Wspolczesne opakowania 2009


Konspekt wykładu pt: „ Współczesne opakowania”

Problematyka:

1.Pojmowanie roli współczesnego opakowania

2. Charakterystyka wymagań stawianych opakowaniom

3.Charakterystyka rynku opakowań na świecie i w Polsce

4.Zasady wyboru optymalnego rodzaju opakowania

5.Nowoczesne formy konstrukcyjne opakowań

1.Pojmowanie roli współczesnego opakowania

W obecnym stanie produkcji światowej i wymiany towarowej opakowania odgrywają coraz większą rolę. Szacuje się, że około 98% produktów zwłaszcza spożywczych nie może występować na rynku bez opakowania. W Polsce obserwuje się aktualnie gwałtowny rozwój opakowalnictwa zaniedbanej dotychczas dziedziny gospodarki, spowodowany przede wszystkim rozwojem gospodarki rynkowej, rosnącej konkurencji na rynku i wejściem do UE.

Dość trudno jest zdefiniować pojęcie współczesnego opakowania ze względu na różnorodność postaci, w jakiej występuje oraz wielorakość aspektów funkcji, jakie ma do spełnienia we współczesnym świecie. Zgodnie z PN-EN 14182:2005 jest postrzegane jako „wyrób wprowadzony do obrotu, wykonany z każdego rodzaju materiałów, przeznaczony do przechowywania, ochrony, transportu, dostarczania i prezentacji wszelkich towarów, od surowców do produktów przetworzonych, od producenta do użytkownika lub konsumenta”.

Znaczenie opakowań wynika z rozlicznych funkcji, jakie one spełniają. Funkcje te można różnie grupować i systematyzować. Tradycyjne podejście do opakowania wskazywało na nadrzędną rolę funkcji ochronnych w odniesieniu do opakowanego produktu. Jednakże wraz ze zmianą technik dystrybucji i sprzedaży, opakowanie musiało zacząć spełniać równocześnie szereg innych funkcji, aż do funkcji tzw. „cichego sprzedawcy” włącznie. Lapidarnie ale bardzo trafnie podstawowe funkcje opakowania określił J.H.Briston, twierdząc, iż „opakowanie musi zabezpieczać to co sprzedaje i sprzedawać to co zabezpiecza”. Za podstawowe przyjmowano tradycyjnie trzy funkcje opakowań, a mianowicie:

Rozwój rynku i konkurencji sprawił, że opakowanie zaczęło być pojmowane i postrzegane jako jedno z istotniejszych narzędzi marketingowych. Pojawiło się więc wiele nowych systemów klasyfikacji funkcji opakowań, będących wynikiem szerszego interdyscyplinarnego podejścia do roli opakowania. I tak przykładowo wg M. Cichonia funkcje opakowań należy rozpatrywać jednocześnie w zakresie trzech dziedzin, a mianowicie towaroznawstwa, marketingu i ekologii.

Potwierdzeniem powyższego może być system klasyfikujący funkcje opakowań, przytoczony na przykład za H. Pfohlem, wyróżniający funkcje: produkcyjne, marketingowe, użytkowe i logistyczne. Do funkcji logistycznych zaliczono tutaj funkcje: ochronne, następnie magazynowe, transportowe i manipulacyjne, a także informacyjne oraz recyklingowe i kasacyjne.

Występowanie różnych systemów klasyfikujących funkcje opakowań wynika z procesu ich dywersyfikacji. Stąd występowanie funkcji tradycyjnych, czyli podstawowych obok funkcji nowokreowanych jest zupełnie zrozumiałe. Reasumując powyższe rozważania, można przyjąć, że współczesne opakowania winny pełnić funkcje: ochronne, logistyczne, promocyjno-informacyjne, ekologiczne i ekonomiczne. Musi zatem integrować w sobie trzy dziedziny: wiedzę towaroznawczą, marketingową i ekologiczną. Te trzy defensywne i agresywne funkcje ujęte komplementarnie decydować będą o dalszych kierunkach rozwoju opakowalnictwa.

2. Charakterystyka wymagań stawianych opakowaniom

Opakowanie jest jednym z istotnych czynników wpływających na jakość pakowanych produktów. Umożliwia ono transport i składowanie produktów, zwiększa ich trwałość, atrakcyjność, a także zapewnia odpowiednią jakość. Dlatego też współczesne opakowania muszą spełniać szereg wymagań jakościowych, które można sklasyfikować w następujący sposób:

Wymagania dotyczące spełniania funkcji ochronnej

Podstawowym zadaniem opakowania jest zabezpieczenie zawartości przez cały okres jego użytkowania tj. od momentu zapakowania produktu do jego wypakowania lub zużycia przez odbiorcę finalnego. Ochrona zapakowanego produktu polega przede wszystkim na: zabezpieczeniu przed ubytkiem ilościowym, zabezpieczeniu przed zmianą barwy, kształtu, konsystencji, smaku i zapachu oraz cech użytkowych (np. wyschnięciem, zawilgoceniem), zabezpieczeniu przed zanieczyszczeniem, zamoczeniem lub korozją oraz zabezpieczeniu przed uszkodzeniem mechanicznym.

Wymagania dotyczące opakowań w zakresie spełniania funkcji ochronnej uzależnione są od charakteru pakowanego produktu i znajdują odzwierciedlenie w odpowiednich aktach prawnych, np. w przypadku opakowań przeznaczonych do kontaktu z żywnością w Ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia z dnia 25 sierpnia 2006 roku. Ustawa powyższa określa wymagania i procedury niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa żywności i żywienia zgodnie z przepisami Rozporządzenia (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z 28 stycznia 2002r., ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołującego Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiającego procedury w sprawie bezpieczeństwa żywności. Dział III ustawy (art.53-58), dotyczy materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością. Zgodnie z powyższą ustawą za właściwą jakość zdrowotną i bezpieczeństwo wyrobu odpowiedzialny jest producent/importer i na nich nałożono określone obowiązki:

Wymagania w zakresie właściwości użytkowych

Właściwości użytkowe opakowań to przede wszystkim dostosowanie ich pojemności, kształtu, wymiarów i konstrukcji do wymagań wynikających z założonego programu użytkowania. Zróżnicowanie wymagań związane jest przede wszystkim z rodzajem opakowania, charakterem pakowanego produktu oraz przeznaczeniem. Kształt opakowań i związana z nim na przykład ich stabilność wpływa często na funkcjonalność opakowań. Bardzo istotne znaczenie dla oceny funkcjonalności ma sposób zamknięcia opakowania. Inne zamknięcia stosować należy w przypadkach gdy produkt zostaje w całości zużyty po otwarciu opakowania, a inne w przypadkach gdy przewiduje się przechowywanie tego produktu i jego kilkakrotne użytkowanie. Rozpowszechnia się także tendencja do stosowania zamknięć zabezpieczających opakowanie przed niewidocznym w skutkach otwarciem oraz zabezpieczających przed otwarciem przez dzieci.

Wymagania w zakresie walorów informacyjno-promocyjnych

Reguły gospodarki rynkowej spowodowały wyraźną poprawę jakości opakowań i poprawę ich walorów wizualnych. Opakowania muszą być atrakcyjne i przyciągać uwagę nabywcy. Coraz większe znaczenie ma tzw. promocja wzrokowa. Nabywca zwraca głównie uwagę na jakość produktu, w mniejszym stopniu na jego cenę. Z przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych badań marketingowych wynika, że około 80 % decyzji konsumentów dotyczących zakupu konkretnego produktu, podejmowanych jest w chwili, w której stoją oni przed półkami sklepowymi .

Szata graficzna opakowania, umieszczone na nim informacje i znak firmowy stanowią podstawowe czynniki promocji sprzedawanego produktu. Nowe istotne wymagania w dziedzinie walorów opakowań spowodowane są wprowadzeniem ostatnio już w wielu krajach nowej formy zakupów w tzw. sklepach wirtualnych, czyli za pomocą komputera i Internetu. Nabywca nie wychodząc z domu, patrząc na ekran monitora, wybiera produkty, przez Internet zamawia je i płaci, a zakupione towary dostarczane są do jego mieszkania pocztą lub przez specjalnych dostawców. Wybór nabywcy zależny jest w omawianym przypadku głównie od tego co zobaczy on na ekranie monitora, a więc od wyglądu opakowania i przekazanych za pomocą tego opakowania informacji o produkcie.

Bardzo istotna jest tutaj rola opakowania jako nośnika informacji o produkcie. Dotyczy to zarówno informacji dotyczących zasad użytkowania, okresu trwałości, jakości produktu, jak też informacji, których celem jest zwrócenie uwagi nabywcy na właściwości i walory zapakowanego produktu, ale także na ewentualne zagrożenia związane z otwarciem opakowania.

Wymagania związane z mechanizacją procesów pakowania

Rozwijająca się coraz bardziej mechanizacja procesów pakowania wywiera wyraźny wpływ na dobór stosowanych opakowań, których kształt, wymiary, konstrukcja i właściwości muszą być ściśle dostosowane do służących do ich napełniania maszyn pakujących. Dotyczy to np. sztywności i sprężystości kartonów, z których wykonane są pudełka, podatności na zgrzewanie folii z tworzyw sztucznych lub średnicy otworów opakowania do napełniania. Mechanizacja procesu pakowania wymusza czasem zastosowanie opakowań droższych, ale lepiej nadających się do napełniania na wysokowydajnych maszynach pakujących .

Wymagania dotyczące dostosowania do systemu dystrybucji i sprzedaży produktu

Stosowanie nowoczesnych metod produkcji, transportu i magazynowania wyrobów wymaga koordynacji i wzajemnego dostosowania parametrów technicznych dotyczących zarówno zagadnień konstrukcyjnych, jak i technologicznych. W koordynacji wymiarowej występuje wyraźny łańcuch bezpośrednich i pośrednich zależności. Podstawowymi elementami tego łańcucha są wymiary: powierzchni magazynowych, ramp, dróg dojazdowych, bram ( drzwi ) magazynów, dźwigów itp., urządzeń magazynowych, jak np. gniazda regałów, urządzeń transportu wewnętrznego i bliskiego, np. wózki podnośnikowe, przestrzeni ładownej środków transportowych ( wagony kolejowe, samochody ciężarowe, ładownie statków, samolotów itd. ), palet ładunkowych, opakowań transportowych, opakowań zbiorczych i jednostkowych, określonych zespołów maszyn pakujących i formujących, a także ich oprzyrządowania oraz materiałów opakowaniowych w arkuszach, np. papier, tektura itd.

Wszystkie te wymiary są ze sobą ściśle powiązane i współzależne, a ich wzajemne niedostosowanie może spowodować duże straty, wynikłe np. z nieracjonalnego zużycia materiałów opakowaniowych, złego wykorzystania środków transportowych i powierzchni magazynowych. Zaprezentowany wykaz zależności wskazuje wyraźnie, że wymiary opakowań transportowych są ściśle powiązane z wymiarami palet ładunkowych. Wymiary opakowań transportowych są także ściśle uzależnione od wymiarów pakowanego wyrobu bądź opakowań jednostkowych. Wymiary tych ostatnich są z kolei zależne od wymiarów wyrobu, jego kształtu oraz możliwości maszyn pakujących.

Konieczność koordynacji wymiarowej opakowań spowodowała opracowanie systemu wymiarowego opakowań. Jest to ograniczony ilościowo układ zalecanych wymiarów opakowań transportowych i jednostkowych. Obowiązujący w Polsce system wymiarowy oparty jest w swych założeniach teoretycznych na tzw. systemie norweskim tj. ustalającym wewnętrzne wymiary opakowań transportowych, w przeciwieństwie do systemu szwajcarskiego, w którym ustala się zewnętrzne wymiary opakowań transportowych.

Podstawy systemu wymiarowego opakowań ujęte zostały w normie PN-89/O-79021. System ten opiera się na następujących podstawowych zasadach:

Zasady systemu wymiarowego opakowań należy stosować przy projektowaniu opakowań transportowych z różnych tworzyw i do różnych produktów zarówno spożywczych, jak i przemysłowych z wyjątkiem przypadków, gdy kształt produktu, wymagania odbiorcy zagranicznego lub inne, specjalne okoliczności uzasadniają zastosowanie innych wymiarów opakowań.

Wymagania ekonomiczne

Przy analizie racjonalności stosowania opakowania nie należy też zapominać o czynnikach ekonomicznych. Koszty pakowania produktów są znaczne i szacuje się je średnio na około 15 % wartości tych produktów. Składają się na nie następujące koszty: materiałów opakowaniowych, opakowań i materiałów pomocniczych, magazynowania w/w materiałów i opakowań, amortyzacji i eksploatacji maszyn pakujących, amortyzacji i eksploatacji pomieszczeń, w których pakuje się wyroby, robocizny, jak również utylizacji zużytych opakowań. Obniżenie tych kosztów może mieć poważny wpływ na efekty finansowe przedsiębiorstwa. Uzasadnia to potrzebę stałego analizowania kosztów pakowania i wyciągania z wyników tych analiz właściwych wniosków.

Wymagania ekologiczne

W krajach Unii Europejskiej gospodarkę odpadami opakowaniowymi uregulowała Dyrektywa 94/62/EC ustanowiona w grudniu 1994 r. i znowelizowana w roku 2004. Wymieniona dyrektywa jest oparta na koncepcji dyrektyw „nowego podejścia”, których zadaniem jest dbałość o to, aby w obrocie znajdowały się tylko produkty bezpieczne dla zdrowia, życia i środowiska. Dyrektywy te obowiązują wszystkich producentów, importerów i dystrybutorów towarów wprowadzanych na Wspólny Rynek, niezależnie od kraju ich pochodzenia. W odróżnieniu od koncepcji dyrektyw „starego podejścia” precyzujących szczegółowe wymagania techniczne, nowe dyrektywy zawierają tylko ogólne i zasadnicze wymagania odnoszące się ochrony zdrowia, środowiska, bezpieczeństwa oraz metody dokonywania potwierdzeń zgodności w przedmiotowym zakresie. Wymagania techniczne zawarte są w normach europejskich ustanawianych przez europejskie organizacje normalizacyjne.

Dyrektywa 94/62/EC wprowadziła dla wszystkich rodzajów opakowań trzy podstawowe grupy wymagań.

1) Wymagania związane z produkcją i składem surowcowym:

- Wymagania w zakresie zminimalizowania masy i/lub objętości opakowań składających się na cały system pakowania określonego towaru (zastosowanie metody zapobiegania odpadom przez redukcję „u źródła”);

- Sumaryczna zawartości ołowiu, kadmu, rtęci i chromu (sześciowartościowego) w opakowaniu lub jego elemencie nie powinna przekraczać 100 ppm (mg/kg);

- Zminimalizowanie w opakowaniach zawartości substancji niebezpiecznych dla środowiska;

2) Wymagania dla opakowań wielokrotnego użytku;

3) Wymagania związane z przydatnością do odzysku. Każde opakowanie wprowadzone do obrotu powinno być przydatne przynajmniej do jednej formy odzysku, tj.: recyklingu materiałowego, odzysku energii lub recyklingu organicznego (biodegradacja i kompostowanie).

Dyrektywa 94/62/EC została oparta na zasadzie „zanieczyszczający” płaci, określonej w traktacie o Wspólnocie Europejskiej. Oznacza, ona że finansowanie gospodarki odpadami powinno spoczywać na tych podmiotach, które są odpowiedzialne za ich powstanie.

Dyrektywa 2004/12/EC nałożyła na kraje członkowskie wyższe obowiązki w zakresie odzysku i recyklingu, w tym zapewnienie do 2008 roku odzysku na poziomie min. 60% i recykling na poziomie min. 55%. Polska uzyskała nowy okres przejściowy na realizacje tych poziomów do roku 2014. Wprowadzono również dla poszczególnych rodzajów odpadów następujące minimalne poziomy recyklingu:

Wyraźny wzrost tych poziomów powinien skutkować tworzeniem efektywniejszych systemów gospodarowania odpadami opakowaniowymi, w tym systemów ich selektywnej zbiórki z gospodarstw domowych.

Regulacje prawne dotyczące gospodarki odpadami opakowaniowymi w Polsce

W kraju zasady funkcjonowania gospodarki odpadami opakowaniowymi są przedmiotem szeregu regulacji normatywnych. Kierunki działań w zakresie właściwego postępowania z opakowaniami i odpadami opakowaniami z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego znalazły swoje odzwierciedlenie zarówno w polityce ekologicznej państwa, która opracowana jest w perspektywie do 2025 roku, jak również w krajowym planie gospodarki odpadami, który obejmuje okres od 2003 do 2014 roku.

Polityka ekologiczna państwa

W oparciu o przyjęte w II Polityce Ekologicznej Państwa z 2001 roku zostało opracowane nowe prawo ekologiczne określające podstawowe wymagania w zakresie ochrony środowiska i gospodarki odpadami.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001roku - Prawo ochrony środowiska, z późniejszymi zmianami i wraz z około 50 aktami wykonawczymi, przejmuje odpowiednio filozofię, zasady, instytucje prawne, nazewnictwo oraz definicje pojęć zawarte w obowiązującym prawie wspólnotowym. Określa ona zasady ochrony i racjonalnego kształtowania środowiska, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju i stanowi podstawę, na której opierają się pozostałe ustawy ekologiczne. Należy ponadto podkreślić, że Ustawa ta daje także uprawnienie organizacjom społecznym zainteresowanym ochroną środowiska ze względu na przedmiot swego działania do występowania do właściwych organów administracji państwowej o zastosowanie środków zmierzających do usunięcia zagrożenia środowiska, jak też występowania do sądu z  roszczeniami o zaniechanie naruszania środowiska na określonym terenie i przywrócenie stanu poprzedniego lub naprawienia zaistniałych w związku z tym szkód oraz o zakazanie lub ograniczenie działalności zagrażającej.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach, wraz z późniejszymi zmianami określa 16 kategorii odpadów w tym odpady opakowaniowe, jak również zasady postępowania z tymi odpadami zgodnie z wytycznymi zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczenia ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów.

Wymagania, jakim muszą odpowiadać opakowania ze względu na zasady ochrony środowiska oraz sposoby postępowania z odpadami i odpadami opakowaniowymi, zapewniające ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju stanowią przedmiot Ustawy z dnia 11 maja 2001 roku o opakowaniach i odpadach opakowaniowych wraz z późniejszymi zmianami. Przepisy powyższej Ustawy stosuje się do opakowań wprowadzonych na terytorium Polski w ramach procedury dopuszczenia do obrotu lub wewnątrzwspólnotowego obrotu opakowań będących przedmiotem działalności gospodarczej na terenie kraju oraz wszystkich powstałych z nich odpadów opakowaniowych.

Szczególnie ważne jest jednak Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz opłacie produktowej i opłacie depozytowej, wraz ze zmianami, która ustanawia nałożenie na podmioty gospodarcze sfery produkcyjnej tj. producentów opakowań oraz przedsiębiorstwa wprowadzające na rynek zapakowane wyroby, nowych obowiązków wynikających z odpowiedzialności za powstałe odpady. Zgodnie z powyższą Ustawą podstawowy obowiązek przedsiębiorców to zapewnienie odzysku, a praktycznie określonego poziomu recyklingu opakowań poużytkowych powstających po wprowadzeniu produktów do obrotu towarowego. Przedsiębiorcy swój obowiązek recyklingu mogą wypełnić samodzielnie, bądź też poprzez organizacje odzysku.

Należy zaznaczyć, że obecnie w kraju jest zarejestrowanych prawie 40 organizacji odzysku, w tym organizacje specjalizujące się w jednym rodzaju opakowań lub odpadach poużytkowych (oleje, opony). Analizując jednak najnowsze dane wyraźnie widać 4-5 organizacji będących liderami, które przejęły około 75% rynku opakowań, pozyskanego przez wszystkie organizacje odzysku i pozostałe 10-12 organizacji z łącznym 25% udziałem w rynku. Widać również, że organizacje odzysku przejęły około 85% rynku, który ujawnił się oraz, że nieznaczny udział w rynku ma samodzielna realizacja obowiązku przez przedsiębiorców. Organizacje odzysku przejmują od przedsiębiorców na mocy powyższej ustawy całość ciążących na nim obowiązków, w tym sprawozdawcze oraz przejmują odpowiedzialność za ich realizacje, co skutecznie zwalnia od powyższego przedsiębiorcę.

„Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010”

Szczegółowe zasady gospodarowania odpadami opakowaniowymi określone zostały ponadto w „Programie wykonawczym do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010” opartym na krajowym planie gospodarki odpadami. Rozdział 3.1.2. tego planu poświęcony jest odpadom opakowaniowym. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w tym zakresie zostały oparte na następujących zasadach:

W celu realizacji ww. założeń wyznaczone zostały m.in. następujące zadania:

Należy zaznaczyć, że w Ministerstwie Środowiska trwają prace nad nową Ustawą o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, której projekt został opracowany w sierpniu 2008 roku i stanowi obecnie przedmiot dyskusji. Przedmiotowy projekt powyższej ustawy zastępuje przepisy Ustawy z dnia 11 maj 2001 roku o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej oraz Ustawy z dnia 11 maj 2001 roku o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. W związku z koniecznością dostosowania przepisów w zakresie gospodarki odpadami, w tym i odpadami opakowaniowymi, do Krajowego planu gospodarki odpadami 2010, zachodzi bowiem konieczność zmiany przepisów powyższych ustaw. Zaproponowane w projekcie ustawy nowe rozwiązania mają na celu głównie uszczelnienie systemu i zapewnienie osiągnięcia wysokich poziomów odzysku i recyklingu. Jednocześnie podjęto starania, aby na tyle na ile to jest możliwe ze względu na charakter produktów i powstających z nich odpadów ujednolicić wymagania formalne i wprowadzane mechanizmy z innymi projektowanymi lub wprowadzanymi systemami. W szczególności dotyczy to zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz baterii i zużytych akumulatorów. Przewiduje się, że nowa Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi powinna wejść w życie z dniem 1 stycznia 2010 roku.

3.Charakterystyka rynku opakowań na świecie i w Polsce

Rynek opakowań na świecie

Rozwój rynku opakowaniowego i jego ukierunkowanie zależą od wielu czynników ekonomicznych, społe­cznych, a także ekologicznych. Należy tu wymienić takie czynniki jak np. rozwój gospodarczy kraju, wielkość spożycia dóbr materialnych, zmiany demograficzne i poziom życia ludności, a także tempo rozwoju międzynarodowej wymiany towarowej i współpracy gospodarczej oraz rozwój nowych systemów pakowania i zmiany preferencji użytkowników.

Według danych WPO zużycie opakowań w skali światowej wynosi obecnie około 494 mld USD. Największy rynek opakowań stanowi Ameryka Północna, gdzie zużycie opakowań szacuje się na 31 % zużycia światowego oraz Europa Zachodnia z udziałem 28% i Japonia o 16% zużycia.

Największy udział w zużyciu opakowań na świecie w ujęciu ilościowym mają:

Zużycie opakowań na 1 mieszkańca na świecie w skali roku szacuje się na około 83 USD. Największe zużycie ma Japonia 608 USD oraz USA 421 USD. W Europie Zachodniej zużycie opakowań na 1 mieszkańca wynosi około 351 USD, w Europie Środkowej i Wschodniej 70 USD, co oznacza, że jest ono prawie 8 razy mniejsze niż w Japonii, 6 razy mniejsze niż w USA oraz ponad 4 razy mniejsze niż w Europie Zachodniej. Najmniejsze zużycie i produkcje opakowań mają kraje słabo rozwinięte głównie afrykańskie- 5,4 USD.

Udział Polski w światowym rynku opakowań w ujęciu wartościowym wynosi około 0,6%. Zużycie opakowań na 1 mieszkańca w kraju szacuje się na około 73 USD. Jest ono zatem niższe o 10 USD od wskaźnika przeciętnego zużycia opakowań na świecie i prawie 4-krotnie niższe niż przeciętne zużycie opakowań w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Europie Zachodniej.

Wartość produkcji maszyn pakujących według WPO wynosi obecnie 20 mld USD. Największy udział w światowej produkcji tych maszyn tj. około 40% ma Europa. Ponad 2/3 wszystkich maszyn pakujących produkowane jest w takich krajach jak: Niemcy, USA, Japonia i Włochy. Niemcy i Włosi to równocześnie najwięksi eksporterzy maszyn pakujących gdyż wysyłają za granice ponad 80% swej produkcji krajowej.

Największe firmy produkujące materiały opakowaniowe i opakowania na świecie pochodzą z takich krajów jak: USA, Szwecja, Japonia i Włochy.

Rynek opakowań w Polsce

Łączna wartość produkcji materiałów opakowaniowych w Polsce wynosi ponad 4162 mln zł, a łączna wartość wyprodukowanych opakowań około 12052 mln, zł.

Największy udział w produkcji materiałów opakowaniowych ma obecnie w Polsce tektura falista, następnie papier workowy oraz inne papiery opakowaniowe i folie z tworzyw sztucznych.

Największy udział w zużyciu opakowań w Polsce w ujęciu ilościowym mają:

Opakowania z papieru i tektury w ogólnym zużyciu opakowań stanowią największą pod względem zużycia branżę przemysłu opakowaniowego w Polsce. Główną pozycje w zużyciu opakowań stanowią pudła z tektury falistej i pudełka z tektury litej.

Krajowe zdolności produkcyjne opakowań szklanych pokrywają w pełni popyt na opakowania szklane. Poza tym opakowania te w ujęciu ilościowym, stanowią najpoważniejszą pozycję w eksporcie opakowań ogółem, z udziałem równym 65%. Udział eksportu w ogólnej produkcji opakowań szklanych wynosi 15%, a importu w zużyciu tych opakowań 8%.

Opakowania z tworzyw sztucznych są obok opakowań z papieru i tektury najbardziej dynamicznie rozwijającym się sektorem opakowań. Wielkość produkcji opakowań z tworzyw sztucznych ogółem kształtuje się na poziomie około 405 tys. ton, a zużycie około 493 tys. ton. Import stanowił około 24% zużycia. Największy udział w ogólnym zużyciu opakowań z tworzyw sztucznych mają pudełka z tworzyw sztucznych ( 19% ), pudełka z laminatu , które prawie w 100% pochodzą z importu ( 17% ) i butelki PET ( 16% ).

Opakowania metalowe mają najmniejszy udział w ogólnym zużyciu i produkcji opakowań w Polsce. Wielkość zużycia kształtuje się na podobnym poziomie co produkcja tj. wynosi ponad 140 tys. ton. Najwięcej produkuje się puszek konserwowych, puszek do napojów i pudełek oraz opakowań aerozolowych, a z opakowań transportowych bębnów i butli do gazów.

Zużycie opakowań w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosiło w ujęciu ilościowym w Polsce około 64 kg (tabela 1) i jest prawie 2,5 razy mniejsze niż średnie zużycie w krajach wysoko uprzemysłowionych, wynoszącym ponad 150 kg.

Udział eksportu w ogólnej produkcji opakowań w Polsce wynosi obecnie w ujęciu ilościowym 10%, a udział importu w ogólnym zużyciu opakowań około 13%. Głównymi rynkami zbytu opakowań przede wszystkim szklanych są kraje UE, w tym głównie Niemcy, Austria i Anglia.

Tab.1. Wielkość produkcji i zużycia opakowań w kg na 1 mieszkańca w Polsce

Rodzaj opakowań

Produkcja w kg

Zużycie w kg

Opakowania z papieru i tektury

23,3

24,9

Opakowania szklane

28,1

23,2

Opakowania z tworzyw sztucznych i laminatów

10,4

12,7

Opakowania metalowe

3,6

3,7

Ogółem

65,4

64,5

4. Zasady wyboru optymalnego rodzaju opakowania

Producenci zwracają uwagę na właściwości ochronne opakowań, handlowcy i specjaliści od marketingu na ich znaczenie dla promocji sprzedawanych wyrobów, a ekolodzy na obciążenie środowiska zużytymi opakowaniami. Ważne są także czynniki ekonomiczne związane z wytwarzaniem opakowań i wprowadzaniem nowoczesnych systemów pakowania. Wszystkie te czynniki są bardzo istotne przy wyborze rodzaju opakowania.

Dążenie do doskonalenia jakości produktów i ich opakowań przy minimalizacji kosztów oraz uczestnictwo w strategiach marketingowych produktów przy uwzględnieniu ochrony środowiska naturalnego stanowi niezwykle trudne do realizacji wyzwanie dla opakowalnictwa towarów w najbliższym okresie. Zasady uzyskania optymalnego rodzaju opakowania sprowadzają się zatem do racjonalnego uwzględnienia następujących elementów:

Stosowanie kompleksowej wieloaspektowej oceny jakości opakowań prowadzi do uzyskania optymalnego rozwiązania dla danego produktu. Te wielokierunkowe działania muszą być uwzględniane przez krajowych producentów szczególnie w warunkach rosnącej konkurencji i wejściem Polski do Unii Europejskiej.

Podstawowe kierunki rozwoju w zakresie materiałów opakowaniowych i konstrukcji opakowań związane są przede wszystkim z:

Zaprezentowane kierunki działań w ramach gospodarki opakowaniowej zmierzają do uzyskania optymalnego opakowania dla konkretnego produktu zarówno spożywczego, jak też przemysłowego.

5. Nowoczesne formy konstrukcyjne opakowań

Ciągle rozszerzający się asortyment dostępnych materiałów opakowaniowych, możliwość licznych modyfikacji, a także nawet umiejętność programowania pożądanych właściwości, jak również aspekt ochrony środowiska naturalnego decydują o stałym rozwoju w dziedzinie nowoczesnych form opakowań. Do szczególnie interesujących rozwiązań należą następujące rodzaje opakowań i systemów pakowania: opakowania typu „Bag in box” ( torba w pudle ), opakowania aktywne i inteligentne oraz opakowania biodegradowalne.

Opakowania typu „Bag in box”

Jednym z rodzajów aseptycznego pakowania są opakowania systemu „Bag in box” czyli „Torba w pudełku” (z ang. Bag-torba, box-pudełko). Istotą tego systemu jest zastosowanie toreb zaopatrzonych w zawór, służący do napełniania i pobierania cieczy bez dostępu powietrza. Torby wykonane są z materiału o wyjątkowo wysokich parametrach wytrzymałościowych, a jednocześnie łatwo poddającego się recyklingowi. Torby mogą być umieszczone w pudłach lub papierowych kopertach stanowiących opakowanie zewnętrzne także łatwe do utylizacji. Torby są wielowarstwowe. Zawór dozujący, dzięki swej konstrukcji zabezpiecza zawartość worka przed wtórnym zakażeniem bakteryjnym, co jest szczególnie ważne przy płynach takich jak mleko, wino, soki owocowe itp. wtedy, gdy nie stosuje się konserwantów. Do opakowania nie dostają się wraz z powietrzem bakterie, dając tym samym przewagę systemowi „Bag in box” nad opakowaniami samonośnymi, takimi jak: butelki szklane i PET, słoiki, puszki itp.

Wysoki stopień czystości powłoki wewnętrznej oraz absolutna ochrona przed światłem czynią to opakowanie bardzo przydatnym dla wielu produktów spożywczych, takich jak: wina, soki, wody pitne i mineralne, syropy, miód itd. Duża odporność chemiczna materiału, z którego wykonana jest powłoka wewnętrzna pozwala na pakowanie także artykułów chemicznych takich jak: kwasy, środki czyszczące oraz kosmetyczne itd. W Polsce stosowane są jedynie do pakowania wód mineralnych i wina.

Opakowania aktywne i inteligentne

Opakowania aktywne (z ang. Active Packaging-AP) są to takie opakowania , w których produkt, opakowanie i otoczenie wzajemnie na siebie oddziałują. Ich zadaniem jest ukierunkowane oddziaływanie na produkt, dla zapewnienia jego wyższej jakości, a także dla przedłużenia okresu trwałości i przydatności do spożycia. Opakowania te mogą kontrolować zmiany zachodzące w swym wnętrzu i reagować na nie. W odróżnieniu od tradycyjnych, aktywne materiały opakowaniowe wchodzą w reakcje z wewnętrzną atmosferą i produktem, powodując przedłużenie jego trwałości. Opakowania aktywne mogą występować w różnej postaci. Do najczęściej stosownych rozwiązań należą: saszetki zawierające np. sproszkowane żelazo, materiały opakowaniowe zawierające mikrobiologiczne inhibitory takie jak np. jony metali oraz specjalnie preparowane folie, z których np. uwalniają się aromaty typowe dla świeżych produktów. Aktualnie na rynku występują dwie grupy opakowań aktywnych, a mianowicie: opakowania o funkcji pochłaniaczy, które absorbują niepożądane gazy oraz opakowania o funkcji emiterów wydzielające substancje korzystne dla jakości produktu.

Nazwa opakowania inteligentne wynika z ich funkcji po­miaru określonego czynnika i sygnali­zowania wyniku. Działanie tych opakowań związane jest z użyciem interaktywnych wskaźników najczęściej barwnych umożliwiających ocenę jakości pakowanego produktu.

Opakowania biodegradowalne

W celu przeciwdziałania powstaniu nadmiernej ilości odpadów opakowaniowych od wielu lat prowadzone są badania nad nowymi materiałami ulegającymi stosunkowo szybkiemu rozkładowi w środowisku naturalnym. Najlepszą formą zagospodarowania zużytych opakowań jest kompostowanie (recykling organiczny) czyli proces technologiczny przetwarzania odpadów opakowaniowych, przeprowadzany przy zachowaniu kontrolowanych warunków i użyciu organizmów (bakterie i grzyby), prowadzący do uzyskania produktu organicznego tj. kompostu lub metanu. Końcowym efektem biodegradacji tworzywa opakowaniowego jest powstanie biomasy z wydzieleniem wody i gazów (dwutlenek węgla, metan i azot). W praktyce rozkład biodegradowalnego materiału opakowaniowego, w warunkach środowiska, wysypiska lub w przypadku kompostowania ma bardzo złożony charakter i zależy od wielu czynników. Z materiałów opakowaniowych jedynie papier, tektura, celofan i drewno ulegają biodegradacji. Klasyczne tworzywa sztuczne stosowane do wytwarzania opakowań nie ulegają biodegradacji.

Zapoczątkowanie procesu biodegradacji tych materiałów może odbywać się jedynie przez modyfikację samego tworzywa lub przez wprowadzenie specjalnych dodatków, np. skrobi. Wprowadzanie na rynek materiałów biodegradowalnych w szerszym niż do tej pory zakresie jest jeszcze nadal ograniczone. Wysoka cena, specyficzne właściwości często odbiegające od wymagań stawianych materiałom opakowaniowym, a także brak pełnej akceptacji ekologicznej produktów rozpadu, są nadal barierami we wprowadzaniu materiałów degradowalnych na większą skalę. Przykładowe opakowania wytwarzane z materiałów biodegradowalnych to m.in.: torby typu reklamówka, naczynia jednorazowe w barach szybkiej obsługi. Opakowania te w przyszłości powinny być również stosowane w szerszym zakresie na rynku krajowym, m.in. ze względu na nowe przepisy w zakresie ochrony środowiska naturalnego nakładające na producentów obowiązek zagospodarowania wprowadzonych do obrotu opakowań.

Literatura:

              1. Lisińska-Kuśnierz M, Ucherek M., Współczesne opakowania, Wydawnictwo Naukowe PTTŻ, Kraków 2003.

              2. Lisińska-Kuśnierz M, Ucherek M., Opakowania w ochronie konsumenta, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2006.

              3. Ucherek M., Opakowania a ochrona środowiska naturalnego, Wydawnictwo AE w Krakowie, Kraków 2005.

              4. Normy i przepisy w dziedzinie opakowań, Centralny Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Opakowań w Warszawie, Warszawa 2006.



1


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
10 Lomnicki, Dobor naturalny Dostosowanie i wspolczynnik doboru oraz inne miary dostosowania (2009)
Dzieciństwo medialne współczesnych dzieci - J. Izdebska [Wychowanie w przedszkolu, 2.2009]
ćw 3 mechanika laboratorium Doświadczalne wyznaczanie współczynnika tarcia kinetycznego 2009(1)
klasyfikacja opakowanie znakowanie 2009
farmakologia wyklad3 leki ukladu wspolczulnego, Studia - Studiowanie Tematu, Farmacja, Wykłady 2009-
Raport o tańcu współczesnym w Polsce w latach 1989 2009 Jadwiga Grabowska, Joanna Szymajda
Anna Wańtuch Somatyczne konteksty w tańcu współczesnym (2009)
Czyzewski Między panoptyzmem i rządomyślnością – Kultura Wspolczesna 2 2009
Wykład 6 2009 Użytkowanie obiektu
Przejawy i rozmiary brutalizacji we współczesnym świecie2

więcej podobnych podstron