Biologiczne podstawy zachowania 17.11.07

Neurochemia

Ostatnie 10-lecia przyniosły ogromny rozwój w badaniu neuroprzekaźników(transmiterów), hormonów i mobilitatorów.

Substancje chemiczne w ośrodkowym układzie nerwowym

LIPIDY

Substancja chemiczna, której zawartość w ośrodkowym układzie nerwowym jest największa to związki lipidowe(tłuszczowe), które stanowią ok. 55% zawartości wszystkich substancji stałych. Wynika to z faktu, że błony komórkowe neuronów są zbudowane z lipidów, tworzą one również układ siateczki śródplazmatycznej(błony wewnątrz neuronu), oraz osłonki mielinowe, pokrywające aksony neuronów. Ponieważ wszelkie substancje psychotoksyczne rozpuszczają się w tłuszczach, toteż są one błyskawicznie wchłaniane do ośrodkowego układu nerwowego wraz z krwią(już z jamy ustnej), a ich stężenie w płynie mózgowo-rdzeniowym jest znacznie większe niż we krwi. Istnieją różne choroby w których występują zmiany lipidów w ośrodkowym układzie nerwowym np. rozpad osłonek mielinowych stwierdzony w stwardnieniu rozsianym, a także choroby uwarunkowane genetycznie i związane z nimi lipidozy czyli zaburzenia lipidów nerwowych.

BIAŁKA

Większość enzymów ośrodkowego układu nerwowego ma budowę białkową . W procesie utleniania glukozy powstaje wysoko energetyczny związek ATP, który uczestniczy w metabolizmie OUN.

WĘGLOWODANY

Glukoza jest niezbędna dla funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. W przypadku jej silnego spadku może dojść do śpiączki hipoglikemicznej, oraz poważnych zakłóceń w funkcjonowaniu układu.

MIKROELEMENTY

Są koniecznie potrzebne aby mogły zachodzi przekazy neuroprzekaźników. Najważniejsze z nich to: sód, potas, żelazo, magnez, mangan, miedź i cynk.

WITAMINY

Witaminy B₁(tiamina), B₆(pirydoksyna), B₁₂(kobalamina) i C(kwas askorbinowy). Do połowy lat 80-tych stosowno w psychiatrii terapię ortodromową, czyli podawanie mega dawek witamin z grupy B i C. Działa ona na zasadzie unieczynnienia endogennych psychotoksyn (czyli związków psychotoksycznych wytwarzanych przez chory mózg). Dowiedziono że w leczeniu depresji pomaga witamina C i cynk.

Neuroprzekaźniki

Neuroprzekaźniki są to substancje działające na poziomie łącz międzyneuronowych jakimi są synapsy, czyli miejsca styku dwóch neuronów w ośrodkowym układzie nerwowym. Przeważają synapsy chemiczne, czyli takie w których przekaz odbywa się przy pomocy neuroprzekaźników chemicznych. Neuroprzekaźniki są wydzielane w części presynaptycznej(zakończeniu aksonu) pod wpływem fali depolaryzacyjnej. Uwalniane są do szczeliny synaptycznej gdzie część neuroprzekaźników zostaje natychmiastowo unieczynniona, część jest wchłaniana zwrotnie( re-uptake), a tylko bardzo mała część neuroprzekaźnika oddziałuje na błonę postsynaptyczną( drugiego neuronu- dendrytu, lub ciała neuronu) i umiejscowione w niej receptory

Aminy mózgu

• Acetylocholina ACH . Układ w którym jest syntetyzowana i magazynowana to układ cholinergiczny

• Noradrenalina = Norepinefryna NE. Układ noradrenergiczny

• Adrenalina= Epinefryna.

• Dopamina DA. Układ dopaminergiczny

• Serotonina = Indoloamina=5 tryoksymina 5OH. Układ seratoninergiczny

Katecholaminy

ACETYLOCHOLINA-( najdawniej i najlepiej przebadany neuroprzekaźnik układu nerwowego) Jest syntetyzowana z choliny i acetylokoenzymu A, enzymem syntetyzującym jest acetylotransferaza, a enzymem rozkładu jest acetylocholinesteraza. Cholina jest dostarczana z pożywieniem, głównym jej źródłem są produkty mleczne, oraz orzechy ziemne, soja i kalafior. Układy neuronów zawierających acetylocholinę, czyli układ cholinergiczny znajduje się w OUN, jego neurony są bardzo rozproszone pośród innych struktur, co utrudnia jego badanie, a także w obwodowym układzie nerwowym. Znajdują się one w jądrach ruchowych neuronów czaszkowych , unerwiające narządy twarzy i czaszki(neurony czuciowe i ruchowe) i w cholinergicznych neuronach ruchowych rogów przednich rdzenia kręgowego- motoneuronach, których zapalenie jest przyczyną paraliżu mięśni przez nie unerwionych czyli chorobę Heinego medina. Cholinergiczne synapsy występują w autonomicznym układzie nerwowym, a dokładniej w jego części przywspółczulnej.

Acetylocholina pełni istotną, zasadniczą rolę dla funkcji poznawczych człowieka; pamięć i uczenie się. Stwierdzono to na podstawie choroby Alzheimera w której wystepuje wybitny spadek zawartości acetylocholiny i acetylotransferazy ( enzymu syntezy ACH) w OUN. Podstawowym mechanizmem działania leków prokognitywnych (inhibitorów acetylocholinesterazy), stosowanych w leczeniu chorób otępiennych jest hamownie działania acetylocholiesterazy.

Otępienia- choroby otępienne

Są to późno nabyte upośledzenia funkcji poznawczych spowodowane przewlekłą, nieodwracalną chorobą mózgu. Podstawowe objawy otępień można określić jako 4A- objawy kognitywne= poznawcze, a są nimi:

1. AMNEZJA- zaburzenia pamięci, niepamięć

2. AGNOZJA- słuchowa, wzrokowa bądź czuciowa niezdolność do rozpoznawania przedmiotu

3. APRAKSJA- zaburzenie funkcji wykonawczych np.. mycie czesanie, ubieranie

4. APATIA-znaczne upośledzenie aktywności ruchowej

Rozpoznawane są również objawy niekognitywne otępień, a są nimi depresje i epizody psychiczne

Otępienia pierwotnie zwyrodnieniowe

Alzheimer jest pierwotnie zwyrodnieniową chorobą OUN, i główną przyczyną otępień typu alzheimerowskiego czyli otępień pierwotnie zwyrodnieniowych, któreych pierwotna przyczyna nie jest znana, stanowi ono ok. 50% wszystkich otępień.

Inne choroby, w których przebiegu występują otępienia pierwotnie zwyrodnieniowe to choroba Parkinsona i Pląsawica Huntingtona.

Otępienia naczyniowe

(naczyniopochodne, wielozawałowe) Stanowią ok25% wszystkich otępień. Występują w przebiegu chorób naczyniowych, zwykle objawiają się po przebyciu kolejnego udaru mózgu.

Otępienia alkoholowe i otępienia w zakażeniu wirusem HIV

Przyczyny otępień

Powodem otępienia jest organiczna choroba mózgu, najczęściej przewlekła i postępująca, zaburzenie nabyte. Rozpoznanie otępienia nie może by stwierdzone na podstawie jednego zaburzenia np. zaburzenia pe mięci. Nasilenie zaburzenia funkcji poznawczych i innych objawów niekognitywnych musi być na tyle duże, że powoduje trudności w codziennych czynnościach, zdolności do pracy zawodowej lub kontaktów między ludzkich.

Otępieniem nie są zburzenia pamięci związane z wiekiem AAMI= age associated memory imperment.

Ani łagodne zaburzenia poznawcze MCI= mild cognity imperment.

Aby stwierdzić zaburzenia otępienne , należy przeprowadzić testy psychologiczne

• MMSE- mini mental state examination-skala Folsteina

• Test rozwiązywania zegara

Leki prokognitywne

Stosowane są tylko przy otępieniach pierwotnie zwyrodnieniowych, w których występuje wybitny spadek acetylocholiny i acetylotransferazy. Dwa zasadnicze leki to donepezil- Donepex, Aricept, oraz riwastigmina- Ekselon. Spowalniają one proces otępienia ale tylko w jego fazach wstępnych. Wszystkie leki o działaniu antycholinergicznym, są zarazem lekami upośledzającymi funkcje poznawcze np. klasyczne leki antydepresyjne

NORADRENALINA- jej synteza w OUN zachodzi tzw. Jądrach miejsca sinawego, znajdującego się w obrębie pnia mózgu, na granicy mostka i śródmózgowia. Ma wpływ na niemal cały mózg. Neurony noranergiczne są w korze mózgu, jego pniu i strukturach podkorowych. Tworzą 2 główne szlaki : brzuszny, unerwiający korę i grzbietowy unerwiajacy struktury podkorowe, wzgórz i podwzgórze. Biorą udział w regulacji funkcji popędowych i homeostatycznych mózgu.

Silny wzrost aktywności noradrenergicznej występuje w sytuacjach stresowych, a w depresji wręcz przeciwnie- spadek tej aktywności.

Depresje

Depresja jest chorobą ogólno ustrojową. Niektóre, jeśli nie wszystkie depresje są związane z całkowitą lub względną niewydolnością katecholamin, w szczególności noradrenaliny, w funkcjonalnie ważnych receptorach adrenergicznych mózgu. Z kolei wesołość może być związana z nadmiarem tych amin.

• Depresje lękowe, agitowane, z ryzykiem popełnienia samobójstwa przez chorego. Ida w parze ze wzmożoną aktywnością układu noradrenergicznego

• Depresje zahamowane, związane z niedoczynnością układu noradrenergicznego

Zaburzenia depresyjne dotykają ok. 30% populacji i są najbardziej kosztowne (bardziej ni ż choroby nowotworowe)

Objawy osiowe- celowe depresji - target symptoms

• Obniżenie nastroju (podstawowego tonu uczuciowego, zabarwiającego wszystkie przeżycia), smutek, drażliwość, znieczulenie bolesne- zobojętnienie- anestezia dolorosa ( cierpię bo nie mam uczuć)

• Obniżenie tempa psychoruchowego (tempa przeżyć psychoruchowych), spowolnienie myślenia i spowolnienie ruchowe

• Lęk - poczucie zagrożenia w sferze psychicznej, brak kontroli, panika, w sferze ruchowej zaburzenia wegetatywne- wzrost ciśnienia tętniczego, przyspieszenie pracy serca i oddechu, suchość śluzówek jamy ustnej, biegunka, częstomocz

• Zaburzenia funkcji hormonalnych i fizjologiczno-metabolicznych, w chorobie depresji nawracającej zaburzenie rytmów snu i czuwania (hiper lub hipo somnia, ciąle śpi lub nie może spać ), zaburzenia łaknienia ( wstręt lub niepokój jedzeniowy), zaburzenia rytmów biologicznych (rozregulowanie cyklu miesięcznego, zanik okresu)

• Występowanie krzywych hipoglikemicznych(prowadzi do cukrzycy), zaburzenia wydzielania kortyzolu

Objawy wtórne:

• Pesymistyczna ocena przeszłości, teraźniejszości i przyszłości

• Negatywna samoocena, poczucie winy, urojenia katastroficzne, urojenia depresyjne (grzeszności, winy, samooskarżania) i wynikające z tego ryzyko próby samobójczej (20-30% udanych samobójstw)

Julius Axelrod prowadził badania nad szczegółowym mechanizmem działania leków antydepresyjnych, sformułował też monoaminową hipotezę depresji, która mówi, że przyczyną depresji są zmiany wzajemnego oddziaływania i równowagi między układami noradrenaliny i serotoniny.

Leki antydepresyjne

Leki aktywizujące układ noradrenergiczny i serotonergiczny, hamują wychwyt zwrotny noradrenaliny i serotoniny, przez co większa ilość tych neuroprzekaźników działa na receptory w obrębie szczeliny synaptycznej, niektóre maja też silne działanie antycholinergiczne. Normalizują oś stresu, której hiperaktywność jest przyczyną zmniejszenia objętości struktur mózgu i przyspieszonego zaniku neuronów układu limbicznego. Noradrenalina i serotonina regulują funkcje podwzgórza i przysadki mózgowej odpowiedzialne za oś stresu. Leki rozjaśniają nastrój pacjenta, poprawiają stan psychofizyczny i łagodzą objawy osiowe w depresji.

Jednym z pierwszych badanych leków antydepresyjnych trójpierścieniowych była IMIPRAMINA,

1957(Cuhn)

1. TRÓJPIERSCIENIOWE LEKI ANTYDEPRESYJNE -TA= tricircle antidepresant, hamują reuptake noradrenaliny, serotoniy i dopaminy czyli katecholamin

• imipramina,

• doksepina

• klomipramina

• amitryptylina

2. SSRI- Selectiv Serotonin Reuptake Inhibitor , hamuje wychwyt zwrotny serotoniny i nie ma działania antycholinergicznego

• fluoksetyna (Bioxetin, Fluoksetyna, Fluoxetin, Prozac)może nasilać niepokój psychoruchowy i powodować bezsenność, może działać anorektycznie, dlatego jest stosowana w leczeniu bulimii

• citalopram(Cital, Citaraio, Cipramil, Aurex)

• sertalina(Asertin Setaloft, Stimuloton

• paroxetyna(Paxtin, Rexetin, Seroxat)

3. MAO -Inhibitory monoaminooksydazy np. Auromix. Były pierwszymi skutecznymi lekami stosowanymi do leczenia depresji, jednak leki tej grupy dość szybko wzmagają napęd chorego na depresję, zaś poprawa nastroju następuje później. Rodzi to zwiększone ryzyko samobójstw, stąd pacjent w początkowym okresie leczenia inhibitorami MAO wymaga troskliwej opieki i obserwacji.

Może się zdążyć, że u pacjenta wystąpi lekoodporność, wtedy konieczne jest zastosowanie elektrowstrząsów, które powodują natychmiastowe uwolnienie dużej ilości neuroprzekaźników.Jest bardzo ważne aby w fazie poprawy zdrowia i konsolidacji(utrwalania nabytych informacji) po aktywnym leczeniu, kontynuować przyjmowanie leków przez minimum 6 miesięcy.

Wykład 1.12.07

UKŁAD DOPAMINERGICZNY- DOPAMINA

-W 1952 roku francuski badacz Charpentier testując na zwierzętach działanie leków przeciwalergicznych- chloropromazynę, zauważył że po podaniu leku zwierzęta bardzo szybko uspokajały się, ulegały sedacji. W okresie 1952-1953 wprowadzono chloropromazynę do leczenia chorych na schizofrenię, okazało się że wykazuje ona działanie przeciw psychotyczne.

-W latach 60-tych zaczęto badać działanie tych leków na mózg i okazało się że działają one na układ dopaminergiczny, blokując receptory układu dopaminergicznego.

-Układ dopaminergiczny przebiega w postaci dwóch szlaków dopaminergicznych; mezolimbicznego = mezokortykalnego oraz nigrostriatalnego. Synteza dopaminy mózgowej następuje w istocie czarnej, czyli szerokiej blaszce istoty szarej mózgu rozmieszczonej obustronnie bezpośrednio za odnogami mózgu. Stanowi część śródmózgowia . Na przekroju świeżego mózgu ma charakterystyczną, ciemnobrązową barwę.

-W 1957 roku odkryto haloperidon, który blokuje receptory obydwu szlaków dopaminergicznych- działanie leków przeciwpsychotycznych wiąże się z blokowaniem receptorów dopaminergicznych w szlaku mezolimbicznym- mezokortykalnym, natomiast blokowanie neuroprzekaźników D₂ w szlaku nigrostrialnym wiąże się z zespołem parkinsonowskim polekowym

-W 1963 sformułowano hipotezę dopaminową schizofrenii, której podłożem neurochemicznym jest nadmiar i nadmierna aktywność dopaminy w obszarach receptorycznych.

-W1986 wprowadzono lek risperydon (Rispolept), czyli jeden z wielu neuroleptyków- leków przeciw psychotycznych, które wywołują silny parkinsonizm polekowy- neuroleptyzację

-Dopamina jest też przekaźnikiem w ośrodku wymiotnym, toteż ma działanie wymiotne

-Dopamina jest również hormonem (Prolactinum inhibitor hormone) hamującym wydzielanie prolaktyny, w sytuacji gdy jej aktywność jest zaniżona może dojść do hiperprolaktynemii, czyli zbyt wysokiego stężenia prolaktyny we krwi. Objawami tej choroby u kobiet są: wtórne zaburzenia miesiączkowania, bezpłodnośc, mlekotok (galactorrhea), osteopenia/osteoporoza . U mężczyzn objawy to: zaburzenia płodności , zaburzenia erekcji , obniżenie libido ,ginekomastia( powiększenia się sutka u mężczyzny, na skutek rozrostu tkanki gruczołowej włóknistej i tłuszczowej), osteoporoza .

Podział schizofrenii wg. Tymothi'ego Crawa

	TYP I	TYP II
Początek zaburzeń psychotycznych	ostry, burzliwy początek	„podstępny”, niezauważalny, odcięcie od rzeczywistości
Objawy	wytwórcze tzw.pozytywne; urojenia, omamy, zburzenia w treści myślenia, np. myślenie magiczne	ubytkowe tzw. negatywne; autyzm, apatia, abulia(zaburzenie woli),zobojętnienie uczuciowe, anhedonia(niezdolność do spontanicznego przeżywania pozytywnych uczuć np. radość
Przebieg choroby	występujące okresy zburzeń, nawrotów i reemisji	przewlekły, postępujacy,
Rokowania	korzystne	słabe
Układ mezokortykalny	wzrost układu
Reakcja na leki	pozytywna	lekoodporność
Objawy uszkodzenia OUN	nie występują	poszerzeni e komór bocznych mózgu, zmniejszenie kory mózgu, zmniejszenie dopływu krwi,

Emil Kraepelin-

niemiecki psychiatra, stworzył nową klasyfikacje chorób psychicznych, wykonał dokładne opisy wielu podstawowych schorzeń psychicznych; według niego każdy typ zaburzenia psychicznego jest odrębny od innych i przebieg każdego z nich jest z góry ustalony i przewidywalny.

Schizofrenię opisał jako chorobę, której podstawowym rysem jest utrata wewnętrznej jedności uczuć i czynności woli, przy czym cecha charakterystyczna przebiegu choroby jest mniej lub bardziej wyrażone otępienie uczuciowe. „Choroba ta rozpoczyna się w młodości i cechuje zła prognozą w porównaniu do innych chorób psychicznych, ponieważ występuje w niej zniszczenie i dewastacja całego życia psychicznego, które dokonuje się niezauważalnie”. Uznał, że choroba ta może występować w czterech postaciach; dementi praceox, katatonika, paranoi des i simpleks (nazwy dziś nie używane), wszystkie postacie kończą się stanem otępienia, do którego zaliczył rozkojarzenie myślenia, zobojętnienie uczuciowe, niezrozumienie rzeczywistości, osłabienie....

Wykład 15.12.07

Aminokwasy hamujące

GABA- kwas gamma- aminomasłowy (glicyna, tauryna)

Aminokwasy hamujące są szeroko rozpowszechnione w mózgowiu i rdzeniu kregowym, a także w korze mózgu, móżdżku i jądrach podstawy (skupiskach istoty szarej w głębi półkul mózgu), jest ich więcej niż neneuroprzkaźników. Kwas GABA powstaje w wyniku dekarboksylacji kwasu glutaminowego przy udziale witaminy B₆, a końcowym produktem jego przemiany jest kwas bursztynowy.

W OUN są dwa rodzaje receptorów GABA: receptory A i B. Receptory GABA A wiążą leki o działaniu przeciwlękowym - są receptorami leków anksjolitycznych z grupy benzodiazepin (głównej grupy leków o działaniu uzależniającym)np. Diazepam, Relanium, Valium, Oksazepam, Kronazepam, Lorazepam=lora fem, Xmax=alprazolam. Leki te wzmacniają działanie GABA w OUN, ma to znaczenie głównie w sytuacji lęku i stresu, ponieważ w obu przypadkach występuje nadaktywność struktur układu limbicznego, na które GABA wywiera wpływ hamujący. GABA ma działanie przeciwdrgawkowe dlatego benzodiazepiny tez działają w ten sposób, jednym z nowoczesnych przeciwdrgawkowych leków potencjalizujących działanie GABA, działających głównie na receptory GABA A jest Lamotrygina.

Lekiem działającym na receptory GABA B jest Baklofem, szeroko stosowany w neurologii, jako lek rozluźniający mięśnie szkieletowe( poprzecznie prążkowane) np. w porażeniu mózgowym dzieci, stwardnieniu rozsianym, w których jednym z objawów jest spastyczność mięśni.

Uważa się, że neurochemicznym podłożem Pląsawicy Huntingtona jest ubytek neuronów gabaergicznych i przewaga aktywności dopaminergicznej w tzw. jądrze ogoniastym, należącym do jąder podstawy mózgu. W leczeniu choroby tłumi się działanie układu dopaminergicznego przez podanie leków antypsychotycznych. Mechanizm hamujący GABA polega na uruchomieniu kanałów chlorowych, którymi ujemnie naładowane atomy chloru -Cl przenikają do wnętrza neuronu, następuje hiperpolaryzacja błony, co powoduje zablokowani- tłumienie przepływu impulsu nerwowego.

Aminokwasy pobudzające

NMDA -kwas glutaminowy i asparaginowy

Podobnie jak aminokwasów hamujących jest ich więcej niż neuroprzekaźników. Ich mechanizm pobudzający polega na pobudzeniu kanałów sodowych Na+ i wapniowych Ca+, których atomy wnikaja do wnętrza neuronu i powodują depolaryzacje neuronu, czyli dodatnie naładowanie jego wnętrza, a co za tym idzie pozwolenie na przepływ impulsu nerwowego.

Receptory NMDA dla aminokwasów pobudzających były reodkryte w latach 90tych. Odgrywają ważną role w uczeniu się i zapamiętywaniu ponieważ powodują długotrwałą depolaryzację błony neuronu , a co za tym idzie potencja lizują aktywność neuronu i synaps: LTP- Long Term Potentatnion, forma uczenia się neuronów. Antagoniści receptorów NMDA działają amnestycznie (powodują zaburzenia pamięci) np. Angel's Dust - fenylcyklidyna(narkotyk). Mają również działanie psychozo mimetyczne- psychozo twórcze- urojenia omamy, objawy psychozy.

Nadmierna aktywność- pobudzenie receptorów NMDA, związane z gwałtownym napływem jonów Ca do wnętrza neuronów jest główną przyczyna ich śmierci w urazach i niedokrwieniu mózgu, oraz przewlekłych chorobach neurodegeneracyjnych. Z tego powodu do lecznictwa wprowadzono leki które są antagonistami receptorów NMDA, o działaniu neuroprotekcyjnym, zmniejszające obszar martwicy mózgu np. amantadyna, stosowana w chorobie Parkinsona i ciężkich udarach mózgu. Zakres bezpiecznych leczniczych dawek tych leków jest bardzo wąski, ponieważ po jego przekroczeniu leki maja działanie amnestyczne i psychomimetyczne. Antagonizm receptorów NMDA związany jest też ze stymulacją struktur dopaminergicznych, zwłaszcza w układzie mezolimbicznym(nigrostriatalnym)

Przykładem są leki nootropowe np. piracetam(Nootropil, Monotropil) ,centrofenoksyna, pirytynol, deanol, które podawane są przy problemach z koncentracją, ponieważ poprawia ukrwienie i metabolizm (procesy chemiczne) mózgu , podobne działanie wykazuje lecytyna i miłorzębjapoński.

Endogenne opioidy

Są to wydzielana przez tkankę nerwową substancje o działaniu podobnym do morfiny.

OPIUM jest to sok z niedojrzałych makówek maku lekarskiego, papaver somniferumt, ma działanie przeciwbólowe i euforyzujące. Badania nad opium rozpoczął na początku XIX w niemiecki aptekarz Vilhelm Sturner. W 1805 roku wyizolował on opium z alkaloid, a ze względu na jego nasenne działanie nazwał je Morfiną na cześć boga greckiego Morfeusza. Aptekarz ten jest też twórca pierwszego opisu uzależnienia od opium.

Tylko niektóre opiaty mają zastosowanie w medycynie, najbardziej znane to: morfina- środek przeciwbólowy i nasenny, kodeina- działanie przeciw kaszlowe, papaveryna- działanie spazmolityczne( rozkurcz mięsni gładkich). Zarówno opiaty roślinne, jaki syntetyczne np. motadion oraz półsyntetyczne jak heroina mają bardzo silne działanie na psychikę i zachowanie człowieka. W zależności od dawki działają euforyzująco, relaksacyjnie, przeciw lękowo, przeciw bólowo (anargetyczne), powodują błogostan. Powodują silne uzależnienie psychiczne(nieodparta potrzebę, psychiczny przymus przyjęcia substancji), oraz uzależnienie fizyczne (głód i objawy zespołu abstynencjalnego= odstawiennego). Powodują też zwiększenie tolerancji organizmu na daną substancję, to znaczy , że po jej podaniu reakcje organizmu są coraz słabsze i dlatego trzeba zwiększać jej dawkę.

W 1975 roku stwierdzono obecność w mózgu receptorów dla opiatów, a także jego zdolność do wytwarzania endogennych opioidów, które wykazuja podobne działanie i mają podobną budowę do morfiny.Opioidy są to związki polipeptydowe zbudowane z od 4 do 31 aminokwasów, hamują one przepływ informacji bóloweej z receptora bólu do OUN, należą do tzw. wewnętrznego układu przeciwbólowego. Wyróżniamy ich 3 rodziny

• Enkefaliny- odkryto je w strukturach układu limbicznego , podwzgórzu(homeostaza wewnątrz ustrojowa), pniu mózgu, siatkówce oka, gonadach i komórkach układu odpornościowego. Ich główną funkcją jest wpływ na percepcję bólu regulacja funkcji układu odpornościowego.

• Endorfiny- beta endorfiny- polipeptydy zbudowane z 31 aminokwasów, pochodzące z tego samego białka prekursorowego co pewne hormony przysadki mózgowej, zwłaszcza ACTH- hormon adrenokortykotropowy. Ten hormon wraz z kortyzolem należą do wskaźników reakcji stresowej, dlatego uważa się że wraz ze wzrostem ich stężenia we krwi w czasie reakcji na stres wzrasta też stężenie betaendorfin.

• Dymorfiny- działają o wiele silniej przeciwbólowo niż morfina, pełnią zasadniczą rolę w procesie percepcji bólu.

Endogenne opioidy, a alkohol.

Doświadczenie przeprowadzone w latach 90-tych na szczurach, wykazało że te z nich które preferowały alkohol od wody, miały genetycznie uwarunkowany niski poziom betaendorfin (endogennych opioidów)w układzie nerwowym.. Te z najniższym poziomem betaendorfin spożywały największą ilość alkoholu, ponieważ ma on podobne działanie do opiatów; relaksacyjne, euforyczne i przeciwbólowe. Stwierdzono też , że przy podawaniu alkoholu jednorazowo lub przewlekle, zaobserwowano wzrost poziomu endogennych opioidów w OUN. Tak więc jednym z podłoży alkoholizmu jest też genetyka,a w związku z tym warto wspomnieć o współczesnym podziale alkoholizmu stworzonym przez Cloningera:

• Typ I- występuje głównie u kobiet, rozwija się pod wpływem cech osobowości neurotycznej, niedojrzałej, a także pod wpływem środowiska. Rozwój uzależnienia następuje bardzo szybko a jego skutki w postaci uszkodzeń organizmu postępują szybciej i są głębsze niż w przypadku mężczyzn i alkoholizmu II typu

• Typ II- występuje głównie u mężczyzn , jest dziedziczony z ojca na syna, uzależnienie następuje w stosunkowo długim czasie, a panowie mają wysoką tolerancje na alkohol, czyli muszą przyjmować jego większe dawki aby odczuć jego działanie.

Uzależnienie według WHO (World Health Organization)

Uzależnienie to stan psychiczny, a niekiedy fizyczny wynikający ze współdziałania organizmu i substancji, który charakteryzuje się zmianami w zachowaniu i innymi następstwami, w tym zawsze przymusem ciągłego lub okresowego używania substancji w celu doświadczenia psychicznych i fizycznych efektów jej działania lub by unikną objawów wynikających z jej braku, czyli objawów odstawiennych. Zmiana tolerancji na substancje może lecz nie musi towarzyszyć uzależnieniu.

WHO wyróżnia takie rodzaje substancji psychoaktywnych:

• alkohol

• opiaty

• przetwory konopi indyjskich (haszysz, marihuana)

• leki uspokajające i nasenne (benzodiazepiny)

• kokaina(afrodyzjak pobudzający seksualnie)

• substancje psychostymulujące głównie z grupy amfetamin

• substancje halucynogenne (LSD, grzyby)

• tytoń

• rozpuszczalniki lotne (kleje)

Tolerancja krzyżowa

Jest to sytuacja zachodząca gdy tolerancja na jedną substancje powoduje tolerancje na inną, np. tolerancja na alkohol powoduje zwiększoną tolerancję na leki nasenne (benzodiazepiny). Dlatego aby uśpić pacjenta, który jest alkoholikiem lekarz musi użyć dawki leku która dla zdrowego- nieuzależnionego człowieka byłaby toksyczna.

Skutki działania opiatów na organizm:

Najbardziej znane z grupy opiatów to: kompot(mieszanina alkaloidów opium i substancji zanieczyszczających, heroina , mleczko i zupa makowa, meta don(stosowny w leczeniu uzależnienia od silniejszych opiatów)

• szpilkowate źrenice, brak ich reakcji na światło

• podwyższona a późnij obniżona temperatura ciała(przy małych dawkach)

• działanie wymiotne (zwłaszcza na początku przyjmowania)

• tłumienie ośrodka kaszlu, otępienie układu oddechowego( może spowodować zakrztuszenie się wymiotami)

• tłumienie perystaltyki jelit

• przy przewlekłym przyjmowaniu wyniszczenie organizmu, zanik żył, próchnica ,zmiany ropne na skórze, uszkodzenia serca i wątroby

• świąd skóry- charakterystyczne pocieranie nosa, zadrapani= przeczosy skóry

• spowolnienie psychoruchowe- „łapanie figury”- pochylone bliskie upadku ciało i następujące zaraz po nim powrócenie do wyprostowanej postawy

• uzależnienie psychiczne i fizyczne związany z tym drugim charakterystyczny zespół objawów odstawiennych= objawy abstynencyjne. Pojawiają się po 8-10 godzinach nie przyjmowania substancji, ich szczyt następuje w 2-3 dniu a ich ustąpienie po ok. 7 dniach.

ZESPÓŁ OBJAWÓW ODSTAWIENNYCH

Ziewanie, kichanie, wysięk surowiczy z nosa, biegunka, wymioty, pocenie, gęsia skórka= piloerekcja,

drżenia, drgawki, silne bóle mięśniowe i jelitowe, uczucie zimna, rozszerzenie źrenic, gorączka, bardzo silny niepokój psychoruchowy, głód narkotykowy.

Przedawkowanie narkotyku nazywa się ZŁOTYM STRZAŁEM, może być śmiertelne, poprzez całkowite zablokowanie ośrodka oddechowego.

05.01.2008 Alkohol

Zawartość alkoholu etylowego:

• wódka, koniak, whisky-40-50%

• wino- 10-20%

• piwa- 3-7%

Alkohol metylowy, podobny do etylowego może powodować śmierć. Jego zawartość we krwi nie przekracza 0.15‰. Największa ilość alkoholu jest wchłaniana w jelicie cienkim. Pokarmy tłuste spowalniają wchłanianie alkoholu, podczas gdy wchłanianie organizmu na pusty żołądek jest 3 razy szybsze. Po upływie ok. 1 sekundy od momentu spożycia alkoholu jego poziom we krwi mężczyzny o wadze ok 70kg w przypadku 300ml piwa wynosi 0.3‰, w przypadku 200ml wina wynosi 0.4‰, a w przypadku 100ml wódki 0.5‰.

Metabolizm alkoholu

Dehydrogenaza alkoholowa - enzym przyspieszający przekształcanie się aldehydu octowego w etanol lub odwrotnie. Enzym ten odgrywa podstawową rolę w fermentacji alkoholowej, a także w detoksykacji alkoholu. To właśnie stężenie tego enzymu w organizmie ma decydujący wpływ na osobniczą odporność na zamroczenie alkoholowe. Osoby z dużym jego stężeniem są określane jako mające "mocną głowę", gdyż mogą wypić więcej etanolu i wciąż zachowywać umiarkowaną przytomność umysłu. Ze względu na to, że proces ten prowadzi do powstania aldehydu octowego, który jest ok. 30 razy bardziej toksyczny od etanolu, osoby z "mocną głową", płacą za tę cechę silniejszym kacem, większą tendencją do zapadania na alkoholizm i mają większe prawdopodobieństwo zachorowania na marskość wątroby. Dehydrogenaza alkoholowa utlenia etanol do aldehydu octowego, a następnie dehydrogenaza aldehydu octowego detoksyfikuje go do kwasu octowego.

Od 5- 10% alkoholu wydala się w postaci nie zmienionej przez nerki i płuca.

SKŁONNOŚĆ DO NADUŻYWANIA

• Genetycznie uwarunkowana wysoka aktywność dehydrogenazy alkoholowej- działanie alkoholu trwa krótko

• Genetycznie uwarunkowana wysoka aktywność dehydrogenazy aldehydowej powoduje że skutki toksycznej działalności aldehydu octowego trwają króce

Osoby o niskiej aktywności dehydrogenazy aldehydowej mają skłonność do abstynencji.

Intoksykacja alkoholowa

W znaczeniu ogólnym - zatrucie jakąś substancją. W szczególności: stan taki spowodowany nadmiernym spożyciem alkoholu, ale także np. intoksykacja kofeiną, intoksykacja amfetaminą.
Powoduje zaburzenia na poziomie świadomości, sprawności poznawczej, zdolności postrzegania i wnioskowania, nastroju, zachowania oraz innych funkcji i reakcji psychofizjologicznych.

• 0-0,3‰- nieznaczne oznaki zaburzeń równowagi ciała, euforia, zaburzenia krytycyzmu, zaburzenie widzenia i koordynacji ruchowej. Oko dostrzega gorzej rodzaj i kształt przedmiotu, w głębi pola widzenia, obniżenie zdolności postrzegania ruchomych źródeł światła.

• 0-0,4‰-wydłuża się czas adaptacji oka do ciemności

• 0,3-0,7‰-nadpobudliwość i gadatliwość, błędna ocena własnych możliwości, wyraźne zaburzenia sprawności ruchowej.

• 1-2‰- zaburzenia koordynacji ruchowej równowagi ciała,obniżenie progu odczuwania bólu(działanie anestetyczne), spadek sprawności intelektualnej, agresywność, pobudzenie seksualne, wzrost ciśnienia,mowa bełkotliwa, chwianie i padanie przy próbie chodzenia ( astacja i abazja)

• 2-3‰- spadek ciśnienia i odruchów, pogłębiająca się śpiączka, stan bezpośredniego zagrożenia życia.

Nietypowe reakcje na alkohol

• Upojenie patalogiczne, ostra choroba psychiczna, kontakty z taką osobą są całkowicie zerwane, osoba nie sprawia wrażenia osoby pijanej. Gwałtownie wzrastające pobudzenie ruchowe i agresja (trwa od 12 do 18 godz.) kończy isę nagle snem terminalnym, po przebudzeniu nastepuj całkowita niepamięć.

• Upojenie depresyjne- towarzyszą mu myśli i próby samobójcze.

Niebezpieczne jest łączenie alkoholu z lekami z grupy paracetamów, powoduje niewydolność wątroby, zespół parecatomolowo- wątrobowy.

Skutki picia alkoholu na zdrowie

• Ośrodkowy, obwodowy, autonomiczny układ nerwowy- polineuropatia(zespół uszkodzenia nerwów obwodowych), zapalenie wieloneuronowe, zaburzenie czucia skarpetkowe i rękawiczkowe( zniesienie lub przeczulica), obrzęki, zaburzenia mięśniowe- niemożność zgięcia grzbietowego stóp, „opadająca stopa, bolesne kurcze mięśni, zaniki mięśni, pozagałkowe zapalenie nerwów wzrokowych- mroczek środkowy- ubytek w środkowej częci pola widzenia.

• Zaniki kory mózgu- okolic czołowo skroniowych i móżdżku, chwianie i padanie w czasie chodzenia, ataksja móżdżkowa,

• encephalopatia - padaczka alkoholowa- napady abstynencyjne( w kilkanaście godzin po zaprzestaniu ciągu alkoholowego)napady utraty przytomności, psychozy alkoholowe.

• Ostra halucynoza alkoholowa (ostra omamica), opisana została w 1883 r. przez Kraepelina. Jest ona drugą co do częstości występowania psychozą alkoholową i towarzyszy innym objawom zespołu abstynencyjnego. Przez niektórych uważana jest za odmianę majaczenia alkoholowego.
  Początek jest z reguły nagły. Najczęściej chory zaczyna słyszeć głosy, które grożą mu, wymyślają, czasami oskarżają, a kiedy indziej żywo dyskutują na jego temat, bądź nakazują co ma robić. Zdarza się, że nakazują popełnienie samobójstwa (chory słyszy np.: "powieś się... powieś się"), bądź zrobienie sobie jakiejś krzywdy, np. glos nakazuje odcięcie sobie ręki ("albo sobie utniesz rękę, albo ci urżniemy łeb"). W miarę trwania choroby mogą dołączyć się usystematyzowane urojenia, często prześladowcze, ściśle związane z zasłyszanymi treściami, np. przekonanie, że wrogowie organizują zamach na życie chorego, dysponują aparaturą podsłuchową, a nawet oddziaływają na niego poprzez ściany, sufit czy podłogę. Urojeniom towarzyszy na ogół niepokój, lęk, obniżenie nastroju. Zdarzają się zachowania agresywne i autoagresywne.
  Nierzadkie jest występowanie omamów czuciowych (np. chodzące po ciele robaki bądź mrówki, albo też kasza czy włosy w jamie ustnej). Choroba trwa zwykle od kilku dni do miesiąca, wymaga intensywnego leczenia farmakologicznego, i to nierzadko w warunkach szpitalnych.

• Przewlekła halucynoza alkoholowa (halucynoza Wernickego) jest stanem psychotycznym, utrzymującym się po ustąpieniu objawów ostrej psychozy. Może ona trwać miesiącami, a nawet latami. Zaostrzenia choroby mogą następować zarówno w wyniku przerwania abstynencji, jak i w stanach gorszego samopoczucia fizycznego i psychicznego.

• Obłęd alkoholowy, obłęd zazdrości (łac. paranoia alcoholica, paranoia invidiva), zespół Otella jest znamiennym objawem alkoholizmu przewlekłego^]. Prawie nie spotyka się alkoholików, u których bodaj przelotnie (np. w upiciu) nie pojawiłyby się podejrzenia, a przynajmniej nękająca niepewność, co do wierności partnera

• Zespół amnestyczny Korsakova- niezdolność do przyswajania nowych informacji, zaburzenia pamięci świeżej.

• Majaczenie drżenne- derilium tremens, biała gorączka, stan występujący u nałogowych alkoholików objawiający się nagłym drżeniem mięśni, zakłóceniami krążenia krwi, urojeniami, wzmożoną lękliwością, marzeniami sennymi o przerażającej treści, zaburzeniami orientacji. Biała gorączka trwa 3-7 dni i kończy się długim snem. Wymaga leczenia szpitalnego

• Uszkodzenia wątroby; stłuszczenie wątroby(odwracalny I stopień uszkodzeń), zwłóknienie tkanki wątroby i na końcu marskość wątroby( ostra jej niewydolność i śmierć)

• Rak pierwotny wątroby

• Ostre zapalenie trzustki i możliwość raka, kanaliki trzustkowe ulegają zaczopowaniu przez białka

• Gruźlica płuc

• W układzie hormonalnym: zanik testosteronu w jądrach, zanik jajników, bezpłodność, poronienia i porody przedwczesne,

• Alkoholowy zespół płodowy(1 na 1000 urodzeń) (FAS) - zespół umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą. Efekty mogą być groźne lub średnio nasilone i wyrażają się obniżeniem IQ, zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się, aż do wad serca, dysfunkcji mózgu i śmierci włącznie. Wiele dzieci doświadcza poważnych zaburzeń zachowania i funkcjonowania społecznego, które trwają całe życie. Na świat przychodzi więcej dzieci z FAS, niż z zespołem Downa. Większość przypadków pozostaje nie zdiagnozowana lub zdiagnozowana niewłaściwie.

---