29韚kacja w sredniowieczu


Scholar, student, baka艂arz, magister - edukacja w 艣redniowieczu

Cho膰 wci膮偶 trwaj膮 spory o to, od kiedy zaczyna si臋 epoka zwana 艣redniowieczem (media aetas, medium aevum), jedno zdaje si臋 nie budzi膰 偶adnych w膮tpliwo艣ci: by艂 to okres, na kt贸rego pocz膮tkach zaci膮偶y艂y najazdy barbarzy艅skie na Europ臋. To, 偶e zosta艂a zachowana ci膮g艂o艣膰 kulturowa, i 偶e nie uleg艂 zniszczeniu dorobek my艣li staro偶ytnej, zawdzi臋czamy w du偶ej mierze dzia艂alno艣ci Ko艣cio艂a. Istniej膮ce klasztory i dzia艂aj膮ce przy nich biblioteki i skryptoria pozwoli艂y zachowa膰 dla potomnych wielk膮 liczb臋 tekst贸w staro偶ytnych autor贸w. Da艂o to dobre podstawy dla rozwoju intelektualnego 艣redniowiecznego spo艂ecze艅stwa i wypracowania modelu edukacyjnego. Wart podkre艣lenia jest fakt, 偶e system szkolnictwa, kt贸ry stworzono w 艣redniowieczu w oparciu o metody wypracowane w staro偶ytno艣ci, by艂 dost臋pny dla wszystkich warstw spo艂ecznych, nawet tych najubo偶szych. Wielo艣膰 i r贸偶norodno艣膰 szk贸艂, kt贸re wtedy powsta艂y, doprowadzi艂a z czasem do wy艂onienia si臋 tak niezwyk艂ej instytucji, jak uniwersytet.(...) Najog贸lniej mo偶emy przyj膮膰, 偶e w interesuj膮cej nas epoce istnia艂y trzy rodzaje szk贸艂:

- szko艂y elementarne, do kt贸rych nale偶a艂y parafialne szko艂y miejskie i wiejskie;

- szko艂y 艣redniego stopnia, tzw. partykularne - katedralne, kolegiackie i zakonne;

- szko艂y wy偶sze, do kt贸rych nale偶a艂y uniwersytety.

Poniewa偶 od IX w. kolejne sobory nak艂ada艂y na biskup贸w obowi膮zek tworzenia szk贸艂 otwartych tak偶e na kszta艂cenie ludzi 艣wieckich, a nie tylko kleru, dlatego w tym pocz膮tkowym okresie program szk贸艂 katedralnych obejmowa艂 wszystkie szczeble nauczania. Zaczynano od element贸w czytania i pisania. Dalszy etap kszta艂cenia prowadzi艂 przez siedem sztuk wyzwolonych uj臋tych w trivium, w sk艂ad kt贸rego wchodzi艂a gramatyka, retoryka, dialektyka i quadrivium, kt贸re tworzy艂y arytmetyka, geometria, muzyka i astronomia. W lepiej zorganizowanych o艣rodkach uczono tak偶e element贸w teologii i prawa kanonicznego.(...) Do szko艂y zapisywano dzieci w wieku 6-7 lat, a nauka trwa艂a 8-12 lat. Uczni贸w szk贸艂 艣redniowieczych okre艣lano poj臋ciem scholar i dotyczy艂o ono zar贸wno uczni贸w szk贸艂 elementarnych i partykularnych, jak i tych, kt贸rzy pobierali nauki w uniwersytetach, chocia偶 w tym ostatnim przypadku u偶ywano r贸wnorz臋dnie poj臋cia student. Uczono w r贸偶nych miejscach: w kru偶gankach ko艣cielnych, pod zadaszonymi cz臋艣ciami r贸偶nych budynk贸w, czasem w budynkach. Bardzo cz臋sto zaj臋cia odbywa艂y si臋 na placach miejskich albo ulicach. Z up艂ywem czasu ucz膮cy coraz cz臋艣ciej wynajmowali dla siebie i swoich uczni贸w jakie艣 pomieszczenia, w kt贸rych uczono si臋 siedz膮c na pod艂odze. 艁awki i krzes艂a to udogodnienie, kt贸re pojawi艂o si臋 dopiero w p贸藕nym 艣redniowieczu.(...) Pierwszy etap kszta艂cenia, czyli tak zwane trivium, polega艂 na nauczaniu gramatyki, kt贸rej przedmiotem by艂 j臋zyk 艂aci艅ski. Zaj臋cia z tego przedmiotu sk艂ada艂y si臋 z cz臋艣ci teoretycznej, gdzie za podstaw臋 nauczania s艂u偶y艂y pisma autor贸w antycznych i praktycznej, w kt贸rej g艂贸wn膮 rol臋 odgrywa艂a poezja antyczna, b臋d膮ca punktem wyj艣cia do 膰wicze艅 gramatycznych.

Drugim przedmiotem, kt贸rego nauczano w ramach trivium by艂a retoryka rozumiana jako sztuka przemawiania i pisania list贸w. Mia艂a ona du偶e znaczenie zw艂aszcza w tych szko艂ach, kt贸rych zadaniem by艂o przygotowanie absolwent贸w do pracy w kancelariach prawniczych i s膮dach - pa艅stwowych i ko艣cielnych, ale tak偶e w kszta艂ceniu kupc贸w.(...) Trzecim przedmiotem wchodz膮cym w sk艂ad trivium by艂a dialektyka, najbardziej abstrakcyjna z tych trzech nauk, wprowadzaj膮ca w arkana logicznego my艣lenia i prowadzenia dysput. W programach nauczania dialektyka by艂a cz臋sto wymieniana z logik膮.(...)

W XII w. nast膮pi艂 szybki rozw贸j szkolnictwa. Bardzo pr臋偶nie rozwija艂y si臋 szko艂y w du偶ych o艣rodkach miejskich, a tak偶e takie szko艂y specjalistyczne jak dzia艂aj膮ca od IX w. szko艂a medyczna w Salerno, kt贸rej rozkwit nast膮pi艂 w XII w., albo druga s艂ynna szko艂a medyczna w Montpellier, kt贸ra powsta艂a jako zawodowa korporacja lekarzy, a w pocz膮tkach XIII w. uzyska艂a status uniwersyteckiego fakultetu medycznego. Rozw贸j szk贸艂 doprowadzi艂 ju偶 w XII w. do pojawienia si臋 uniwersytet贸w. Powstawa艂y one zar贸wno jako zwi膮zek kilku dzia艂aj膮cych wcze艣niej szk贸艂 - ten przypadek dotyczy艂 uniwersytetu w Pary偶u - ale by艂y i takie, kt贸re fundowano od podstaw. Taka fundacja mia艂a miejsce np. w Bolonii, Neapolu, Pradze, a w 艣redniowiecznej Polsce, w Krakowie.(...)

Aby zapisa膰 si臋 na uniwersytet nale偶a艂o posiada膰 elementarn膮 wiedz臋 w zakresie szko艂y parafialnej i dysponowa膰 znajomo艣ci膮 艂aciny. Wst臋puj膮cy na uniwersytet scholarzy swoje studia rozpoczynali zazwyczaj od wydzia艂u sztuk wyzwolonych (facultas artium). Wst膮pienie w szeregi uniwersyteckiej wsp贸lnoty po艣wiadczone by艂o wpisem do metryki uniwersyteckiej, tzw. intytulacj膮 albo immatrykulacj膮 i wniesieniem stosownej op艂aty za studia. Od tego momentu student zaczyna艂 korzysta膰 z przys艂uguj膮cych uniwersytetowi przywilej贸w, ale jednocze艣nie poddawa艂 si臋 panuj膮cym na nim prawom i obyczajom. Niezb臋dnym elementem immatrykulacji by艂a przysi臋ga sk艂adana na r臋ce samego rektora.(...)

Na studia mo偶na si臋 by艂o wpisa膰 przez ca艂y rok, w semestrze letnim, kt贸ry trwa艂 od kwietnia do ko艅ca wrze艣nia, albo zimowym, trwaj膮cym od pa藕dziernika do ko艅ca marca nast臋pnego roku.(...) J臋zykiem wyk艂adowym we wszystkich 艣redniowiecznych szko艂ach od Salamanki i Lisbony po Krak贸w i od Salerno po Upsal臋 by艂a 艂acina.(...)

Pocz膮wszy od XIII w. wsp贸lnoty uniwersyteckie zacz臋艂y tworzy膰 system wspomagaj膮cy ubogich student贸w. Zacz臋to fundowa膰 pierwsze kolegia, czyli budynki uniwersyteckie sk艂adaj膮ce si臋 z kaplicy, sal wyk艂adowych, biblioteki, miejsc do spania.(...) Cz艂onkami kolegi贸w byli zar贸wno scholarzy - stypendy艣ci jak i osoby, kt贸re ju偶 posiada艂y stopnie naukowe. Regu艂y mieszkania w kolegiach by艂y dosy膰 surowe, zar贸wno dla zamieszkuj膮cych je student贸w, jak baka艂arzy i magistr贸w.(...)

Podstawow膮 form膮 uczenia by艂 wyk艂ad. W czasach przed wynalezieniem druku jedynie w ten spos贸b mo偶na by艂o post臋powa膰 na drodze zdobywania wiedzy. Wyk艂adowcy mieli zakazane m贸wi膰 szybciej, ni偶 studenci mogli zapisa膰.(...) Drug膮 form膮 prowadzenia zaj臋膰 na 艣redniowiecznym uniwersytecie by艂a dysputa (disputatio). By艂 to rodzaj 膰wicze艅 prowadzonych do g艂贸wnego wyk艂adu, w czasie kt贸rych w spos贸b zaplanowany dyskutowano jaki艣 problem mniej lub bardziej zwi膮zany z wyk艂adem g艂贸wnym. Pr贸cz dysput odbywanych regularnie, na uniwersytetach, raz na rok albo raz na p贸艂 roku, organizowano tzw. disputationes quodlibetales, uroczyste dysputy, w czasie kt贸rych mo偶na by艂o zadawa膰 pytania z r贸偶nych dziedzin wiedzy.(...) W Krakowie urz臋duj膮cy dziekan dwa razy do roku, na og贸lnym zebraniu uniwersytetu, odczytywa艂 list臋 ksi膮g, kt贸rych scholarzy powinni wys艂ucha膰 na konkretny stopie艅, tak aby nie mogli si臋 usprawiedliwia膰 niewiedz膮 ilekro膰 b臋d膮 odpowiada膰 na pytania egzaminacyjne. Po zaliczeniu wymienionego programu studi贸w mo偶na by艂o przyst膮pi膰 do egzaminu na stopie艅 baka艂arza. S艂owo baka艂arz w j臋zyku uniwersyteckim oznacza艂o tego, kt贸ry by艂 uwie艅czony wawrzynem, czyli zdoby艂 pierwszy stopie艅 naukowy na wszystkich wydzia艂ach 艣redniowiecznych uniwersytet贸w. (...) Po egzaminie, najcz臋艣ciej w ci膮gu najbli偶szych czterech miesi臋cy, nast臋powa艂a promocja bakalarska.(...) Tylko 1/4 - 1/3 zapisanych student贸w dochodzi艂a do stopnia baka艂arza, a oko艂o 20% finalizowa艂o studia stopniem magistra. Na Uniwersytecie Krakowskim w ci膮gu pierwszych 30 lat jego istnienia oko艂o 1/6 wpisanych scholar贸w uko艅czy艂a studia ze stopniem baka艂arza, a z tych 1/3 mog艂a si臋 poszczyci膰 doj艣ciem do magisterium.

Dla tej niewielkiej cz臋艣ci wypromowanych baka艂arzy zaczyna艂 si臋 nast臋pny etap studi贸w. Baka艂arz rozpoczynaj膮cy studia magisterskie powinien by艂 przedstawi膰 za艣wiadczenie o udziale w wyk艂adach i dysputach ordynaryjnych wraz z czasem ich odbycia i nazwiskami magistr贸w, kt贸rzy je prowadzili i na kt贸rych pytania odpowiada艂. Zasady studiowania by艂y te same, zmienia艂 si臋 tylko zakres wymaga艅 programowych.(...) Studiuj膮cy baka艂arze byli ju偶 zobowi膮zani prowadzi膰 wyk艂ady kursoryczne i cotygodniowe dysputy. Ponadto wymagano, aby si臋 godnie prowadzili, szanowali magistr贸w, zapewniali im wy偶ywienie i utrzymanie, w przeciwnym razie grozi艂o im, 偶e nie zostan膮 dopuszczeni do promocji magisterskiej.(...) Licentia ubique docendi, kt贸r膮 w Pary偶u nadawa艂 legat papieski, a na innych uniwersytetach kanclerz, kt贸ry by艂 przedstawicielem w艂adzy ko艣cielnej, wie艅czy艂a studia uniwersyteckie na 贸wczesnych wydzia艂ach sztuk wyzwolonych. Otrzymuj膮cy j膮 licencjat mia艂 prawo do nauczania w uniwersytetach ca艂ej Europy.(...)

Studia uniwersyteckie, kt贸re wie艅czy艂y proces edukacyjny rozpoczynaj膮cy si臋 od szko艂y elementarnej, by艂y swoist膮 szko艂膮 my艣lenia i uczenia si臋 艣wiata (dotyczy to zw艂aszcza wydzia艂u sztuk wyzwolonych), na tak膮 miar臋, na jak膮 stopie艅 rozwoju 贸wczesnych nauk pozwala艂. Spos贸b zorganizowania zar贸wno instytucji jak膮 by艂a szko艂a jak i uniwersytetu dawa艂 mo偶liwo艣膰 kszta艂cenia niemal wszystkim. Ograniczenia powodowane wzgl臋dami maj膮tkowymi nie odgrywa艂y a偶 tak wielkiej roli - pomagano tym, kt贸rzy byli ubodzy. Mo偶liwo艣膰 kszta艂cenia ludzi pochodz膮cych z tak r贸偶nych warstw spo艂ecznych sprawia艂a, 偶e 艣redniowieczne uniwersytety by艂y miejscem dynamicznego rozwoju 偶ycia intelektualnego. Ich studenci, nauczaj膮cy i absolwenci stanowili t臋 grup臋 os贸b, kt贸ra tworzy艂a inteligencj臋 epoki 艣redniowiecza.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wieki 艣rednie
Wyklad 4 srednia dorosloscid 8898 ppt
rozwojowka slajdy, Wyklad 5 Srednia doroslosc teoria czasowa
sredni wiek pps
rozwojowka slajdy, Wyklad 3 srednia doroslosc
M贸j region w 艣redniowieczu
艢redniowiecze prezentacja
HMG Wyklad 2 Sredniowiecze
Pi艣miennictwo w 艣redniowieczu
POWT脫RKA SREDNIOWIECZE
Nomogram doboru 艣rednic przewod贸w c o 3 14 mmH2O
Katechizm rzymsko katolicki 艣redni dla Archidiecezyi Gnie藕nie艅skiej i Pozna艅skiej 1871
Budowa turbiny wiatrowej o 艣rednicy 10 1
Podzia艂 w臋偶y t艂ocznych ze wzgl臋du na 艣rednic臋 艣ci膮ga
Mysl polityczna sredniowiecza
Matura 艢redniowiecze

wi臋cej podobnych podstron