Anatomia prawidłowa, funkcjonalna i RTG

Prof. Stokłosa

Komórka- podstawowa jednostka budująca narządy

Komórka budująca kość to osteocyt

Os- kość ( w j. łacińskim)

Układ somatyczny

Narządy ruchu:

• Bierne- kości i ich połączenia

• Czynny- mięśnie

(mięśnie szkieletowe są przyczepione do szkieletu, a mięśnie twarzy do siebie)

Do narządów somatycznych należą też „ elementy” wywołujące ruch. O pracy mięśni szkieletu decyduje układ nerwowy somatyczny.

Narządy zmysłu pośredniczą pomiędzy narządem ruchu, a nerwowym.

Układy wegetatywne- kierują ruchami narządów wewnętrznych: układ krwionośny i limfatyczny, oddechowy, wydalniczy + nerki, pokarmowy, nerwowy autonomiczny (wegetatywny; powoduje niezależne skurcze mięśni gładkich)

Układy generatywne- umożliwiają rozmnażanie, utrzymanie gatunku.

Szkielet dzieli się na:

1. Kości kończyny górnej - OSSA MEMBRI SUPERIORIS

• Obręcz kończyny górnej- CINGULUM MEMBRI SUPERIORIS

- obojczyk- CLAVICULA

- łopatka- SCAPULA

• Kończyna wolna- MEMBRA LIBERA

- kość ramienna- HUMERUS= OS HUMERI

- kości przedramienia- OSSA ANTEBRACHII

- kość łokciowa- ULNA

- kość promieniowa- OS RADII

- kości ręki- OSSA MANUS

- kości nadgarstka- OSSA CARPI

- kości śródręcza- OSSA METACARPI

- kości palców ręki- OSSA DIGITORUM MANUS

2. Kończyna dolna- OSSA MEMBRI INFERIORIS

• Miednica- PELVIS

- kości miedniczne- 2 OSSA COXAE

- kość biodrowa- OS ILIUM

- kość kulszowa- OS ISCHII

- kość łonowa- OS PUBIS

- kość krzyżowa- OS SACRUM

- kość guziczna ( ogonowa)- OS COCCYGIS

• Kończyna wolna- MEMBRA LIBERA

- kość udowa- FEMUR

- rzepka- PATELLA

- kości podudzia ( goleni)- OSSA CRURIS

- piszczel- TIBIA

- strzałka- FIBULA

- kości stopy- OSSA PEDIS

- kości stępu- OSSA TARSI

- kości śródstopia- OSSA METATARSALIA

- kości palców- OSSA DIGITORUM

- paluch- HALLUX

3. Kręgosłup- COLUMNA VERTEBRALIS

• Kręgi

-szyjne- VERTEBRAE CERVICALES

-piersiowe- VERTEBRAE THORACICAE

-lędźwiowe- VERTEBRAE LUMBALES

-krzyżowe ( kość krzyżowa)- OS SACRUM

-guziczna- OS COCCYGIS

• Klatka piersiowa- THORAX

- mostek- STERNUM

- żebra- COSTAE

- kręgi piersiowe- VERTEBRAE THORACICAE

Podział kości ze względu na kształt ( długość, szerokość, grubość)

• Kości długie- OSSA LONGA

- trzon- CORPUS

- koniec- EXTREMITAS

- bliższy- PROXIMALIS

- dalszy- DISTALIS

• Kości krótkie- OSSA BREVIA

Np. nadgarstka, stępu

• Kości płaskie- OSSA PLANA

Np.mostek, kość biodrowa

• Kości różnokształtne- OSSA MULTIFORMIA

Np. żuchwa, kręgi

• Kości pneumatyczne- OSSA PNEUMATICA

Występują w obrębie czaszki, np. w kości czołowej, klinowej, szczęce

Płaszczyzny ciała

• Płaszczyzna pośrodkowa- PLANUM MEDIANUM

• Płaszczyzna strzałkowa ( równoległa do pośrodkowej)- PLANA SAGITTALIA

• Płaszczyzna czołowa- PLANA FRONTALIA

• Płaszczyzna poprzeczna/ pozioma- PLANA TRANSVERSALIA/ HORIZONTALIA

Osie ciała:

• Osie pionowe / długie- AXES VERTICALES / LONGITUDINALES

• Osie poprzeczne / poziome - AXES TRANSVERSALES / HORIZONTALES

• Osie strzałkowe- AXES SAGITTALES

Ruchy w stawach:

1. Zginanie- FLEXIO

Prostowanie- EXTENSIO

b) odwodzenie- ABDUCTIO

przywodzenie- ADDUCTIO

c) nawracanie- PRONATIO

odwracanie- SUPINATIO

a + b + c = 3 stopnie swobody

• Obwodzenie ( zataczanie kół)- CIRCUMDUCTIO

Kierunki i położenia w stosunku do płaszczyzn:

1. Kierunki

1. przedni- ANTERIOR

tylny- POSTERIOR

2. górny- SUPERIOR

dolny- INFERIOR

3. przyśrodkowy- MEDIALIS

boczny- LATERALIS

2. Położenia

a) na tułowiu

- brzuszny - VENTRALIS

- grzbietowy - DORSALIS

b) na kończynach

- bliższy- PROXIMALIS

- dalszy- DISTALIS

c) na ręce

- dłoniowy- PALMARIS

- grzbietowy- DORSALIS

d) na stopie

- podeszwowe- PLANTARIS

- grzbietowe- DORSALIS

e)

- zewnętrzny / powierzchniowy - EXTERNUS / SUPERFICIALIS

- wewnętrzny / głęboki - INTERNUS / PROFUNDUS

Budowa kości ( makroskopowa- widzialna okiem)

Komórki kostne osteocyty, otaczają kanał Haversa, przez który „przeprowadzone” są naczynia krwionośne i nerwy. Komórki tworzą blaszki.

Kość składa się z substancji gąbczastej (w kościach płaskich)- w środku- i zbitej (na zewnątrz).

Oprócz substancji kostnej zbitej w skład kości wchodzi chrząstka stawowa ( pokrywa powierzchnie stawowe). Chrząstka szklista występuje tam, gdzie jest połączenie

Kość pokryta jest błoną-okostną.

Okostna ma 2 warstwy:

• Zewnętrzną- warstwa włóknista ( funkcja ochronna); zrasta się ze ścięgnami mięśni i więzadłami.

• Wewnętrzna- funkcje rozrodcze

Na okostnej nie ma chrząstki szklistej

Osteoblasty- komórki kościotwórcze

W trzonach kości długich występuje jama szpikowa. Od środka jest pokryta błoną- śródkostną. W jamie szpikowej jest szpik kostny czerwony. W trzonach występuje do 6 roku życia, później pojawia się żółty szpik, ponieważ zawiera komórki tkanki tłuszczowej.

Funkcji czerwonego szpiku kostnego:

- wytwarza erytrocyty- czerwone krwinki

- wytwarza granulocyty- białe krwinki z ziarnistościami

- wytwarza megakariocyty, które umożliwiają proces krzepnięcia, bo z nich powstają płytki krwi

W mostku, łopatce, kościach czaszki, kości biodrowej- czerwony szpik kostny występuje przez całe życie

Ilość związków wapnia decyduje o twardości kości.

Przez całe życie zachodzi przebudowa tkanki kostnej, w której udział biorą komórki kościotwórcze i komórki kościogubne.

Zbyt niska twardość, mała gęstość kości- prowadzą do osteopenii, później do osteoporozy.

Gęstość kości można zwiększyć, dostarczając organizmowi produkty z dużą ilością wapnia, np. żółty ser, mleko, twaróg, kapusta, pomidory. Negatywnie działają coca-cola, kawa, herbata. W dziennej diecie powinno się znaleźć 1200 mg wapnia.

W wieku 12-18 lat organizm przyswaja największe ilości wapnia. Wzrost kości kończy się z końcem „rozwoju biologicznego”, czyli w wieku 24-25 lat.

Badanie gęstości kości:

-metodami nieinwazyjnymi, np. wykorzystując aparat Achilles ( przy wyniku -1 mamy do czynienia z osteopenii, natomiast przy wyniku poniżej -2,5- z osteporozą)

- badanie inwazyjne- tego rodzaju badania przeprowadzone są „ przy użyciu” kości promieniowej, udowej, kręgów lędźwiowych.

Powstawanie kości:

Wytwarza się na podłożu łącznotkankowym. W tkance łącznej zarodkowej ( mezenchyma) powstają punkty kostnienia- pojawiają się komórki tkanki kostnej

1. Na podłożu mezenchymatycznym powstają kości czaszki i obojczyk. Ich wzrost jest ograniczony.

Kości okładzinowe to takie, na których odkładają się coraz to nowe warstwy komórek.

2. Na podłożu chrzęstnym najpierw jest chrząstka, później w trzonie są warstwy komórek kostnych. W kolejnym etapie cały trzon jest kostny, a nasada chrzęstna. Na skutek działania komórek kościogubnych tworzy się jama szpikowa. W nasadzie kości są punkty kostnienia. Ostatecznie chrząstka występuje tylko na stawach, chrząstka nasadowa

Somatotropina- hormon wzrostu

Wiek kości określa się po punktach kostnienia.

Kości powstają w okresie płodowym

}np. kość udowa, ramienna, paliczki

}płaszczyzna strzałkowa, oś poprzeczna

}płaszczyzna czołowa, oś strzałkowa

}płaszczyzna poprzeczna, oś pionowa

}płaszczyzna czołowa

}płaszczyzna poprzeczna

}płaszczyzna pośrodkowa

---