dla każdego aktora mogą być zrozumiałe tylko dzięki analizie potencjałów przeciwników
np. Amerykanie ostrzeliwali namioty talibów kosztownymi rakietami Tomahawk (wartymi 1,5 mln)
1,5 mln $ za rakietę to dla USA mniejszy koszt, niż 10$ za namiot dla talibów
Równowaga ofensywno-defensywna
przekonanie decydentów o większej użyteczności (skuteczności) działań ofensywnych lub defensywnych w danym okresie
Clausewitz wyróżnia dwie formy walki: atak i obrona
względnie stała w grupie uczestników w danym okresie
wynika z rozwoju technologii militarnej i zmienia się cyklicznie
umożliwia wyjaśnianie różnice zachowania państw podczas I i II wojny światowej
Przed I WŚ przeważał pogląd, że najskuteczniejsze działania są ofensywne, dlatego też wikłano się w wojnę. Okazało się, że błędnie zinterpretowano sytuację - bardziej rozwinięta była defensywa. Podczas II WŚ państwa zakładały, że skuteczniejsza jest defensywa (stąd m.in. linia Maginota), tymczasem Niemcy dobrze zauważyli, iż dominującą i skuteczniejszą formą dzięki zastosowaniu czołgu, samolotu i radiostacji, była ofensywa.
Współzależności
relacje między sojusznikami (a nie przeciwnikami, co różni je od potencjałów)
stopień uszkodzenia przez zaniechanie
zależność od sojusznika wynika
ze stopnia zagrożenia ze strony przeciwnika
z wkładu sojusznika w odstraszanie
z dostępności alternatyw
zagrożenie wynika z:
konfliktu interesów
prawdopodobieństwa rozwiązania konfliktu przez przeciwnika przy użycia siły
potencjału militarnego
D. Zachowania aktorów - matryca interakcji
|
Interakcje oponentów |
Interakcje sprzymierzeńców |
||
|
Konflikt |
Współpraca |
Współpraca |
Konflikt |
Przygotowanie |
Zbrojenie |
Rozbrojenie |
Wspólne planowanie i podział obowiązków sojuszniczych |
Ignorowanie zagrożenia i brak przygotowań |
Dyplomacja |
Groźby |
Wzajemne ustępstwa |
Obietnica wsparcia (Ententa) |
Groźba porzucenia |
Akcja |
Wojna |
Proces pokojowy |
Wsparcie |
Porzucenie |
Dygresje:
procedury decyzyjne w sojuszach faworyzują słabszych
interwent, aby był skuteczny, musi dysponować możliwością udzielana kar lub nagród
interwent w konflikcie może występować w kilku rolach, np. manipulatora: prowadzi on negocjacje w taki sposób, aby jedynym możliwym rozwiązaniem był kompromis, stosuje metodę: Ty podziel, a on wybierze.
modyfikatory
strukturalne
elementy
semi-strukturalne
1. Układy i sojusze
2. Wspólne i rozbieżne interesy
3. Potencjały
4. Współzależności
1. Normy i instytucje
2. Technologia militarna
[nie łączyć z poprzednimi wykładami]