TRZY STYLE ZACHOWANIA
Trzy style zachowanie, które wszyscy prezentujemy to agresja, uległość i asertywność. W miarę dorastania uczymy się ,jak radzić sobie w życiu i wypracowujemy sobie nasz własny zestaw reakcji na różne sytuacje. Chociaż prezentujemy wszystkie trzy style zachowania, mamy skłonność do szczególnego wykorzystywani jednego z nich. Im jesteśmy starsi, tym trudniej nam zmienić nasze zachowanie, ponieważ coraz bardziej skłaniamy się do tego stylu, którego się nauczyliśmy.
AGRESJA
Agresja ma miejsce, kiedy jedna osoba narusza lub atakuje granice drugiej osoby. Wyznawana jest tu zasada „ja czuję się dobrze - ja wygrywam; ty nie czujesz się dobrze - ty przegrywasz”. Prezentujemy ten styl, kiedy uważamy się za mocniejszych, lepszych, zdolniejszych, bardziej wartościowych, wszystkowiedzących, itd. Natomiast tę druga osobę postrzegamy jako nie będącą w stanie wnieść nic wartościowego, nie mającą racji, lub w jakiś sposób nie nadającą się do czegoś.
Oto cechy zachowania agresywnego:
- wyrażanie uczuć i opinii w sposób, który karze innych ludzi, zagraża im lub ich poniża,
- ignorowanie praw i potrzeb innych ludzi,
- dążenie do osiągnięci tylko swoich celów - bez względu na wszystko,
- pozostawienie w sobie złych uczuć, które utrudniają relacje z daną osobą w przyszłości
Czasem reagujemy agresywnie z powodu akumulacji złych uczuć i z powodu przekonania, że agresja jest jedyną rzeczy, która w danym momencie odniesie skutek lub z powodu poczucia władzy, które daje zachowanie agresywne albo reagujemy w ten sposób, ponieważ czujemy się bezbronni.
ULEGŁOŚĆ (PASYWNOŚĆ)
Uległość ma miejsce, kiedy ktoś pozwala, aby jego granice zostały naruszone. Wyznawana jest tu zasada „ja nie czuję się dobrze - ja przegrywam; ty czujesz się dobrze - ty wygrywasz”. Prezentujemy ten styl, kiedy uważamy tę drugą sobotę za mocniejsza, lepszą, zdolniejszą, bardziej wartościową, wszystkowiedzącą, itd. Natomiast siebie postrzegamy jakoś nie będących w stanie wnieść nic wartościowego, nie mających racji, lub w jakiś sposób
Nie nadających się do czegoś. W głębi wycofujemy się z różnych sytuacji.
Oto cechy zachowania uległego (pasywnego):
- rezygnacja z obrony własnych praw,
- pozwolenie na to, by inni nas wykorzystywali,
- unikanie odpowiedzialności, pozostawienie innym podejmowania decyzji,
- przekonanie, ze nie mamy żadnej kontroli, że jesteśmy bezradnymi ofiarami niesprawiedliwości,
- manipulowanie innymi w celu otrzymanie tego, co chcemy poprzez odgrywanie różnych gier i wzbudzanie u innych poczucia winy.
Zachowanie pasywne jest demonstrowane wtedy, gdy dana osoba uważa, że to, co powinna powiedzieć, nie jest istotne. Takie zachowanie rzadko pozwala ludziom zdobyć to, czego chcą. Kiedy zachowujemy się w sposób pasywny, nie informujemy ludzi dokoła nas, co naprawdę czujemy i czego naprawdę chcemy.
ASERTYWOŚĆ
Asertywność to zachowanie, którego celem jest osiągnięcie wyniku „wygrana - wygrana” i ma ono miejsce wtedy, gdy dana osoba borni swoich podstawowych praw nie naruszając jednocześnie praw innych osób. Wyznawana jest tu zasada „ja czuję się dobrze - ja wygrywam, ty czujesz się dobrze - ty wygrywasz”. Prezentujemy ten styl zachowania, kiedy uważamy drugą osobą za równą nam i kiedy postrzegamy ją jako kogoś, z kim chcielibyśmy się zaprzyjaźnić i współpracować.
Oto cechy zachowania asertywnego:
- rozumienie własnych potrzeb i praw
- szanowanie potrzeb i praw innych osób
- porozumiewanie się z innymi ludźmi w sposób otwarty i szczery
- branie odpowiedzialność za swoje działania
- kontrolowanie tego, co mówimy i co robimy
- gotowość zawierania kompromisów
- przezwyciężanie trudności i rozwiązywanie konfliktów konfliktów sposób pozytywny
ASERTYWNOŚĆ
Zalety asertywnego zachowania
- Bliskie relacje między ludźmi w pracy: Pewność z jednej strony rodzi pewność również z
drugiej strony, dlatego ludzie chętniej będą pracowali z nami niż przeciwko nam. Przy ich pomocy mamy większe szanse na osiągnięcie celu i pozytywne rozwiązanie szelkich konfliktów.
- Większa pewność siebie: Rozwijamy w sobie szacunek dla samych siebie i wysoką samoocenę, przy czym minimalizujemy prawdopodobieństwo zachowania pyszałkowatego (agresywność) lub bezradnego (uległość).
- Większe zaufanie do możliwości innych ludzi: W pełni rozumiemy możliwości i ograniczenia innych ludzi, zamiast postrzegać ich albo jako gorszych (agresywność) albo jako lepszych (pasywność) od nas.
- Większa odpowiedzialność: Sami bierzemy odpowiedzialność za siebie, swoje potrzeby, opinie, chęci, itd. Zamiast winić innych (agresywność) lub się usprawiedliwiać (pasywność).
- Większa samokontrola: Możemy tak pokierować naszymi myślami Oszczędność uczuciami, aby zachowywać się tak, jak naprawę chcemy, zaiste dać się kontrolować wydarzeniom zewnętrznym, innym ludziom lub wewnętrznym emocjom.
- Oszczędność czasu i energii: Możemy szybciej podejmować decyzję w oparciu o przesłanki merytoryczne i oszczędzać czas przy wszelkiego rodzaju sporach. Generalnie marnujemy dużo czasu martwiąc się lub kombinując. Zachowując się asertywnie nie tracimy czasu martwiąc się , czy przypadkiem kogoś nie urazimy (pasywność) ani kombinując, jak nie przegrać w sporze (agresywność). Oszczędzamy sobie w ten sposób dużo stresów.
- Większe prawdopodobieństwo, że dla wszystkich będzie to wygrana: Asertywność daje szanse na to, by obie strony czuły, że ich potrzeby zostały zaspokojony, ich pomysły i opinie wysłuchane, a ich umiejętności dobrze wykorzystane.
Prawa:
Mam prawo:
mieć i wyrażać własne uczucia i opinie.
być wysłuchanym i potraktowanym poważnie
określać swoje własne wartości, granice i priorytety.
mieć własne potrzeby i pragnienia, które mogą się róznić od potrzeb i pragnień innych ludzi.
prosić o to, czego chcę.
mówić nie bez poczucia winy i bez „płacenia” za to.
zachować godność, nawet jeśli inna osoba czuje się zraniona lub jest złą.
być traktowany z szacunkiem
popełniać błędy
sam oceniać własna wartość i wiedzę.
wyjaśniać swoje stanowisko w sposób, który uważam za najwłaściwszy.
nie usprawiedliwiać swojego zachowania.
decydować (jeśli jestem pytany lub manipulowany), czy jestem odpowiedzialny za rozwiązywanie problemów innych ludzi.
prosić o informacje lub wyjaśnienia.
mówić „Nie wiem”.
dostawać to, za co płacę.
zmieniać się.
wybrać, czy będę się zachowywał pasywnie, asertywnie, czy agresywnie.
Obowiązki
Mam obowiązek:
traktować je jako własne, a nie twierdzić, ze są to prawdy uniwersalne i akceptować, ze inni również maja swoje uczucia i opinie.
wyrażać się w sposób jasny i zrozumiały oraz słuchać i poważnie traktować innych.
zadbać, by nie czyniły one krzywdy Anie mnie ani innym.
akceptować prawo innych ludzi do „inności”.
akceptować prawo innych do odmowy i akceptować ich prośby o to, czego chcą.
akceptować prawo innych do zachowanie godności i pozwolić im mówić zarówno „tak” jak i „nie”
akceptować ich uczucia w danej sytuacji.
traktować innych z szacunkiem.
przyznawać się do swoich błędów i uczyć się na nich.
wykorzystywać informacje, które otrzymuję od ludzi, których cenię.
akceptować sposób, w jaki inni widzą swoje stanowisko.
akceptować prawo innych do niezgadzania się z moimi zachowaniem i to, ze inni muszą się usprawiedliwiać.
brać odpowiedzialność za rozwiązanie własnych problemów.
wykorzystywać informacje i wyjaśnienia, które otrzymuję oraz udzielać informacji i wyjaśnień, gdy jestem o to proszony.
akceptować prawo innych do tego samego.
dawać to, za co mi płacą.
wykorzystywać moje możliwości, by pozwolić innym rozwijać się i zmieniać.
przyjmować tego konsekwencje.
ASERTYWNOŚĆ
WYRAŻANIE SWOICH POGLADÓW
Jeśli się nie zgadzasz, powiedz to wyraźnie:
„Nie, nie zgadzam się z tym.”
„Nie, ja to widzę inaczej.”
„Nie, ja mam inną opinię.”
Jeśli mas wątpliwości, postępuj konstruktywnie:
„Czy skutkiem tego będzie…?”
„Widzę tu pewien problem. Zastanówmy się, czy możemy sobie z nim poradzić.”
Używaj „ja” w zdaniach, aby podkreślić różnicę pomiędzy swoimi opiniami i doświadczeniami, a opiniami innych.
„Według mnie…”
„Ja uważam, że…”
„Osobiście sądzę, że…”
„Wydaje mi się, że…”
Jeśli się z czymś nie zgadzasz, podaj przyczyny:
„Nie zgadzam się z tym ponieważ skutkiem tego…”
„Nie mogę tego zaakceptować, ponieważ…”
Próbuj zrozumieć punkt widzenia innych ludzi:
„Rozumiem, że TY widzisz to inaczej.”
„Rozumiem, że na Ciebie miałoby to inny wpływ”
Jeśli nie zgadzamy się i wyrażamy nasze opinie asertywnie, informacje, poglądy i opinie nie giną, nie ulegają zatarciu, a ważne kwestie nie są pomijane. Zwiększa to szanse uzyskanie rozwiązań, które SA akceptowane przez obie strony.
ASERTYWNOŚĆ
JAK UDZIELAĆ I PRZYJMOWAĆ POCHWAŁY - WSKAZÓWKI
UDZIELANIA POCHWAŁ
Utrzymuj kontakt wzrokowy w swobodny sposób, nie sprawiaj wrażenia zakłopotanego tym, ze kogoś chwalisz i nie patrz na drugą osoba z góry.
Niech Twoja pochwała będzie krótka i wyraźna bez niepotrzebnej gadaniny.
Używaj pierwszej osoby np. ”Podobał mi się Twój raport…” „Podobało mi się, jak sobie z tym poradziłeś.”
Niech pochwała się odnosi do konkretnych aspektów danej pracy, jeśli to możliwe, np. „Szczególnie podobał mi się struktura, która wykorzystałeś w tym raporcie.”
W miarę możliwości powiąż aspekt pracy z jego wynikami, ponieważ sprawia, że łatwo się go czyta.”
PRZYJMOWANIE POCHWAŁ
Niech Twój odpowiedź będzie krótka, np. „Dziękuje, cieszę się, że Ci się podobało.”
Albo po prostu podziękuj danej osobie, „Dziękuje Ci bardzo.”
Zgódź się z pochwałą, „Dziękuje, też myślę, ze ta prezentacja dobrze poszła.”, „Dziękuję, sam byłem zadowolony.”
UWAGA: Jeśli naprawdę nie zgadzasz się z pochwałą, mimo to podziękuj danej osobie i wyraź swoją opinię, np. „Dziękuję, ale nie jestem zbyt zadowolony z tego, jak odpowiedziałem na te pytania.”
SŁUCHANIE
Wszystko dokoła postrzegamy przez pryzmat naszych doświadczeń, uprzedzeń uprzedzeń postaw, które mają wpływ na sposób, w jaki `słuchamy” innych. Nawet kiedy wydajemy się słuchać, często tylko słuchamy „przez filtr” - słyszymy to, co chcemy lub oczekujemy usłyszeć albo wyłapujemy tylko te rzeczy, których możemy użyć jako amunicji dla własnych argumentów.
Oto wygnały świadczące o tym, że ktoś nie słucha:
- mówienie jednocześnie z innymi
- przerywanie
- zakrzykiwanie innych
- ignorowanie tego, co mówią inni
- mówienie „tak, ale…”
- negatywna mowa ciała
Niesłuchanie sugeruje brak zainteresowania lub szacunku, co powoduje niezrozumienie i konflikt prowadzący do przerwania komunikacji.
ASERTYWNOŚĆ
Jeśli rozumiesz prośbę i decydujesz się powiedzieć „nie”, wybierz ten rodzaj „nie”, który najlepiej pasuje do danej sytuacji. Oto ogóle zasady:
Powiedz „nie” pewnie i spokojnie i nie przepraszaj
Powiedz „nie” i w sposób bezpośredni wyjaśni, co czujesz.
Powiedz „nie” i podaj inna propozycję.
Powiedz „nie” i wyjaśnij powody (zwięźle).
Najpierw wypowiedz współczujące zdanie świadczące o tym, ze wysłuchałeś drugiej osoby, a potem powiedz „nie”.
ASERTYWNOŚĆ
Etapy wyrażania złości
Jest on przydatny w sytuacjach, sytuacjach którymi chcesz sobie poradzić asertywnie.
Przygotowując się zapisz sobie, co powiesz tej drugiej osobie w następujących czterech etapach:
OPISZ
Co się dzieje; jak wygląd sytuacja, tak by obie strony jasno rozumiały, o czym rozmawiają
PRZEDSTAW
Swoje uczucia w związku z tą sytuacją
OKREŚL
Czego chcesz
SKUTKI
- opisz ogólne korzyści płynące z faktu, że otrzymasz to, o co poprosiłeś w punkcie OKREŚL. Będą to skutki pozytywne.
- opisz, jakie będą negatywne skutki, jeśli nic się nie zmieni lub nie otrzymasz tego, o co poprosiłeś w punkcie OKREŚL.
PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI JAK WYRAŻAĆ KRYTYKĘ
Zanim wyrazimy krytykę, ważne jest, byśmy dobrze przygotowali sobie, co zamierzamy powiedzieć i byśmy byli świadomi, jak może na to zareagować odbiorca krytyki.
Mów „Ja” a nie „Ty”.
Kiedy mówisz za siebie, możesz szczerze i otwarcie wyrażać swoje uczucia i reakcje. Nie oceniasz w ten sposób uczuć i emocji drugiej osoby.
Przewiduj odpowiedź..
Przygotuj się na powody swojego zachowania, jakie może dać Ci druga osoba, Jeśli podasz te powodowy pierwszy, pokażesz, ze potrafisz spojrzeć na sytuację z punktu widzenia tej drugiej osoby, np. „Wiem, ze bardzo trudno Ci wstawać wcześnie rano.” Lub „Rozumiem, że byłeś ostatnio bardzo zajęty.”
Mów o swoich uczuciach.
Mówiąc o swoich uczuciach i okazując je wcale nie pokazujemy słabości. Wyjawiamy nasze uczucia właśnie wtedy, gdy zdecydowanie czujemy, ze mamy do tego prawo.
Opisz krytykowane zachowanie.
Musi to być dowód, który nie podlega dyskusji. Musi to być precyzyjne stwierdzenie konkretnego faktu, a nie opinia. Musi to być bezosobowe, dokładne, zwięzłe i musi dotyczyć rzeczywistej kwestii.
Kieruj się dobrymi powodami.
Musisz mieć odpowiednie powody, aby kogoś skrytykować. Musisz również dać tej osobie odpowiednie i przekonujące powody do zmiany zachowania, w przeciwnym wypadku nie będziesz wstanie wywrzeć żadnego wpływu na osobę, której zachowanie chcesz zmienić.
Konsekwencje.
W miarę konieczności powiedz, jakie będą konsekwencje braku jakiejkolwiek zmiany w zachowaniu tej osoby. Muszą to być poważne konsekwencje, a nie groźby, np. „Nie mogę polecić Cię do awansu.”
CAŁKOWITA INFORMACJA:
„Wiem, ze lubisz szybko wracać do rodziny po pracy, ale bardzo mnie złości, kiedy nie pomagasz posprzątać biura przed wyjściem, ponieważ oznacza to, ze sam musze to zrobić i z tego powodu już trzy razy w tym tygodniu spóźniłem się na swój autobus.”
TECHNIKA PRZYJMOWANIA
KRYTYCZNYCH ZARZUTÓW
(G. Weinberg)
Zachowaj spokój i daj do zrozumienia, że słuchasz.
Patrz na rozmówcę.
W żadnym przypadku nie krytykuj swego krytyka.
Nie sprawiaj wrażenia, że rozmówca psuje Ci nastrój.
Nie krytykuj reakcji danej osoby na Twoje postępowanie. Nie mów np., ze ona jest przewrażliwiona. Oznacza to bowiem kontratak w sytuacji, gdy chodzi o poznanie nieskrępowanej opinii o sobie.
Nie dowcipkuj.
Nie wypaczaj zarzutów. Nie przypisuj rozmówcy tego, czego nie powiedział.
Nie zmieniaj tematu rozmowy.
Zamiast zbijać zarzuty, wysil swą inteligencję, by je jak najlepiej pojąć. Gdy zarzut jest wyrażony nieprecyzyjnie, staraj się za pomocą pytań wyjaśnić, co krytyk miał na myśli.
Nie sugeruj, jakoby Twój krytyk kierował się wrogimi, ukrytymi pobudkami.
Daj do zrozumienia krytykowi, że pojąłeś jego zarzut. Zrób to np. przez wyrażenie jego opinii własnymi słowami.