PKB - wartość dóbr i usług wytworzonych przez czynniki produkcji, umiejscowione w danym kraju, można go mierzyć za pomocą trzech równorzędnych metod:

-jako sumę wartości dodanej w procesie produkcji,

-sumę dochodów czynników wytwórczych łącznie z zyskami otrzymywanymi przez przedsiębiorców,

-jako sumę wydatków na dobra finalne,

PKB mp określa wartość produkcji wytworzonej w kraju za pomocą cen zawierających podatki pośrednie,

PKB fc mierzy prod. krajową za pomocą cen, z których wyeliminowano podatki pośrednie

PNB koryguje PKB o dochody netto z własności za granicą

Dochód narodowy jest to PNN fc, jest to inaczej PNB pomniejszony o zużycie posiadanego zasobu kapitału trwałego w danym okresie.

Nominalny PNB jest miarą produkcji w cenach bieżących, a realny PNB mierzy produkcję w cenach stałych

rPNB jest to nominalny PNB skorygowany o wpływ zmian ogólnego poziomu sen będących wynikiem inflacji

Deflator PNB - wskaźnik ogólnego poziomu cen stosowany do wprowadzania korekty z tytułu inflacji.

rPNB - na jednego mieszkańca (per capita) jest to całkowity PNB podzielony przez liczbę ludności kraju,

Popyt globalny - planowane wydatki na zakup dóbr i usług

Konsumpcja autonomiczna to zamierzona kons. przy zerowym dochodzie

KSK (MPC) - ułamek o który wzrasta konsumpcja przy wzroście dochodu o jednostkę (np. o 1 funta)

MPS - krańcowa skłonność do oszczędzania - ta część dodatkowej jednostki dochodu, która zostaje zaoszczędzona

MPC + MPS = 1

Mnożnik - stosunek zmiany produkcji do powodującej ją zmiany popytu autonomicznego

Paradoks zapobiegliwości - zjawisko polegające na tym, że obniżenie skłonności do oszczędzania prowadzi do wzrostu produkcji, natomiast nie wywołuje ono zmian w rozmiarach planowanych oszczędności, odpowiadających stanowi równowagi, które muszą nadal być równe planowanym inwestycjom.

Budżet - zapis planu wydatków i sposobów ich finansowania określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa

Wzrost wydatków państwa na dobra i usługi- prowadzi do zwiększenia produkcji zapewniającej równowagę. Przy danej stopie podatkowej wpływy podatkowe wzrastają. Mimo to powiększa się deficyt budżetowy (zmniejsza się nadwyżka budżetowa)

Bilans handlowy - wartość eksportu netto. Gdy export jest większy od importu występuje nadwyżka handlowa. Gdy import jest większy od exportu gospodarka wykazuje deficyt handlowy.

KSI - MPI - obrazuje jaką część każdej dodatkowej jednostki dochodu narodowego podmioty krajowe chcą wydać na dodatkowy import.

Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się z zobowiązań np. spłata długu. Inaczej środek wymiany.

Funkcje pieniądza:

-jako miernik wartości- za pośrednictwem pieniądza przez określone ceny jest wyrażana wartość wszystkich towarów,

-jako środek wymowy - pośredniczy w wymianie,

-funkcja środka płatniczego,

-funkcja pieniądza jako środka tezauryzacji

Popyt na pieniądz - skłonność do posiadania pieniądza wyrażająca się w ilości środków pieniężnych przechowywanych przez podmioty rynkowe

Motyw portfelowy- stan, w którym podmioty rynkowe utrzymują pieniądze i boją się inwestować ze wzg. Na możliwości utraty,

Podaż pieniądza- ilość pieniądza dostępna w gospodarce\, tworzy ją gotówka w obiegu czyli banknoty i monety oraz depozyty na rachunkach bankowych,

Krzywa podaży pieniądza - pokazuje graficznie jaka ilość pieniądza jest dostępna w gosp. Podaż pieniądza jest stała i nie zmienia się wraz ze zmianami stopy procentowej dlatego krzywa podaży pieniądza przyjmuje kształt prostej pionowej wykreślonej dla ilości pieniądza dostępnej w gospodarce, który określił bank centralny

Rezerwy - ilość złota pozwalająca dokonać natychmiastowych wypłat na żądanie właścicieli wkładów,

Stopa rezerw - stosunek rezerw do wkładów

Polityka monetarna- polega na kształtowaniu podaży pieniądza, realizowana jest w szczególności przez bank centralny, regulowanie podaży zmierza do osiągnięcia określonych celów, ograniczenia inflacji, kursy walutowego itp.

Cele te można osiągnąć poprzez: (narzędzia polityki monetarnej):

-regulację emisji pieniądza,

-operowanie stopą obowiązkowych rezerw,

-regulowanie stopy refinansowej i redyskontowej,

-operacje otwartego rynku.

Ze względu na odmienność posługiwania się odmiennymi instrumentami polityka pieniężna może być ekspansywna (taniego pieniądza) restrykcyjna (drogiego pieniądza)

Ekspansywna polityka monetarna - polega na takim wykorzystaniu narzędzi polityki monetarnej, które prowadzi do zwiększenia podaży kredytów, a więc do zwiększenia podaży pieniądza w gosp.

Operacje otwartego rynku - polegają na zakupie i sprzedaży papierów wartościowych bankom i szerokiej publiczności. Kupując na otwartym rynku bank centralny przyczynia się do zwiększenia rezerw w bankach i ilości pieniądza w obiegu, gdyż za ściągnięte z rynku czyli od banku i ludzi papiery wartościowe bank płaci pieniądze. Sprzedaż na otwartym rynku papierów wartościowych prowadzi do przeciwnych rezultatów.

Wyznaczanie stopy rezerw obowiązkowych - determinuje wielkość kredytów udzielonych przez banki. Jeżeli stopa rezerw obowiązkowych rośnie to większa część depozytów może pozostać w skarbcu jako rezerwa obowiązkowa. Pozostaje więc mniej środków do udzielania kredytów co prowadzi do ograniczenia podaży pieniądza. Obniżenie stopy rezerw zmniejsza ilość kredytów.

Określenie stopy redyskontowej

Bank Centralny będąc bankiem banków udziela im kredytów za które banki te muszą zapłacić. Ceną za kredyty zaciągnięte w banku centralnym jest stopa procentowa nosząca nazwę stopy redyskontowej. Określenie tej stopy wpływa na wielkość kredytów udzielonych przez banki,

Niższa stopa - łatwiejsze zaciągnięcie kredytów przez banki - prowadzi do wzrostu ich rezerw a przez to zwiększa wielkość udzielonych przez nie kredytów. Prowadzi to do wzrostu podaży pieniądza. Podwyższenie stopy redyskontowej - zmniejszenie podaży pieniądza.

Restrykcyjna polityka monetarna - polega na takim wykorzystaniu narzędzi polityki monetarnej, które prowadzi do zmniejszenia podaży kredytów, a więc do zmniejszania podaży pieniądza w gospodarce.

Polityka fiskalna - (polityka budżetowa) polega na osiąganiu celów makroekonomicznych przy wykorzystaniu narzędzi budżetowych (podatków, wydatków)

Polityka fiskalna dzieli się na :

-ekspansywna- polega na zwiększeniu wydatków rządowych lub obniżeniu podatków, albo też zwiększeniu transferów w celu doprowadzenia do wzrostu zagregowanego popytu

-restrykcyjna- polega na zmniejszeniu wydatków rządowych lub zwiększeniu wydatków

Bank centralny - należy do najważniejszych instytucji finansowych w każdym państwie, pełni w gospodarce trzy podstawowe funkcje :

-banku emisyjnego,

-banku państwa,

-banku banków,

Podrzędne role spełniane przez bank centralny:

-odpowiedzialność za obsługę długu państwowego,

-gwarancja zgodności systemu bankowego z polityką rządu,

-utrzymanie oficjalnej rezerwy obcych walut złota

Funkcje banków:

-ekonomiczna - polega na przekształcaniu pieniądza pasywnego (oszczędnościowego) w pieniądz aktywny (inwestycyjny) powodujący przyrost kapitału,

-rachunkowo-operacyjna - polega na prowadzeniu rachunków podmiotów gospodarczych i dokonywaniu na nich operacji bankowych,

-usługowa - szczególnie dotyczy obrotu papierami wartościowymi

Bezrobocie - ilość osób pozostających bez pracy ale zdolna do niej i gotowa ja podjąć, zarejestrowana we właściwym dla swego miejsca zamieszkania urzędzie pracy. Jest więc określonym zasobem, którego wielkość ulega ciągłym zmianom na skutek ciągłego przemieszczania się ludności pomiędzy poszczególnymi grupami stanowiącymi zasoby siły roboczej i obejmującymi nieczynnych zawodowo

Przyczyny bezrobocia:

-zmiana struktury w gosp.

0spadek ogólnej aktywności gospodarczej nazywany recesją,

-istnienie związków zawodowych,

Rodzaje bezrobocia:

-frykcyjne - (przejściowe) występuje w gosp. bez względu na panujące warunki do jej rozwoju. Objęte nim są osoby chwilowo pozostające bez pracy ze wzgl. na zmianę zatrudnienia. Najczęściej wywołane jest ono przez krótkotrwałe zmiany popytu i podaży, trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy

-strukturalne- występuje w sytuacji braku dostatecznej ilości kapitału do stworzenia miejsc pracy. Może być również skutkiem przekształcenia struktury gospodarki, która nie stwarza popytu na oferowane przez kapitał ludzki rodzaje kwalifikacji. Na ogół trwa bardzo długo (do kilku lat) do momentu kiedy bezrobotni zdobędą inne umiejętności i spełnią warunki zgłaszane w formie popytu przez rynek.

-koniunkturalne (cykliczne) - zależne jest od aktualnych warunków produkcyjnych, handlowych, kredytowych, podatkowych i innych, w których działają podmioty gospodarcze i które wpływają na osiągane przez nie efekty ekonomiczne. W okresie tzw. braku koniunktury gospodarczej, spowodowanej np. załamaniem handlu zagranicznego, wystąpieniem bariery popytowej itp. Działalność wytwórcza zostaje ograniczona, a w skrajnym przypadku występują nawet bankructwa przedsiębiorstw. To prowadzi do zwolnień z pracy i bezrobocia.

-ukryte - dotyczy ludzi, którzy zatrudniani są ponad potrzeby faktycznej pracy, a także nie ujętych w rejestrach bezrobotnych z różnych względów np. nie wierzą, że mogą dla siebie znaleźć odpowiednią pracę.

-dobrowolne- osoby nie podejmują pracy pomimo istnienia wolnych miejsc

Stopa bezrobocia - jest to stosunek procentowy liczby ludzi uznanych za bezrobotnych do wielkości zasobów siły roboczej

Naturalna stopa bezrobocia - wyraża w procentach stosunek ilości ludzi nie pracujących z własnego wyboru lub zmuszonych nie pracować na skutek zmian do wielkości zasobów siły roboczej w danym okresie czasu.

Działania państwa przyczyniające się do zmniejszenia bezrobocia:

-prowadzenie pośrednictwa pracy przez urzędy pracy,

-inicjowanie prac interwencyjnych np. roboty publiczne i komunalne

-organizowanie i finansowanie szkoleń zawodowych i kursów,

-finansowanie robót publicznych,

-udzielanie kredytów z funduszu pracy bezrobotnych,

-udostępnianie kredytów przedsiębiorstwom tworzącym nowe miejsca pracy,

-inicjowanie tworzenia nowych miejsc pracy dla osób niepełnosprawnych,

-rozwój gospodarczy,

-wysokie kary za pracę i zatrudnienie na czarno,

-„pomarańczowe kamizelki”,

Luka recesyjna - powstaje gdy równowaga krótkookresowa została osiągnięta w sytuacji kiedy ilość dóbr i usług wytworzonych przez producentów jest mniejsza niż wielkość produktu wytworzonego przy pełnym zatrudnieniu (stopa bezrobocia jest większa od naturalnej) gosp. w niepełnym stopniu wykorzystuje swoje moce produkcyjne i potencjał gosp. Występowanie tej luki pociąga za sobą konsekwencje ponoszonych przez państwo kosztów utrzymania bezrobotnych oraz braku możliwości osiągnięcia takiego stopnia zamożności obywateli jako mogli by oni osiągnąć.

Luka inflacyjna - powstaje gdy krótkookresowa równowaga osiągnięta jest w sytuacji gdy ilość dóbr i usług wytworzonych przez producentów jest większa niż wielkość produktu wytworzonego przy pełnym zatrudnieniu (stopa bezrobocia niższa od naturalnej) występuje zbyt duża jak na istniejące możliwości techniczne i społeczne aktywność gospodarki. Występowanie tej luki pociąga za sobą szybkie zużycie maszyn, częściowe zatracenie jakości pracy.

Inflacja - to wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce w danym okresie czasu.

Stopa inflacji - jest procentową zmianą poziomu cen obliczoną zgodnie z formułą.

Deflacja - jest to utrzymujący się spadek cen,

Przyczyny inflacji:

-niespodziewany, gwałtowny wzrost kosztów produkcji,

-wzrost zagregowanego popytu w gospodarce

-przyczyny uwarunkowane są też specyfiką danej gospodarki i procesów w niej zachodzącej,

Rodzaje inflacji:

-popytowa - (konsumentów, ciągniona przez popyt)- wzrost ogólnego poziomu cen w gosp. w danym okresie czasu wywołanym szybszym wzrostem całkowitych wydatków niż całkowitej wielkości produkcji,

-podażowa- (producentów, kosztowa, pchana przez koszty) - wzrost w danym okresie czasu ogólnego poziomu cen w gosp. wywołane ograniczeniem podaży zasobów lub wzrostem ich ceny co w efekcie prowadzi do wzrostu kosztów wytworzenia,

-strukturalna- wzrost ogólnego poziomu cen w gosp. w danym okresie czasu spowodowane zmianami w jej strukturze i brakiem zmiany przez wytwórców struktury produkcji

Podział inflacji ze wzg. na wysokość stopy:

-pełzająca - przejawia się w kilku procentowym wzroście ogólnego poziomu cen w gospodarce,

-krocząca - przejawia się najczęściej w kilkunasto procentowym cen w gospodarce i ma tendencje do wymykania się spod kontroli,

-galopująca - na ogół wymyka się spod kontroli rządu (banku centralnego ) i negatywnie oddziaływuje na przebieg procesów ekonomicznych w gosp.

-hiperinflacja - przejawia się w tak dużym natężeniu procesów inflacyjnych że w gosp. niemożliwe stają się racjonalne zachowania ekonomiczne

-megainflacja

Wypieranie polega na ograniczeniu wielkości popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego pod wpływem wzrostu wydatków państwa, który powoduje zwiększenie popytu globalnego i w konsekwencji - wzrost stopy procentowej

Krzywa IS - jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w równowadze.

45º

E₁ AD₁

AD₀

E₀

0 Y₀ Y₁

E₀

E₁

IS

0 Y₀ Y₁

Krzywa IS ma nachylenie ujemne. W stanie równowagi na rynku dóbr wyższej stopie procentowej musi towarzyszyć niższy dochód, gdyż wykres funkcji popytu globalnego musi być położony niżej. Stromość krzywej IS zależy od wrażliwości popytu globalnego na zmiany stopy procentowej. Im większe będzie ograniczenie popytu inwestycyjnego i autonomicznego popytu konsumpcyjnego pod wpływem określonego wzrostu stopy procentowej, tym większy będzie spadek dochodu zapewniający równowagę i tym mniejszy będzie kąt nachylenia krzywej IS.

Krzywa LM - jest zbiorem różnych kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy których rynek pieniądza znajduje się w równowadze.

E₁

E₀

LL₁

LL₀

L₀

LM

E₁

E₀

Y₀ Y₁

Wykres krzywej LM ma nachylenie dodatnie. Przy wyższym dochodzie niezbędna jest wyższa stopa procentowa, aby nie dopuścić do wzrostu popytu na pieniądz i utrzymać rynek pieniężny w równowadze przy nie zmienionej podaży pieniądza. Im silniej dany przyrost dochodu oddziałuje na wzrost popytu na pieniądz, tym większy będzie wzrost stopy procentowej konieczny do zachowania równowagi na rynku pieniądza i tym bardziej stroma będzie krzywa LM.

Krzywa Phillipsa - dowodzi, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia i odwrotnie. Sugeruje to, że możemy wybrać niższe bezrobocie za cenę wyższej inflacji lub odwrotnie.

Zależność między wysokością bezrobocia, a stopą inflacji.

Krzywa Laffera - pokazuje zależność pomiędzy wysokością podatków a dochodami z tytułu podatków.

t

NT

---