Wykład 1 07.10.2013

Co wyróżnia rośliny zielarskie od innych grup roślin?

• Duża liczba gatunków

• Rośliny występujące we wszystkich strefach klimatycznych

• Wszystkie zawierają związki biologicznie aktywne (różne i w odpowiednio wysokim stężeniu)

• Na zawartość i skład tych związków wpływa szereg różnych czynników (działających na żywą roślinę i po jej zbiorze)

Szacuje się, że około 10% wszystkich roślin to rośliny zielarskie. Najwięcej w strefie podzwrotnikowej.

Rośliny zielarskie charakteryzują się tym, że zawartość związków biologicznie aktywnych jest na tyle duża, że maja one fizjologiczny wpływ na organizm.

Pochodzenie roślinnych surowców leczniczych:

• Ze stanu naturalnego

• Z upraw

Około 200 gatunków w Polsce zbieranych jest ze stanowisk naturalnych. W zależności od potrzeb rynku 80-100 gatunków rocznie się zbiera. 25% ziół pochodzi ze stanowisk naturalnych.

Liczba gatunków uprawianych w Polsce zwiększa się. W tej chwili uprawia się około 80 gatunków. Co roku wprowadza się nowe gatunki ze stanowisk dzikich m.in. pokrzywa, dziurawiec, macierzanka piaskowa, turówka leśna. Wprowadza się też obce gatunki: Szczodrzech, Tarczyca Bajkalska, żeńszeń, eleuterokok kolczysty.

Czynniki endogenne (genetyczne i rozwojowe):

• Zmienność genetyczna

• Zmienność morfologiczna

• Zmienność chemiczna

Surowiec zielarski dzielimy na:

• Pierwotny - wysuszona roślina lub jej część

• Wtórny - powstaje poprzez działanie na roślinę pewnych czynników fizycznych (np. wyciskanie - olej, sok; destylacja - olejek eteryczny)

Zmienność morfologiczna:

Np. bazylia wonna - są odmiany zielone i purpurowa.

Np. macierzanka pisakowa - formy płożące lub wznoszące się, różne pod względem koloru kwiatów.

U pokrzywy - różnica między formą męską i żeńską. U żeńskiej pęd zielony w fazie wegetatywnej, potem przebarwia się, kwiatostany zielone, opadające; u męskiej kwiatostany mleczne, łodyga cały czas przebarwiona, kwiatostany sterczą pod kątem prostym do pędu.

Zmienność chemiczna:

Zróżnicowanie w obrębie wybranych gatunków roślin olejkowych

Gatunek	liczba obiektów	zaw.olejku eterycznego(%)
Hyssopus officinalis	20	0,85-2,2
Satureja montana	15	0,75 - 2,3
Origanum vulgare	20	0,3-1,4
Thymus serpyllum	15	0,2 - 0,5
Lavandula vera	152	1,3-5,8
Thymus vulgaris	325	0,8-3,4

Udział głównych składników w olejku eterycznym (%)

Składnik olejku	Hyssopus officinalis
Sabinen	1,00-7,56
Cyneol	1,49 - 46,98
Gamma - terpinen	0,06-4,30
p-cymen	0,03 - 0,51
Pinokamfon	0,21-58,85
Izopinokamfon	2,78 - 70,00
Linalol	0,15 - 3,44
Beta-kariofilen	0,70-3,48
Terpinen-4-ol	0,05 - 0,55

Rasy chemiczne wyróżniają się głównie cechami fizjologicznymi, które decydują o powstaniu określonych związków chemicznych. Rośliny w obrębie gatunku nie różnią się cechami morfologicznymi bądź różnią się, ale bardzo nieznacznie.

Czynniki rozwojowe wpływające na jakość surowców:

Związków sterolowych jest najwięcej w fazie wegetatywnej (u pokrzywy). Najwięcej w formie żeńskiej i w roślinach jednorocznych (choć u żeńskich nie ma takiej różnicy między latami). U męskiej różnice są większe, ale jest spora różnica między męską i żeńską.

Czynniki egzogenne:

• Czynniki środowiskowe ( w tym klimatyczne)

• Czynniki edaficzne (glebowe)

• Inne

• Wzajemne oddziaływanie roślin na siebie

• Choroby i szkodniki

Wpływ czynników glebowych na plonowanie i jakość surowców zielarskich:

• większość roślin zielarskich wymaga do swojego prawidłowego rozwoju gleb o odczynie obojętnym a czasem zasadowym (tylko nieliczne gatunki rosną na glebach o odczynie kwaśnym np. naparstnica purpurowa)

• Nawożenie jest jednym z głównych czynników podnoszenia plonów roślin a co za tym idzie wydajności substancji czynnych

• Zrównoważone nawożenie mineralne nie wywiera istotnego wpływu na zawartość większości związków czynnych

• Intensywne nawożenie, zwłaszcza azotowe może wpływać dodatnio na tworzenie się alkaloidów i glikozydów

• Efekty nawożenia mogą być modyfikowane przez typ gleby i czynniki pogodowe, zwłaszcza opady i temperaturę

Konserwacja surowca

Do naturalnych czynników wpływających na dobór odpowiednich parametrów suszenia należą:

• budowa morfologiczna organów surowcowych

• grupa związków biologicznie czynnych występujących w surowcu

• rozmieszczenie ciał biologicznie czynnych w roślinie

• rodzaj i ilość związków towarzyszących

Czynniki działające po zbiorze:

• Warunki suszenia

• Warunki przechowywania

Temperatura:

• Owoce maliny, jeżyny, bzu czarnego, tarniny w temperaturze powyżej 50 ^oC (zwłaszcza przy niedostatecznej wentylacji) gwałtowanie marszczą się, pękają i wydobywa się z nich sok

• Kłącza, korzenie, bulwy, cebule zmieniają kształt w temp. Powyżej 70 ^oC, marszczą się, pękają, zmieniają kolor.

Surowce śluzowe:

Surowce śluzowe (liść podbiału, liść babki zwyczajnej, kwiat dziewanny, nasiona lnu i in.) wykazują tendencję do łatwego chłonięcia wody, co sprzyja rozwojowi bakterii i grzybów

Suszenie tych surowców powinno odbywać się w podwyższonej temp. ok. 40 ^oC

Zbyt wysokie temperatury również nie są wskazane ze względu na to, że może dojść do zasklepienia się zewnętrznych warstw cząstek surowca, co utrudnia swobodną wymianę wilgoci i w efekcie prowadzi do przegrzania surowca

Surowce witaminowe:

Wrażliwość poszczególnych witamin na suszenie jest różna. Ogólnie można powiedzieć, że temperatura suszenia powinna być w miarę wysoka, ale nie powinna przekraczać 40 ^oC

Nie może być również zbyt niska ponieważ prowadzi to do obniżenia zawartości niektórych witamin (np. owoce róży suszone w temperaturze pokojowej tracą w czasie 1 tygodnia 90% kwasu askorbinowego

Magazynowanie:

Normy magazynowania dla surowców zielarskich:

Surowiec - ilość (kg/m^2) - dopuszczalna wysokość warstwy magazynowania (m)

Kwiaty, porost islandzki, szyszki chmielu = 120 = 2,3-2,5

Liście = 150 = do 2,0

Kory = 200 = 2,0-2,5

Ziela = 160 = 2,0-2,5

Owoce i nasiona = 380 = 1,5-2,0

Kłącza i korzenie = 325 = do 2,5

W magazynach zielarskich konieczne jest stosowanie podziału i osobnego składowania surowców silnie działających

Podział magazynowy surowców zielarskich wg instrukcji ZPZ „Herbapol”

Obojętne:

• Ziele skrzypu

• Ziele rdestu ptasiego

• Liść podbiału

• Korzeń mniszka

• Kora kruszyny

• Kora dębu

Łagodnie aromatyczne:

• Kwiat rumianku

• Kwiat rumianu rzymskiego

Silnie aromatyczne:

Silnie działające:

Wykład II - 10.10.2011r.

Zaliczenia - dwie części:

• Reakcje mikroskopowe, organogeniczne i barwne. - 6,7,8 wykład

• Analiza sensoryczna, zanieczyszczenia -

Przeznaczenie produktów zielarskich

Rynek surowców pierwotnych:

↓

Przetwórstwo

↓ ↓ ↓

Produkty lecznicze proste Produkty spożywcze (przyprawy + herbaty) Olejki, ekstrakty

↓ ↓

Suplementy diety

Olejki, ekstrakty:

↓ ↓ ↓ ↓ ↓

Produkty lecznicze produkty spożywcze frakcje i pojedyncze związki produkty kosmetyczne środki ochrony roślin

Pobieranie prób do analizy (oceny):

Partia surowca

• Każda ilość surowca zielarskiego dostarczonego luzem lub w opakowaniu

Próbki pierwotne:

• Z partii surowca dostarczonego luzem pobiera się z 5 miejsc z różnych warstw

• W przypadku suchych surowców oraz świeżych liści, korzeni, kłączy, owoców i nasion - po około 500 g

• W przypadku świeżych kwiatów i ziela - po około 125g

Próbki pierwotne:

• Z partii surowca dostarczonego w niejednakowych opakowaniach pobiera się próbki z każdego opakowania.

• Z partii surowca jednolitego dostarczonego w jednakowych opakowaniach o jednakowej masie netto należy pobrać próbki wg tabeli

Od 1-5 opakowań - pobieramy z każdego

6-49 - pobieramy z 5

50-100 - 10%

>100 - pobieramy z pierwiastka kwadratowego z tej liczby opakowań zaokrąglonego do najbliższej całkowitej

Próbki ogólne

Połączone próbki pierwotne surowców zielarskich (zsypane razem)

Przygotowanie próbki średniej:

Dzielimy ten surowiec na 4 części, formujemy kwadrat, dwa małe kwadraty odrzucamy (po przekątnej), dwa mieszamy i formujemy kwadrat i odrzucamy 2 części i tak aż do momentu w którym będzie tyle ile trzeba.

Próbkę średnią należy podzielić na trzy równe części (lub więcej, zgodnie z liczbą wymaganych próbek). Każda otrzymana w ten sposób część stanowi próbkę laboratoryjną. Jedna z tych próbek przeznaczona jest dla kupującego, druga dla sprzedającego, trzecia z naniesionymi pieczątkami kupującego i sprzedającego stanowi próbkę zabezpieczającą w przypadku sporu między kupującym a sprzedającym.

Próbka laboratoryjna:

Ilość surowca (ziół lub przypraw) pobrana z próbki ogólnej, przeznaczona do analiz lub innych badań.

Badania niezbędne do standaryzacji ziół:

• Identyfikacja surowca (ustalenie tożsamości)

• Oznaczenie zawartości domieszek, zanieczyszczeń i ewentualnych zafałszowań.

• Oznaczenie wilgotności surowca

• Oznaczenie zawartości związku lub grupy związków czynnych odpowiedzialnych za działanie surowca

• Oznaczenie skażeń (metale ciężkie, pozostałości herbicydów itp.)

Wydawnictwa wykorzystywane w badaniach jakości surowca zielarskiego:

• Farmakopea Polska

• Polskie normy

• Farmakopee innych państw

• Podręczniki farmakognozji

• Podręczniki z zakresu towaroznawstwa zielarskiego i practicum laboratoryjnego

Badania niezbędne do standaryzacji ziół:

• Identyfikacja surowca (ustalenie tożsamości

• Oznaczenie zawartości domieszek, zanieczyszczeń

• Oznaczenie wilgotności surowca

• Oznaczenie zawartości związków lub grupy związków czynnych odpowiedzialnych za działanie surowca

• Oznaczenie skażeń (metale ciężkie, pozostałości herbicydów itp.)

Identyfikacja surowca (ustalenie tożsamości botanicznej):

• Ocena makroskopowa

• Ocena mikroskopowa

Ocena makroskopowa:

Ustalenie tożsamości botanicznej:

• Obejrzenie surowca okiem nieuzbrojonym lub przy użyciu lupy

• Wykonanie próby organoleptycznej smaku i zapachu

Elementy budowy morfologicznej pozwalające na identyfikację surowca:

Liść:

• Blaszka liściowa

• Ogonek

Nasada liścia:

1. Długoogonkowy

2. Bezogonkowy lub siedzący

3. Obejmujący łodygę

4. Z przylistkami

5. Z pochwą liściową

Ułożenie liści:

1. Skrętoległe

2. Nakrzyżległe

3. Naprzeciwległe

4. Okółkowe

Elementy jakie należy wziąć pod uwagę przy identyfikacji liści: Wymiary, Kształt blaszki, Szczyt, Nasada, Brzeg blaszki, Wycięcia blaszki, Unerwienie, Wygląd powierzchni, Barwa powierzchni górnej i dolnej, Grubość, Konsystencja, Owłosienie

Kształty blaszek liści pojedynczych:

1. Szpilkowy

2. Igłowy

3. Równowąski

4. Lancetowaty

5. Owalnie lancetowaty

6. Jajowaty

7. Spiczasto jajowaty

8. Odwrotnie jajowaty

9. Łopatkowaty

10. Eliptyczny

11. Okrągły

12. Nerkowaty

13. Odwrotnie sercowaty

14. Sercowaty

15. Romboidalny

16. Pierzasto wrębny

17. Oszczepowaty

18. Strzałkowaty

19. Trójkątny

Szczyt blaszki liściowej:Zaostrzony, Ostry, Szczeciniasty, Tępy, Zaokrąglony, Wycięty, Podwinięty

Nasada blaszki liściowej:

1. Nasada symetryczna

2. Nasada asymetryczna

3. Zaokrąglona

4. Zwężona

5. Klinowata

Wygląd nasady:

1. Nasada ucięta

2. Sercowata

3. Oszczepowata

4. Strzałowata

5. Uszata

Brzeg blaszki:

1. Brzeg cały

2. Falisty

3. Piłkowany

4. Ząbkowany

5. Karbowany

6. Podwójnie piłkowany

7. Podwójnie ząbkowany

8. Podwójnie karbowany

9. Orzęsiony

10. Kolczasty

Liść wrębny - wcięcia dochodzą do 1/3 szerokości blaszki liściowej tworząc wręby (gdy wcięcia są nieco płytsze liść określany jest jako zatokowy)

Liść klapowany - wcięcia dochodzą do ½ szerokości blaszki liściowej tworząc klapy liścia

Liść dzielny - wcięcia dochodzą do ¾ szerokości blaszki liściowej tworząc działy liścia

Liść sieczny - wcięcia dochodzą do nerwu głównego

Unerwienie liścia:

• Podział ze względu na liczbę wiązek przewodzących:

• Liście jednożyłkowe (np. u skrzypów i iglastych)

• Liście wielożyłkowe (np. u okrytonasiennych)

• Podział ze względu na sposób ułożenia nerwów:

• Nerwacja dłoniasta - z nasady liścia wybiega kilka nerwów pierwszego rzędu, które rozchodzą się promieniście ku obwodowi liścia)

• Nerwacja siateczkowata - jest pierzasta lub dłoniasta z wyraźnymi, poprzecznymi nerwami

• Nerwacja równoległa - z nasady liścia wybiega kilka nerwów ustawionych równolegle lub łukowato

• Nerwacja pierzasta - z nasady liścia wybiega nerw główny, od którego w lewo i w prawo odchodzą nerwy boczne

• Nerwacja wachlarzowata, dychotomiczna, widełkowa - z nasady liścia wybiegają liczne nerwy rozchodzące się wachlarzowato i rozgałęziające się widlasto

Liście złożone:

• Liść trójlistkowy

• Liść palczasty (pięciokrotny)

• Liść dłoniasty

• Liść nieparzystopierzasty

• Liść parzystopierzasty

Opis liścia: Liście nieparzystopierzaste (11-15 jarzmowe). Liście całobrzegie, krótkoogonkowe, długości 3-6 cm i szerokości 1-3 cm, koloru. Cały liść długości do 20 cm.

Kwiaty:

Budowa kwiatu:

• Szypułka

• Słupek

• Działki kielicha

• Dno kwiatowe

• Pręciki

• Płatki korony

Pręcik:

• Nitka pręcika

• Pylniki

Rodzaje płatków korony:

• Płytko wcięty

• Głęboko wcięty

• Porozcinany głęboko

• Postrzępiony

Korona promienista:

• Wolnopłatkowa

• Zrosłopłatkowa kółkowa

• Zrosłopłatkowa dzwonkowata

Korona grzbiecista.

Kwiat:

Do grupy surowców kwiatowych zalicza się nie tylko pojedyncze kwiaty ale i całe i zespoły zwane kwiatostanami.

Dodatkowe twory w obrębie kwiatostanu:

1. Przykwiatek (tworzy się przy szypułce pojedynczego kwiatu)

2. Podkwiatek (już na szypułce, ale pod kwiatem)

3. Podsadka (liść wspierający kwiatostan)

Wyróżnia się dwa zasadnicze typy kwiatostanów:

• Groniaste - oś główna ma wzrost nieograniczony kwiatem szczytowym i ma nieokreśloną, lecz zazwyczaj dużą liczbę osi bocznych, które z reguły nie przerastają osi głównej.

• Wierzchotkowe - osie boczne rozwijają się silniej niż oś główna (oś główna przestaje wzrastać lub jest zakończona pojedynczym kwiatem)

Kwiatostany groniaste (proste):Klos, Kolba, Grono, Grono jednostronne, Baldachogrono

Kwiatostany groniaste złożone : Wiecha, Baldach z pokrywami, Baldach złożony z pokrywami i pokrywkami, Okółki

• Koszyczek

• Z dnem płaskim

• Z dnem stożkowatym

• Z plewinkami

Kwiatostany wierzchotkowe:

• Sierpik

• Wachlarzyk

• Wierzchotka jednoramienna

• Wierzchotka dwuramienna

• Wierzchotka wieloramienna

17.10.2011

Ziele - część nadziemna rośliny składająca się z pędu, liści, pąka szczytowego i pąków bocznych a także pąków kwiatowych i kwiatów.

Najwięcej związków biologicznie czynnych znajduje się w liściach i pąkach, w następnej kolejności w zielonych pędach. Najmniej w zdrewniałych częściach pędu. Przy zbiorze trzeba zbierać tylko zielone części, niezdrewniałe.

Morfologia

Cechy diagnostyczne ziela - pędy:

Rodzaje pędów:

• Proste

• Ukośne

• Wznoszące się

• Łukowate

• Pokładające się

• Rozesłane

• Płożące się

Rozwój pędu i rozgałęzień

• Pęd główny rozwija się normalnie, międzywęźla są krótsze lub dłuższe, pąki boczne w większości wegetatywne, nie rozwijają się natomiast odgałęzienia kwiatonośne.

• Pęd główny rozwija się normalnie, rozwijają się również pędy boczne, których wzrost może być szybszy bądź wolniejszy w porównaniu z pędem głównym.

• Pęd główny nie rozwija się wcale, rozwijają się tylko pędy boczne (np. jemioła)

• Pęd główny i pędy boczne nie rozwijają się, wyrasta tylko pęd kwiatonośny (np. mniszek lekarski - tylko rozeta liści i kwiatostan na szypułce)

Kształt łodygi:

• Obły, spłaszczony

• Oskrzydlony

• Trójkątny

• Graniasty (kanciasty)

• Żeberkowany

• Bruzdowany

Dziurawiec zwyczajny - morfologia:

• Łodygi walcowate, do 3 mm grubości, delikatnie, podłużnie prążkowane, w górnej części rozgałęziające się.

• Blaszka liściowa naga, nieco falista, z widocznymi pod światło przeświecającymi punktami i czarnymi gruczołami wydzielniczymi.

• Nerw główny i boczne jaśniejsze od blaszki, na spodniej stronie nieco wypukłe.

• Kwiaty zebrane w szczytowe baldachogrona, obupłciowe, promieniste.

• Działki kielicha - 5, całobrzegie, lancetowato czółenkowate.

• 5 płatków korony barwy złocistożółtej z licznymi wiśniowo czarnymi gruczołami wydzielniczymi.

• Ziele prawie bez zapachu, smak wyraźnie ściągający, gorzkawy.

Kora - część zdrewniała pędów roślin z klasy dwuliściennych oraz korzeni występująca na zewnątrz pierścienia miazgowego.

Cechy które należy uwzględnić przy ocenie jakości kory:

• Grubość

• Przełam

• Barwa powierzchni zewnętrznej i wewnętrznej

Młode kory mają z reguły gładką i lśniącą powierzchnię z widocznymi przetchlinkami, natomiast kory starsze są grube i popękane.

W wyniku suszenia kory przyjmują najczęściej kształt rynienkowaty lub rurkowaty.

Korę pozyskujemy wczesną wiosną.

Kruszyna pospolita - morfologia:

• Kawałki kory mające postać rurkowatą lub rynienkowatą o grubości 1-2 mm

• Zewnętrzna powierzchnia kawałków młodszej kory - czerwonawo - brunatna, nieco lśniąca, starszych - szaro-brunatna, matowa z licznymi przetchlinkami

• Powierzchnia strony wewnętrznej czerwonawo-żółta, lśniąca, podłużnie prążkowana.

• Przełom kory włóknisty, zwłaszcza w części wewnętrznej

• Zapach słaby, swoisty, smak śluzowaty

Organy podziemne:

• Kłącza

• Korzenie

Kłącza - organy typowo podziemne, przypominające korzenie. Cechy wyróżniające to: międzywęźla i węzły, z których wyrastają korzenie przybyszowe, twory liściowe, pączki, pozostałości po liściach i korzeniach.

Korzeń:

Podział korzeni ze względu na sposób wyrastania:

• Korzenie główne

• Korzenie boczne

• Korzenie przybyszowe

Kształt:Walcowaty, Stożkowy, Burakowaty (bulwiasty), Wrzecionowaty, Wiązkowy,

Cechy budowy morfologicznej uwzględniane w ustaleniu tożsamości korzeni:

• Kształt, długość i grubość korzenia

• Wygląd powierzchni, w tym jej barwa i obecność charakterystycznych elementów (np. ślady po odciętych korzeniach bocznych)

• Wygląd przełamu

• Zapach i smak

Prawoślaz lekarski - morfologia:

• Korzenie zazwyczaj proste, czasem skręcone, walcowate lub nieco kanciaste do 30 cm długie o grubości 0,4-1,6 cm

• Powierzchnia wysuszonego surowca nieco bruzdowana, biaława lub lekko żółtawo biała.

• Na powierzchni widoczne liczne, małe brunatne ślady po odciętych korzeniach bocznych.

• Przełam korzenia mączysty, lekko pylący (ze względu na obecność skrobi), w części obwodowej długowłóknisty, w środku ziarnisty

• Zapach słaby, swoisty lekko miodowy

• Smak śluzowatym słodkawy

Mniszek lekarski - morfologia:

• Korzeń wrzecionowaty, po wysuszeniu podłużnie bruzdowany i pomarszczony

• Korzeń długi (kilka do kilkunasty cm) i do 2 cm szeroki

• Przełam gładki, rogowaty

• Surowiec prawie bez zapachu, smak przede wszystkim gorzki\

Owoce:

Pojedyncze:

1. Suche

1. Pękające

1. Mieszek

2. Strąk

3. Łuszczyna

4. Torebka

2. Niepękające

1. Orzech

2. Ziarniak

3. Niełupka

4. Rozłupnia

2. Mięsiste

1. Jagoda

2. Pestkowiec

Złożone owocostany

Mikroskopowe badanie surowców:

Cel badań:

• Wydanie jednoznacznego orzeczenia odnośnie identyfikacji i tożsamości surowca

Przedmiot badań:

• Surowce w całości

• Surowce pokrojone

• Surowce sproszkowane

Odczynniki i reakcje chemiczne:

Utrwalanie - szybkie odwodnienie tkanek, denaturacja białka i unieczynnienie enzymów, co powoduje utrwalenie materiału bez naruszenia jego struktury i częściowe zachowanie treści komórkowej.

Utrwalacze:

Roztwory związków chemicznych wyróżniające się specyficznym działaniem na ...

Utrwalacze:

• Alkohol absolutny

• Zalety - szybko utrwala materiał

• Wady - deformuje strukturę tkanek, rozpuszcza cukry, powoduje wypadanie sferokryształów inuliny, wymywa alkaloidy.

• Etanol 95 vol

• Często używany wraz z formaliną i kwasem octowym lodowatym, bądź kwasem pikrynowym. Na cukry i inulinę....

Przygotowanie preparatów:

Rozmiękczanie materiału roślinnego:

• Rozmiękczanie na chłodno (w temperaturze pokojowej, w wodzie, trwa od kilku dni do kilku tygodni, lub trzymanie surowca nad wodą ale trwa dłużej)

• Rozmiękczanie na gorąco (w podwyższonej temp. (np. gotowanie) w wodzie lub roztworach alkaliów)

• Maceracja i izolacja tkanek (surowiec zanurzamy w roztworze kwasu azotowego z dodatkiem nadchloranu)

Przygotowanie surowca do identyfikacji:

• W przypadku tzw. surowców miękkich (liście, kwiaty, niezdrewniałe łodygi itp.) należy przygotować skrawki powierzchniowe.

• W przypadku pozostałych surowców należy przygotować przekroje poprzeczne a w pewnych przypadkach podłużne (np. gdy elementem diagnostycznym są tkanki mechaniczne)

Prześwietlacze:

• Woda - dobrze widoczna jest skrobia, ziarna aleuronowe rozpadają się, cukry, śluzy, inulina, garbniki, glikozydy, alkaloidy, sole nieorganiczne mogą się rozpuszczać, tłuszcze i olejki grupują się w okrągłe krople

• Glicerol - bezwodny glicerol odciąga wodę z tkanek, marszczy i deformuje preparaty. Preparat jest stosunkowo trwały, nie ulega wysychaniu.

• Zasada potasowa (lub sodowa) - oba odczynniki mają silne właściwości prześwietlające. Skrobia pęcznieje i klajstruje się, tłuszcze ulegają zmydleniu, białka rozpuszczają się. Komórki wyraźnie pęcznieją i ulegają rozerwaniu

• Wodzian chloralu - jeden z najlepszych prześwietlaczy. Szybko przenika tkanki, wypierając powietrze, rozpulchnia a następnie rozpuszcza ziarna skrobi, związki białkowe, chlorofil, tłuszcze, olejki eteryczne. Tkanki ciemno zabarwione ulegają rozjaśnieniu. Kryształy nie ulegają zmianom. Deformuje ściany komórkowe (w skutek pęcznienia)

Wykrywanie ważniejszych grup związków chemicznych:

• Polisacharydy

• Skrobia

• Odczynnik Lugola

• Glikogen

• Inulina

• Celuloza

• Jod z kwasem siarkowym barwi ściany błonnikowe na niebiesko.

• Odczynnik Lugola barwi ściany błonnikowe na żółtobrunatno

• Próba rozpuszczalności celulozy w odczynniku Schweitzera (amoniakalny roztwór tlenku miedziowego)

• Śluzy

• Z alkaliami dają zabarwienie żółto-cytrynowe

• Próby z zawiesiną tuszu

• Suberyna i kutyna

• Sudan III - barwi błony skorkowaciałe i skutynizowane na pomarańczowo

• Tłuszcze

• Sudan III - na pomarańczowo

• Olejki, żywice

• Podobnie jak tłuszcze

• Białka

• Odczynnik Lugola - barwi białka na żółtobrunatno

• Odczynnik Millona (roztwór rtęci w 65% kwasie azotowym) - bawi białka zawierające tyrozynę na ceglastoczerwoną

Struktury komórek roślinnych uwzględniane w badaniach mikroskopowych

Kryształy szczawianu wapnia

Pod względem botanicznym odróżnia się następujące formy kryształów:

• Jedyńce - maja postać pryzmatów lub romboedrów

• Styloidy - występują zazwyczaj jako kryształy pojedyncze, czasem jako zrosty dwóch - mówimy wówczas o kryształach bliźniaczych lub dwojakach

• Rafidy - są złożone z wielu kryształów i przyjmują postać ułożonych szeregowo igieł

• Druzy - powstają ze zrośnięcia się wielu drobnych kryształów

• Piasek krystaliczny - zbiór wielu drobnych kryształów, luźno ułożonych względem siebie, wypełniają prawie całą komórkę

• Włókna okrysztalone - tworzone są w wyniku inkrustacji komórek danej tkanki

Tkanka wzmacniająca

Komórki tej tkanki maja silnie zgrubiale ściany, często martwe, wysycone substancjami zwiększającymi wytrzymałość mechaniczną; tkanka ta zapewnia roślinie sprężystość, sztywność, wytrzymałość i stabilny układ przestrzenny organów.

- Sklerenchyma (twardzica) - komórki martwe, różnokształtne, o silnie zgrubiałych ścianach inkrustowanych ligniną (drzewnikiem). Mogą występować pojedynczo i być rozrzucone w różnych tkankach lub występować w postaci zwartych zespołów.

Charakterystyczne dla tej tkanki są: włókna oraz komórki kamienne (sklereidy), które skupiają się w miejscach narażonych na zginanie, rozciąganie i uszkodzenia mechaniczne np. w łodygach pod epidermą, szypoułkach kwiatów, ogonkach liściowych, w korach

24.10.2011r.

Elementy budowy anatomicznej pozwalające na identyfikację surowca

Liście

Tkanki

1. Właściwe

1. Twórcze (merystemy)

1. Pierwotne

1. Mer.embrionalny

2. Mer. Wierzchołkowy

3. Mer. interkalarny

2. Wtórne

1. Kambium międzywiązkowe w łodygach

2. Kmbium w korzeniu

3. fellogem

2. Stałe (pierwotne i właściwe)

1. Jednorodne

1. Okrywające (epiderma, korek)

2. Niejednorodne

2. Rzekome

Elementy diagnostyczne liścia:

• Szparki

• Włoski

• Kryształy szczawianu wapnia

• Zbiorniki wydzielnicze

Miękisz = parenchyma

Cechy charakterystyczne:

• Komórki izodiametryczne

• Cienka celulozowa ściana komórkowa

• Przetwory międzykomórkowe (różnej wielkości)

• Możliwość zwiększenia objętości komórki

• Wysoka specjalizacja protoplastu

• Komórki silnie zwakuolizowane

Miękisz:

• Zasadniczy

• Powietrzny = aerenchyma

• Zieleniowy = chlorenchyma

• Spichrzowy

Włoski:

1. Bezgruczołowe

1. Bezczłonowe

2. Członowe

1. Bezgłówkowe

2. Główkowe

2. Gruczołowe - aparat wydzielniczy, gromadzą się w nich różne wydzieliny, różna budowa ale najczęściej składają się z trzonka i komórki wydzielniczej, mają gęstą cytoplazmę, duże jądea, wydzielają olejek eteryczny który jest między komórką główki a kutikulą. U astrowatych i jasnotowatych są włoski różyczkowe zbudowane z 1 lub 2 komórek trzona i 8 komórek wydzielniczych (główki)

Cystolit - do środka skórki, nie na zewnątrz w postaci złogu węglanu wapniowego

Aparaty szparkowe:

1. Typ RUBIACEAE (Paracytyczny) 2 komórki przyszparkowe ułożone równolegle do komórek szparkowych

2. Typ LABIATE (diacytyczny) 2 komórki przyszparkowe ułożone są prostopadle do komórek szparkowych

3. Typ CRUCIFERAE (anizocytyczny) 2 komórki szparkowe są większe i 1 mniejsza

Kryształy szczawianu wapnia:

• Druzy - nieregularne bryły szczawianu wapnia spotykane w wakuolach komórek miękiszowych lub skórki u roślin lądowych. Druzy są przykładem wydaliny wewnątrzkomórkowej. Inne postacie nierozpuszczalnego szczawianu wapnia to kryształy i rafidy.

Elementy diagnostyczne kory:

• Korkowica

• Kora pierwotna

• Kora wtórna

• Elementy mechaniczne (włókna, sklereidy)

• Rury mleczne, zbiorniki olejkowe

• Kryształy szczawianu wapnia

Ziele:

• Kolenchyma

• Sklerenchyma

• Tkanka przewodząca

• Tkanka wzmacniająca

Kwiaty:

Owoce:

• Tkanki mechaniczne

• Tkanki wydzielnicze

Nasiona:

7.11.2011r.

Owoce:

Pieprz czarny (Piper nigrum)

Owocnia składa się z owocolistków - tak samo jak liście jest odpowiednik skórki górnej (egzokarp), skórki dolnej (endokarp), i mezokarp który jest odpowiednikiem reszty liścia. Na egzokarpie znajdują się elementy takie jak na skórce górnej liścia (np. szparki, włoski)

Narządy podziemne:

Można rozróżnić czy jest to organ podziemny jednoliściennych czy dwuliściennych.

• Odróżnienie korzenia od kłącza

• Typ budowy narządu (pierwotny i wtórny)

• Rozmieszczenie wiązek i ich charakter

• Struktura naczyń i włókien

• Rozmieszczenie włókien, obecność sklereidów, rur mlecznych, zbiorników i komórek olejkowych

• Obecność lub brak skrobi i inuliny

• Obecność kryształów szczawianu wapnia, ich forma, liczebność i rozmieszczenie.

Kora:

• Tkanka okrywająca

• Elementy mechaniczne (włókna, sklereidy)

• Rury mleczne, zbiorniki olejkowe

• Kryształy szczawianu wapnia

Związki biologicznie czynne surowców zielarskich

• Reakcje chemiczne

• Wykrywanie

• Próby histochemiczne

• Określany jest chemizm ścian komórkowych, treści komórkowej, lokalizacja związków czynnych itp.

• Próby orientacyjne z odczynnikami grupowymi

• Przygotowanie wyciągu wodnego, etanolowego lub kwaśnego wyciągu wodnego i przeprowadzenie reakcji barwnych.

• Próby chromatograficzne

• Pozwalają na wnikliwe skontrolowanie obecności różnych składników chemicznych w poszczególnych wyciągach z surowca i ich frakcjach

Wykrywanie ważniejszych grup chemicznych:

• Węglowodany

• Reakcja Mollscha

• Reakcja Fehlinga

• Polisacharydy - skrobia i inulina

• Celuloza

• Jod z kwasem siarkowym barwi ściany błonnikowe na niebiesko

• Odczynnik Jugola barwi ściany błonnikowe na żółto

• Śluzy

• Wodne r-ry alkaloidów - barwią śluzy na żółtocytrynowo

• Błękit metylenowy - barwi śluzy na niebiesko

• Próba z zawiesiną tłuszczu

• Suberyna i kutyna

• Sudan III - barwi błony skorkowaciałe i skutynizowane na pomarańczowo

• Tłuszcze

• Sudan III - barwi krople tłuszczu na pomarańczowo

• Olejki żywicze - podobnie jak tłuszcze

Garbniki:

Substancje bezazotowe, o dużej masie cząsteczkowej, rozpuszczalne w wodzie, mające charakter polifenoli i właściwość tworzenia trwałych połączeń z białkami i innymi makrocząsteczkami

Podział garbników:

• Hydrolizujące

• Galotaniny

• Elagotaniny

• Niehydrolizujące

• Związki stałe, bezpostaciowe o cierpkim, ściągającym smaku, rozpuszczalne w wodzie, metanolu i etanolu, nie rozpuszczają się w eterze, benzenie, chloroformie

• Tworzą stronty z solami metali ciężkich, alkaloidami, śluzami i pektynami.

• Tworzą z białkiem trwale i nierozpuszczalne połączenia (garbowanie skóry)

• Powodują aglutynację czerwonych krwinek

Działanie: ściągające, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, odtruwające (łączą się z alkaloidami), antyoksydacyjne,

Gatunki garbnikowe: kora dębu, owoc borówki czarnej, ziele rzepiku, kłącze pięciornika, ziele pięciornika gęsiego.

Wykrywanie garbników w roślinach:

Wyciąg (zalecany metanolowy) + FeCl3

• Hydrolizujące - zabarwienie granatowe, czarne, pojawia się czarny osad

• Niehydrolizujące - zabarwienie ciemno oliwkowe

Jak występują obie grupy to wpierw wyciąg zabarwi się na granatowo, wtedy robimy drugi test: wyciąg + wanilina w kwasie siarkowym:

• Hydrolizujące - brak zabarwienia

• Niehydrolizujące - zabarwienie karminowe

Reakcja z żelatyną

Do badanego wyciągu dodaje się stopniowo roztwór żelatyny, do momentu wytrącenia się osadu.

Reakcja polega na tworzeniu połączeń pomiędzy grupami fenolowymi garbników i grupami aminowymi lub amidowymi białka.

Związki flawonoidowe

• Pochodne fenylo-gamma-pironu. W zależności od stopnia utlenienia pierścienia pironowego wyróżnia się różne grupy flawonoidów (flawony, flawonole, flawonony, izoflawny)

• Występują w postaci O-, rzadziej C-glikozydów, lub w stanie wolny

• Barwniki roślinne - związki żółte, pomarańczowe, niekiedy bezbarwne w świetle widzialnym, fluoryzujące w świetle UW

• Flawonole, izoflawony, aurony - fluorescencja żółta

• Flawony, glikozydy flawonow, glikozydy flawonoli, chalkon - fluorescencja brunatna

Właściwości biologiczne flawonoidów:

• Glikozydy flawonoidowe rozpuszczają się w gorącej wodzie i niższych alkoholach, nie rozpuszczają się w eterze i chloroformie.

• Z solami metali flawonoidy tworzą kompleksy zwane chalatami.

Reakcja z solami metali:

• 1% alkoholowy roztwór chlorku glinowego tworzy z flawonoidami połączenie żółte, widoczne w świetle dziennym i fluoryzujące żółtozielono w świetle UV.

• 1% metanolowy roztwór chlorku żelazowego daje z flawonoidami zabarwienie zielone, brązowe lub brunatnoczerwone.

• 1% metanolowy roztwór octanu magnezowego daje żółte zabarwienie pochodnych flawonu. Flawanony w świetle UV dają intensywną błękitną fluorescencję.

Flawonoidy zawierają : ziele skrzypu polnego, ziele rdestu ptasiego, ziele dziurawca i nawłoci, kwiatostan lipy, głogu, kwiat bzu czarnego, kwiatostan kocanek, koszyczek rumianku

Antrazwiązki

Pochodna antronu, antranolu lub antrachinonu

• Antrazwiązki są stałymi substancjami, o czerwonej, pomarańczowej lub żółtej barwie.

• Mają dużą skłonność do ulegania przemianom oksydoredukcyjnym co sprawia że występują w surowcach na różnych stopniach utlenienia, a co za tym idzie, w formach o różnej sile działania.

• Rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych, glikozydy antrazwiązków natomiast w wodzie.

• Antrachinony pod wpływem wodorotlenków barwią się intensywnie na czerwono (reakcja Borntragera), antranole i antrony dają w tych warunkach zabarwienie żółte, czy inne chyba w stronę czerwonego ale zmieniła slajd.

Reakcja Borntragera:

Surowiec ogrzewa się z roztworem wodorotlenku sodowego. W czasie ogrzewania następuje hydroliza glikozydów antranoidowych (powstają wolne aglikony i cząsteczki cukrów). Pochodne antranolu i antronu utleniają się do antrachinonu. Powstałe antrachinony ekstrahuje się eterem, benzenem lub octanem etylu...

Chromatografia

Nazwa chromatografia czyli „pisanie barwami” powstała w czasie pierwszych doświadczeń w tej dziedzinie przeprowadzonych przez rosyjskiego botanika Cwieta, który na początku XX wieku przeprowadził tą metodą rozdział barwnych związków naturalnych..

Klasyczny układ chromatograficzny to nieruchoma faza stacjonarna do której przesuwa się faza ruchoma.

Składniki rozdzielanej mieszaniny wykazują powinowactwo zarówno do fazy stacjonarnej jak i do fazy ruchomej.

Wielkość tego powinowactwa jest różna dla różnych składników.

Składniki mieszaniny o większym powinowactwie do fazy ruchomej poruszają się szybciej, składniki o większym powinowactwie do fazy stacjonarnej - wolniej.

• Chromatografia cienkowarstwowa

14.11.2011r.

Standaryzacja surowców zielarskich obejmuje:

• Określenie tożsamości surowca

• Oznaczenie domieszek i zanieczyszczeń

• Oznaczenie substancji biologicznie aktywnych

• Oznaczenie zawartości skażeń

• Pestycydami

• Metalami ciężkimi

• Zanieczyszczeń mikrobiologicznych

Źródła zanieczyszczenia mikrobiologicznego surowców zielarskich:

• Mikroflora epifityczna (trafia na surowiec ze środowiska)

• Gleba

• Woda

• Powietrze

• Patogeny roślin

• Warunki pozbiorowe

Mikroflora epifityczna części nadziemnych:

• Bakterie Gram-ujemne

• Enterobacter

• Flavobacterium

• Aerobacter

• Chromobacterium

• Pseudomonas

• Klebsiella, Rahnella, Acinetobacter

• Bakterie Gram-dodatnie

• Bacillus

• Arthrobacter

• Nocardia

• Lactobacillus

• Mycobacterium

• Streptococcus (Enterococcus)

• Promieniowce

• Streptomyces

• Micromonospora

• Actinomyces

• Grzyby pleśniowe

• Alternaria

• Fusarium

• Cladosporium

• Helminthosporium

• Penicillium

• Aspergillus

• Rhizopus

• Grzyby drożdżakowe

• Cryptococcus

• Rhodotorula

• Pullaria

• Drobnoustroje chorobotwórcze

• Salmonella

• Brucella abortus

• Escherichia coli

Mikroflora epifityczna korzeni:

• Bakterie tlenowe

• Bacillus (Bacillus subtilis)

• Pseudomonas (Pseudomonas fluorescens)

• Azotobacter

• Mycobaterium

• Grzyby pleśniowe

• Penicillum

• Alternaria

• Trichoderma

Mikroflora środowiskowa:

Rodzaje drobnoustrojów obecnych w glebie:

Mikroflora autochtoniczna - utworzona przez gatunki na stałe bytujące w glebie. Bakterie wiążące N atmosferyczny oraz uczestniczące w przemianach zw.azotowych ( np. Azotobakter, Nitrosomonas, Pseudomonas). Bakterie wiążące azot atmosferyczny to te symbiotyczne z roślinami motylkowymi

Mikroflora zymogenna - tworzą ją gatunki rozwijające się po wprowadzeniu do gleby. Jej występowanie jest związane z obecnością działalności człowieka

Źródła pochodzenia:

odchody chorych i zdrowych zwierząt oraz ludzi, ścieki bytowo-gospodarcze z gospodarstw rolnych, opady atmosferyczne zmywające obszary zamieszkałe przez ludzi oraz środowiska przemysłowe.

Rodzaje drobnoustrojów glebowych zasiedlających rośliny:

• Bakterie tlenowe

• Arthrobacter

• Pseudomonas

• Bacillus

• Micrococcus

• Bakterie beztlenowe

• Clostridium

• Promieniowce

• Nocardia

• Streptomyces

• Micromonospora

• Grzyby pleśniowe

• Aspergillus

• Trichoderma

• Penicillium

• Fusarium

• Drobnoustroje występujące w oborniku i gnojówce

• Escherichia coli, Escherichia faecalis

• Salmonella

• Brucella

• Mycobacterium

• Candidia albicans

Źródłem chorób mogą być odchody ptaków (gołębie, kury).

Rodzaje drobnoustrojów obecnych w wodzie:

• Mikroflora autochtoniczna

• Rodz. Pseudomonas:

• P. Fluorescens

• P. Eisenbergi

• P. Stutzeri

• Rodz. Micrococcus

• Rodz. Chromobacter

• Rodz. Vibrio

• Rodz. Aeromonas

• Mikroflora alochtoniczna

• Bakterie z rodzaju Enterobacteriaceae

• Paciorkowce kałowe Enterococcus

• Laseczki beztlenowe Clostridium

• Krętki z rodz. Leptospira

• Wirusy nagminnego zapalenia wątroby

• Prątki gruźlicy

• Laseczki wąglika

Rodzaje drobnoustrojów obecnych w powietrzu:

• Z wydzieliny górnych dróg oddechowych

• Streptococcus viridans

• Staphylococcus aurens

• Prątki gruźlicy

• Ze skóry zwierząt i człowieka

• Staphylococcus

• Corynebacterium

• Poza tym:

• Bakterie z rodzaju Bacillus

• Bakterie z rodzaju Micrococcus

• Grzyby z rodzaju Aspergillus, Cladosporium, Candida, Mucor, Penicillium, Alternaria

Zbiór, suszenie i przechowywanie surowców zielarskich:

• Grzyby magazynowe (rozwijają się nawet przy niskiej wilgotności - w wysuszonym surowcu)

• Aspergillus

• Penicillium

• Mucor

• Rhizopus

• Grzyby polowe (rozwijają się najlepiej przy wysokiej wilgotności, takiej jaka panuje na polu. W wysuszonym surowcu praktycznie się nie rozwijają)

• Alternaria

• Cladosporium

• Helminothosporium

Rośliny bronią się przed drobnoustrojami np. za pomocą olejków eterycznych.

Biologiczne metody badania surowców roślinnych:

• Badanie czystości mikrobiologicznej

• Badanie jałowości

Badanie czystości mikrobiologicznej

Ma na celu oznaczenie w surowcach roślinnych i gotowych preparatach leczniczych (dla których nie jest wymagana jałowość) liczby żywych drobnoustrojów tlenowych (bakterii, grzybów, promieniowców) oraz określenie obecności drobnoustrojów chorobotwórczych i oportunistycznych (Staphylococcus aurens, Pseudomonas aeruginosa, rodzaj Clostridium, Enterobacteriaceae i in.)

Metoda mikrobiologiczna:

• Podłoże - agar z ekstraktem drożdżowym, glukozą i chloramfenikolem

• Posiew - na płytki Pteriego nanieść po 1 ml 5 kolejnych rozcieńczeń próbek do badań mikrobiologicznych i zlać 15 ml podłoża agarowego. Płytki inkubować w temp 25 C przez 5-7 dni

• Ocena wyniku - obserwacje wzrostu kolonii wykonać pierwszy raz po 2 dniach, a następnie codziennie w celu uchwycenia momentu wzrostu umożliwiającego ich policzenie.

Metody oznaczania grzybów drożdżoidalnych i pleśniowych:

• Metoda mikrobiologiczna oznaczania liczby grzybów drożdżoidalnych i pleśniowych rosnących na podłożach sztucznych

• metoda wizualna oznaczania procentowej zawartości surowca opanowanego grzybami pleśniowymi nie wykazującymi zdolności wzrostu na podłożach sztucznych

Metoda wizualna:

• Próbkę testową o masie 100g rozłożyć cienką warstwą i określić wizualnie obecność grzybów pleśniowych

• Oddzielić i zważyć surowiec porażony przez grzyby

• Obliczyć procent surowca porażonego:

• X=m1*100/m

• m - masa próbki wziętej do oznaczenia (g)

• m1 - masa próbki opanowanej przez grzyby pleśniowe (g)

Pobieranie próbek (metoda mikrobiologiczna):

• próbka średnia (co najmniej z trzech miejsc lub opakowań)

• wielkość próbki średniej 40-45g (40-45ml)

• Wielkość próbki badanej 10g (10 ml)

• Do badania obecności drobnoustrojów z rodziny Enterobacteriaceae lub Salmonella wielkość próbki wynosi 20g (20 ml)

Oznaczenie liczby drobnoustrojów:

• Metoda z użyciem sączków membranowych

• Metoda bezpośredniego posiewu

Metoda sączków membranowych stosuje się gdy:

• Bada się preparat hamujący wzrost drobnoustrojów

• Jeżeli właściwości i postacie leku na to pozwalają (wszelkie preparaty płynne, rozpuszczalne w wodzie i innych rozpuszczalnikach)

• Do badania leków stosowanych pozajelitowo

Badanie metodą z użyciem sączków membranowych:

• wielkość próbki 10 g (10 ml)

• Aparaty i sączki muszą być wyjałowione

• Przed sączeniem sączek zwilża się jałowym rozcieńczalnikiem (roztwór buforowy lub roztwór NaCl)

• Objętość sączonego roztworu powinna wynosić od 100 do 1000 ml

• Natychmiast po zakończeniu sączenia sączki należy przenieść do podłoży. Przykładowe podłoża:

• PB1

• PB2

Metoda bezpośredniego posiewu:

• Stosuje się gdy preparat nie wykazuje działania hamującego wzrost drobnoustrojów

• Gdy możliwa jest inaktywacja czynników hamujących wzrost drobnoustrojów

Badanie na obecność bakterii i grzybów powinno być wykonane z próbek pobranych z tego samego opakowania.

Badanie metodą bezpośredniego posiewu:

• Na podłoże wprowadza się odpowiednią ilość preparatu (wyciągu z surowca, leku)

• Wielkość próbki w stosunku do objętości podłoża wynosi:

• 1:10 dla preparatów płynnych

• 1:100 dla preparatów stałych

• Do badań preparatów olejowych używa się podłoża z dodatkiem środków emulgujących

• Maści i kremy emulguje się przed naniesieniem ich na podłoże

Postępowanie:

• należy przygotować szereg rozcieńczeń (1:10, 1:100, 1:1000…)

• w szalkach Petriego umieszcza się po 1 ml roztworu i dodaje 15-20 ml podłoża (PM2 lub PM3)

• przeprowadzić inkubację (w warunkach jałowości)

• obliczyć liczbę kolonii lub grzybów wyrosłych na podłożach

Jeśli po inkubacji nie stwierdza się wzrostu drobnoustrojów próbki ocenia się jako czyste mikrobiologicznie

W przypadku zaobserwowania wzrostu drobnoustroje izoluje się i identyfikuje

Badanie jałowości - ma na celu sprawdzenie czy preparat jest wolny od drobnoustrojów.

Warunki badania jałowości:

• Badania należy wykonać w warunkach zapewniających aseptykę

• Używane do badań materiały powinny być jałowe

• Należy zapewnić możliwie najlepsze warunki rozwoju dla szerokiego spektrum drobnoustrojów tlenowych i beztlenowych oraz usunąć wszystkie czynniki bakteriostatyczne i to co może w preparacie przeszkadzać.

Badanie skuteczności surowców konserwujących:

• Do konserwowania leków w pojemnikach przeznaczonych do kolejnego użytku

• Dodanie ich ma na celu zachowanie jałowości bądź czystości mikrobiologicznej leku i jego ochronę przed wtórnym skażeniem i rozwojem drobnoustrojów przy pobieraniu leku.

• Substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym. Metoda badania skuteczności działania przeciwdrobnoustrojowego środków konserwujących polega na określeniu w czasie 6-22 godzin stopnia redukcji liczby testowanych drobnoustrojów wprowadzonych do preparatu

---