Hubert Szymański, Ib

1. Słowo o terminologii.

Często posługujemy się pojęciem „fantastyka” nie zastanawiając się nawet, czym owa „fantastyka” jest. Właściwie słuszne jest takie postępowanie, bo przecież wszyscy wiedzą, o co chodzi. Spróbujmy jednak sporządzić definicję fantastyki. Wyjdźmy od stwierdzenia „Coś, czego nie ma”. Rozbudowując: „Przedstawienie czegoś, co w realnym świecie nie istnieje”. Bliżej, ale jeszcze nie to. Może „Wstawienie do świata przedstawionego niektórych zjawisk nierealnych, które są wytworami wyobraźni”. To chyba jest to, spróbujmy porównać moją, dość ubogą definicję z wyjaśnieniem „Nowego Leksykonu PWN”: fantastyka - niesamowite, często nadprzyrodzone zjawiska, będące wytworem fantazji w mitach, folklorze, utworach plastycznych i fabularnych; także typ twórczości literackiej, w którym świat przedstawiony zapełniają zjawiska o tym charakterze. Nie zgodziłbym się tutaj z wyrazem „zapełniają”, istnieją bowiem też subtelniejsze formy fantastyki, w których na dwustustronicową książkę przypaść może bardzo mało takich zjawisk, przykładem może być tutaj „Narrenturm” Andrzeja Sapkowskiego.

Możemy teraz rozważyć dwa główne podgatunki fantastyki, a mianowicie „fantasy” i „science - fiction”. Pierwsza z nich (według cytowanego już Leksykonu PWN: magiczno - awanturnicza odmiana fantastyki, nawiązująca do mitów, legend i baśni wspólnych wielu kręgom kulturowym) przedstawia świat na etapie cywilizacyjnym średniowiecza (chociaż nie jest to reguła, bo na przykład książka Neila Gaimana „Gwiezdny Pył” osadzona jest na początku wieku XIX) z dodaniem jednak drugiej rzeczywistości - tej magicznej (czyli elementów fantastyki), a dokładniej: magów, elfów, krasnoludów (Tutaj należy zwrócić uwagę na dwojaką pisownię. „Elfy” i „krasnoludy” nie są jedynymi formami stosowanymi przez polskich pisarzy i tłumaczy, można jeszcze używać form „elfowie” i „krasnoludowie”, które, nawiasem mówiąc, mniej mi się podobają. Używanie wielkich i małych liter też jest tutaj dowolne, tylko że, gdy używamy wielkich liter do tych nazw, musimy je także stosować do człowieka, mówiąc o rasie.), smoków, ghuli, orków, itd. Jest to, mówiąc krócej, świat, w którym występuje magia.

Drugi z podgatunków fantastyki, science - fiction (według Leksykonu PWN: termin określający literaturę (także film) fantastyczną, w której konstrukcję świata przedstawionego uzasadniają wyjaśnienia o charakterze naukowym lub mające pozory naukowości) przedstawia świat w ujęciu przyszłościowym (chociaż na przykład „Gwiezdne Wojny” rozpoczynają się słowami „Dawno, dawno temu, w odległej galaktyce…”), a dokładniej: wiele rozwiązań technologicznych, które w dużej części są możliwe do wykonania, ale nie dysponujemy jeszcze technologią do tego potrzebną (np. podczas wywiadu udzielanego przez jakiegoś naukowca, którego danych osobowych niestety nie pamiętam, stwierdził ów uczony, że wykonanie miecza świetlnego - broni rycerzy Jedi z „Gwiezdnych Wojen” jest możliwe, a ograniczeniem jest to, że broń taka potrzebowałaby ogromnej ilości energii).

Istnieje jeszcze jeden podgatunek fantastyki (o drobniejszych podziałach, takich jak na przykład cyberpunk nie będę się tutaj rozpisywał ze względu na to, że nie jest to według mnie zbyt ważne zagadnienie), który jest bardzo specyficzną formą. Jest to tak zwana „twórczość z pogranicza”. Jest to połączenie fantasy i scence - fiction, można je rozpoznać na przykład po elfach wykładających kosmologię, albo krasnoludach obsługujących koparki. Przykładem takiej twórczości może być na przykład książka „Wiedźmin z Wielkiego Kijowa” Władimira Wasiliewa (bardzo dobra pozycja, inspirowana „Sagą o Wiedźminie” Andrzeja Sapkowskiego, książkę omówię w dalszej części pracy). Jest to dość rzadko występująca forma fantastyki, ale niczym nieodbiegająca od pozostałych.

2. Słowo o literaturze.

Postaram się tu omówić kilka ciekawych tytułów, które zostały przeze mnie przeczytane i moje spostrzeżenia na ich temat.

Na pierwszy ogień pójdzie najsłynniejszy chyba tytuł fantastyczny, a mianowicie „Władca Pierścieni”. Powstała niemalże pół wieku temu trylogia nadal zachwyca czytelników na całym świecie. Główny bohater przemierza nieznane mu krainy zmagając się z przeciwnościami losu oraz własnymi słabościami. Reprezentuje on według mnie człowieka dążącego do celu, ale nie żadnego herosa mogącego pokonać bez problemu wszystkie przeszkody stojące na jego drodze. Ten zwykły człowiek, który podejmuje się walki z rzeczami o wiele potężniejszymi od siebie, których niekiedy nie jest w stanie pojąć. Jest to najważniejsza sprawa przedstawiona w tej książce. J.R.R. Tolkien pisał (podobnie do Słowackiego, z tym, że nie dla jednego narodu, a dla całego świata) „ku pokrzepieniu dusz”, aby wszystkim tym „szarym” ludziom udowodnić, że mogą coś w życiu osiągnąć i przekonać ich, że można osiągnąć cel, bez względu jak daleko się on znajduje. Oprócz tego niepoprawnego optymizmu (który mógł się przyczynić do powstania „the american dream”, czyli idei życia Amerykanów, w której można osiągnąć coś, zaczynając od niczego, takie współczesne „od zera do bohatera”) w książce przedstawiony jest „bardzo oryginalny” topos walki dobra ze złem. Wszystko jest czarne albo białe - największa jej wada. Książka została okraszona bogatymi opisami (czasami aż zbyt bogatymi i nużącymi czytelnika) i klasycznym happy - endem podkreślającym optymizm płynący z lektury.

Drugą pozycją przeze mnie przedstawioną będzie „Saga o Wiedźminie” autora znad Wisły - Andrzeja Sapkowskiego. Jest według mnie tytułem lepszym od poprzedniego, gdyż rzuca on światło na dużo więcej dziedzin życia i nie przedstawia świata „dwukolorowego”. Każda postać tutaj przedstawiona ma odrębną psychikę, nie przedstawia się jako dobra, lub zła. Książka, mimo, iż jest przedstawiona w świecie fantastycznym, jest bardziej realistyczna. Jednym z wielu problemów w niej poruszonych jest rasizm (niekoniecznie tylko i wyłącznie rasizm jako taki, ale również jako podział między bogatymi a biednymi; intelektualistami a robotnikami, itp.). Przedstawione są tutaj stosunki między różnymi rasami. Na przykład elfy gardzą rasą ludzką, jako stworzeniami krótkowiecznymi i niemogącymi zrozumieć tyle, co oni przez kilkaset lat swojego życia, ale z drugiej strony boją się ich, bo są bardzo zaborczy, szybko się rozprzestrzeniają i dążą głównie do wzbogacenia się, nie patrząc na innych. W tym miejscu autor wytyka nam wiele negatywnych cech, których powinniśmy się wyzbyć. Dodam jeszcze, że pięcioksiąg przedstawia nawet problem inżynierii genetycznej, która może prowadzić do wielu problemów, jeżeli zaczniemy ją stosować, bez poznania dostatecznie dużej ilości informacji na jej temat. Na korzyść utworu działa jeszcze fakt, że nie ma w nim klasycznego happy - endu, a główny bohater zostaje na końcu śmiertelnie raniony. Jest to według mnie dużo lepsze zakończenie (bo bardziej realistyczne) niż klasyczne „…i żyli długo i szczęśliwie”. Całość okraszona jest dużą dawką humoru przeróżnej maści, od klasycznego angielskiego „- Miecz. Na plecach. Dlaczego masz na plecach miecz? - Bo wiosło mi ukradli.”, przez żartobliwe scenki (np. po zniszczeniu szopki przez początkującą czarodziejkę, jej nauczycielka powiedziała „(…)To nie była wcale piękna szopka. Nie sądzę, żeby komuś bardzo brakowało jej w krajobrazie.(…)”), aż po zaskakujące wyczyny, z jeszcze bardziej zaskakującym finałem (po niesamowitych akrobacjach na kilkumetrowych słupkach stojących w rzędzie: „-(…) Zejdź z grzebienia. - Saltem? - A jak byś chciała? Jak kura z grzędy? Jazda, skacz. Nie bój się, ubezpieczam cię. - Haaaa! - Ładnie. Jak na dziewczynę, bardzo ładnie. Możesz już zdjąć opaskę z oczu.”). Wszystko to przyczynia się do tego, że książki czyta się bardzo dobrze, szybko i przyjemnie. Polecam wszystkim, którzy umieją czytać i znają choć trochę realia panujące w naszym świecie.

Przyszła teraz pora na przedstawienie książek z drugiego podgatunku fantastyki, czyli science - fiction. Klasyką w tej dziedzinie jest już „Z Archiwum X”. Chciałem tutaj pokrótce opisać tę właśnie serię książkową. Składa się na nią kilkanaście nowel opublikowanych przez wydawnictwo DaCapo oraz kilka grubszych tomików, które wyszły od MeKONGu Fabryki Wyobraźni. Wszystkie książki czyta się łatwo i przyjemnie, napisane zostały przede wszystkim, aby dostarczyć czytelnikom przyjemności, ale przy okazji, niektóre z nich prezentują zagrożenia, jakie nas mogą czekać wraz z rozwojem cywilizacji. Nie są to żadne głębokie przesłania, ale lepsze to niż nic. Wszystkie tomiki napisane są bardzo rzeczowo, bez zbędnego „lania wody”, prostym językiem (bo dla Amerykanów), w sam raz na długie nudne wieczory.

Kolejnym tytułem (tym razem nieco ambitniejszym) z tego gatunku będzie kultowa już powieść Franka Herberta - „Diuna”. Książka przedstawia całkowicie wymyślony świat, w którym największym bogactwem jest Przyprawa, substancja znajdująca się jedynie na tytułowej planecie. Bardzo zawiła fabuła i szczegółowe opisy sprawiają, że książkę czyta się nienajlepiej. Mimo to książka prezentuje się bardzo dobrze na tle wielu innych. Przyczyniają się do tego między innymi przedstawione w niej problemy i bardzo rozbudowany świat. Głównym wątkiem utworu jest spór między dwoma rodami o kontrolę nad zasobami Diuny (której prawdziwa nazwa brzmi Arrakis, ale to tak na marginesie). Nie jest to jednak klasyczna walka dobra ze złem, opisane są tu bowiem skomplikowane połączenia polityczne jakie panują w świecie książki. Książka opisuje przebieg konfliktu dość subiektywnie, ale możemy dopatrzyć się tu sformułowań wskazujących na ten subiektywizm. Dzięki temu czytający może bardziej obiektywnie spojrzeć na opisaną sytuację. Problemami poruszanymi przez autora są różnice występujące w społeczeństwie, różne znaczenie poszczególnych surowców (woda, której na Arrakis brakuje i Przyprawa, której są tu niezliczone ilości) dla odrębnych społeczeństw, także bardzo rozbudowana problematyka polityczna, problem prywaty, wierności i zdrady. Wszystko to tworzy niepowtarzalny klimat książki, którą warto (mimo jej „ciężkiego” charakteru) przeczytać.

Na koniec tego rozdziału chciałem zaprezentować książkę z tak zwanego pogranicza, noszącą tytuł „Wiedźmin z Wielkiego Kijowa”. Jest to zbiór opowiadań napisanych przez Władimira Wasiliewa, dla których inspiracją była twórczość Sapkowskiego. Osadzone są jednak w zupełnie innym świecie. Występują tutaj nazwy miast europejskich, a poziom rozwoju cywilizacyjnego jest bardzo wysoki (roboty, lasery, inteligentne maszyny, itd.). Występują w tym świecie również elementy charakterystyczne dla fantasy (elfy, orki, niziołki, itp.). Książka ukazuje, co może się stać z naszym światem w przyszłości, a nie jest to optymistyczna „przepowiednia” (wyludnione miasta, buntujące się maszyny, konflikty międzyrasowe i pogłębiająca się nietolerancja). W zbiorze tym możemy dostrzec jednak nadzieję na polepszenie życia poprzez stosowanie się do pewnych zasad moralnych i uznawanie wartości takich jak honor, przyjaźń, przysięga.

Podsumowując: na tych kilku przykładach starałem się przedstawić różnorodność fantastyki jako gatunku literackiego. Jak możemy przeczytać, są książki odwołujące się do pewnych wartości uniwersalnych, według których można wyrobić sobie światopogląd i styl życia, ale są i takie służące wyłącznie rozrywce. W tej kwestii fantastyka niczym się nie różni od pozostałych gatunków literackich.

3. Słowo o filmie.

Film fantastyczny, mimo iż nie jest tak bogaty treściowo jak literatura (wszak filmy produkowane są głównie ze względów rozrywkowych, dla masowego odbiorcy, i tylko kino niezależne propaguje pewne głębsze wartości i nosi jakieś poważniejsze przesłania), nie może być uznawany za „gorszy” od literatury z punktu widzenia kulturalnego, bo to głównie on kształtuje kulturę naszych czasów.

Proponowałbym zacząć od ekranizacji książkowej. „Wiedźmin”, jako najgorsza z tych, które chcę przedstawić, zostanie opisana jako pierwsza. To, co napisałem w poprzednim rozdziale o „Sadze…” Sapkowskiego, odnosi się w dużej mierze również do dwóch zbiorów opowiadań o Wiedźminie, na których oparty został film. Jak nietrudno się domyślić, powinno powstać arcydzieło polskiego filmu (zważywszy również na niemały budżet produkcji). Niestety - z dobrego pomysłu powstał beznadziejny film, pomijając nawet to, że bez przeczytania książek, nic z jej ekranizacji nie dało się zrozumieć (co jest nagminnym przymiotem polskich „superprodukcji”). Wątki zostały totalnie pomieszane, skrócone, a niektórych, które były ważne w ogóle nie było. Od strony wizualnej film też wyglądał nienajlepiej - pracujący nad nim spece od efektów po prostu się nie popisali (głowa smoka bardziej przypominała krowią niż gigantycznego, siejącego strach gada, a ogień, którym zionął był wklejony tak widocznie, jak w filmach z lat siedemdziesiątych). Wiem, że film nigdy nie będzie taki dobry jak książka, ale nie należy z tym przesadzać. Napisałem tutaj o wersji kinowej, bo serial, który mogliśmy oglądać w Telewizji Polskiej był już nieco lepszy i nie mam do niego aż tyle zastrzeżeń.

Teraz weźmy się za coś pozytywnego dla odmiany. Chodzi mi o najlepszy, moim zdaniem film ostatnich lat, a mianowicie „Matrix”. Opowiada on o przyszłości ludzkości (a właściwie jej resztki), gdzie roboty stały się naszymi prześladowcami. Od strony treści, jest bardzo dobrym pomysłem, przedstawia oryginalną historię (co jest w naszych czasach rzadkością), w której ukryte są wartości należące do kultury wyższej. Miłość, honor, wiara we własne siły i walka z nieuchronnym, sprzeciwianie się losowi są najważniejszymi z nich. Dzieło Braci Wachowskich ma w sobie jeszcze jedną ważną rzecz. Jest to „to coś”, co przyciąga do ekranu i sprawia, że mamy ochotę piąty, dziesiąty, czy dwudziesty raz obejrzeć te same obrazy przewijające się na ekranie telewizora. Arkadiusz Grzegorczak w artykule do Nowej Fantastyki (nr 5/2003, str. 4.) pisze „Mam wrażenie, że Matrix jest właśnie filmem „konceptowym”, i to do bólu. Cały patent polega tu na stopniowym odkrywaniu tajemnicy świata, który okazuje się ułudą, fikcją, blagą. To dzięki temu pomysłowi, a nie historyjce o przygodach przystojnego Neo, Matrix był tryumfem artystycznym (…)”. Był również tryumfem kasowym, co znaczy, że bardzo dobrze znalazł drogę do masowego odbiorcy. Myślę, że zawdzięcza to nie tylko wspaniałemu pomysłowi, ale także nowatorskim (choć wcale nie skomplikowanym, jak na możliwości studiów Warner Bros, bo w dużej części możliwymi do wykonania nawet na domowym komputerze) efektom specjalnym. Film jest naprawdę dobry, i godny obejrzenia.

Chciałem opisać tu jeszcze jeden film, który jest już klasykiem i przełamującym pewne bariery wyznacznikiem kanonu kinowego. Mam na myśli starą, dobrą „Planetę Małp”. Chyba każdy chociaż słyszał o tym filmie, a większość z tych, co słyszeli, również obejrzeli. Prezentuje on (tradycyjnie w ciemnych barwach) przyszłość naszej planety. Najbardziej zaskakujące, i dające do myślenia jest zakończenie, w którym główny bohater, sądzący, że znajduje się na obcej planecie, na której panują małpy, odkrywa, że jest na Ziemi, kilka tysięcy lat w przyszłości. Zakopana prawie do barków nowojorska Statua Wolności dała do myślenia chyba każdemu, kto oglądał omawiany obraz. Poza tym jest tu bardzo ciekawie przedstawiony wątek o przyjaźni i wierze. Jeżeli ktoś nie oglądał - jest to obowiązkowa pozycja.

Poza przedstawionymi tutaj tytułami możemy znaleźć jeszcze bardzo wiele „płytkich” filmów typu „zabili go i uciekł”, które produkowane są dla zaspokojenia masowego widza, takiego jak rządne efektów specjalnych i efektownych bijatyk dwunastolatki, ale tego nie mam zamiaru opisywać.

4. Słowo o komiksie, …

…który jest wciąż niedoceniany przez wielu ludzi i traktowany jak dziecinada. Nie chcę tutaj odwoływać się bowiem do tytułów pokroju „Kaczora Donalda”.

Opiszę na początek komiksy amerykańskie (na których podstawie powstały, i nadal powstają duże ilości filmów fabularnych, wypaczających jednak ich fabułę), które, wbrew wielu opiniodawcom, zawierają w sobie (poza ciekawymi wątkami przygodowymi) pewne treści uniwersalne. Jest to bardzo ciekawy sposób przekazywania ich młodym ludziom, którzy czytają coraz mniej książek. W komiksach tych często powtarzany jest motyw odpowiedzialności, która idzie w parze z mocą, wpływami i stanowiskiem (przykładem może być chociażby Spider - Man, w którym jest ten wątek bardzo wyeksponowany). Często występuje też temat niesprawiedliwości naszego świata i złej interpretacji naszych zamiarów przez inne osoby (jak często zdarzało Wam się mówić coś takiego: „Ale ja chciałem dobrze…”?). Jest też wiele innych, ale pozostawię je do odkrycia samemu. Naprawdę zachęcam do czytania komiksów (szczególnie jeżeli nie ma się czasu, bądź ochoty na książki).

Oprócz komiksów powstających za oceanem, mamy także nasze, europejskie (w końcu jesteśmy już jedną nogą w zjednoczonej Europie) komiksy. Na starym lądzie ojczyzną tego typu form rozrywki możemy nazwać Francję, z której wywodzi się większość „naszych” zeszytów z obrazkami. Chciałbym pokazać tutaj wspólne dzieło francuskiego scenarzysty Jeana Van Hamme'a i polskiego rysownika Grzegorza Rosińskiego, które nosi miano „Thorgal”. Akcja osadzona jest w mitycznym świecie Wikingów, ale pojawia się też dodatkowy wątek science - fiction, który nie jest jednak tak bardzo wyeksponowany. Silną stroną tego dzieła jest zarówno scenariusz pełen niespodziewanych zwrotów akcji i przedstawiający nam historię miłości, honoru, przyjaźni, poświęcenia i przeznaczenia, jak i przepiękna, bardzo realistycznie narysowana szata graficzna. Wszystko to przyczynia się do tego, że „Thorgal” jest jednym z najlepszych i najbardziej poszukiwanych przez kolekcjonerów komiksem Europejskim. Polecam wszystkim, a szczególnie ludziom interesującym się kulturą Wikingów i skandynawskimi mitami.

5. Słowo o grach fabularnych.

Gry fabularne, zwane często erpegami (RPG (ang.) - role playing game) są bardzo ciekawą formą rozrywki, do której wystarczy kilku graczy, kości do gry, podręcznik i, co najważniejsze, wyobraźnia. Mówiąc krótko polegają one na odgrywaniu przez graczy postaci osadzonych w świecie wykreowanym przez mistrza gry (nazywanego również prowadzącym, bajarzem, bądź MG). Żeby zagrać w tego typu grę, grupka osób musi się zebrać w jednym miejscu (chociaż w naszych czasach można grać przez Internet, ale nie jest to to samo co „na żywo”). MG zaczyna snuć swoją opowieść, w której umieszcza wcześniej szczegółowo przygotowane postacie graczy. Prowadzący stawia swoją drużynę przed jakimś wyzwaniem, przedstawia im pewien problem, który muszą rozwiązać. Może to być cokolwiek, od porwania, przez znalezienie jakiegoś przedmiotu, po negocjacje w sprawie wojny. Gracze muszą podejmować pewne decyzje i akcje, które deklarują bajarzowi (czyli po prostu opowiadają mu, co robią), a on uwzględnia je w swojej opowieści i opisuje ich konsekwencje. Gracze porozumiewają się między sobą używając języka mówionego i nie muszą tego deklarować (czyli nie mówi się: „Mówię do Janka: Chodź!”, tylko zwraca się do Janka i mówi „Chodź!”). Zabawa jest przednia, a doświadczony MG może wywołać w graczach przeróżne emocje: od radości i śmiechu, przez złość i strach, aż po smutek i przygnębienie. Jest to bardzo ciekawe doświadczenie. Gry takie rozwijają wiele umiejętności, takich jak wyobraźnia, zdolności aktorskie, zdolność improwizacji (szczególnie u prowadzącego, gdy któryś z graczy zrobi coś zupełnie nieprzewidywalnego), czy poprawne mówienie i dykcję. Są to bardzo przydatne umiejętności, które mogą pomóc nam na każdym kroku, na przykład gdy ktoś nas zaczepi na ulicy i musimy szybko coś wymyślić, albo przy rozmowie kwalifikacyjnej, gdy nasza poprawna polszczyzna może nam dać lepszą opinię zatrudniających. Wszystkich, którzy są w stanie znaleźć odrobinę (2-3 godziny) wolnego czasu, serdecznie zachęcam do zainteresowania się tą formą jego spędzania.

Chciałbym tutaj wymienić kilka popularniejszych systemów RPG, nie rozwodząc się nad przedstawianiem ich świata. Najpopularniejszym w Polsce jest niezaprzeczalnie Warhammer, który ma średnio skomplikowaną mechanikę i osadzony jest w świecie fantasy, w którym występują krasnoludy, elfy, orki i inne rasy znane nam między innymi z „Władcy Pierścieni”. Kolejnym ciekawym systemem jest „Dead Lands”, osadzony na dzikim zachodzie, na którym panują duchy z indiańskich wierzeń. Jako RPG osadzone w świecie science - fiction wymienię apokaliptycznie przedstawiające przyszłość ludzkości (szóste milenium po Chrystusie) „Gasnące Słońca”, w których tylko nieliczni liczą jeszcze na przetrwanie, a wśród tych nielicznych znajdują się nasi gracze. Moim ulubionym, bardzo prostym mechanicznie erpegiem jest polski, oparty na realiach świata Andrzeja Sapkowskiego „Wiedźmin: Gra Wyobraźni”.

To byłoby tyle o grach fabularnych, które są znacznie ciekawsze od komputerowych, a jednak nie cieszą się tak dużą popularnością.

6. Słowo o pochodzeniu.

Cała fantastyka bierze korzenie z naszej wyobraźni, wzbogacanej wszelkimi lękami, pragnieniami i fascynacjami twórców. Pierwszymi utworami fantastycznymi mogą być nazwane podania ludowe lub starożytne mity. Ludzie od zawsze pragnęli poznawać i tworzyć, lecz to im nie wystarczało, potrzebowali czegoś więcej - historii, które by ich zadziwiały i wywoływały dreszczyk emocji. Zwykłe historie o zwykłych ludziach nie były interesujące, wyczyny wojowników też mogły się znudzić, a wtedy do akcji wkraczała wyobraźnia. Wielkiego wodza można przedstawić, jako jeszcze większego wodza, wspaniałe czyny, jako jeszcze wspanialsze, a złe moce jako jeszcze gorsze. W tym celu, zamiast niegodziwego, potężnego przeciwnika, przedstawiano odrażające monstrum, a w miejsce zdobywcy miasta, jego wyzwoliciela spod ciemnych mocy. Na przestrzeni wieków możemy zauważyć bardzo wiele utworów literackich, w których pojawia się wątek fantastyczny.

Jako przykład mogę podać chociażby historię miłości Tristana i Izoldy, w której pojawia się wiele magicznych, nierealnych symboli. Jednym z nich może być zaczarowane wino, albo smok ziejący ogniem. Najprawdopodobniej były one tylko symbolami przedstawiającymi (odpowiednio) miłość od pierwszego wejrzenia i rycerza, który albo bronił Izoldy i został przedstawiony jako smok, żeby wytłumaczyć postępowanie Tristana, albo był nikczemny, a jego postać miała dodać dramatyzmu (tutaj poleciłbym minipowieść „Maladie” Andrzeja Sapkowskiego, przedstawiającą wizję „prawdziwych” losów bohaterów).

Kolejnym pasującym tutaj dziełem jest niechybnie legenda o Królu Arturze, która została wielokrotnie spisana i zekranizowana (tak na marginesie: brakuje jej w wielu bibliotekach i księgarniach, a szkoda). „Mało który mit zrobił równie wielką karierę, jak opowieść o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu. Legenda, która zrodziła się w VI-VII wieku na Wyspach Brytyjskich (…) huknęła w dzwon europejskiej i światowej kultury z potężnym impetem i wywołała taki rezonans, że ów dzwon dźwięczy do dziś dnia - a minęło blisko tysiąc czterysta lat.” Historia celtyckiego króla byłą wielokrotnie zmieniana, modernizowana i kształtowana na potrzeby danych czasów. Przykładami może być podział dokonany przez Josepha Campbella na: anglonormański epos patriotyczny, francuski romans dworski, religijne opowieści o Graalu, niemieckie eposy bohaterskie, itd. Każde z przedstawień powstających na przestrzeni wieków miało jakiś cel społeczny i wywołanie jakichś reakcji wśród ludzi. Wtedy jednak poznawanie opowieści nie było takie trudne jak teraz, gdyż niemalże w każdej szanującej się karczmie występował jakiś bard i opiewał najciekawsze historie. Jeżeli będziecie mieli możliwość zapoznania się z tym dziełem, to bardzo do tego zachęcam.

7. Słowo o Dalekim Wschodzie.

Dokładniej chodzi mi tutaj o japońską sztukę rysowania komiksów oraz tworzenia filmów animowanych. Jest to równie rozbudowana dziedzina jak chociażby literatura i nie można przedstawiać jej jako całości. Wielu krytyków popełnia jednak ten błąd i całą mangę (czyli komiks) i anime (czyli japońską animację) krytykuje na podstawie produktów przygotowanych dla masowego odbiorcy, takich jak „Pokemon”, „Dragonball”, „Bayblade” czy „Sailor Moon”. Poza nimi jest jednak druga strona medalu, czyli twórczość dla węższych kręgów, wymagająca zastanowienia nad treścią.

Najlepszym według mnie przykładem jest tutaj film „Metropolis” w reżyserii Rintaro wydany w 2001 roku. Przedstawia on historię dziewczynki, będącej tak naprawdę robotem stworzonym do podboju świata. Los jednak sprawił, że została znaleziona przez chłopca o imieniu Kenichi (motyw ten powtarza się w mandze „Chobits”, która jest bardzo ciekawą pozycją, chociaż, z tego co wiem, nie można jej dostać na polskim rynku). Film pokazuje nam jej wewnętrzną walkę, jej uczucia i lęki. Całość akcji osadzona jest w tytułowym mieście Metropolis - futurystycznej antyutopii. Jest to pozycja naprawdę warta obejrzenia, chociaż okraszona została zupełnie niespodziewanym happy - endem.

Mangą, którą polecę czytelnikom będzie „Samurai Deeper Kyo”, której akcja rozpoczyna się cztery lata po najkrwawszej bitwie w historii Japonii, czyli Bitwie pod Sekigaharą. Głównym bohaterem jest duch legendarnego Onime no Kyo (który według podań jednej nocy uśmiercił tysiąc mężczyzn) ocalały w ciele wędrownego medyka. Pozycja jest bardzo interesująca nie tylko na przedstawiane wartości, ale również dlatego, że można się z niej dowiedzieć kilku faktów z historii Kraju Kwitnącej Wiśni (chociaż nie są one do końca obiektywne i przedstawione „z przymrużeniem oka”, ale mogą być zachętą do dokładniejszego zapoznania się z historią).

Japoński komiks i animacja są naprawdę bardzo ciekawą dziedziną sztuki, którą może się zainteresować każdy. Niestety powstaje teraz coraz więcej tytułów na wzór amerykański (czyli dla masowego odbiorcy), ale nadal nie brakuje pozycji ciekawych, z bardzo rozbudowaną fabułą i nietuzinkową treścią. Polecam również dwumiesięcznik „Kawaii”, w którym opisywane i recenzowane są najciekawsze produkcje z drugiego końca Azji.

8. Słowo na zakończenie.

Ja, jako wielki fan fantastyki, starałem się w tej pracy przybliżyć mój ulubiony dział kultury. Myślę, że mój zamysł się powiódł. Może nakłonię kogoś do zapoznania się z którymś z przedstawionych zagadnień? W każdym razie myślę, że przygoda z fantastyką nie jest tylko „przejściową znajomością”, lecz przyjaźnią, która dotrwa do końca życia. Moim skromnym zdaniem jest to nie tylko pasja, ale sposób na życie (może mało oryginalne, ale prawdziwe). To nie tylko podziwianie czegoś, ale styl bycia, światopogląd, preferencje gustu, odzwierciedlające się w najbliższym otoczeniu. Mam tutaj na myśli urządzenie mieszkania, ubiór, słuchana muzyka oraz marzenia. Wpływa to także na zawiązywane znajomości oraz kręgi, w jakich człowiek się obraca. Uważam także, że „fantastyczne” znajomości w przyszłości mogą się przydać, bo ludzie z tych kręgów są w większości inteligentni i charyzmatyczni, co pomaga w naszych czasach przebić się na szczyt. Poza tym bujna wyobraźnia fanów tej dziedziny sztuki pomaga im w wymyślaniu nowatorskich i oryginalnych pomysłów, dzięki którym można zasłynąć.

Może moje doznania są odrobinę wyidealizowane i nie do końca słuszne, ale na pewno fantastyka jest, jak dla mnie, najciekawszym nurtem w kulturze dzisiejszych czasów.

Andrzej Sapkowski „Krew Elfów”, rozdział 5, strona 157 - 158

Andrzej Sapkowski „Krew Elfów”, rozdział 7, strona 291

Andrzej Sapkowski „Krew Elfów”, rozdział 3, strona 89

Andrzej Sapkowski „Świat króla Artura”, strona 7

Źródło: Andrzej Sapkowski „Świat króla Artura”, strony 31-37

10

---