Lipa - rodzina lipowate

Gatunki lipy: Znanych jest ok. 20 gatunków lipy w tym lipa drobnolistna (cordata), srebrzysta (tomentosa), lipa szerokolistna (platyphyllos), różnolistna (heterophylla). Holenderska lipa (Tilia europea) pochodzi ze skrzyżowania lipy wielkolistnej z lipą drobnolistną.

Cechy: Lipa drobnolistna osiąga wielkość około 25-40 m. i średnicę do ponad 100 cm. Pień jest prosty do połowy wysokości wolny od gałęzi. Kora w młodości gładka, zielonkawoszara, z wiekiem płytko i podłużnie spękana, ciemnoszara do czarniawej. Liście skośne sercowate z piłkowanym brzegiem. Kwiaty żółtawe w luźnych baldachach na długich szypułach. Owoce małe, okrągłe i gładkie.

Rozmaitości: Największa lipa drobnolistna rośnie w Cielętnikach gm. Dąbrowa Zielona, byłe woj. częstochowskie. Jej wiek wynosi 517 lat, obwód 992 cm, pierśnica 315 cm, wysokość 35 m.

Lipa należy do drzew silnie nektaryzujących, masowo oblatywanych przez pszczoły. Kwiaty lipy odznaczają się typowym silnym, miodowym aromatem.  Kwitnie w końcu czerwca i lipcu.

Kwiaty lipy zawierają: garbniki, śluzy, pektyny, flawonoidy, kwasy organiczne, sole mineralne (między innymi manganu) oraz olejki eteryczne, cukry i niektóre witaminy.

Surowcem leczniczym są kwiatostany wraz z podsadką. Kwiaty lipy zbiera się wyłącznie z drzew oddalonych od większych dróg, arterii komunikacyjnych oraz miejsc poddawanych opryskom czy opylaniom. Niewskazany jest również zbiór jej na terenie większych miast. Zbiór ten jest kłopotliwy, ponieważ wymaga wchodzenia na drzewo, na wysoka drabinę, lub użycia sekatorów na długim kiju. Należy uważać, aby przy okazji nie niszczyć drzew i nie kaleczyć kory, a ucinać jedynie małe ukwiecone gałązki. Zbioru dokonuje się w początkowym okresie kwietnia, gdy większość kwiatów jest już otwarta, ale nie ma w nich jeszcze przekwitających. Lipę suszy się łatwo w warunkach naturalnych, w miejscu przewiewnym i zacienionym. I o ile suszy się w temperaturze podwyższonej, to nie może ona przekraczać 35^oC.

Lipa u Słowian i Germanów uważana była za drzewo święte. Ceniono ją od najdawniejszych czasów nie tylko ze względu na jej piękno, lecz również właściwości lecznicze i miododajne. Ongiś stosowano w lecznictwie ludowym również liście oraz korę lipową. Obecnie używa się wyłącznie kwiatostanów. Posiadają one w pierwszym rzędzie właściwości napotne i przeciwgorączkowe, przy przeziębieniach i zaflegmieniu górnych dróg oddechowych. Lipa znajduje również zastosowanie w chorobach nerek, pęcherza i w nerwicach. Naparem z kwiatu lipowego można także płukać gardło. W warunkach domowych napar z lipy stosuje się przy wszystkiego rodzaju przeziębieniach, grypach, anginie, a także przy bezsenności. W tym celu sporządza się napar z 2 łyżek kwiatu na 2 szklanki wrzątku, pijąc po 1 szklance 2-3 razy dziennie. Do naparu przeznaczonego dla dzieci można dodawać łyżeczkę miodu. Napar taki dodawany być może także do wody w kąpieli, szczególnie przy nerwicach i trudnościach ze snem.

Lipa należy do najbardziej pożytecznych drzew. Jej drewno jest szczególnie cenione od najdawniejszych wieków przy wyrobie sprzętów domowych i w rzeźbie. Kwiat lipowy jest dobrą namiastką herbaty. Miód lipowy posiada zbliżone właściwości do kwiatu lipowego.

Pochodzenie: Europa i Kaukaz.