DOBRE MANIERY CZYLI SZTUKA ŻYCIA SPRZYJAJĄCA POZYTYWNYM ZACHOWANIOM SPOŁECZNYM WŚRÓD DZIECI KLAS I - III
1. Wstęp
Dzieci potrzebują starań mających ich ukształtować pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym. Ten szlachetny proces dzisiaj ginie w powodzi rozpasania obyczajów, cynizmu, samowoli, lekceważenia dobra i źle pojętej wolności człowieka. Nowoczesna rodzina w wielu przypadkach nie spełnia swej roli. W niektórych domach przestano młodych wychowywać, wpajać dzieciom ogładę towarzyską, dobre maniery. Uwagi, że czegoś nie wypada robić, że coś jest nietaktowne, są teraz odebrane jako staromodne i nudne. Dzisiaj wszystko jakby się zmówiło, aby utrudniać wychowanie młodego człowieka.
Szkoła ma duże szanse, aby dobrze wychowywać, zapobiegać, by nie rosła nam młodzież seryjna szczególnie w swej podatności na zło. Umiejętności właściwego zachowania się w każdej sytuacji należy rozpocząć już od najmłodszych lat dziecka ,aby kształtować w nim pozytywne zachowania społeczne, bez których nie sposób wyobrazić sobie życia.
Dobre maniery to nie tyle nakazy i zakazy, których celem jest ograniczanie norm i przepisów oraz usztywnianie zasad i reguł, to nie sztuczny rytuał pozostawiony nam w spadku przez epoki celebrujące konwenanse lecz wywodząca się z tradycji praktyczna i bardzo przydatna umiejętność właściwego zachowania się, to sztuka elastycznego stosowania zasad, akcentowania własnej indywidualności i osobowości. Dobre maniery nie krępują, nie usztywniają, ale zapewniają swobodę i poczucie bezpieczeństwa, pozwalają na luksus bycia sobą. Nie sposób sobie wyobrazić takiej sytuacji, w której wszystko jest dozwolone i nic nie jest zabronione, a każdy może robić co chce, jak chce i kiedy chce. Czy nam się podoba, czy nie, żyjąc wśród ludzi musimy przestrzegać praw i zwyczajów. Kto je bowiem lekceważy, szybko zostaje zepchnięty na margines życia i muszą sobie z tego zdawać sprawę już najmłodsze dzieci w klasach I - III.
Wiele sytuacji w codziennym życiu szkolnym stwarza okazje do praktycznego przyswajania savoir vivre. Szkoła bowiem ma uczyć umiejętności wzajemnego respektowania potrzeb uczniów, umiejętności okazywania sobie szacunku, taktownego i życzliwego zachowania się. Pozwoli to bowiem dzieciom żyć piękniej i lepiej, w zgodzie ze sobą i innymi ludźmi.
2. Magiczne słowa
Dzień dobry, do widzenia, proszę, przepraszam, dziękuję - to są właśnie słowa, które nic nie kosztują, a przynoszą wiele korzyści, pozwalają nawiązać pozytywny kontakt, stwarzają życzliwą atmosferę. Dzięki nim dzieci nawiązują właściwe relacje między sobą i uczą się panowania nad złymi emocjami. Może im towarzyszyć gest podawania ręki.
3. Uśmiech i pogoda ducha
Poprawne maniery muszą być wsparte życzliwym stosunkiem do ludzi i pozytywnym nastawieniem do świata. Należy więc uczyć dzieci „programowej życzliwości”. O ile dzieci na ogół są pogodne i uśmiechnięte, o tyle należy je uczyć osiągania stanu wewnętrznej równowagi i odporności nawet na przeciwności, by umiały sobie radzić w przyszłości w dorosłym życiu, nie pozbawionym problemów.
4. Atmosfera domu rodzinnego
Zależy ona od wszystkich domowników, od ich kultury osobistej, stylu życia, umiejętności okazywania sobie uczuć. Należy dzieciom uświadomić, że jako członkowie rodzin są również odpowiedzialne za tworzenie i podtrzymywanie dobrej, rodzinnej atmosfery, chociażby przez życzliwe i uprzejme zwracanie się do siebie w domu, mówienie czułych słów, okazywanie czułych gestów, co uczy je empatii, wrażliwości na drugiego człowieka. Taką przyjazną atmosferę można również stworzyć w klasie, jako społeczności uczniowskiej, co pozwoli przenieść dzieciom pozytywne zachowania do ich domów, nawet wtedy, gdy w ich domach brakuje codziennej życzliwości.
5. Tolerancja
To niezbędny element życia szkolnego, rodzinnego. Dzięki niej, dziecko będzie umiało zaakceptować upodobania, nawyki, zainteresowania innych dzieci, czy członków rodziny. Szanując kolegę, koleżankę będzie doświadczać też szacunku od nich.
6. Podział obowiązków, dbałość o porządek
Bardzo istotne jest wdrażanie dzieci do szkolnych obowiązków czy domowych zajęć. Nawet maluchy są na ogół bardzo dumne z powierzenia im takich obowiązków i jeśli nawet wykonują je nieporadnie, to na pewno z ochotą. Starsze dzieci czasami usiłują się wymigiwać od szkolnych, domowych prac związanych z dbałością o porządek. W takiej sytuacji trzeba po prostu nakazać ich wykonania, nie tylko ze względów praktycznych, ale także wychowawczych, bowiem porządek zewnętrzny sprzyja tworzeniu ładu wewnętrznego, uspokaja, wycisza, łagodzi obyczaje. Ponadto wiadomo przecież, że czego Jaś się nie nauczy, Jan nie będzie umiał.
7. Rytuały
Pielęgnowanie świątecznych zwyczajów jest doskonałą okazją do integracji. Klasowa wigilia lub klasowy poczęstunek mogą być bowiem wzorem właściwego zachowania się przy stole w domu, a więc mają ogromny walor wychowawczy. Kto w dzieciństwie przyswoi sobie odpowiednie wzorce zachowania przy stole, w dorosłym życiu nigdy nie będzie się czuł skrępowany czy zdezorientowany nawet na najbardziej wytwornych przyjęciach.
8. Ubiór
Zgodnie z powiedzeniem: jak cię widzą, tak cię piszą, należy dzieciom od najmłodszych lat uświadamiać potrzebę schludnego, wyglądu, bowiem niechlujny strój to oznaka lekceważenia innych i braku szacunku wobec samego siebie. Strój w szkole powinien być również skromny, nie wyzywający i nauczyciel powinien zwracać uwagę rodzicom, których dzieci ubierają się niewłaściwie, a zdarza się to w coraz młodszych klasach.
9. Urodziny, imieniny
Uroczystości te są świetną okazją do sprawienia bliskim drobnych przyjemności. Składają się na urodę życia, są kolorowymi przerywnikami w szarzyźnie powszednich dni. Warto więc obchodzić urodziny lub imieniny w społeczności klasy szkolnej, co bardzo integruje uczniów, ucząc wzajemnego sprawiania przyjemności. Bowiem solenizant czy jubilat przygotowuje dla dzieci słodki poczęstunek, a rówieśnicy odwdzięczają się upominkami, życzeniami. W takiej atmosferze rodzi się pożądana życzliwość, uprzejmość, troska, radość wynikająca z dawania i otrzymywania podarków. Często praktykowane jest urządzanie specjalnych przyjęć dla kolegów i koleżanek poza szkołą z różnymi atrakcjami i zabawami sprawiającymi dzieciom wiele radości.
10. Obchody świąt
Stwarzają okazję do przekazywania i zachowania tradycji, zwyczajów pielęgnowanych od pokoleń i stanowiących skarbnicę trwałych wartości wpływających na uspołecznienie dziecka. Uczniowie poznają zwyczaje związane ze świętami Bożego Narodzenia, Wielkiej Nocy. W szkołach uczestniczą w klasowych wigiliach, jasełkach . Uczą się pielęgnowania rytuałów świątecznych, poznając ich znaczenie. Doświadczają więzi międzyludzkiej, uczą się właściwego zachowania związanego z obchodami świąt.
11. Przyjmowanie gości oraz bycie gościem
Nie sposób wyobrazić sobie życia towarzyskiego bez kontaktów międzyludzkich. Dzieci często bywają zapraszane do domów rówieśników lub pełnią rolę gospodarza w swoim domu zapraszając inne dzieci. W społeczności szkolnej ma to również miejsce, kiedy uczniowie goszczą dzieci z innych szkół, przedszkoli i sami są zapraszani do innych placówek. Mogą uczyć się w ten sposób odpowiedzialności, umiejętności organizatorskich, kulturalnego zachowania się, dbałości o miłą atmosferę, umiejętności nawiązywania kontaktów towarzyskich, nie skupiając się jedynie na konsumpcji.
12. Wokół stołu
Odkąd istnieje cywilizacja, wspólne spożywanie posiłków było i jest zwyczajem szczególnie celebrowanym, wykraczającym poza samo zaspokajanie głodu. Sposób nakrycia stołu, odpowiednie zachowanie przy nim, sztuka podawania potraw, kultura jedzenia i picia, umiejętność dekoracji stołu, zasady układania i posługiwania się sztućcami są nieodzownymi umiejętnościami w życiu każdego człowieka. Stół zbliża ludzi, ułatwia zrozumienie, jest wyrazem przyjaźni i wzajemnej życzliwości. W trakcie edukacji szkolnej dziecko poznaje wszystkie tajniki związane z zasiadaniem wokół stołu w zależności od wieku, co stanowi dla nich niejednokrotnie źródło radości i wspaniałej zabawy.
13. Dobra atmosfera w szkole
Dziecko przebywa w szkole dużą część swojego życia. Dobrze więc jest, gdy uczniowie umieją być dla siebie mili, uczynni i życzliwi, a wychowawca powinien wykorzystywać codzienne sytuacje życia szkolnego do tworzenia dobrej, życzliwej atmosfery oraz uczyć dzieci społecznych zachowań pozbawionych agresji, egocentryzmu, braku szacunku dla innych.
14. O kulturze wypoczynku i rekreacji
Kultura wypoczynku polega na tym, aby relaksując się samemu, nie zakłócać wypoczynku innym. Wycieczki szkolne i wyjścia są dobrą okazją do zdobywania dobrych manier. W plenerze uczniowie uczą się, że nie wolno hałasować bez potrzeby, ani zostawiać kompromitujących śladów swojej obecności. Wędrując pieszo na łonie natury muszą dostosować tempo marszu i czas odpoczynku do możliwości i potrzeb najsłabszych . Na plaży nie mogą być rozbrykane, aby nie zakłócać spokoju wszystkim dookoła. W środkach lokomocji, muzeach, miastach również muszą poprawnie funkcjonować w przypadkowej zbiorowości ludzi.
Opracowała: Aneta Szymerowska
Literatura:
Lady Perfect, „Sztuka życia czyli encyklopedia dobrych manier”, Wydawnictwo „Elew”, Warszawa 1993.
1