MAŁOPOLSKI KONKURS JĘZYKA POLSKIEGO

DLA GIMNAZJALISTÓW

W ROKU SZKOLNYM 2006/2007

temat: POLAKÓW PORTRET LITERACKI ETAP REJONOWY POLAK: KARZEŁ I OLBRZYM

Instrukcja:

1. Odpowiedzi wpisuj w odpowiednim miejscu w tekście.

2. Nie cytuj, jeśli nie jesteś o to proszony.

3. Nie używaj korektora, błędną odpowiedź po prostu przekreśl.

4. Pracuj spokojnie i uważnie - poprawność językowa będzie sprawdzana również w zadaniach krótkiej odpowiedzi.

5. Na rozwiązanie testu masz 120 minut.

6. Za poprawne rozwiązanie wszystkich zadań możesz otrzymać maksymalnie 70 punktów.

Życzymy Ci powodzenia!

1. Przeczytaj zamieszczony poniżej fragment wiersza, a następnie uzupełnij załączoną tabelkę:

„Jedna była - gdzie? Pod Tobrukiem.

Druga była - gdzie? Pod Narwikiem.

Trzecia była pod Monte Cassino.

A każda jak zorza szalona,

biało-czerwona, biało-czerwona,

czerwona jak puchar wina,

biała jak śnieżna lawina,

biało-czerwona”.

Imię i nazwisko autora utworu:
Tytuł utworu:
Główny problem podjęty przez poetę w wierszu:

3 p.

2. Utwór, którego fragment zamieszczony został w pytaniu nr 1, opatrzony jest adnotacją: „Obóz Altengrabow, listopad 1944”. Jak sądzisz, co było bezpośrednim kontekstem jego powstania:

a) wiadomość o kapitulacji hitlerowskich Niemiec

b) odzyskanie przez Polskę niepodległości (po 123 latach zaborów)

c) wiadomość o wybuchu (i stłumieniu) powstania warszawskiego

d) ogłoszenie manifestu PKWN

1p.

3. Stefan Żeromski w „Syzyfowych pracach” wiele uwagi poświęca nauczycielom, których na swej drodze spotkał Marcin Borowicz. Scharakteryzuj trzech z nich, mając na uwadze główny problem tego konkursu: „karzeł czy olbrzym”.

Ferdynand Wiechowski -............................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

p. Majewski -..............................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

p. Sztetter -..................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6p.

4. „Ze spuszczoną głową, powoli (…)”, „Siedzi żołnierz ze spuszczoną głową (…)”- O jakich uczuciach i emocjach bohatera wiersza Władysława Broniewskiego „Żołnierz polski” mogą świadczyć podane cytaty?

....................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2 p.

5. Do jakiego motywu, popularnego w polskiej literaturze, nawiązuje wiersz Władysława Broniewskiego? W jakim innym utworze spotkałeś się z podobnym motywem?

a) motyw ....................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

b) tytuł utworu ..........................................................................................................................

.................................................................................................................................................... 2 p.

6. Podaj przynajmniej 3 argumenty uzasadniające bohaterstwo bohatera wiersza Władysława Broniewskiego „Żołnierz polski”.

Bohaterstwo…………………………………………………………………............................ ...…….………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………..........………………………..........................................................................................................................................................................................................................................................

3 p.

7. „Jego dom podpalili Niemcy(…)” „(…) bezdomny na ziemi-matce” - Jaką funkcję artystyczną pełnią w utworze podkreślone wyrazy?

dom ……………………………………………....................

bezdomny ………………………………………..................

matka ………………………………………….....................

3 p.

8. Jakiej postawy próbuje bronić Broniewski wierszem „Żołnierz polski”? Odpowiedz maksymalnie dwoma pełnymi zdaniami.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………................

……………………………………………………………………………………………....… …………………………………………………………………………………………………

2 p.

9. Z podanego fragmentu wypisz wyrazy nacechowane pejoratywnie (o negatywnym zabarwieniu emocjonalnym) i określ ich funkcje w kontekście całego utworu:

"Straszne mieszkania. W strasznych mieszkaniach

Strasznie mieszkają straszni mieszczanie.

Pleśnią i kopciem pełznie po ścianach

Zgroza zimowa, ciemne konanie.

Od rana bełkot. Bełkocą,, bredzą,

Że deszcz, że drogo, że to, że tamto.

Trochę pochodzą, trochę posiedzą,

I wszystko widmo. I wszystko fantom.

(...)

I zasypiają z mordą na piersi

W strasznych mieszkaniach straszni mieszczanie."

a) wyrazy:…………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………

b) funkcje: …………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………

4 p.

10. Na podstawie zamieszczonych poniżej fragmentów i całości utworu Sławomira Mrożka "Emigranci" spróbuj zastanowić się i odpowiedzieć na pytanie:

Dlaczego bohater siebie i współlokatora nazywa świnią, psem i wołem?

"AA (…) Ja jestem taka sobie szmata. Zwyczajny tchórz. A może nawet normalna, prosta, ludzka świnia.(…)

AA (łapie XX za klapy marynarki) Ty człowiekiem jesteś? Ty? Zwierzę jesteś, a nie człowiek. Wprawdzie nie pies i nie świnia, ale wół. Tępy, bezbronny, głupi, roboczy wół! Zdatny tylko do tego, żeby nim orać, aż wyciągnie kopyta! I jeszcze się z tego cieszy! Jeszcze się sam doprasza, byle mu dali więcej sieczki do żłobu! Szczęśliwy jest, niczego więcej nie pragnie.(…)"

………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………........................................................................................

2 p.

Przeczytaj uważnie poniższe fragmenty:

„Wywiedli Janczewskiego; - poznałem, oszpetniał,

Sczerniał, schudł, ale jakoś dziwnie wyszlachetniał.

Ten przed rokiem swawolny, ładny chłopczyk mały,

Dziś poglądał z kibitki, jak z odludnej skały

Ów Cesarz! - okiem dumnym, suchym i pogodnym;

To zdawał się pocieszać spólników niewoli,

To lud żegnał uśmiechem, gorzkim, lecz łagodnym,

Jak gdyby im chciał mówić: nie bardzo mię boli.

(...)

Uważałem na więźnia postawę i ruchy: -

On postrzegł, że lud płacze patrząc na łańcuchy,

Wstrząsł nogą łańcuch, na znak, że mu niezbyt ciężył.

A wtem zacięto konia, - kibitka runęła -

On zdjął z głowy kapelusz, wstał i głos natężył,

I trzykroć krzyknął: "Jeszcze Polska nie zginęła". -

Wpadli w tłum-

(...)

To Wasilewski, siedział tu w naszym sąsiedztwie;

Dano mu tyle kijów onegdaj na śledztwie,

Że mu odtąd krwi kropli w twarzy nie zostało.

Żołnierz przyszedł i podjął z ziemi jego ciało,

Niósł w kibitkę na ręku, ale ręką drugą

Tajemnie łzy ocierał; - niósł powoli, długo; ,

Wasilewski nie zemdlał, nie zwisnął, nie ciężał,

Ale jak padł na ziemię prosto, tak otężał.

Niesiony, jak słup sterczał i jak z krzyża zdjęte

Ręce miał nad barkami żołnierza rozpięte;

Oczy straszne, zbielałe, szeroko rozwarte; -

I lud oczy i usta otworzył; - i razem

Jedno westchnienie z piersi tysiąca wydarte,

Głębokie i podziemne jęknęło dokoła,

Jak gdyby jękły wszystkie groby spod kościoła.”

A. Mickiewicz „Dziady” cz.III

„Na Termopilach? - Nie, na Cheronei

Trzeba się memu załamać koniowi,

Bo jestem z kraju, gdzie widmo nadziei

Dla małowiernych serc podobne snowi

Więc jeśli koń mój w biegu się przestraszy,

To téj mogiły - co równa jest - naszéj.

Mnie od mogiły termopilskiéj gotów

Odgonić legion umarłych Spartanów;

Bo jestem z krają smutnego Ilotów,

Z kraju - gdzie rozpacz nie sypie kurhanów,

Z kraju - gdzie zawsze po dniach nieszczęśliwych

Zostaje smutne pół - rycerzy - żywych.

Na Termopilach ja się nie odważę

Osadzić konia w wąwozowym szlaku.

Bo tam być muszą tak patrzące twarze,

Że serce skruszy wstyd - w każdym Polaku.

Ja tam nie będę stał przed Grecyj duchem -

Nie - pierwéj skonam: niż tam iść - z łańcuchem.

Na Termopilach - jaką bym zdał sprawę?

Gdyby stanęli męże nad mogiłą?

I pokazawszy mi swe piersi krwawe

Potem spytali wręcz: - Wiele was było? -

Zapomnij, że jest długi wieków przedział. -

Gdyby spytali tak, - cóż bym powiedział?!

(...)

Polsko! lecz ciebie błyskotkami łudzą;

Pawiem narodów byłaś i papugą;

A teraz jesteś służebnicą cudzą. -

Choć wiem, ze słowa te nie zadrżą długo

W sercu - gdzie nie trwa myśl nawet godziny:

Mówię - bom smutny - i sam pełen winy.”

J. Słowacki „Grób Agamemnona”

11. III część „Dziadów” A. Mickiewicza uważana jest za manifest patriotyzmu i prawa narodu do wolności.

Udowodnij słuszność tego twierdzenia, odwołując się do opowiadania Sobolewskiego.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

3 p.

12. „Grób Agamemnona” Juliusza Słowackiego jest aktem oskarżenia przeciw działaniom szlachty polskiej. Zinterpretuj poniższe cytaty, odnosząc się do postawy szlachty:

a) widmo nadziei dla małowiernych serc podobne snowi .............................................................................................................................................

b) Polsko (...) pawiem narodów byłaś i papugą.

............................................................................................................................................

c) ciebie błyskotkami łudzą .............................................................................................................................................

d) sęp ci wyjada nie serce lecz mózgi

.............................................................................................................................................

e) w sercu - gdzie nie trwa myśl nawet godziny

.............................................................................................................................................

5 p.

13. Wyjaśnij, dlaczego poetycki rumak nie może zatrzymać się na Termopilach. Odwołaj się do faktów historycznych.

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

4p.

14. Przeczytaj uważnie zamieszczone poniżej fragmenty „Pieśni o spustoszeniu Podola przez Tatarów” (II/5) Jana Kochanowskiego, następnie odpowiedz na załączone pytania.

„Zetrzy sen z oczu, a czuj w czas o sobie,

Cny Lachu! Kto wie, jemu czyli tobie

Szczęście chce służyć? A dokąd wyroku

Mars nie uczyni, nie ustępuj kroku!

(...)

Wsiadamy? Czy nas półmiski trzymają?

Biedne półmiski, czego te czekają?

To pan, i jadać na śrzebrze godniejszy,

Komu żelazny Mars będzie chętniejszy.

Skujmy talerze na talery, skujmy

A żołnierzowi pieniądze gotujmy!

Inszy to darmo po drogach miotali,

A my nie damy, bychmy w cale trwali?”

a) wyjaśnij znaczenie zwrotu „Zetrzy sen z oczu, a czuj w czas o sobie, cny Lachu!” - zachowaj tryb imperatywny.

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

1p.

b) o jakim śnie mówi podmiot liryczny w przytoczonym fragmencie? Odpowiedź zawrzyj w jednym zdaniu.

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

1p.

c) dokonaj przekładu na współczesną polsczyznę dwuwiersza: „To pan, i jadać na śrzebrze godniejszy, / Komu żelazny Mars będzie chętniejszy.”

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2p.

15. „Nasze wybory: Dobro indywidualne obywatela czy dobro ojczyzny?” - rozwiń myśl w oparciu o poznane teksty literackie, inne materiały źródłowe i obserwacje własne dzisiejszego świata. Zastosuj formę tekstu argumentacyjnego.

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

................................................................................................................................................................

---