e-mail : [e-mail]
strona www : www.balrog.hg.pl
Copyright (c) by Balrog. All rights reserved

Rozdział VI  Król z Domu O Złotych Dachach

SŁOŃCE ZASZŁO, NADSZEDŁ ZMIERZCH, ZGĘSTNIAŁA NOC, a Oni  ciągle jechali. Kiedy w końcu stanęli i zsiedli z koni, nawet Aragorn był zesztywniały i zmęczony. Gandalf pozwolił im tylko na kilka godzin odpoczynku. Legolas i Gimli natychmiast zasnęli, Aragorn leżał bez ruchu na boku i tylko Gandalf stał oparty na różdżce i spoglądał w mrok to na wschód, to na zachód. Dookoła panowała cisza i żaden znak ani dźwięk nie świadczył o obecności jakiejś innej żywej istoty. Kiedy znowu zaczęli zbierać się do wyjazdu, mrok przedświtu pogłębiały długie chmury, gnane przez zimny wiatr. W chłodnym blasku księżyca ruszyli przed siebie tak szybko jak za dnia. Mijały godziny, a oni ciągle jechali. Gimli kiwał się na grzbiecie rumaka i parę razy zsunąłby się z niego, gdyby nie opiekuńcze ręce Gandalfa, które chwytały go i potrząsały nim. Hasufel i Arod, utrudzone, lecz dumne, podążały za niestrudzonym Szarogrzywym, który niczym cień ledwie majaczył przed nimi. Upływała mila za milą; pyzaty księżyc zniknął na zachmurzonym zachodzie. Powietrze było przejmująco zimne. Na wschodzie chłodna szarość zaczęła z wolna wypierać mrok. Daleko po lewej stronie czerwone smugi światła trysnęły nad czarnymi zboczami Emyn Muil. Ranek wstawał jasny i czysty, wiatr biegł przed nimi, pochylając trawy. Szarogrzywy raptownie zatrzymał się i zarżał. Gandalf wskazał przed siebie.
— Spójrzcie! — zawołał, a oni podnieśli znużone oczy. Przed sobą mieli góry Południa, odziane w czerń i zwieńczone bielą. Step docierał do pagórków, które przysiadły u stóp masywów, a potem nie tkniętymi przez światło świtu, mrocznymi i zagadkowymi dolinami wpływał w samo serce wielkich gór. Najszerszy z tych wąwozów otwierał się na wprost podróżników niczym wielka zatoka wdzierająca się między zbocza. Hen, daleko ciemniał masyw skalny, nad którym wyrastał wysoki szczyt, przywodzący na myśl samotnego strażnika przed wejściem do doliny; u podnóża srebrzyła się nitka rzeki spływającej ze zboczy. Nad krawędzią doliny pojawiła się złota łuna wschodzącego słońca.
— Dalej, Legolasie — odezwał się Gandalf. — Powiedz nam, co widzisz. Legolas wpatrzył się uważnie przed siebie, a dłonią osłaniał oczy przed blaskiem rodzącego się dnia.
— Widzę biały strumień, który początek bierze pośród górskich śniegów — mówił. 
— Na wschodzie, w miejscu, gdzie wynurza się z cienia doliny, wznosi się zielony pagórek, który otacza fosa, ciernisty żywopłot oraz mury. Wewnątrz piętrzą się, rząd nad rzędem, dachy domów, a pośrodku, w centrum zielonego tarasu stoi samotnie wielki pałac. O ile dobrze widzę, przykrywa go dach ze złota, którego blask spływa na całą okolicę. Złote są także jego drzwi i bramy. Widać tam ludzi w promienistych kolczugach, ale poza tym gród wydaje się uśpiony.
— To stolica Rohanu, Edoras — wyjaśnił Gandalf — a pałac nazywa się Meduseld. Jest siedzibą Theodena, syna Thengla, króla Marchii Rohanu. Znaleźliśmy się tutaj o wschodzie słońca i droga biegnie prosto jak strzelił, niemniej jechać musimy bardziej ostrożnie, albowiem rozgorzała wojna, a Rohirimowie. Władcy Koni, nigdy nie pozwalają, by sen wziął górę nad ich czujnością, nawet jeśli z daleka wydaje się inaczej. Zapamiętajcie moją radę: nie dobywajmy broni i starannie ważmy słowa, jeśli chcemy stanąć przed tronem Theodena. Poranek był już w pełni i głośno śpiewały ptaki, kiedy dotarli wreszcie do rzeki, która wartko spływała na równinę, a u podnóża góry szerokim zakolem przecinała im drogę, zmierzając na wschód, aby porośniętym trzcinami korytem dołączyć do Entyny. Wszędzie dookoła widzieli zieleń: nad lakami i trawiastymi brzegami rzeki wierzby zwieszały długie warkocze. Tutaj, na południu, w radosnym poczuciu nadchodzącej wiosny koniuszki ich gałązek zaczynały się już czerwienić. W miejscu, gdzie brzegi były najniższe, przez rzekę prowadził bród, rozdeptany kopytami koni. Podróżni przedostali się na drugą stronę i szeroką, wydeptaną kopytami drogą pojechali w kierunku miasta. U stóp góry okolonej murem trakt biegł w cieniu wysokich, zielonych usypisk, na których zachodnich zboczach trawa była tak biała, jakby wiatr osypał ją śniegiem, albowiem między źdźbłami lśniły niezliczone małe kwiatki.
— Spójrzcie tylko — wskazał Gandalf — jak pięknie lśnią te świetliste oczka. Nazywają je tutaj zadumkami, w języku Rohirrimów simbelmyne, kwitną bowiem przez cały rok, a rosną tam, gdzie spoczywają zmarli. Uważajcie, dotarliśmy do miejsca, w którym śpią przodkowie Theodena.
— Siedem wielkich kurhanów po lewej i dziewięć po prawej — rzekł Aragorn. 
— Wiele długich żywotów upłynęło od wzniesienia pałacu.
— Od tego czasu w moim domu w Sępnej Puszczy pięćset razy opadły czerwone liście — odparł Legolas 
— ale dla nas to ledwie chwila.
— Dla Jeźdźców z Marchii to okres na tyle długi, że pamięć o budowie pałacu zachowała się już tylko w pieśniach, a lata wcześniejsze utonęły w pomroce przeszłości — powiedział w zamyśleniu Aragorn. 
— Dziś kraj ten uważają za swą prawdziwą ojczyznę i posługują się mową różniącą się od tej, której używają ich północni pobratymcy. I Dunadan zaczął śpiewać cicho, uroczyście, a chociaż języka owej pieśni nie znali ani elf, ani krzat, słuchali jednak uważnie, urzeczeni wyrazistą melodią.
— Przypuszczam, że to język Rohirrimów — odezwał się Legolas — bardzo bowiem jest podobny do tej okolicy: miejscami bujny i potoczysty, a miejscami twardy i stanowczy, niczym góry. Atoli nie wiem, co w nim zostało wypowiedziane, z wyjątkiem tego, że brzmi tu skarga śmiertelnego człowieka.
— Spróbuję zatem oddać to we Wspólnej Mowie — powiedział Aragorn. 

Gdzie jeździec i koń SĄ teraz, gdzie róg co grał hucznie? 
Gdzie tarcza jest i kolczuga, gdzie spiczaste włócznie? 
Gdzie ręka, co harfę niosła, gdzie czarowne głosy? 
Gdzie wiosna, gdzie żniwiarze, gdzie są dorodne kłosy? 
Minęli jak deszcz górski, niczym wiatr nad łąkami, 
Dni odeszły na Zachód, zlały się z cieniami. 
Gdzież jest ten, co powstrzyma drewna dym palonego, 
Kto odwróci bieg wartki czasu okrutnego? 

Dawno temu w Konanie zapomniany poeta w tych słowach opowiadał o tym, jak smukły i urodziwy Eorl Młody zjechał na te ziemie z Północy, dosiadając praojca tutejszych koni, Felarófa, który u kopyt miał skrzydła. I tę opowieść wieczorami wciąż powtarzają tu ludzie. Wkrótce zostawili za sobą milczące kurhany. Krętą drogą wznosili się po zielonym zboczu, aż w końcu dotarli do wygładzonych wiatrem murów i bram Edoras. Siedzący pod nimi strażnicy w zbrojach na widok przyjezdnych natychmiast poderwali się i zagrodzili drogę lasem pochylonych włóczni. 
— Zatrzymajcie się, nieznajomi! — zakrzyknęli w języku Marchii Jeźdźców, a potem zażądali, by wędrowcy podali swoje imiona oraz cel przybycia. W ich zdziwionym wzroku niewiele było przyjaźni; podejrzliwie spoglądali na Gandalfa.
— Ja wprawdzie rozumiem waszą mowę — powiedział czarodziej w tym samym języku — ale nieczęsto się to zdarza wśród przyjezdnych. Dlaczego nie używacie Wspólnej Mowy, jak to jest w zwyczaju Zachodu? Wtedy łatwiej jest uzyskać odpowiedź.
— Jest wolą króla Theodena, aby tych bram nie przekroczył nikt, kto nie zna naszego języka i nie należy do naszych przyjaciół — odrzekł jeden ze strażników. 
— W tych wojennych czasach nie życzymy tu sobie obcych, z wyjątkiem mieszkańców Mundburga w krainie Gondoru. Kim więc jesteście wy, którzy jawnie przybywacie równiną, dziwnie odziani, mając pod sobą wierzchowce tak podobne do naszych koni? Od dawna stoimy na warcie i przez cały czas uważnie was obserwowaliśmy. Nigdy dotąd nie widzieliśmy dziwniejszych od was gości, ani konia bardziej dumnego od jednego spośród tych, któreście ze sobą przywiedli. To jeden z mearas, chyba że jakiś czar zwodzi nasze oczy. Mówcie, czy nie jesteście czasem czarownikami szpiegującymi dla Sarumana? Albo może wytworami jego magii? Odpowiadajcie, i to szybko!
— Nie jesteśmy widmami — odparł Aragorn — ani oczy was nie zwodzą, albowiem dosiadamy rzeczywiście waszych koni i przypuszczam, że dobrze o tym wiedziałeś, panie. Rzadko jednak koniokrad odprowadza swoją zdobycz do stajni. Oto Hasufel i Arod, które Eomer, Trzeci Koniuszy Marchii, pożyczył nam ledwie dwa dni temu, my zaś, jakeśmy mu przyrzekli, zwracamy je teraz. Czyżby Eomer nie powrócił i nie uprzedził o naszym przyjeździe? Na twarzy strażnika pojawiło się zakłopotanie.
— Nic nie mogę rzec o Homerze — powiedział — jeśli jednak to, co mówicie, panie, jest prawdą, wtedy bez wątpienia Jego Wysokość Theoden słyszał już o wszystkim i być może wasze przybycie wcale nie jest niespodzianką. To właśnie dwa dni temu Żmijowy Język stanął przed nami i oznajmił, że z woli Theodena żadnemu obcemu nie wolno przekroczyć bram twierdzy.
— Żmijowy Język? — powtórzył Gandalf i ostro spojrzał na strażnika. — Dość! To, co mam do przekazania, przeznaczone jest nie dla uszu Żmijowego Języka, lecz dla Władcy Marchii. Spieszno mi, więc rusz się, żeby obwieścić nasze przybycie! - Pod krzaczastymi brwiami skrzyło się spojrzenie natarczywe i zniewalające.
— Tak właśnie zrobię — odrzekł strażnik — ale kogo mam zapowiedzieć? I co mam rzec o tobie? Na pierwszy rzut oka wydajesz się stary i znużony, ale zarazem przemawiasz stanowczo i władczo. 
— Widzisz dobrze i mówisz też słusznie. Nazywam się Gandalf i wracam do waszej krainy, przy czym zważ, prowadzę również ze sobą konia. Oto wspaniały Szarogrzywy, którego nie okiełzna żadna inna ręka. Obok mnie stoi Aragorn, syn Aratorna, potomek wielkich Królów, który zmierza do Mundburga. Nasi towarzysze to elf Legolas i krzat Gimli. Pospiesz teraz przed oblicze władcy i powiedz mu, że czekamy u jego bram i chcielibyśmy z nim porozmawiać, jeśli wpuści nas do środka.
— Dziwne doprawdy miana podałeś — powiedział strażnik — niemniej przekażę je, jak żądasz, i dowiem się, jakie postanowienie zechce podjąć monarcha. Nie liczcie na zbyt wiele; czas jest mroczny i niespokojny.
Z tymi słowami wartownik się oddalił, pozostawiając przybyszów pod czujnym spojrzeniem pozostałych żołnierzy. Po pewnym czasie był z powrotem.
— Chodźcie za mną — polecił. — Jego Wysokość Theoden pozwala wam wejść, ale przed progiem musicie zostawić wszelką broń, choćby była to tylko laska. Rzeczami tymi zaopiekują się odźwierni.
Wolno rozchyliły się ciemne wierzeje, a Gandalf i jego towarzysze podążyli za przewodnikiem. Gładka droga wyłożona szlifowanym kamieniem wspinała się po pochyłości, którą od czasu do czasu przerywał ciąg schodów. Minęli wiele drewnianych domów i wiele mrocznych odrzwi. Strumień, skrząc się i turkocząc, spływał kamiennym korytem obok drogi Minęło trochę czasu, zanim dotarli na szczyt wzgórza. Tutaj, na szerokiej platformie, wznosił się wielki postument, u jego zaś podnóża biło źródło, którego kamiennemu ujściu nadano postać końskiego łba. Poniżej znajdowała się wielka sadzawka, z której spływała woda, dalej tworząc strumień. Po obu stronach postumentu biegły w górę kamienne, szerokie schody, a na ich szczycie stały rzeźbione w kamieniu ławy, na których zasiedli następni strażnicy z nagimi mieczami złożonymi na kolanach. Złociste pukle spływały im na barki, słońce odbijało się w zielonych tarczach, ciemno lśniły napierśniki, a kiedy powstali, zdawali się najwyżsi z ludzi.
— Dalej musicie iść sami — oznajmił prowadzący ich strażnik. — Ja wracam do obowiązków przy bramie. Żegnajcie! I oby Władca Marchii okazał się dla was łaskawy. Odwrócił się i spiesznie odszedł, a cała czwórka zaczęła wspinać się schodami pod czujnym spojrzeniem wysokich wartowników, którzy bez słowa patrzyli na nich z góry. Dopiero kiedy Gandalf stanął na podeście, rozległo się powitanie w języku Rohirrimów.
— Witajcie, przybysze z daleka. Słowom tym towarzyszył pokojowy gest, w którym strażnicy skierowali ku gościom rękojeści swoich mieczy. W słonecznym świetle zamigotały zielone kamienie. Jeden z Rohirrimów postąpił dwa kroki do przodu i przemówił w języku Zachodu. 
— Jestem odźwiernym Jego Wysokości Theodena, a moje imię brzmi Hama. Muszę was prosić, abyście złożyli tutaj wszelką swoją broń. Legolas wręczył mu srebrem zdobiony nóż, kołczan i łuk.
— Pilnuj ich dobrze — rzekł — pochodzą bowiem ze Złocistego Boru, a otrzymałem je od Jasnej Pani Lotalorii.
Mężczyzna spojrzał na elfa ze zdumieniem, a otrzymane przedmioty odłożył pod ścianę tak spiesznie, jak gdyby bał się trzymać je w dłoni.
— Nikt ich nie dotknie, przyrzekam ci, panie — obiecał. Aragorn przeżywał rozterkę.
— Wzdragam się na samą myśl o tym, że mógłbym odłożyć na bok Andurila, albo też oddać go w cudze ręce. — Taka jest wola Theodena - rzekł Hama.
— Chociaż jest Theoden, syn Thengla, władcą Marchii, nie wiem, czy jego wola może wziąć górę nad wolą Aragorna, syna Aratorna, potomka Elendiia z Gondoru.
— Stoicie, panie, na dworze Theodena, a nie Aragorna i nic by to nie zmieniło, gdyby nawet zasiadł on na tronie Denetora jako król Gondoru 
— odparł Hama i szybko zagrodził drogę do drzwi. Nie rękojeść już, lecz ostrze godziło w pierś przybysza.
— Dajcie spokój sporom — odezwał się Gandalf. — Niepotrzebne jest żądanie Theodena, ale bez sensu byłoby także przeciwstawiać się mu. Słusznie postanawiając czy nie, ale to król podejmuje decyzje na swoim dworze.
— Racja — przyznał Aragorn — a ja nawet w chatce wieśniaka bez szemrania podporządkowałbym się woli gospodarza, gdyby tylko u mojego boku wisiał inny miecz niż Anduril.
— Jakkolwiek nazywa się wasz oręż, szlachetny panie, tutaj musisz go zostawić, chyba że chcesz samotnie zetrzeć się ze wszystkimi mężami Edoras - powiedział Hama.
— Nie samotnie — obruszył się Gimli, który przebierał palcami po rękojeści topora i spoglądał na odźwiernego tak ponuro, jak gdyby ten był młodym drzewem, które krzat zamierzał właśnie ściąć. 
— Nie samotnie!
— Spokojnie, spokojnie! — wtrącił się Gandalf. — Przybyliśmy tutaj jako przyjaciele i tak powinniśmy zostać powitani, jedynym bowiem wynikiem naszych sporów będzie rozgłośny śmiech Mordom. Mam misję nie cierpiącą zwłoki. Oto jest przynajmniej mój miecz, szlachetny Hamo. Pilnuj go dobrze. Nazywa się Glamdring; wiele, wiele lat temu został wykuty przez elfów. A teraz pozwól nam wejść. Pora na ciebie, Aragornie! Dunadan z wolna odpiął pochwę, a potem sam oparł ją o ścianę.
— Tutaj zostawiam Andurila — powiedział — ale tylko pod tym warunkiem, że ani ty, panie, go nie dotkniesz, ani nie pozwolisz na to nikomu innemu. W tej pochwie kryje się Miecz, Co Złamany, teraz zaś na nowo wykuty. W głębinach czasu stworzyły go ręce Telchara i śmierć czeka każdego, kto ujmie miecz Elendila, nie będąc jego potomkiem. Hama cofnął się o krok i z niedowierzaniem wpatrzył się w Aragorna.
— Można by pomyśleć, że na skrzydłach pieśni przybywasz z dni dawno zapomnianych — rzekł. 
— Mogę cię zapewnić, dostojny panie, że będzie tak, jak sobie życzysz. — Dobrze — odezwał się Gimli. 
— Skoro dotrzymywać ma towarzystwa Andurilowi, także mój topór może tu pozostać. 
— Z tymi słowami krzat złożył swoją broń na podłodze. 
— A teraz, gdy spełniliśmy już monarsze życzenie, pozwól nam wejść i przemówić do twego władcy. Odźwierny w dalszym ciągu się wahał.
— A wasza laska? — zwrócił się do Gandalfa. — Wybaczcie mi panie, ale także ona musi zostać przed progiem. — Cóż za bzdury! — żachnął się czarodziej. 
— Ostrożność to jedna rzecz, a nieuprzejmość to druga. Jestem stary;
jeśli nie będę mógł oprzeć się na swojej lasce, siądę tutaj, a wtedy sam Theoden będzie musiał się potrudzić do mnie, abyśmy mogli porozmawiać. Aragorn wybuchnął śmiechem.
— Okazuje się, że każdy ma coś zbyt cennego, aby zdecydował się powierzyć to cudzym rękom. Czyż doprawdy chcesz pozbawić starca jego podpory? Dosyć już tych ceregieli, pozwól nam wejść.
— Nie chodzi tu o żadne ceregiele. Laska w rękach czarownika może być czymś zgoła innym niż tylko podporą — rzekł Hama i spojrzał na laseczkę w kolorze popiołu, na której opierał się Gandalf. 
— Niemniej w obliczu wątpliwości prawy człowiek zawierzy własnemu rozumowi. Mniemam, że naprawdę jesteście przyjaciółmi i osobami godnymi szacunku, które nie przybyły tutaj w złych zamiarach. Wejdźcie, proszę. Strażnicy podnieśli teraz ciężkie sztaby i naparli na drzwi. Wrota ze skrzypieniem wielkich zawiasów powoli uchyliły się do środka. Przybysze wkroczyli do komnaty, która po wejściu ze świeżego powietrza wydała im się mroczna i gorąca. Wnętrze było rozległe, obszerne, pełne cieni i półcieni. Wysoko nad nimi powala wspierała się na strzelistych filarach, a z wychodzących na wschód okien, skrytych w głębokich wykuszach, spływały jasne smugi światła słonecznego. W otworze dachu za cienkimi wstążkami dymu widać było bladobłękitne niebo. Kiedy oczy przywykły już do mroku, podróżni zobaczyli, że podłoga jest wyłożona różnobarwnymi kamieniami: pod ich stopami splatały się ciągi znaków runicznych i osobliwych figur. Także na filarach odsłoniły się bogate rzeźbienia, połyskując w ciemności złotem i barwami tylko częściowo dającymi się rozpoznać. Na ścianach zawisły liczne kobierce, na których maszerowali bohaterowie starodawnych legend, trudni do rozpoznania i z racji wieku tkanin, i z racji nikłego oświetlenia. Tylko jedna postać, młody mężczyzna na białym koniu, widniała wyraźnie w słonecznym blasku. Jeździec podnosił do warg ogromny róg, złociste włosy powiewały na wietrze. Wierzchowiec zadarł łeb, a jego czerwone nozdrza rozszerzyły się, jakby z daleka wyczuwał gorączkę bitwy. Wokół końskich kolan bielą i zielenią pieniła się woda wartkiej rzeki.
— To Eorl Młody — mruknął półgłosem Aragorn. — Taki właśnie przybył z Pomocy, aby wziąć udział w Bitwie na Polach Celebranta. Czterej towarzysze minęli odkryte palenisko, na którym ogień podtrzymywały wielkie polana, a potem stanęli. U końca sali zwrócony ku północy, w kierunku drzwi, znajdował się podest, o trzech stopniach i bogato zdobionym tronie ustawionym w centrum. Zajmował go mężczyzna tak przygnieciony przez wiek, że wydawał się wręcz krzatem. Śnieżnobiałe włosy długimi, miękkimi puklami wysuwały się spod niewielkiej korony; pośrodku czoła świecił jeden biały diament; siwa broda sięgała kolan. Jednakże oczy, które podniósł na przybyszów, ciągle skrzyły się blaskiem. Za jego plecami stała młoda kobieta w bieli. U stóp władcy przysiadł cherlawy człeczyna o bladej, obłudnej twarzy i ciężkich powiekach.
Zapadła cisza. Starzec trwał nieporuszony na tronie, aż wreszcie przemówił Gandalf.
— Witaj, Theodenie, synu Thengla! Powróciłem. Trzeba mieć baczenie, nadciąga bowiem nawałnica i teraz wszyscy towarzysze oraz przyjaciele winni się trzymać razem, gdyż w pojedynkę zostaną zniszczeni.
Theoden powoli wstał i ciężko oparł się na krótkiej czarnej lasce z białą rączką, a przybysze spostrzegli, że chociaż przygarbiony, ciągle był wysoki; w młodości musiał górować nad innymi.
— Bywaj! — powiedział. — Być może oczekujesz serdecznego powitania, ale, mówiąc szczerze, trudno tu o serdeczne słowa, mistrzu Gandalfie. Zawsze dotąd byłeś zwiastunem złych wydarzeń; nieszczęścia ciągną za tobą jak kruki i im częściej się zjawiałeś, tym gorzej na tym wychodziliśmy. Nie będę cię zwodził; kiedy usłyszałem, że Szarogrzywy powrócił, ucieszyłem się z powrotu konia, ale jeszcze bardziej z braku jeźdźca. Gdy zaś Eomer pojawił się z wiadomością, że oddaliłeś się wreszcie na ostateczny spoczynek, nie bolałem nad tym ani trochę. Tyle że wieści z daleka rzadko okazują się pomyślne i oto powracasz znowu! Jak należało się spodziewać, nieszczęścia spadły na nas gorsze niż kiedykolwiek dotąd. Dlaczegóż więc miałbym bym się cieszyć z twojego przybycia, Gandalfie Zwiastunie Burzy? Powiedz mi. I z tymi słowami monarcha z powrotem usiadł na tronie.
— Masz całkowitą rację, najjaśniejszy panie — odezwał się blady człowiek ze stopni podwyższenia. 
— Nie minęło pięć dni od chwili, kiedy nadeszła wieść, że na Zachodnim Pograniczu poległ Theodred, twój syn i prawa ręka, Drugi Koniuszy Marchii. Na Eomerze nie można polegać. Niewielu ludzi strzegłoby murów twojego zamku, gdyby pozwolić mu na swobodę decyzji. A teraz dowiadujemy się z Gondoru, że Władca Ciemności zaczyna się szykować do wojny na wschodzie. Taką właśnie godzinę wybrał sobie ten włóczęga na powrót. I czemu niby mielibyśmy waści radośnie witać, imć Mąciwodo? A może raczej należałoby cię nazwać Złą Nowiną: a złych nowin, przyznasz chyba sam, nikt chętnie nie wita w swoich progach. Uśmiechnął się ponuro i na chwilę uniósł ciężkie powieki, a nieprzyjazne spojrzenie czarnych oczu spoczęło na przybyłych.
— Powiadają, żeś mądry, zacny Żmijowy Języku, i bez wątpienia wielkie stanowisz wsparcie dla monarchy — odrzekł spokojnie Gandalf. 
— Usłyszałem, że jestem zwiastunem niepomyślnych wydarzeń; pamiętać jednak trzeba, że dwojakiego rodzaju są ci, którzy przynoszą złe wieści. Jedni sami gotują zło, inni wycofują się na ubocze podczas dni pomyślności, spieszą zaś z pomocą, gdy nadchodzi czas próby.
— To prawda — zgodził się Żmijowy Język. — Ale jest jeszcze trzeci rodzaj zwiastunów: ci, którzy obgryzają kości, którzy radują się nieszczęściem innych, padlinożercy, którzy dzięki wojnie obrastają w piórka. Z jakąż to pomocą spieszyłeś nam dotąd. Zwiastunie Burzy? Jaką dzisiaj nam niesiesz? Kiedyś ostatnim razem tu się zjawił, to ty od nas oczekiwałeś wsparcia. Mój pan nakazał ci wtedy, abyś wziął sobie konia, jakiego chcesz, i zbierał się precz. Ty zaś w swoim zuchwalstwie i ku zgorszeniu wszystkich wybrałeś sobie Szarogrzywego. Mój pan był bardzo zagniewany, chociaż niektórzy twierdzili, iż nawet utrata tak znakomitego rumaka nie była ceną zbyt wysoką za to, że opuściłeś naszą krainę. Przypuszczam, że i tym razem będzie jak poprzednio: bardziej liczysz na pomoc niż chcesz jej udzielić. Czy przyprowadziłeś może ze sobą zbrojnych mężów? Czy chcesz nam ofiarować konie, miecze, włócznie? To nazwałbym pomocą, gdyż tego nam w tej chwili najbardziej potrzeba. Tymczasem spójrzmy, kogo to przywlokłeś ze sobą. Trzech oberwańców w szarych łachmanach, a na ich czele ty, najbardziej przypominający żebraka.
— Muszę rzec, dostojny Theodenie, synu Thengla, że grzeczność w mniejszym jest ostatnio poszanowaniu na twym dworze — powiedział Gandalf. 
— Czyżby strażnik spod bramy nie przekazał imion moich towarzyszy? Rzadko który z władców Rohanu przyjmował trzech tak znakomitych gości. Broń, którą pozostawili przed progiem, warta jest życia wielu śmiertelników, nawet najpotężniejszych. Szare są ich szaty, gdyż tak odziali ich elfowie, ale właśnie dzięki temu w cieniu wielkich niebezpieczeństw udało im się dotrzeć do twego pałacu.
— A więc to prawda, co powiadał Eomer, że sprzymierzyłeś się z czarownicą ze Złocistego Boru 
— wpadł czarodziejowi w słowo Żmijowy Język, 
— Nic w tym zresztą dziwnego, skoro w Dwimordene od zawsze tkano zdradzieckie sieci. Gimli postąpił gwałtownie do przodu, ale poczuł na ramieniu uścisk dłoni Gandalfa, więc zastygł bez ruchu. 

Dwimordene, co Lorią takie często zwane, 
Nieczęsto przez ludzi było odwiedzane; 
I rzadko śmiertelni blasku doświadczali, 
Który z dawien dawna miękko tu się pali. 
O Galadrielo! Galadrielo Przeczysta! 
Gdzie spojrzysz, tam woda mieni się srebrzysta, 
W jasnej twojej dłoni gwiazda błyszczy biała, 
Nieskalana tu ziemi uroda dojrzała, 
Wyższa nad pragnienia, co śmiertelnym dane 
W Dwimordene, co Lorią bywa także zwane. 

Tak brzmiała cicha i łagodna pieśń Gandalfa, ale kiedy się skończyła, czarodziej w mgnieniu oka się zmienił. Odrzucił na bok znoszoną opończę i wyprostował się, teraz nie potrzebując już żadnej podpory, gdy zaś przemówił, głos miał czysty i mocny.
— Mędrzec mówi tylko o tym, na czym się zna, Grimo, synu Galmóda. Ty jednak zamieniłeś się w bezrozumną gadzinę. Dlatego zamilcz i trzymaj swój jadowity język za zębami. Nie po to przeszedłem przez ogień i śmierć, aby teraz przerzucać się słowami z nędznym sługą. Lepiej niech przemówi błyskawica. Gandalf uniósł różdżkę i rozległ się huk gromu. Słońce nagle zniknęło z okien, w komnacie zapanowała czerń nocy, a z płomieni na palenisku pozostał tylko czerwony żar. W nikłym świetle widać było jedynie czarodzieja, białego i potężnego. W ciemności rozległ się rozpaczliwy szept Żmijowego Języka:
— Czyż nie uprzedzałem cię, najjaśniejszy panie, że trzeba odebrać mu różdżkę? Ten głupiec Hama zaradził nas!!! Błysnęło, jakby piorun ugodził w dach. Zapanowała cisza; Żmijowy Język padł na twarz.
— A teraz, Theodenie, synu Thengla, czy zechcesz mnie wysłuchać? Czy zwrócisz się do mnie o pomoc? 
— Czarodziej uniósł różdżkę w kierunku otworu w dachu: tam ciemność ustąpiła i widać było fragment świetlistego nieba. 
— Nie wszędzie panuje ciemność. Odwagi, Władco Marchii, lepszej bowiem pomocy znikąd nie otrzymasz. Żadnej rady nie mogę udzielić tym, którzy poddają się rozpaczy, ale tobie chyba coś doradzę; są stówa, które chciałbym ci przekazać. Czy chcesz je usłyszeć? Nie są jednak przeznaczone dla wszystkich uszu. Proponuję, byś wyszedł ze mną i rozejrzał się wokoło. Zbyt długo siedziałeś w cieniu, zawierzając pokrętnym opowieściom i nieszczerym namowom. Theoden powoli wstał z tronu. W sali pojawiło się lekkie światło. Młoda kobieta spiesznie podbiegła do boku starca i ujęła go za ramię, on zaś niezgrabnie zszedł z podniesienia i powoli zaczął iść w kierunku wyjścia. Żmijowy Język dalej leżał plackiem na podłodze. Kiedy władca znalazł się u drzwi, Gandalf mocno zastukał w podwoje.
— Otwierać! — zawołał. — Pan Marchii chce wyjść na zewnątrz! Drzwi rozwarły się i z poszumem wiatru do sali wpadło rześkie powietrze.
— Theodenie, rozkaż strażnikom, aby zeszli do stóp schodów — rzekł Gandalf. 
— Także i ty, pani, zostaw mnie na chwilę z władcą, a ja się nim zaopiekuję.
— Tak uczyń, Eowyno, moja siostrzenico! — powiedział stary król. - Czas trwogi już minął.
Kobieta obróciła się i z wolna weszła do pałacu, ale w drzwiach zatrzymała się i obejrzała. W oczach jej były powaga i namysł, kiedy obdarzyła monarchę spojrzeniem pełnym współczucia. Twarz miała bardzo piękną, a włosy zdały się rzeką złota. W białej sukni haftowanej srebrem dziewczyna królewskiej krwi była smukła i dostojna, zarazem jednak silna i twarda niczym stal. Tak oto w pełnym świetle dnia Aragorn po raz pierwszy zobaczył Eowynę, księżniczkę Rohanu, i pomyślał, że jest śliczna niczym poranek wczesnej wiosny, ale i chłodna, albowiem próg kobiecości był jeszcze przed nią. Także i ona nagle zdała sobie sprawę z jego obecności: mądrego doświadczeniem przeżytych lat, wyniosłego potomka królów, którego siły me potrafiło skryć przed jej spojrzeniem szare odzienie. Na chwilę znieruchomiała, a potem szybko zniknęła za drzwiami. — A teraz, panie, spójrz na swą krainę i znowu odetchnij świeżym powietrzem — rzekł Gandalf.
Z wysokości górnego tarasu widzieli ciąg zielonych pól Rohanu, znikających w odległej szarości. Wicher powiewał kurtynami deszczu. Niebo na zachodzie nadal pokrywała ciemna chmura; błyskawica zadygotała nad wierzchołkami niewidocznych wzgórz,. Wiatr jednak zmienił się już i dął teraz od północy, więc i burza, która przytoczyła się od wschodu, cofała się na południe, ku morzu. Nagle za ich plecami przez szczelinę w chmurach przedarł się promień słoneczny ostry niczym sztylet. Deszczowe strugi migotały srebrzyście, odległa rzeka wydawała się jak z płynnego szkła.
— Wcale tu nie jest ciemno — zdziwił się Theoden. 
— Nie. Ani też wiek nie legł takim ciężarem na twoich barkach, jak przywykłeś sądzić. Stań o własnych siłach.
Czarna laska, która wysunęła się z dłoni króla, zastukotala, padając na kamienie, on zaś wyprostował się powoli, jak człowiek, który długi czas ślęczał nad żmudną pracą. Stał teraz dumny, wyniosły, a jego oczy napełniły się błękitem nieba, na które spoglądał.
— Mroczne opadły mnie sny — powiedział — ale teraz czuję, że się wreszcie z nich otrząsnąłem. Żałuję, iż nie zjawiłeś się wcześniej, Gandalfie, obawiam się bowiem, że teraz czasu starczy mi tylko na to, aby obserwować ostatnie dni mego rodu. Niedługo już będzie trwał pałac wzniesiony przez Brega, syna Eorla, a ogień pożre mój tron. Czy można coś jeszcze uczynić?
— Tak, można i to niejedno — oświadczył Gandalf. — Ale przede wszystkim poślij po Eomera. Czyż niesłusznie przypuszczam, że kazałeś go uwięzić za namową Grimy, którego wszyscy oprócz ciebie nazywają Żmijowym Językiem? 
— To prawda — przyznał Theoden. — Sprzeciwił się moim rozkazom i w mojej obecności zagroził Grimie śmiercią. 
— Można miłować ciebie, panie, a nie znosić Żmijowego Języka i jego rad.
— Być może. Zrobię tak, jak mówisz. Przywołajcie Hamę. Skoro nie spisał się przy wrotach, niechaj będzie teraz posłańcem: winny niech przyprowadzi winnego 
— rzekł Theoden surowo, kiedy jednak spojrzał na Gandalfa, uśmiechnął się, a wtedy wiele zmarszczek, które wyryły na jego twarzy strapienia, zniknęło, by nigdy już nie powrócić. Gdy Hama, otrzymawszy polecenie, spiesznie oddalił się, Gandalf poprowadził Theodena ku kamiennej ławie, sam zaś usiadł przed nim na najwyższym stopniu schodów. Nieopodal stanęli Aragorn i jego dwaj towarzysze.
— Nie ma czasu na zapoznanie cię, dostojny panie, z tym wszystkim, co powinieneś usłyszeć 
— powiedział czarodziej. 
— Aczkolwiek jeśli nadzieja mnie nie zwodzi, niedługo już będziemy mogli do woli porozmawiać. Musisz mieć się na baczności, zawisło bowiem nad tobą niebezpieczeństwo większe nawet od tego, które chytrość Żmijowego Języka potrafiła wpleść w twoje sny. Zważ jednak, że już się zbudziłeś. Żyjesz. Gondor i Rohan nie są osamotnione. Siła Złego przewyższa nasze wyobrażenia, a przecież jest nadzieja związana z czymś, czego on nie uwzględnił w swoich rachubach. Nikt oprócz Theodena nie usłyszał tego, co Gandalf począł teraz przedstawiać głosem ściszonym i sekretnym. Kiedy bowiem mówił, coraz bardziej rozpogadzała się twarz władcy Rohirrimów, który w końcu powstał z ławy, a mając czarodzieja u boku, spojrzał na wschód.
— Zaskakujące to, ale prawdziwe — ciągnął Gandalf — że nasza nadzieja wiąże się z miejscem, gdzie mieszka też największe zagrożenie. Zawisło ono nad nami na cieniutkiej nici, a przecież jeśli przez chwilę oprzemy się atakowi, ciągle jest miejsce dla nadziei. Także i inni popatrzyli na wschód. Ponad niezliczonymi milami lądu ich wzrok pomknął aż na kraniec horyzontu. Nadzieja i trwoga poniosły ich myśli jeszcze dalej, aż w krainę Cienia. Gdzie był teraz Opiekun Pierścienia? Doprawdy wątła była nić, na której zawisły losy ich wszystkich. Kiedy Legolas wytężył swój wyśmienity wzrok, zdało mu się, że dostrzega biały połysk: akurat słońce zamigotało w oddali na szczycie Wieży Strażniczej. Jeszcze dalej, jak nieskończenie odległa, a przecież aktualna groźba, błyskał maleńki język płomienia. Theoden powoli opadł na ławę i można było pomyśleć, że na przekór wysiłkom Gandalfa znużenie ponownie wkrada się do jego duszy. Król Rohirrimów obrócił głowę i spojrzał na fronton Domu O Złotych Dachach.
— Cóż za szkoda — mruknął — że te ponure dni wypełniły mój czas i to na starość, gdy powinienem raczej w spokoju odpoczywać. I jaka szkoda dzielnego Boromira! Młodzi odchodzą, a pozostają zwiędli starcy. 
— Co mówiąc, Theoden pomarszczonymi dłońmi ścisnął wychudzone kolana.
— Twoje palce prędzej przypomną sobie o dawnej sile, kiedy pochwycą rękojeść miecza 
— powiedział Gandalf. Theoden wstał i sięgnął do biodra, ale u pasa nie znalazł broni. 
— Gdzie też podział go Gruna — mruknął półgłosem.
— Weź ten, najjaśniejszy panie — odezwał się śmiały głos. 
— Zawsze był on na twe zawołanie. Dwóch mężczyzn wspięło się niepostrzeżenie schodami i stało teraz kilka stopni poniżej podestu. Jednym z nich był Eomer. Na głowie nie miał hełmu, piersi nie okrywała mu kolczuga, ale w dłoni trzymał obnażony miecz i klęcząc teraz, wręczał go swemu panu.
— Skąd go masz? — zapytał surowo Theoden. Eomer i Hama patrzyli zaskoczeni na postać dumną i wyprostowaną. Czyż to ten sam starzec, którego jeszcze niedawno widzieli skulonego w fotelu, albo też ciężko opierającego się na lasce?
— To moja wina — odpowiedział Hama drżącym głosem. — Zrozumiałem, że Eomer ma zostać uwolniony, a wtedy taka radość mnie przepełniła, iż być może uczyniłem błąd. Skoro jednak miał Eomer opuścić loch, a wszak jest Trzecim Koniuszym Marchii, sądziłem, że trzeba mu oddać miecz, o który prosił.
— Prosiłem, aby móc go złożyć u twoich stóp, najjaśniejszy panie — rzekł Eomer. Na chwilę wszyscy zastygli w bezruchu, a Theoden wpatrywał się w klęczącego Eomera. 
— Nie weźmiesz miecza, panie? — odezwał się wreszcie Gandalf.
Theoden powoli wyciągnął dłoń, a kiedy palce dotknęły rękojeści, wszystkim wydało się, że wychudzone ramię napełnia się siłą i pewnością. Nagle jasny zygzak ze świstem rozciął powietrze, a władca głośno zakrzyknął. Czysty, mocny głos wezwał w języku Rohanu do broni. 

Powstańcie, powstańcie Jeźdźcy Theodena! 
Zło się przebudziło, mrok ciągnie od wschodu. 
Okulbaczcie konie i zadmijcie w rogi! 
Naprzód, Eorlingowie! 

Sądząc, że to wezwanie, strażnicy pomknęli po schodach, popatrzyli zdumieni na swego władcę, a potem jak jeden mąż złożyli swe miecze u jego nóg i zawołali:
— Na twe rozkazy, królu!
— Westu Theoden hal! — krzyknął Eomer. — Cóż to za radość widzieć, najjaśniejszy panie, że powracasz do dawnych sił. Nikt już, Gandalfie, nie powie, że przynosisz tylko ponure wieści i nieszczęśliwe zdarzenia!
— Weź swój oręż, Eomerze, mój siostrzeńcze! — powiedział król. 
— A ty, Hama, ruszaj i poszukaj mego miecza, który Grima gdzieś schował. Przyprowadź także jego samego. Powiedziałeś, Gandalfie, że udzielisz mi rady, jeśli zechcę jej wysłuchać. Jak zatem ona brzmi? 
— Już zacząłeś się do niej stosować — odrzekł czarodziej. 
— Zawierz bardziej Homerowi niż człowiekowi o posępnych myślach. Odpędź od siebie przygnębienie i trwogę. Natychmiast przystąp do działania. Każdy mężczyzna zdolny dosiąść konia powinien być niezwłocznie wysłany na zachód, jak radził Eomer. Dopóki jeszcze jest czas, musimy starać się odepchnąć zagrożenie ze strony Sarumana. Jeśli nie uda nam się to, na pewno przegramy. Jeśli się uda, zwrócimy się ku następnym zadaniom. Wszyscy pozostali, kobiety, dzieci i starcy, winni schronić się w górskich kryjówkach. Czyż nie z myślą o takiej chwili je szykowano? Niechaj wezmą ze sobą zapasy, ale niech nie zwlekają i nie obciążają się kosztownościami wielkimi czy małymi; to o ich życie chodzi przede wszystkim. 
— To, co mówisz, bliskie jest memu sercu 
— odpowiedział Theoden. — Niechaj gotuje się mój lud. A co do was, drodzy goście, prawdę powiedział mądry Gandalf, że zawodzi grzeczność na moim dworze. Jechaliście całą noc, a teraz poranek niemal już upłynął, wy zaś nie zakosztowaliście jeszcze ani jadła, ani snu. Każę przygotować dla was posiłek w sali biesiadnej, a gdy się nasycicie, udacie się na spoczynek.
— Nie, nąjaśniejszy panie — sprzeciwił się Aragorn. 
— Nawet najbardziej znużonemu nie czas teraz odpoczywać. Rycerze z Rohanu muszą wyruszać dzisiaj, a my podążymy razem z nimi: topór, miecz i łuk. Nie potośmy je nieśli, aby teraz gnuśniały pod ścianą. Władco Marchii. A ja przyrzekłem też Eomerowi, że wspólnie dobędziemy mieczy do boju.
— Prawdziwa rodzi się nadzieja na zwycięstwo — powiedział z zapałem Eomer.
— Nadzieja z pewnością — pokiwał głową Gandalf. 
— Isengard jest jednak potężny, a inne groźby podpełzają coraz bliżej. Nie zwlekaj, dostojny Theodenie, i kiedy wyjedziemy, natychmiast poprowadź swoich poddanych do wyżynnej twierdzy Skalne Gniazdo. 
— O nie, szlachetny Gandalfie! — stanowczo zaprotestował król. 
— Nie doceniasz swoich talentów uzdrowiciela. Będzie inaczej: sam pociągnę na wojnę, aby, jeśli będzie taka potrzeba, paść w pierwszej linii walczących i zasnąć na wieki w sposób najpiękniejszy i najbardziej godny.
— Wtedy nawet porażkę Rohanu upamiętnią pieśni — powiedział z dumą Aragorn, a wszyscy zbrojni stojący dookoła zaczęli uderzać w tarcze i wołać:
— Władca Marchii dosiądzie znów konia! Naprzód Eorlingowie!
— Nie możesz jednak reszty swych poddanych zostawić bezbronnych i pozbawionych władcy - rzekł Gandalf. — Któż w miejsce ciebie, dostojny panie, wydawać będzie rozkazy i rozsądzać spory?
— Pomyślę o tym przed Wyjazdem. Na razie jednak wysłuchajmy mego doradcy, który oto nadchodzi.
Pojawił się właśnie Hama, a za nim między dwoma żołnierzami szedł Grima, Żmijowy Język. Twarz miał śmiertelnie bladą i mrużył oczy przed słońcem. Hama przyklęknął i podał Theodenowi długi miecz w złoconej pochwie wysadzanej zielonymi kamieniami.
— Oto, najjaśniejszy panie, twój Herugńm. Znalazłem go w kufrze Grimy, który za nic nie chciał oddać kluczy. Było tam wiele jeszcze innych rzeczy, których na próżno dotąd poszukiwano.
— To kłamstwo! — wykrzyknął Żmijowy Język. — A miecz ten najjaśniejszy pan dał mi na przechowanie.
— Teraz zaś domagam się go z powrotem — powiedział stanowczo Theoden. — Czyżby było ci to nie w smak?
— Skądże, panie mój i władco. Troszczę się o ciebie i twoją rodzinę najlepiej, jak potrafię — skwapliwie zapewnił Żmijowy Język. 
— Nie narażaj się jednak na nadmierne trudy i nie przeceniaj swych sił. Pozwól innym zająć się natrętnymi gośćmi. Twój posiłek za chwilę znajdzie się na stole. Czy nie zechcesz do niego zasiąść? — Zechcę  — rzekł Theoden — ale oprócz mojego niechże znajdą się także nakrycia dla gości. Dzisiaj wyrusza wyprawa. Pchnij gońców, żeby natychmiast zawiadomili wszystkich okolicznych mieszkańców. Zanim wybije druga godzina popołudnia, niechaj u bram pałacu stawią się wszyscy mężowie i młodzieńcy, którzy potrafią unieść broń i dosiąść wierzchowca.
— Ukochany mój panie! — zakrzyknął Żmijowy Język. — Tego właśnie najbardziej się obawiałem. Ten czarodziej cię omamił. Czyż nikogo nie zostawisz do obrony Domu O Złotych Dachach, który wznieśli twoi ojcowie, oraz jego skarbów? Czyż nikt nie będzie strzegł Władcy Marchii?
— Jeśli to jest omamienie, bardziej mi się ono wydaje uzdrawiające niż twoje naszeptywania 
— odparł surowo Theoden. 
— Nie potrwałoby długo, a niczym pijawka osłabiłbyś mnie tak bardzo, że mógłbym się już tylko poruszać na czworakach. Nie, nikt nie pozostanie, nawet ty, Grimo. Także ty dosiądziesz konia! Nuże, pospiesz się, byś zdążył zeskrobać rdzę ze swego miecza!
— Łaski, najmitościwszy panie — zaskomlał Żmijowy Język, czołgając się po posadzce. 
— Miej litość dla kogoś, kto wszystkie siły strawił w twojej służbie. Nie odprawiaj mnie od swego boku. Przynajmniej ja przy tobie pozostanę, kiedy opuszczą cię wszyscy pozostali. Nie odpędzaj od siebie wiernego Grimy!
— Zasłużyłeś sobie na moją łaskę — pokiwał głową Theoden — i nie odprawię cię. Razem z moimi dzielnymi rycerzami ruszam na wojnę i chcę, byś mi towarzyszył i dowiódł swojej wierności. Żmijowy Język z jednej twarzy na drugą przerzucał wzrok zaszczutego zwierzęcia, które rozpaczliwie stara się wyszukać lukę w kręgu prześladowców. Przeciągnął długim językiem po pobladłych wargach.
— Jakkolwiek wiekowy jest przywódca rodu Eoriów, takiej decyzji należało się po nim spodziewać 
— wybąkał w końcu. 
— Ci jednak, którzy prawdziwie go kochają, powinni mieć szacunek dla jego lat, chociaż wydaje się, że przybyłem za późno. Na decyzję mego pana wpłynęli inni doradcy, którzy z pewnością nie tak jak ja będą opłakiwali jego śmierć. Skoro nie mogę już udaremnić ich dzieła, przynajmniej w jednej sprawie wysłuchaj mnie, królu. W Edoras powinien pozostać ktoś, kto zna twoje zamysły i przestrzega twoich rozkazów. Wyznacz spolegliwego namiestnika; niechże twój doradca Grima zadba o wszystkie tutaj sprawy do czasu twego powrotu. I błagam, niech tak się stanie, aczkolwiek nikt rozumny nie nazwie tego zadania wdzięcznym.
Eomer nie mógł się powstrzymać od śmiechu.
— A jeżeli i ta prośba nie uchroni cię przed wojenną wyprawą, cny Żmijowy Języku, jaką rolę mniej jeszcze honorową gotów jesteś dla siebie wymyślić? Podźwigasz w góry worek z prowiantem, jeśli ktokolwiek ośmieliłby się cokolwiek ci powierzyć?
— O nie, Eomerze, nie do końca pojmujesz intencje zaiste przebiegłego Żmijowego Języka 
— odezwał się Gandalf i wbił palące spojrzenie w Grimę. 
— Nie braknie mu ani odwagi, ani sprytu. Nawet teraz prowadzi grę, chcąc uzyskać jak najwięcej dla siebie. Ale dość już straciłem cennych godzin. Na ziemię, padalcze! 
— krzyknął czarodziej podniesionym głosem. — Na twarz! Jak dawno temu przekupił cię Saruman? Jaką obiecał ci nagrodę? Czyż nie taką, że kiedy zginą wszyscy obrońcy Rohanu, ty zagarniesz część jego skarbów, a także niewiastę, której niecnie pożądasz? Aż nazbyt długo spoglądasz na nią spod oka i śledzisz sekretnie jej kroki. Eomer porwał za miecz. 
— Domyślałem się — syknął. — Już tego by starczyło, aby zabić go na miejscu, chociażby z pogwałceniem królewskiego prawa. A są jeszcze inne powody. I postąpił do przodu, ale zatrzymała go ręka Gandalfa.
— Eowyna jest już bezpieczna — powiedział czarodziej — ty zaś. Żmijowy Języku, zrobiłeś wszystko, co w twojej mocy, dla swego prawdziwego pana. Jakąś nagrodę już otrzymałeś, jednakże Saruman łatwo zapomina o umowach. Radzę ci, przeto, byś czym prędzej do niego jechał i przypomniał mu o swoich zasługach, inaczej bowiem gotów rychło usunąć je z pamięci.
— Łżesz! — zawołał histerycznie Żmijowy Język.
— Zbyt często i zbyt łatwo pojawia się to słowo na twoich ustach — odparł Gandalf. 
— Nie kłamię. Spójrz, Theodenie, oto masz przed sobą jadowitego gada. Nie możesz go bezpiecznie zabrać ze sobą, nie możesz go też bezpiecznie zostawić w domu. Najbardziej sprawiedliwym rozwiązaniem byłaby śmierć. Nie zawsze jednak rzeczy miały się tak jak teraz. Kiedyś był człowiekiem i służył ci na swój sposób, teraz więc, łaskawy panie, daj mu konia i pozwól jechać, dokądkolwiek zechce. Jego wybór zaświadczy o nim.
— Słyszałeś, Żmijowy Języku? — powiedział Theoden.
— Oto i twój wybór. Jedź ze mną na wojnę, a w bitwie zobaczymy, jak się sprawisz, albo też podąż, w jakim chcesz kierunku, wtedy jednak, jeśli spotkamy się raz jeszcze, nie będziesz już mógł liczyć na moją łaskę. Żmijowy Język z wolna powstał z ziemi, popatrzył na wszystkich spode łba, a na koniec zatrzymał oczy na twarzy Theodena i otworzył usta, jak gdyby chciał coś powiedzieć. Zamiast tego postąpił do przodu i zamachał rękami, a z jego oczu posypały się iskry. Tyle było w nich złości, że wszyscy cofnęli się przed nim o krok. Grima wykrzywił wargi tak, że odsłoniły się zęby, z sykiem wciągnął powietrze, a potem splunął na kamienie-u stóp króla i pognał w kierunku schodów.
— Za nim! — rozkazał Theoden. — Dopilnujcie, aby nikogo nie skrzywdził, nic mu jednak nie róbcie i nie przeszkadzajcie. Gdy zechce, dajcie mu konia. 
— Jeśli znajdzie się taki, który go poniesie 
— dorzucił Eomer. Jeden ze strażników zbiegi schodami, inny w sadzawce u stóp tarasu napełnił hełm wodą, którą zaczął potem obmywać skalane przez Żmijowego Języka kamienne płyty.
— A teraz, mili goście chodźcie, proszę, za mną — powiedział Theoden. 
— Chodźcie i odpocznijcie na tyle, na ile zezwoli pośpiech. Zawrócili i weszli znowu do pałacu, a za sobą słyszeli już okrzyki heroldów i odgłos bojowych rogów. Król bowiem zamierzał wyruszyć, kiedy tylko zbiorą się wojownicy z twierdzy i najbliższej okolicy. Do stołu, przy którym już czekała Eowyna, zasiedli Eomer i czwórka gości, a wszyscy żwawo wzięli się do jedzenia i picia. Cała reszta milczała, podczas gdy Theoden wypytywał Gandalfa o Sarumana.
— Któż może zgadnąć, jak daleko sięga jego zdrada? — rzekł Gandalf. 
— Nie zawsze był zły; nie wątpię, że kiedyś żywił prawdziwą przyjaźń dla Rohirrimów i nawet teraz, kiedy jego sympatie dla was oziębły, ciągle uważa was za pożytecznych. Niemniej już od dawna działał, najjaśniejszy panie, na twoją zgubę, przystrajając twarz w przyjazną maskę, dopóki nie był jeszcze gotowy do walnego starcia. W tych latach zadanie Żmijowego Języka było proste, a Isengard niezwłocznie dowiadywał się o wszystkich twoich poczynaniach, granice Rohanu bowiem stały otworem, a obcy mogli wałęsać się po nim swobodnie. Nieustannie jednak szept Żmijowego Języka sączył się do twoich uszu, zatruwając myśli, mrożąc serce, osłabiając członki, inni zaś bezradnie musieli się temu przypatrywać, gdyż przestałeś być panem swojej woli. Aczkolwiek kiedy uciekłem z Isengardu i ostrzegłem cię, panie, maska została uchylona, przynajmniej dla tych, którzy potrafili patrzeć. Teraz Żmijowy Język zaczął prowadzić niebezpieczną grę, podczas której starał się opóźnić każde twoje działanie i nie pozwolić, byś skupił wszystkie swoje siły. Poczynał sobie bardzo sprytnie, w zależności od sytuacji tłumiąc śmiałość jednych, a podsycając trwogę drugich. Czy nie pamiętasz, z jakim zapałem twierdził, że trzeba wszystkich ludzi słać na północ, aby uganiali się tam bez potrzeby, podczas gdy główne niebezpieczeństwo nadciągało od zachodu? To za jego namową zabroniłeś Eomerowi wyprawić się na orków. Gdyby Trzeci Koniuszy nie przeciwstawił się Żmijowemu Językowi przemawiającemu przez twoje usta, orkowie byliby już w Isengardzie, przynosząc tam wielką zdobycz. Wprawdzie nie na nich najbardziej zależało Sarumanowi, ale byliby to dwaj członkowie naszego Bractwa, dzielący z pozostałymi sekretną nadzieję, o której nawet z tobą, dostojny panie, nie mogę w tej chwili mówić otwarcie. Czy potrafisz sobie wyobrazić, na jakie zostaliby wystawieni cierpienia, albo czego dowiedziałby się Saruman na naszą zgubę? 
— Wiele zawdzięczam Eomerowi — przyznał Theoden. — Wiernemu sercu często towarzyszy krnąbrny język.
— A dodaj jeszcze — rzekł Gandalf — że dla krzywego spojrzenia prawda może mieć wstrętne oblicze.
— No cóż, moje oczy nie tyle krzywo patrzyły, ile były wręcz ślepe — zasępił się Theoden. 
— Ogromny mam też dług wdzięczności wobec ciebie, mój znakomity gościu. Raz jeszcze zjawiasz się w samą porę. Zanim wyruszymy, chcę ci podarować to, co tylko sobie wybierzesz, cokolwiek, co do mnie należy, z wyjątkiem jedynie miecza.
— Czy zjawiłem się w porę, czy też nie, to dopiero zobaczymy — odparł Gandalf. 
— Co zaś do twego daru, dostojny panie, wybiorę taki, który jest mi najbardziej potrzebny: niezawodny i szybki. Daj mi Szarogrzywego! Poprzednio został mi tylko wypożyczony, jeśli w ogóle godzi się tak o nim powiedzieć. Teraz jednak chcę go poprowadzić w gąszcze największych niebezpieczeństw, stawiając srebro przeciw czerni, a na to nie chciałbym narażać niczego, co do mnie nie należy. A poza tym związała nas już wzajemna miłość.
— Dobry wybór — pokiwał głową Theoden. 
— Z radością ci go ofiaruję, chociaż prezent to doprawdy nie lada. Nie ma drugiego takiego wierzchowca jak Szarogrzywy; w nim odżyła sława wspaniałych dawnych rumaków i więcej to już się nie zdarzy. Co zaś do was, moi szlachetni goście, ofiaruję wam wszystko, co znajdziecie w mojej zbrojowni. Miecze wam niepotrzebne, ale są tam hełmy oraz misterne zbroje, które ojciec mój otrzymał w darze od Gondoru. Zanim wyruszymy, wybierzcie to, co najbardziej się wam spodoba i co, miejmy nadzieję, wiernie będzie wam służyć. Z królewskiej zbrojowni przyniesiono sprzęt wojenny, a Aragorn Legolas nałożyli na siebie kolczugi, po czym wybrali także hełmy i okrągłe tarcze powleczone złotem oraz nabijane szlachetnymi kamieniami w kolorze zieleni i czerwieni. Gandalf nie chciał żadnej zbroi, Gimli zaś nie potrzebował kolczugi, nawet bowiem gdyby w królewskich zasobach znalazła się taka, która nadałaby się do jego postury, żaden ze skarbów Edoras nie mógł się równać z tym, który sporządzono pod Górą na Północy. Niemniej krzat wyszukał sobie hełm z żelaza i skóry, który pasował do jego okrągłej głowy, a także poręczną tarczę. Widniał na niej galopujący koń, biały na zielonym tle, co było znakiem rodu Eorla.
— Niechże służy ci dobrze mości krzacie.— skwitował wybór Theoden. — Zrobiono ją dla mnie za życia Thengla, gdy byłem jeszcze chłopcem. Gimli skłonił się w odpowiedzi.
— To zaszczyt dla mnie, Władco Marchii, nosić twoje godło, chociaż prędzej to ja poniosę konia niż on mnie:
bardziej ufam swoim stopom. Mam jednak nadzieję, że nadejdzie chwila, kiedy twardo stojąc na własnych nogach, pokażę, ile jestem wart w bitwie. 
— Oby tak się stało — pokiwał głową Theoden. Król powstał i zaraz pojawiła się Eowyna z pucharami napełnionymi winem. 
— Ferthu Theoden hal.' — rzekła. 
— Weź ten roztruchan i wznieś toast za pomyślną przyszłość. Niechaj zdrowie sprzyja tobie, a szczęście twemu wyjazdowi i powrotowi. Theoden wychylił puchar, który Eowyna następnie napełniała i podawała każdemu z gości. Kiedy stanęła przed Aragornem, znieruchomiała na chwilę, potem podniosła wzrok, a jej twarz rozpromieniła się blaskiem. Także i on spoglądał z uśmiechem na jej urodziwą twarz, a gdy sięgnął po kielich, ich ręce zetknęły się, i poczuł, jak dłoń Eowyny zadrżała pod jego dotykiem.
— Niech ci się wiedzie, Aragornie, synu Aratorna — powiedziała.
— Niech los ci sprzyja, księżniczko Rohanu — odparł, ale na jego twarzy miejsce uśmiechu zajęła teraz troska.
Widząc, że wszyscy już spełnili toast, król ruszył ku drzwiom. Na zewnątrz oczekiwali na niego strażnicy, heroldowie, a także możnowładcy i wodzowie, którzy mieszkali w Edoras i okolicy.
— Posłuchajcie mnie uważnie! — przemówił Theoden. — Wyruszam w pole i najpewniej jest to moja ostatnia wyprawa. Nie mam potomka; Theodred, mój syn, padł w boju. Na swojego dziedzica wyznaczam Eomera, mojego siostrzeńca. Jeśli żaden z nas. nie powróci, sami wybierzcie nowego władcę. Ponadto któremuś z was muszę powierzyć opiekę nad poddanymi, którzy nie mogą pociągnąć na wojnę. Któż zatem gotów jest pozostać w Edoras?
Nikt się nie odezwał.
— Nie dziwię się, że nie zgłasza się nikt z wojowników, ale dlaczego nie słyszę propozycji od tych, którzy zostają? Czyżby mój lud nikomu nie ufał?
— Wszyscy szacunkiem darzą ród Eorla — powiedział Hama. 
— Bez Eomera nie mogę się obejść, a zresztą i on nie zgodziłby się pozostać — rzekł król. 
— Eomer zaś jest ostami z rodu.
— Nie miałem na myśli Eomera — odparł Hama. 
— Nie jest zresztą ostatni. Oto jego siostra, Eowyna, córka Eomunda. Jest dumna, a serce jej nie zna trwogi. Wszyscy ją kochają, czemuż by więc nie miała ona panować nad Eorlingami, kiedy nas zabraknie w twierdzy?
— Niechże i tak będzie — zgodził się Theoden. — Polećcie heroldom, aby obwieścili, że na czas nieobecności zastępczynią swą czynię Eowynę. Król zasiadł na ławie u szczytu schodów, a Eowyna przyjęła z jego ręki miecz i piękną zbroję.
— Bywaj, moja droga siostrzenico — powiedział. — Mroczny nastał czas, być może jednak powrócimy do Domu O Złotych Dachach. Niemniej w Skalnym Gnieździe bronić się można bardzo długo, a jeśli bitwa nie pójdzie po naszej myśli, tam będą szukali schronienia wszyscy, którzy się uratują.
— Nie wolno ci tak mówić! — oświadczyła zapalczywie księżniczka. 
— Każdy dzień, który upłynie od twego wyjazdu, dla mnie będzie rokiem. Kiedy jednak mówiła te słowa, wzrok jej pomknął ku stojącemu nieopodal Aragornowi, ten zaś rzekł:
— Król powróci niebawem, nie lękaj się! Nasz los rozstrzygnie się nie na Zachodzie, lecz na Wschodzie.
Theoden zszedł teraz po schodach, mając u boku Gandalfa, a reszta podążyła za nimi. Zanim dotarli do bramy, Aragorn obejrzał się przez ramię. U szczytu stopni, na tle wierzei, stała samotna Eowyna, wsparta na rękojeści miecza. Zdążyła już oblec się w zbroję, która srebrzyście lśniła w słońcu. Gimli kroczył obok Legolasa z toporem zarzuconym na ramię. 
— Nareszcie ruszamy — mruknął. 
— Ludziom potrzeba wielu słów, zanim zabiorą się do czynów. Topór zbyt długo próżnował za mym pasem i chociaż nie wątpię, że Rohirrimowie potrafią się dobrze sprawić w potrzebie, tak czy owak nie jest to wojna dla mnie najodpowiedniejsza. Jak mam dotrzeć na miejsce bitwy? Wolałbym pomaszerować tam na własnych nogach, niż na końskim grzbiecie obijać się za plecami Gandalfa niczym sakwa podróżna.
— Przypuszczam, że to bezpieczniejsze miejsce od wielu innych — uśmiechnął się Legolas. 
— Z pewnością jednak, kiedy dojdzie do walki, i Gandalf, i Szarogrzywy z ochotą zestawią cię na ziemię. Topór nie jest dobrym orężem dla jeźdźca.
— A krzat nie jest dobrym materiałem na jeźdźca. Wolę tym ścinać łby orków niż czupryny ludzi - oświadczył Gimli, pieszczotliwie gładząc ostrze topora. U wrót zastali wielki tłum mężczyzn, starych i młodych. Zebrało się ich dobrze ponad tysiąc. Zza ich pleców wyrastał metalowy las włóczni. Głośno i radośnie wykrzyknęli imię Theodena. Osiodłany czekał już królewski wierzchowiec, Śnieżnobiały, przygotowane były też konie Aragorna i Legolasa. Zasępiony Gimli stał na uboczu, tymczasem prowadząc swego konia, podszedł do niego Eomer.
— Posłuchaj mnie, Gimli, synu Gloina — powiedział. 
— Nie miałem dotąd czasu, bym zgodnie z przyrzeczeniem pod twoją rózgą pobrał nauki grzeczności. Czy nie pora jednak na bok odłożyć waśnie? Obiecuję, że nie wypowiem żadnego złego słowa o Pani z Lasu.
— Mogę na chwilę zapomnieć o swoich pretensjach, Eomerze, synu Eomunda 
— odparł Gimli — ale jeśli zdarzy się, iż na własne oczy ujrzysz Jasną Panią Galadriel, to albo przyznasz, że jest najpiękniejszą z niewiast, albo skończy się nasza przyjaźń.
— Zgoda! — rzekł Eomer. 
— Na razie jednak przyjmij moje przeprosiny, a na znak, że się na nie godzisz, racz jechać ze mną. Gandalf pojedzie przodem z Władcą Marchii, zaś Płomiennonogi, mój wierzchowiec, poniesie nas obydwóch, jeśli tylko zechcesz. 
— Dziękuję ci — odparł krzat, bardzo rad z propozycji. 
— Z chęcią pojadę z tobą, oby tylko obok nas znalazł się mój przyjaciel, Legolas.
— Świetnie! — wykrzyknął Eomer. 
— Kiedy po lewicy będę miał Legolasa, a po prawicy Aragorna, nikt nie potrafi nam sprostać!
— A gdzie Szarogrzywy? — zapytał Gandalf.
— Biega swobodnie po trawie — padła odpowiedź. 
— Nie posłucha on niczyjej ręki. Tam, w pobliżu brodu przemyka się pomiędzy wierzbami niczym cień. Gandalf świsnął i zawołał konia po imieniu, ten zaś pomknął ku niemu jak strzała.
— Gdyby Zachodni Wiatr nabrał widzialnej postaci, tak by z pewnością wyglądał 
— mruknął z podziwem Eomer, patrząc na wspaniałego rumaka, który ile sił w nogach gnał w ich kierunku.
— Dobrze, że ofiarowałem go z własnej woli, bo inaczej czekałoby mnie przykre rozczarowanie 
— uśmiechnął się Theoden, ale zaraz poważniejąc, dodał: 
— Niechaj wszyscy bacznie słuchają! Mego gościa, Gandalfa Szarą Opończę, najmędrszego z doradców i najbardziej wypatrywanego z przybyszów, wszem i wobec ogłaszam Dostojnym Rohirrimem, wodzem Eorlingów, dopóki trwać będzie nasz ród. Na dowód czego daruję mu Szarogrzywego, księcia pośród koni.
— Dziękuję ci, Theodenie Królu — rzekł Gandalf, a potem znienacka odrzucił szarą opończę, cisnął precz kapelusz i jednym skokiem znalazł się na grzbiecie konia. Nie miał na sobie hełmu ani zbroi, jego śnieżyste włosy powiewały na wietrze, a biała szata lśniła oślepiająco w słońcu.
— Niech żyje Biały Jeździec! — zawołał Aragorn, a inni podjęli ten okrzyk. 
— Król Rohirrimów i Biały Jeździec! 
— huknęło. — Naprzód, Eorlingowie! Rozbrzmiały surmy; konie przysiadły na zadach i zarżały. Włócznie i miecze zaczęły rytmicznie uderzać o tarcze. Potem król uniósł rękę, a wtedy, jak gdyby pod uderzeniem nawałnicy, ostatni hufiec Rohirrimów runął na zachód. Eowyna, samotna przed drzwiami opustoszałego i milczącego pałacu, wpatrywała się z wysokiego tarasu w iskry błyszczące na grotach włóczni.

---