Wykonanie:

Ilona Szczepanik

Pedagogika

Blok C

Poprzez zmysły człowiek kontaktuje się ze światem i z innymi ludźmi. Ze wszystkich zmysłów dla człowieka najważniejszy jest zmysł wzroku. Wzrok dostarcza do ludzkiego mózgu prawie 80 proc. wszystkich odbieranych wrażeń. Nasze oczy dostarczają nam wielu cennych informacji o kształcie, barwie, odległości otaczających nas przedmiotów. Dzięki nim i odpowiednim analizatorom znajdującym się w korze mózgowej, możemy ocenić, czy dany przedmiot pozostaje nieruchomy czy się porusza. To zadziwiające ale to właśnie z tym najważniejszym zmysłem mamy najwięcej problemów.

Zaburzenia widzenia mogą wynikać ze złej budowy lub funkcjonowania oka, nerwów przewodzących impulsy do mózgu lub odpowiednich ośrodków w korze mózgowej. Wady refrakcji oczu należą do najczęściej spotykanych zaburzeń widzenia. W wadach tych dochodzi do nieprawidłowego skupiania promieni, a tym samym obraz powstający na siatkówce jest nieostry.

WADY WZROKU:

• Krótkowzroczność- (łac. Myopia) jest najczęściej spotykaną wadą refrakcyjną oka ludzkiego. Wada ta polega na tym, że oko skupiające promienie świetlne, ogniskuje je przed siatkówką. Obraz na siatkówce jest przez to zamazany, a wrażenie wzrokowe krótkowidza jest nieostre. Żeby dobrze zobaczyć przedmiot krótkowidz przysuwa przedmiot bliżej oczu. Cechy takiego oka to: przeważnie mówi się o wydłużeniu osi gałki ocznej, soczewka może wykazywać nadmierną akomodację lub może być zmieniony stopień zakrzywienia rogówki albo soczewki. Same soczewki mogą ulec nieznacznemu przemieszczeniu, co bywa spowodowane także zbyt wielkim ciśnieniem w oku. W zdecydowanej większości przypadków krótkowzroczność jest wada nabytą (nieodpowiedni styl życia, praca, komputer itp.)

Oko krótkowidza: widzenie nieostre

Rodzaje krótkowzroczności:

• Krótkowzroczność osiowa- przyczyna wady jest zbyt duża długość gałki ocznej w stosunku do siły łamiącej układu optycznego oka. Zmiany te są uwarunkowane najczęściej genetycznie. Powikłaniem krótkowzroczności osiowej może być zwyrodnienie siatkówki i naczyniówki. Zmiany te występują jednak rzadko i przede wszystkim u osób z wadą powyżej -6,0 a -7,0 D. mogą one powodować obniżenie ostrości wzroku.

• Krótkowzroczność akomodacyjna- długość gałki ocznej jest prawidłowa, a soczewka ma zbyt dużą moc i dlatego promienie świetlne są załamywane przed siatkówką. Przyczyną tego stanu jest nadmierna akomodacja oka wskutek przykurczu mięśnia rzęskowego. Powoduje to, że podczas patrzenia w dal nie dochodzi do zwolnienia obwódki rzęskowej i soczewka jest w dalszym ciągu nadal kulista. Przez co oko jest krótkowzroczne. Występuje ona głównie w 7-10 roku życia.

Wyróżnia się trzy stopnie krótkowzroczności:

• małą - w zakresie do -3dpt.

• średnią - poniżej -6dpt.

• wysoką - powyżej -6dpt.

• Dalekowzroczność- (nadwzroczność) jest drugą obok krótkowzroczności najczęściej spotykaną wadą refrakcyjną oka ludzkiego. Jest wynikiem zbyt małych rozmiarów przednio - tylnych oka (zbyt krótką gałką oczną) lub niewystarczającą siłą łamiącą układu optycznego oka (zbyt płaską (niezdolną do kurczenia się) soczewką). Nadwzroczność jest wadą, która wzrasta z wiekiem (starczowzroczność, prezbiopia) wskutek postępującego osłabienia aparatu nastawczego oka, w wyniku zmniejszenia sprawności mięśnia rzęskowego i elastyczności soczewki. W celu poprawy ostrości widzenia dalekowidza stosuje się okulary korekcyjne lub soczewki kontaktowe. Są to soczewki skupiające. Ich moc optyczną podaje się w dioptriach dodając znak plus.

Oko dalekowidza (nieostre widzenie)

• Astygmatyzm- Jest to wada wzroku polegająca na zniekształceniu widzenia wskutek niesymetryczności rogówki oka. Elementy optyczne zdrowego narządu wzroku zawsze są wycinkiem sfery. Jeżeli oko ma większą szerokość niż wysokość, to soczewka i rogówka zamiast skupiać światło w okrągłym obszarze siatkówki, będzie tworzyć obraz rozmazany w jednym z kierunków. Wynika to z faktu, iż promień krzywizny rogówki w płaszczyźnie pionowej jest inny niż w płaszczyźnie poziomej (promienie świetlne padające na różne części rogówki załamywane są w różnym stopniu). Powoduje to, że obraz widziany jest nieostry.

Wyróżniamy dwa typy astygmatyzmu:

• Regularny- oko posiada dwie ogniskowe.

• Nieregularny- nierówna powierzchnia rogówki będąca konsekwencją np. urazu; duża ilość ogniskowych oka

Oko astygmatyka (nieostre widzenie)

• Zapalenie spojówek- należy do najczęściej spotykanych chorób okulistycznych. Spojówka jest zewnętrzną, bardzo cienką i przeźroczystą warstwą gałki ocznej. Składają się na nią komórki światłoczułe, neurony wzrokowe i naczynia krwionośne. Podczas stanów zapalnych silnie wypełniają się one krwią, powodując zaczerwienie i obrzęk oka. Ujścia gruczołów łzowych, łojowych i potowych znajdujące się w spojówce odpowiadają za produkcję wydzieliny, która towarzyszy schorzeniu.

Wśród zapaleń spojówek infekcyjnych wyróżnia się:

• zapalenia bakteryjne

• zapalenia wirusowe

• zapalenia grzybicze

• zapalenia chlamydiowe

• Jęczmień- jest ostrym, bakteryjnym, ropnym stanem zapalnym gruczołów tarczkowych, łojowych lub potowych powiek. Objawia się: występowaniem ogniskowego zgrubienia powieki w pobliżu jej brzegu z cechami stanu zapalnego.

• Gradówka- jest przewlekłym, ziarninującym stanem zapalnym gruczołów tarczkowych powieki, spowodowanym zamknięciem przewodu wyprowadzającego gruczołu. Objawy: występowanie guzka na powiece.

• Zez- to chorobą oczu objawiającą się osłabieniem mięśni ocznych, co powoduje zmianę kąta patrzenia jednego oka względem drugiego. Efektem zeza jest zaburzenie widzenia stereoskopowego. Zez można zniwelować za pomocą odpowiednich okularów i ćwiczeń lub chirurgicznie.

Rodzaje Zeza:

• Zez ukryty- niewielkie odchylenie ustawienia gałek ocznych jest korygowane przez mechanizmy widzenia obuocznego. Można go wykryć tylko za pomocą specjalnych badań.

• Zez jawny towarzyszący- stałe nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych. Przyczyną jest istniejąca nie skorygowana wada wzroku i związane z tym zaburzenia rozwoju widzenia obuocznego. Pojawia się przed 7 rokiem życia. Możemy wyróżnić zeza: zbieżnego, rozbieżnego, ku orze, ku dołowi, skośnego.

• Zez porażenny- powstaje w wyniku porażenia mięsni zewnątrzgałkowych, nerwów i ośrodków mózgowych odpowiedzialnych za ruchy gałek ocznych.

• Daltonizm- Przeważnie jest to wada wrodzona, objawia się zaburzonym widzeniem barw. Często takie osoby widzą bardzo ostro, mimo zaburzonego postrzegania barw. Nazwa wady pochodzi od nazwiska angielskiego fizyka i chemika J.Daltona, który jako pierwszy opisał ślepotę na barwy zieloną i czerwoną. Może być to też wada nabyta. Daltonizm wrodzony jest wadą dziedziczną, na którą cierpi w różnym stopniu  8% mężczyzn i 0,5% kobiet. Daltonizm nabyty może być wynikiem przejścia choroby siatkówki lub drogi wzrokowej.

• Zaćma- (katarakta) jest to zmętnienie soczewki. Zaćmę ocenia się w oparciu o badanie przedniego odcinka oka w lampie szczelinowej, "prześwietlanie" oka wziernikiem (oftalmoskopem) i badanie ostrości wzroku. W prawidłowym oku soczewka jest całkowicie przeźroczysta i wpadające do oka promienie świetlne, nie napotykając żadnej przeszkody docierają do siatkówki - powstaje w ten sposób wyraźny obraz obserwowanego przedmiotu. Pojawiające się zmętnienia stanowią przeszkodę dla prawidłowego widzenia. Sytuację taką można porównać do patrzenia przez mocno zabrudzoną szybę. Koniecznie trzeba to leczyć.

• Prezbiopia (starczowzroczność) - Wada ta jest spowodowana starzeniem się oka - soczewka pogrubia się i traci elastyczność, co utrudnia zmianę ostrości widzenia. Łatwo zauważyć osoby cierpiące na prezbiopię po tym, iż ta osoba czyta tekst z odległości ramienia, w przeciwnym razie obraz staje się zamglony, boli głowa.

Słuch - zmysł umożliwiający odbieranie (percepcję) fal dźwiękowych. Nasze uszy wychwytują różne fale dźwiękowe, ale my reagujemy tylko na niektóre dźwięki od 15 (szept, szelest liści) do 140 decybeli (startujący odrzutowiec). Dźwięki powyżej 100 decybeli mogą u ludzi wywołać uszkodzenie ucha i ból. Dziecko już w życiu wewnątrzmacicznym reaguje na głos matki, uspokaja się przy dźwiękach znanej melodii. Z wiekiem słuch człowieka ulega pogorszeniu. Części kostne ucha stają się mniej ruchome, dochodzi do uszkodzenia błony bębenkowej, przez co gorsze jest wywarzanie i przenoszenie wibracji do ucha środkowego.

Stopień ubytku słuchu:

Słuch normalny Upośledzenie słuchu lekkie Upośledzenie słuchu średnie Upośledzenie słuchu poważne Upośledzenie słuchu głębokie

do 20 dB 20-40 dB 40-70 dB 70-90 dB powyżej 90 dB

WADY SŁUCHU:

• Głuchota- niezdolność do odbierania bodźców akustycznych. Głuchota nie jest chorobą, lecz objawem lub skutkiem różnych chorób ucha, nerwu VIII słuchowego, także dróg nerwowych ośrodkowego układu nerwowego.

Przyczyną głuchoty może być:

• zaburzenie przekazywania dźwięków do ucha wewnętrznego (głuchota przewodzeniowa), najczęściej w wyniku uszkodzenia błony bębenkowej lub kosteczek słuchowych;

• uszkodzenie narządu słuchu albo szlaku nerwowego (drogi słuchowej), przekazującego bodźce słuchowe do kory mózgowej (głuchota odbiorcza).

Dalszymi przyczynami głuchoty są często: zapalenie ucha środkowego; ekspozycja na nadmierny, długotrwały hałas; starzenie się komórek słuchowych i neuronów (głuchota starcza); wrodzone uszkodzenie narządu słuchu; zatrucie; otoskleroza.

Podział głuchoty ze względu na przyczynę wad słuchu:

• głuchota wrodzona- Może być spowodowana m.in.: chorobą matki w czasie ciąży (szczególnie w pierwszych 12 tygodniach ciąży), konfliktem serologicznym, czynnikami toksycznymi uszkadzającymi płód (m.in. leki, używki) i zaburzeniami hormonalnymi.

• głuchota nabyta- Spowodowana wcześniejszym bądź patologicznym porodem, urazami mechanicznymi powstałymi podczas porodu. Powodują ja także czynniki występujące w dalszego rozwoju, m.in.: ostre lub przewlekłe choroby ucha, choroby zakaźne, choroby wysokogorączkowe (zapalenie opon mózgowych), antybiotyki, urazy chemiczne, mechaniczne oraz psychiczne.

• głuchota dziedziczna- gdy głuchota występowała wcześniej u innych członków rodziny i zależy od określonych genów; może być dziedziczona autosomalnie recesywnie lub autosomalnie dominująco i występuje jako wada odosobniona lub w zespołach wad.

Wyróżniamy głuchotę:
1) przewodzeniową - powstająca wskutek uszkodzenia aparatu przewodzącego dźwięk (choroby przewodu słuchowego zewnętrznego, uszkodzenie błony bębenkowej, kosteczek słuchowych, niedrożność trąbki słuchowej).
2) odbiorczą - powstającą w wyniku uszkodzenia zakończeń nerwu słuchowego w uchu wewnętrznym lub pnia nerwu.
3) mieszaną - powstającą w wyniku uszkodzenia aparatu przewodzącego i odbiorczego.
4) centralną - powstającą po uszkodzeniu szlaków i ośrodków słuchowych w mózgu.

• Niedosłuch- zaburzenie ze strony narządu słuchu polegające na nieprawidłowym przewodzeniu lub odbiorze dźwięków. Częstość występowania niedosłuchu rośnie z wiekiem.

Typy niedosłuchów:

• niedosłuch przewodzeniowy (łac. hypoacusis conductiva) - dotyczy on zaburzenia występującego w części przewodzącej dźwięk: przewód słuchowy zewnętrzny lub ucho środkowe

• niedosłuch odbiorczy (łac. hypoacusis perceptiva) - dotyczy patologii występującej w części odbierającej dźwięk: narząd Cortiego, zwój spiralny lub nerw ślimakowy.

• ślimakowy - dotyczy zaburzenia występującego w narządzie Cortiego

• pozaślimakowy - związany jest z uszkodzeniem w I neuronie drogi słuchowej (nerw ślimakowy)

• ośrodkowy - obejmuje zaburzenia słuchu zlokalizowane powyżej jąder ślimakowych, (począwszy od II neuronu drogi słuchowej) aż do kory słuchowej

• niedosłuch mieszany (łac. hypoacusis mixta) - współwystępowanie obu rodzajów niedosłuchu w jednym narządzie słuchu.

• Zapalenie ucha zewnętrznego- jest to zapalenie kanału słuchowego - tunelu wiodącego od ucha zewnętrznego do błony bębenkowej. Zapalenie jest spowodowane infekcją bakteryjną lub grzybiczą, która pojawia się, gdy skóra kanału usznego jest uszkodzona (np. przy usuwaniu z ucha woszczyny) lub przez jakiś czas pozostaje wilgotna (np. po pływaniu - dlatego zapalenie ucha zewnętrznego jest też zwane ''uchem pływaka''). Schorzenie jest bolesne, rzadko dające powikłania lecz mogące nawracać.

• Zapalenie ucha wewnętrznego- Schorzenie o charakterze infekcyjnym. Najczęstszą przyczyną tego schorzenia jest wirus opryszczki, powodujący zmiany o charakterze półpaśca. Zapalenie ucha zewnętrznego może przybierać różne formy, najczęściej wyprysku lub wyprzenia obejmującego przewód słuchowy zewnętrzny, czasem nawet całą małżowinę uszną.

Bibliografia:

• „Zdrowie i szkoła” Barbara Woynarowska, Wydawnictwo Lekarskie-PZWL

• „Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania cz. 1”, Andrzej Jaczewski, Wydawnictwo WSiP

---