Lipa szerokolistna

80a] Lipa szerokolistna - Tilia platyphylos

Skład chemiczny: flawonoidy, kwasy organiczne, trójterpeny, trochę śluzu i garbników, olejek eteryczny, cukry, niektóre witaminy.

Działanie: środek napotny, uspokajający, żółciopędny, przeciw skurczom mięśni gładkich, moczopędny, pobudzający tworzenie soków żołądkowych.

Zastosowanie: najczęściej przy przeziębieniach- napotnie [napar albo szybki odwar słodzony miodem].

Zażywa się też przy zapaleniach górnych dróg oddechowych, anginie itp.

Lipa jest częstym składnikiem ziołowych mieszanek.

Herbatę pije się też przy nerwicach, neurastenii, używa do płukania gardła.

Jest bardzo dobrym kosmetykiem - oczyszcza twarz z kurzu i pyłu, ma właściwości aromatyzujące.

Napar: 2 łyżeczki kwiatów na 2/3 szkl wody, pić 2-3 razy dzienni po 0.5 szkl.

Taki sam gorący napar wypity przed snem służy jako środek napotny.

Mieszanki ziołowe przeczyszczające zawierają zwykle domieszkę lipy, która łagodzi skurcze. Lipę dodaje się również do mieszanek odchudzających.

80b] Lipa drobnolistna- Tilia cordata

Kwiatostan lipy działa wykrztuśnie i przeciwskurczowo oraz napotnie i moczopędnie.

W postaci naparów lub odwarów podaje się do picia przy przeziębieniach, kaszlu, zaflegmieniu dróg oddechowych, a przy anginie jako środek napotny.

Są doskonałe do płukania jamy ustnej i gardła oraz jako dodatek do kąpieli odświeżających.

Jest to także środek żółciopędny, ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów. Pomaga w zasypianiu, uspokaja.

80c] Lipa

W skład surowca wchodzą flawonoidy [pochodne kwercetyny, kemferolu i akacetyny], olejek, związki śluzowe, kwasy organiczne i fitosterol.

Kwiat lipy działa głównie napotnie i uspokajająco.

Znajduje zastosowanie w stanach gorączkowych przy przeziębieniach anginie, grypie, zapaleniu oskrzeli i gardła.

Uspokajające działanie tego surowca wykorzystywane jest głównie w terapii dziecięcej, zwłaszcza przy nadmiernej pobudliwości i stanach napięcia.

W niektórych rejonach kraju napary z lipy stosowane są przy schorzeniach nerek i pęcherza moczowego.

Napar: 1,5 łyżki kwiatów na 2 szkl wody, pić 1/2 szkl 3 razy dziennie [środek napotny].

Napar pije się również przy wymiotach na tle nerwowym i zawrotach głowy.

80d] Lipa

Dla celów leczniczych zbiera się kwiatostany lipy.

Kwiaty zawierają flawonoidy, olejek eteryczny, związki śluzowe, fitosterole, trójterpeny, kwasy organiczne.

Działanie: napotne, uspokajające, moczopędne, żółciopędne, poprawiające przemianę materii.

Związki czynne zawarte w kwiatach lipy pobudzają wydzielanie toksycznych produktów przemiany materii.

Bogata zawartość śluzów działa osłaniająco na śluzówkę żołądka, zapobiega samotrawieniu.

Kwiaty lipy są od wieków środkiem napotnym, korzystnym w leczeniu przeziębień, gryp, angin oraz zapaleniu płuc i oskrzeli.

Związki zawarte w wywarach lipy mają działanie uspokajające- chociaż jest ono łagodne, może być z powodzeniem polecane ludziom pracującym umysłowo, w stanach zmęczenia i przemęczenia, w przypadkach słabej koncentracji uwagi.

Lipa przynosi także ulgę w nerwobólach.

Wyciągi lipy mogą być używane do płukania ust i gardła, a także do kąpieli przy bólach kostnych i nerwobólach.

Napary z lipy używane do płukania włosów wzmacniają je i zapobiegają wypadaniu.

Napar: 1 łyżkę kwiatów zalać 1 szkl wody i odstawić na 10-15min, po przecedzeniu pic w 2-3 porcjach w ciągu dnia w przypadkach przeziębień, gryp, angin, dodawać do kąpieli kosmetycznych i leczniczych.

Odwar: 4 łyżki suszonych kwiatów wsypać do 1 litra wody, gotować przez 10-15 min, po ostygnięciu i przecedzeniu odwarem tym można płukać usta, gardło i błony śluzowe, a także dodawać do kąpieli.

Lipę można łączyć z ziołami o podobnym działaniu: przy grypie i przeziębieniach z sokiem lub naparem z malin; w mieszankach uspokajających z kozłkiem lekarskim i miętą; w mieszankach wykrztuśnych z liśćmi podbiału i zielem pierwiosnka.

80e] Lipa

Wysoko ceniona roślina miododajna. Kwiatostan lipy używamy najczęściej w postaci naparu.

Wykazuje właściwości napotne, przeciwskurczowe, uspokajające, wskazany jest również na wzmocnienie krzepliwości krwi.

Wskazania lecznicze: skurcze, niestrawność, bezsenność, nerwice, histeria, miażdżyca, infekcje dróg oddechowych, gorączka, zapalenie gardła.

Napar: szczypta kwiatów na 1 szkl wody [15-30g na 1 litr wody]. Naciągać 10min, pić 3 razy dziennie.

Napar z kwiatów lipy z liśćmi pomarańczy- pić przy nerwicy, astmie, kaszlu, migrenie, nerwowych wymiotach, konwulsjach.

Zioła napotne: zmieszać kwiat lipy, bzu czarnego i owoc berberysu lub kłącze perzu. Zalać 2 łyżki mieszanki 2 szkl wrzątku i postawić na parze pod przykryciem na 15min, odstawić na 10min, przecedzić, dodać 2 łyżki syropu malinowego. Ciepłe wypić wieczorem przed snem, jednocześnie przyjmować wit C i polopirynę S.

Zioła uspokajające: zmieszać po 20g kwiatów lipy, korzeń kozłka i liść melisy, 1 łyżkę mieszanki zalać 1 szkl wrzątku i naparzać pod przykryciem 15min, odstawić na 10min. Pić 1/3 szkl 3 razy dziennie po posiłkach w stanach pobudzenia nerwowego.

Kwiat lipy stosuje się zewnętrznie do okładów na rany i wrzody oraz do płukania jamy ustnej przy stanach zapalnych.

80f] Lipa szerokolistna

Inne nazwy: lipa małolistna, lipa wielkolistna.

Surowcem są całe kwiatostany wraz z podsadką.

Kwiat lipy zawiera związki flawonowe [pochodne kwercytyny i kamferolu], olejki eteryczne [geraniol, eugenol], fitosterole, wit PP, wit C i ślady E, aminokwasy, kwasy organiczne [glutaminowy, jabłkowy, winny], śluzy, garbniki, związki mineralne [mangan], gumy i pektyny.

Już starożytni grecy i rzymscy lekarze stosowali w leczeniu korę i liście lipy.

Kwiat lipy był jednak znany jako lek dopiero od średniowiecza.

W Grecji lipa była symbolem niewinności, czystości i nadziei.

U Słowian, w czasach przedchrześcijańskich, dzięki rozlicznym pożytkom, które dawała, uznawano ją za drzewo święte i otaczano szczególną czcią. Chroniła przed piorunami i złymi duchami. Legendy o tym drzewie wiązano z postacią Matki Boskiej.

Lipa była drzewem nieocenionym, dostarczała najlepszego miodu, z nasion wytłaczano olej jadalny używany tez do lampek oliwnych.

Ongiś w medycynie ludowej stosowano nie tylko kwiaty, lecz także korę i liście.

Liście przykładano na chore oczy i stany zapalny skóry. Miały one działanie przeciwbólowe i odkażające.

Pączki i liście stosowano też przy oparzeniach i wrzodach, a zmielone drewno przy wzdęciach.

Już w VI wieku węgla drzewnego z lipy używano w biegunkach i niestrawności.

Na bóle głowy przykładano liście i pito herbatę z kwiatów.

Lipa miała też być [herbata] środkiem na wypadanie włosów.

Była ona ogólnie znanym panaceum na wszelkie zmęczenie na tle nerwowym.

Szczególnie często pito herbatę z kwiatu lipy przy zawrotach głowy, padaczce, wodnej puchlinie i uporczywym kaszlu.

W starych aptekach była znana „woda lipowa” otrzymywana z destylacji kwiatu i podawana przy epilepsji i konwulsjach.

Owoce tłuczone i zalane octem winnym służyły do tamowania krwi z nosa i ust, a świeże zdarte łyko goiło oparzenia.

Kwiat lipy jest ogólnie znanym środkiem napotnym, przeciwgorączkowym, osłaniającym, uspokajającym, przeciwskurczowym, a także w pewnym stopniu moczopędnym i żółciopędnym.

Stosowany bywa przy przeziębieniach, w stanach gorączkowych, przy grypie, zaflegmieniu i nieżytach dróg oddechowych, zapaleniach gardła i oskrzeli, a czasem przy migrenie, wymiotach, chorobach nerek i reumatyzmie, a także przy zbytniej pobudliwości nerwowej szczególnie u młodzieży i osób starszych.

Niekiedy stosowany jest w miażdżycy.

Lipa wchodzi w skład mieszanek ziołowych Pyrosan i Degrosan.

W warunkach domowych stosuje się głównie napar przy przeziębieniach jako środek napotny, w anginie, zapaleniu gardła, a także jako środek uspokajający przy nadmiernej pobudliwości nerwowej.

Zewnętrznie naparu lipy można używać do płukania gardła, jamy ustnej, przy bólu zębów oraz do okładów i kąpieli odświeżających i uspokajających, a również przy nerwobólach, reumatyzmie, oparzeniach i chorobach kobiecych.

Napar taki jest również dobrym środkiem regenerującym po długotrwałych wysiłkach umysłowych, stanach napięcia nerwowego i zawrotach głowy, a także ułatwia zasypianie.

Napar: 1 łyżka stołowa kwiatów na 1 szkl wrzątku, parzyć 15min, odcedzić. Pić 3-4 razy dziennie po 1/2-1 szkl między posiłkami. Można go słodzić miodem lub dodać soku malinowego lub kogla-mogla.

Kąpiele z odwaru lub naparu z kwiatów lipy działają uspokajająco i orzeźwiająco, zwłaszcza przy niedospaniu lub rekonwalescencji - korzystne są dla dzieci nerwowych, źle zasypiających.

Do takich kąpieli można wykorzystać odpady surowca o niższej wartości.

Podobne działanie wykazują trociny z drewna lipowego lub liście.

Na jedną kąpiel potrzeba 200-300g kwiatów lub liści albo 500g trocin zalanych 1 litrem letniej wody. Odwar taki gotuje się na małym ogniu 20min, po czym cedzi i dolewa do kąpieli.

Kwiat lipowy jest dobrym środkiem przeciw piegom, a także łagodzi stany zapalne i dlatego stosowany jest do płukania jamy ustnej i zmywania skóry.

Włosom nadaje połysk, elastyczność i miodowy zapach.

80g] Lipa

Drzewo to oddziałowywuje na człowieka nadzwyczaj dobroczynnie. Jego promieniowanie dodaje mu energii, zaś zapach kory, liści i kwiatów wpływa kojąco na system nerwowy.

Napary z kwiatu lipy stosuje się z powodzeniem jako środek relaksujący i uspokajający.

Herbatki lipowe dlatego są polecane dla ludzi nadpobudliwych bądź pracujących w stresujących

warunkach.

Lipa ułatwia również zasypianie i poprawia humor.

Działanie to wspomaga jeszcze kąpiel w odwarze z kwiatów lipy [8 łyżek kwiatów na 1 litr wody, gotować na malutkim ogniu przez 20min], który wlewa się do wanny.

Taka kąpiel znakomicie wygładza skórę, łagodzi nerwobóle i zapobiega wypadaniu włosów.

Napar z kwiatów lipy [1 łyżka na szkl wody] pomaga przy wymiotach na tle nerwowym i zawrotach głowy.

Napar ten ma również działanie żółciopędne, rozkurczające oraz ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów, gdyż wzmaga wydzielanie soku żołądkowego

Herbatę z kwiatów lipy zaleca się również przy migrenach, kolkach, miażdżycy, cukrzycy oraz chorobach reumatycznych, gdyż działa napotnie, rozgrzewająco i przeciwgorączkowo.

Działanie lipy jest wykorzystywane od wieków w domowym leczeniu przeziębień, gryp, zapaleń

czy angin.

Przy nieżycie górnych dróg oddechowych działa wykrztuśnie i przeciwskurczowo, pomaga usuwać flegmę. W tym wypadku podaje się najczęściej napar osłodzony miodem lub doprawiony sokiem z malin albo zmiksowany z koglem-moglem. Popija się ten specyfik między posiłkami.

Aby się porządnie wypocić, trzeba zaparzyć większą porcję ziół w termosie [1 łyżka na 1 szkl wrzątku] i popić jedna po drugiej nawet 5 szklanek osłodzonych syropem z malin [reumatycy niech słodzą miodem, bo maliny zawierają puryny, które odkładają się w stawach].

Następnie trzeba dobrze owinąć się kołdrą i co najmniej przez 1 godzinę leżeć w łóżku, a potem wytrzeć ciało do sucha najpierw wilgotnym, później suchym ręcznikiem i wypoczywać do końca dnia w łóżku.

Taka kuracja pomaga też oczyścić organizm z toksyn i wspomaga odchudzanie.

Na przeziębienie doskonała jest tez mieszanka: 1 łyżka kwiatu lipy, 1 łyżka fiołka trójbarwnego i 1 łyżka kwiatu czarnego bzu. Zaparzyć to 2 szkl wrzątku, dosłodzić sokiem z malin lub porzeczek i pić po 0,5 szkl co 2 godziny.

Na anginę - wyraźną ulgę przynosi płukanie gardła naparem: 2 łyżki kwiatów lipy, 2 łyżki kwiatu rumianku, 1 łyżka nasion lnu i 1 łyżka liści geranium [pelargonii]- można zwiększyć lub zmniejszyć proporcje - zalać 1 litrem wrzątku, po 10min odcedzić i wystudzonym płynem płukać gardło co 1 godz lub co 2 godziny.

Na zdenerwowanie i zmęczenie psychiczne pomaga mieszanka z 1 części kwiatów lipy, 1/2 części owoców głogu i 1 części melisy. Łyżkę mieszanki zalać 1 szkl wrzątku w termosie zażywać 3 razy dziennie między posiłkami po 1/3 szkl naparu dosłodzonego miodem.

Na poparzenie słoneczne skóry - zwilżyć spieczoną twarz czy skórę na plecach odwarem z kwiatów lipy [gotować na wolnym ogniu przez 20min]. Można także przyłożyć kompres z gazy zamoczonej w wystudzonym odwarze.

Puszyści powinni pamiętać, że napary z lipy działają moczopędnie i wspomagająco w odchudzaniu [oraz łagodzą schorzenia nerek i pęcherza].

80h] Lipa

Kwiaty mają słaby i swoisty zapach, a smak słodkawy, śluzowaty, nieco ściągający.

Wykazują one działanie napotne, powlekające, przeciwkurczowe i moczopędne.

Stosuje się je przy chorobach gorączkowych, nieżytach dróg oddechowych, grypie, zapaleniu oskrzeli, dychawicy oskrzelowej, w stanach pobudzenia nerwowego, migrenie, wymiotach na tle nerwowym, zawrotach głowy, niektórych schorzeniach nerek i pęcherza, kolkach, biegunkach, miażdżycy, chorobach gośćca.

Zewnętrznie używa się w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, przy wypadaniu włosów.

80i] Lipa

Działanie: uspokajające, przeciwskurczowe, obniżające ciśnienie tętnicze krwi, przeciwzapalne, pobudzające miesiączkowanie, ściągające.

Lipa działa rozluźniająco w stanach napięcia nerwowego.

Zapobiega miażdżycy tętnic i nadciśnieniu połączonym z miażdżycą tętnic i napięciem nerwowym.

Ze wzglądu na działanie odprężające i ogólny wpływ na funkcjonowanie okładu krążenia, odgrywa pewną rolę w leczeniu niektórych form migreny.

Działa także napotnie, dlatego jest szczególnie polecana do stosowania w chorobach tzw

przeziębieniowych, z wysoką gorączką.

W celu uzyskania działania napotnego u osób gorączkujących, do naparu trzeba użyć 2-3 łyżeczek kwiatów.

80j] Lipa szerokolistna

Cenna roślina miododajna. Drewno lipy było uznawane przez Indian Ameryki Północnej za najlepsze drewno do ługowania ( procesu moczenia niektórych roślin w roztworze popiołu drzewa liściastego w celu wytrącenia szkodliwych substancji ).

Surowiec zielarski : Kwiatostan (lipa drobnolistna i lipa szerokolistna), do leczenia dawniej używano nie tylko kwiatów, lecz również kory i liści. Kwiatostan zawiera ponad 20 flawonoidów, fitosterole, terpeny, garbniki, pektyny, olejek eteryczny, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i PP.

Działanie: Napar z kwiatów lipy działa napotnie i przeciwgorączkowo, moczopędnie, sokopędnie, uspokajająco oraz przeciwskurczowo. Łagodzi także kaszel.

Ciekawostki 1] Najstarsza lipa rośnie w wsi Cielętniki (gmina Dąbrowa Zielona, woj. śląskie). Ma 525 lat, obwód pnia ok. 10 m, wysokość ok. 35 m.

2]W prawiekach, kiedy miejscem praktyk religijnych były święte gaje, lipy uchodziły za najulubieńsze drzewo tajemniczych bóstw. Ślady uwielbienia lipy przetrwały do dziś w nazwach niektórych miejscowości - Święta Lipa, Świętolipie, Święte Lipy... a wieś Święta Lipka (na granicy Warmii i Mazur, nad jeziorem Dejnowo) jeszcze długo po przyjęciu chrześcijaństwa słynęła jako przybytek pogańskich bogów.

3] Kiedy Bóg dał dziecię, sadzono koło domu młodą lipkę, wierząc w tajemniczy związek między siłą życiową a przydatnością tego drzewa. Sadzono lipę w dniu urodzin, ale nie wolno było nawet wykopać dołka pod drzewko, zanim nie rozbrzmiał pierwszy krzyk dziecka, bo dołek mógł okazać się złowróżbny.

4]Dziwne, że trumny nie odstraszały zabobonnych od wytwarzania z lipowego drewna kołysek dla niemowląt. Nigdzie nie ma śladu złowróżbnego skojarzenia lipowej kołyski ze zgonem dziecka. Przeciwnie - w żadnej innej kolebce dziecko nie spało tak dobrze i nie chowało się tak zdrowo, jak właśnie w lipowej.

5]Kropidło do święconej wody osadzano na lipowych trzonkach, bo podobno w drzewo to rzadko uderzał piorun, który jest ponoć wyładowaniem nie żadnej elektryczności, ale gniewu Bożego.

80k] Lipa

Kwiat lipy, a właściwie kwiatostan lipy to jeden z najsympatyczniejszych surowców zielarskich. Po wysuszeniu ładnie wygląda, słodko pachnie i przywołuje w czasie jesiennych szarug wspomnienie lata: zwieszających się ku ziemi gałęzi, słodkiego zapachu, roju pszczół uwijających się wokół przysadzistych, potężnych drzew.

Kwiat (kwiatostan) lipy - Tiliae flos, Inflorescentia Tiliae. Surowcem są wysuszone kwiatostany wraz z podsadką oraz jego przetwory w skutecznych dawkach.

Surowiec zawiera: Flawonoidy, garbniki, pektyny i śluzy oraz wit. E.

Zastosowanie: Choroby z przeziębienia i związane z nimi dolegliwości.

Bywa też składnikiem mieszanek uspokajających i nasennych (choć działanie jest słabe), oraz poprawiających trawienie herbatek.

Kwiat lipy ma działanie napotne, nieco moczopędne, słabo pobudza wydzielanie soku żołądkowego i żółci, działa uspokajająco.

Chętnie jest wykorzystywany w kosmetyce, do pielęgnacji wrażliwej, suchej skóry.

Dawkowanie: Dawka dobowa 2-4g surowca; przetwory odpowiednio.

Sposób użycia: Rozdrobniony surowiec służy do sporządzania naparów, inne przetwory galenowe wg. wskazań producenta. Działania uboczne i interakcje nie są poznane, przeciwwskazań do stosowania nie ma.

Warto wspomnieć, że z drewna lipowego może być pozyskiwany węgiel drzewny lipowy, stosowany jako absorbent w chorobach żołądka i jelit przebiegających z biegunką.

Kosmetyka lipowa: Zewnętrznie kwiat lipy jest stosowany do okładów i przemywań w stanach zapalnych śluzówek, do pielęgnacji włosów, do pielęgnacji skóry suchej i wrażliwej, którą oczyszcza i wygładza.

80l] Lipa - Tilia

Surowcem jest kwiatostan - Inflorescentia Tiliae oraz liść - Folium Tiliae.

Liście zawierają glikozyd tiliacynę, sole miedzi i manganu, olejek eteryczny, kwasy, śluzy, flawonoidy i garbniki.

W kwiatostanach znajdują się: olejek eteryczny - 0,04-0,05% (którego składnikami są: farnezol, 2-fenyloetanol, geraniol, eugenol), glikozydoester - tylirozyd, śluzy (złożone z kw. uronowych, metylopentozy i heksozy), flawonoidy (kemferytryna, izokwercetyna), garbniki - 2%, kwasy, sole, witaminy, seryna, glicyna, treonina, kw. glutaminowy, ponadto pektyny, saponiny i procyjanidyny.

Działanie: Kwiatostan lipy łagodzi skurcze i bóle, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, wzmaga wydzielanie moczu i potu, uodparnia organizm na choroby, przyśpiesza wyzdrowienie; działa osłaniająco, uspokajająco, przeciwzapalnie, żółciopędnie, przeciwgorączkowo, odkażająco, wykrztuśnie i przeciwzapalnie; reguluje wypróżnienia, odtruwa organizm ze szkodliwych metabolitów i substancji obcego pochodzenia.

Wskazania: bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, skąpomocz, kamica moczowa, gorączka, przeziębienie, choroby zakaźne i skórne, skurcze jelit, żołądka i dróg żółciowych, kamica żółciowa (+ inne zioła), nieżyt układu oddechowego, zapalenie krtani i gardła, chrypka, kaszel, nieżyt jelit i żołądka, choroba wrzodowa, obniżona odporność na choroby, biegunka, stany zapalne układu moczowego, niedostateczne wydzielanie żółci, bezsenność, zdenerwowanie.

Zewnętrznie (nasiadówki, płukanki, przemywanie, okłady): zapalenie spojówek, stany zapalne, ropne i zakażeniowe gałki ocznej, opuchnięcie i przemęczenie oczu, stany zapalne pochwy i warg sromowych, upławy (pić napar z pokrzywy i lipy!), suchość skóry, włosów i warg, rany, czyraki, owrzodzenia.

Skórę rozjaśnia regularne przemywanie jej nalewką lub naparem z lipy. Bardzo wrażliwą skórę, nie znoszącą mydła i mleczka kosmetycznego przemywać olejem lipowym lub mlekiem z dodatkiem naparu lipowego (w proporcji 1:1), albo też mlekiem, w którym zaparzono kwiat lipowy.

Potem należy delikatnie wklepać w skórę krem lipowo-rumiankowo-nagietkowy.

Kuracja taka leczy suchość skóry, stany zapalne i likwiduje skórne zmiany chorobowe typu przebarwień, krost, pryszczy i rozpadlin.

Skórę tłustą z pryszczami przemywać 2 razy dz. nalewką lipowo-azulanowo-arnikowo-nagietkową (1: 1:1:1+ woda 2 cz.).

Liście działają podobnie jak kwiaty, jednakże silniej żółciopędnie i moczopędnie, a ponadto

wywierają wpływ przeciwwysiękowy.

Napar: 2 łyżki kwiatów lub liści zalać 2 szkl. wrzącej wody lub gorącego mleka; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 100-150 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 7,5 ml, 5-6 kg - 11-12 ml, 7-8 kg - 16 ml, 4-5 razy dz.; dzieciom podaje się 50-100-150 ml, zależnie od wieku.

Nalewka lipowa - Tinctura Tiliae: kiedyś była lekiem popularnym i szeroko stosowanym, obecnie rzadko. Przyrządza się ją poprzez zalanie świeżych lub suchych kwiatów alkoholem o temp. pokojowej lub 40o C; wytrawia 14 dni; przefiltrowuje. Zażywa 3-4 razy dz. po 5-10 ml w wodzie lub w mleku z miodem. Można ją też wymieszać z miodem uzyskując Alkoholmel Tiliae (w proporcji 1:1), który zażywa się 4 razy dz. po 1 łyżce.

Olej lipowy - Oleum Tiliae: pół szkl. świeżych kwiatów zalać 150 ml ciepłego (o temp. 40o C) oleju lub oliwy; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Olej lipowy stosuje się nie tylko do celów kosmetycznych, zamiast mleczka czy śmietanki, ale również do leczniczych lewatyw doodbytniczych przy guzkach krwawniczych, ostrych stanach zapalnych jelit końcowych, zaparciach i podrażnieniu jelit. Do odbytu wprowadza się 100-200 ml oleju lub więcej o temp. 38° C.

Maść lipowa - Unguentum Tiliae działa osłaniające, przeciwzapalnie, nawilżająco, natłuszczająco, wybielająco i regenerująco: do moździerza włożyć ok. 100 g podłoża maściowego (Linomag, lanolina, euceryna = krem Nivea, maść z wit A) i wlać 2 łyżki oleju lipowego (sporządzonego z pół szkl. kwiatów świeżych lub suchych i ze 100 ml oleju) oraz 10 ml nalewki lipowej zmieszanej z 10 ml glicerolu składniki ucierać jednocześnie lekko podgrzewając aż do połączenia. Doskonała jest zmieszana z Maścią nagietkową i rumiankową. Na końcu warto dodać 5 kropel olejku lawendowego, melisowego lub cytrynowego.

Rp. kwiat lipowy - 1 łyżka, kwiat bzu czarnego - 1 łyżka, kwiat krwawnika - 1 łyżka, kwiat wrzosu - 1 łyżka. Surowce zmieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić.

Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg 5-6 (10-12) ml, 5-6 kg - 8,5 (16) ml, 7-8 kg - 11,4 (22) ml, 3-4 razy dz.

Wskazania: zaburzenia trawienia, gorączka, przeziębienie, kaszel, nieżyty dróg oddechowych, skąpomocz, kamica moczowa, choroby skórne i zakaźne.

Lipa drobnolistna [Tilia cordata Mili.) Lipa szerokolistna [Tilia piatyphyllos

Scop.)

Inne nazwy: lipa małolistna, lipa wielkolistna.

Angielska: Small-leaved Linden i Large-leaved Linden. Francuska: Tilleul a petites feuilles i Tilleul

de Hollande. Niemiecka: Winter-Linde i Sommer-Linde. Rosyjska: Lipa miełkolistnaja i Lipa

krupnolistnaja.

Lipa... ileż to legend snuje się od najdawniejszych czasów wokół tego szlachetnego drzewa o złocistych

kwiatach i miodowej woni.

W Grecji symbolizowała niewinność, czystość i nadzieję.

U ludów Północy była otoczona wielkim kultem. U Słowian, a także u Germanów, rozłożyste lipy

uważano za drzewa czarnoksięskie, chroniące przed uderzeniem pioruna i mocą złych duchów.

Pośrodku każdej osady, a nawet koło poszczególnych chat plemiona słowiańskie sadziły święte drzewa - ku czci opiekuńczych bóstw domowego ogniska.

Dawniej małżeństwa często zawierano pod koronami rozłożystych lip, uważanych również za drzewa

miłości.

Kiedy z małżeństwa rodziło się dziecko, dla wskrzeszenia u noworodka siły życiowej i prawych cech

charakteru - koło domu sadzono młodą lipkę, wierząc głęboko, że ta przekaże cechy dziecięciu. Ale

jakby tego było za mało, z okazji chrztu sadzono... jeszcze jedną lipę, nadając często i dziecku i drzewu to samo imię. I tak dom rodziny wielodzietnej po kilkudziesięciu latach dosłownie tonął w lipowych liściach, a przez współplemieńców darzony był szczególnym szacunkiem.

Pod rozłożystą lipą wreszcie najlepiej można było wypocząć, wyśnić sny wręcz prorocze. Ale lipa

przynosić miała nie tylko szczęście doczesne - również szczęśliwość i pokój wieczny.

Kiedy przedwcześnie zmarła panna młoda albo jej narzeczony, niedoszła małżonka lub małżonek

sadzili na mogile lipkę, pośród kwiatów której rojno brzęczały pszczoły, a w cieniu gałęzi „ptakowie

niebiescy" śpiewali swoje pieśni bóstwu na wieczną chwałę.

W słowiańskich obrzędach pogrzebowych lipa jest drzewem trumiennym; wierzono wtedy, że lipowa

„kolebusia" zapewniała zmarłemu spokojny sen wieczny.

Wiele lip uświęciło później również chrześcijaństwo, zawieszając na nich przydrożne kapliczki i obrazy

świętych, szczególnie Matki Bożej, z której postacią wiązano wiele legend o tym drzewie. Do dzisiaj lipa jest drzewem najczęściej spotykanym przy kaplicach i kościołach, zwłaszcza tych wiejskich.

W książce Gawędy o drzewach tak pisze o lipie jej autorka - M. Ziółkowska: „Nie tylko wydarzenia

doniosłe dla poszczególnych rodzin i rodów, ale też dla całej okolicy, a nawet dla kraju, upamiętniano

sadzeniem tych dostojnych drzew. Stąd tyle historycznych, ściślej zaś mówiąc legendarnych, lip na

naszej ziemi. Święty Otton (około 1060—1139), gorliwy krzewiciel wiary chrześcijańskiej na Pomorzu Zachodnim, uczczony został lipą, która rośnie do dzisiaj (...). Król Władysław Jagiełło również ma kilka pamiątkowych lip, a najsławniejsza z nich rośnie we wsi Ostrowite w pobliżu Grunwaldu (...)

We wsi Wysiedla ma swoją lipę królowa Jadwiga (...). Za pomniki przyrodniczo- historyczne uchodzą także lipy zasadzone przez naszego króla ogrodnika, Jana III Sobieskiego, nie tylko w Wilanowie (Lipa Króla Jana), ale też w innych miejscowościach Polski, gdzie jego królewska mość raczył przebywać przez pewien czas lub choćby tylko gościć przejazdem".

Ale najcudniejszym chyba z polskich drzew jest lipa czarnoleska, pod konarami której szukał natchnienia i wypoczynku sam Jan Kochanowski:

Gościu, siądź pod mym liściem a odpoczni sobie!

Nie dojdzie cię to słońce, przyrzekam ja tobie,

Choć się nawysszej wzbije (...)

Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,

Tu slowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.

(...)

Obydwa drzewa rosną prawie w całej Europie. W Polsce rozpowszechnione jako leśne, zwłaszcza w

lasach mieszanych. Ale często lipy spotkać można przy drogach przy kościołach i kaplicach, przy domach wiejskich, w parkach i w alejach cmentarnych.

Surowcem zielarskim są całe kwiatostany, które zaczynamy zbierać już wtedy, kiedy część kwiatów jest

jeszcze w pączkach.

Zbiór można prowadzić aż do czasu pełnego kwitnienia drzew, obrywając ręcznie całe kwiatostany o

naturalnej barwie, bez plam wraz z podsadką i szypułką. (Uwaga! Nie wolno zbierać kwiatów lip

rosnących przy szosach i drogach, po których jeździ dużo pojazdów, ponieważ takie drzewa skażone są

trującymi związkami ołowiu.).

Kwiatostan lipy zawiera przede wszystkim flawonoidy - w przeważającej części pochodne kwercetyny i kemferolu, olejek eteryczny (a w nim przyjemnie pachnący farnezol), garbniki, kwasy organiczne (w tym winny, jabłkowy i glutaminowy), aminokwasy, śluzy, witaminę C i PP, mikroelementy.

Lipa jako zioło w przypadku choroby gorączkowej łagodnie zwiększa wydzielanie potu, w niewielkim

stopniu pobudza wydzielanie soku żołądkowego, wzmaga przepływ żółci do dwunastnicy, a także

zwiększa wydzielanie moczu.

Działa korzystnie na cały nasz układ nerwowy.

Napar z kwiatów. 1-2 łyżki suszonego kwiatu lipy zalewamy szklanką wrzącej wody, pozostawiamy

pod przykryciem na 15 minut i odcedzamy. Pijemy 3-4 razy dziennie po pół szklanki pomiędzy

posiłkami przy przeziębieniach, zapaleniu gardła, anginie, jako łagodny środek uspokajający, nasenny,

a także regenerujący po długotrwałym wysiłku umysłowym.

Odwar z kwiatów. 7-8 łyżek suszonego kwiatu zalewamy 2 szklankami letniej wody, gotujemy przez

20 minut na wolnym ogniu i odcedzamy.

Odwaru używamy do płukania gardła, jamy ustnej, do okładów i kąpieli uspokajających, a także kąpieli

przy nerwobólach i reumatyzmie.

W ludowej magii drzewu lipowemu przypisywano moc przenoszenia magicznych, uzdrawiających

właściwości na inne zioła, o ile wykopywano je łopatą z lipowym trzonkiem.

Wierzono też, że noszenie gałązek lipowych ułożonych w kształcie krzyża chroni przed zranieniem

mieczem, toporem lub innym żelazem.

Lipowe łyko stanowić miało niezawodną ochronę przed złymi urokami rzucanymi przez czarownice.

Medycyna ludowa ceniła nie tylko kwiat lipy. Zielarze używali wywaru z kory, a także rozgniecionych

liści tego drzewa do leczenia ran i oparzelin. Sproszkowane nasiona oddawały swoje usługi w

czerwonce i krwotokach z nosa. Świeży sok nie tylko przeciwdziałał wypadaniu włosów, ale pobudzał

porost nowych!

Wielce ceniono też sproszkowany węgiel lipowy, używany przy nadmiarze soków żołądkowych,

wzdęciach, zgadze, zaburzeniach wątroby.

W 1860 roku doktor E. Muller tak pisał w swoim zielniku: „Tam gdzie już nie ma żadnej nadziei,

spróbujcie jeszcze lipowego węgla sproszkowanego, a wielu chorym uratujecie zdrowie. Do tego celu

nadaje się najlepiej świeżo palony węgiel lipowy. Jako przeciętną dawkę sproszkowanego węgla

bierze się dla dorosłego człowieka na koniec noża (niezbyt dużo) rano i wieczór do kieliszka wody

albo letniego mleka (...). Przy chorobach płuc i wątroby działa proszek ten doskonale, trzeba go

jednakże używać przez kilka tygodni...".

I tak przez wieki całe lipa służyła człowiekowi. Jej kwiaty są do dzisiaj cenionym lekiem ziołowym, a

pszczołom dostarczają wspaniałego nektaru. Lekkie i miękkie drewno lipowe szczególnie cenione jest

przez rzeźbiarzy i tokarzy. (Wit Stwosz swój słynny ołtarz w Kościele Mariackim w Krakowie

wyrzeźbił właśnie w drewnie lipowym).

Z lipowego drewna wyrabia się też niektóre narzędzia i instrumenty muzyczne. Lipy są wreszcie ozdobą

nie tylko naszego krajobrazu, ale także wielu parków i ogrodów.

Lipy żyją długo, bo 900-1000 lat! Są więc często niemymi świadkami naszej historii.

---