Finanse i bankowość

1. Dlaczego finanse są dyscyplina nauk ekonomicznych?

Finanse mieszczą się w naukach społecznych, a bliżej w naukach ekonomicznych. Finanse zajmują się gospodarowaniem, ale w pewnym kontekście, określają takie definicje finansowe:

• to ogół zjawisk pieniężnych powstałych w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka

• to ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych

• to stosunki społeczne wynikające z ruchu pieniądza

• to analiza: jak ludzie lokują dostępne zasoby pieniężne w określonym czasie

Bez finansów nie byłoby ekonomii.

2. Dlaczego społeczeństwa pierwotne nie potrzebowały pieniądza?

Społeczeństwa pierwotne były zbyt słabo zorganizowane by wprowadzić wymianę pieniężną. Stosowały wymianę barterową towar za towar. Nie była to wymiana w pełni ekwiwalentna, więc z czasem pewne towary zaczęły przejmować funkcję pieniądza np. bydło a z czasem różne kruszce.

3. Na czym polega różnica między dobrem publicznym(społecznym),a prywatnym?

Do wyznaczania różnic najczęściej stosuje się kryteria:

• użyteczności (kryterium społeczne)

według tego kryterium występuje zasadnicza różnica między korzyściami, które daje dobro prywatne, i korzyściami osiąganymi z dóbr publicznych. Korzyści z dobra prywatnego ograniczają się najczęściej do jednej osoby, niekiedy do kilku osób. Co więcej jeżeli dana osoba używa dobra prywatnego, np. samochodu, to jest ono niedostępne dla innych osób. Inaczej jest w przypadku transportu publicznego. W dostępie do dóbr prywatnych występuje zjawisko rywalizacji między użytkownikami danego dobra. W dostępie do dóbr publicznych rywalizacja nie istnieje w tym sensie, że fakt korzystania jednego człowieka z danego dobra nie uniemożliwia korzystania z tego samego dobra przez innego człowieka np. parki publiczne, jeziora, drogi publiczne, powietrze itp.

• odpłatności(ekonomiczne)

Według tego kryterium o tym czy dobro ma charakter publiczny czy prywatny decyduje źródło odpłatności. Dobrami publicznymi są te dobra(towary usługi) , które są finansowane przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne-dobra publiczne tworzą konsumpcje zbiorową społeczeństwa, która jest finansowana z funduszy publicznych

4. Dlaczego w gospodarce musi funkcjonować sektor publiczny, sektor prywatny?

Istnienie sektora prywatnego wynika z samej definicji gospodarki kapitalistycznej, w której dominuje własność prywatna i następuje wymiana towarowo- pieniężna i obieg pieniądza między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi. Gospodarka jest regulowana przez mechanizm rynkowy, „niewidzialną rękę rynku”. Następuje zaspokajanie potrzeb gospodarstw domowych poprzez konsumpcję dóbr wytworzonych przez przedsiębiorstwa.

Jednakże czasem musi następować korekta działania mechanizmu rynkowego, która dokonuje się poprzez sektor publiczny np. dotacje, subwencje, ubezpieczenia społeczne. Państwo (rząd, samorządy itp.) stwarza także warunki dla funkcjonowania gospodarki. Samo istnienie dóbr społecznych i publicznych wymusza istnienie sektora publicznego.

5. Dlaczego w gospodarce musi funkcjonować sektor finansowy?

Sektor finansowy odpowiada na pytanie, co się stanie jeśli nie kupimy dóbr za wszystkie pieniądze. Tworzy go Bank Centralny i banki komercyjne (2-stopniowy). Bank Centralny reguluje podaż pieniądza. Banki komercyjne udzielają kredytów na bazie depozytów. Poza tym istnieją także giełdy, firmy ubezpieczeniowe, faktoringowe, leasingowe, przedsiębiorstwa maklerskie, fundusze emerytalne i inwestycyjne i towarzystwa funduszy emerytalnych.

6. Jakie funkcje pełni nauka finansów?

Nauka finansów spełnia funkcje:

• Poznawcza(stara się dobrze poznać zjawiska ekonomiczne, związane z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych)

• Aplikacyjna(chce podpowiedzieć praktyce, politykom przedsiębiorcom: co zrobić by procesy gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych wpływały na procesy realne na gospodarkę)

7. W jaki sposób można uprawiać naukę finansów?

Nauka finansów może uprawiać w sposób:

• Warsztatowy( koncentrować się na procedurach, technikach, metodach gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych)

• Filozoficzny( koncentrować się na finezji, precyzji, definicji, budowie ścisłego, jednoznacznego aparatu pojęciowego, odkrywania nowych współzależności, nowych hipotez, budowania nowych teorii)

8. Dlaczego tak dobrze przygotowałeś się do egzaminu z finansów?

Nauka finansów pozwoli mi nie tylko zdać egzamin na 6, lecz również biegle poruszać się w świecie ekonomii. Finanse, bankowość i rachunkowość stanowią elementarne podstawy nauk ekonomicznych. Bez ich znajomości nie można w pełni pojąć zjawisk zachodzących w świecie ekonomii

9. W którym z poniższych zdań słowo pieniądz występuje w znaczeniu jakie nadaje mu ekonomia:

1. Ile pieniędzy zarobiłeś tym roku?

2. Miłość do pieniędzy jest źródłem zła.

3. Kiedy idę do sklepu, zawsze sprawdzam, ile pieniędzy mam w portfelu.

10. Ustaw poniższe aktywa od najmniej do najbardziej płynnych:

Grunty rolne, domy, akcje notowane na giełdzie, depozyty krótkoterminowe, gotówka.

11. Która z miar agregatów pieniężnych M1, M2, M3, M4 składa się z najmniej płynnych aktywów, a która jest największa.

Z najmniej płynnych aktywów - M4, z najbardziej płynnych - M1. Największa (najszersza) z w/w jest M4 bo zawiera w sobie M1, M2, M3.

12. Dlaczego gospodarka barterowa jest małoefektywana?

Wymiana barterowa dóbr i usług pochłania masę czasu. Towary wymieniane nie są szeroko akceptowane i nie są łatwe w standaryzacji - trudno ocenić ich wartość. Nie są podzielne i wymienialne. Występują trudności z przenoszeniem ich z miejsca na miejsce tak, aby nie mogły się psuć.

13. Dlaczego w starożytnej Grecji złoto, a nie wino przyjęło funkcję pieniądza?

Wino nie przedstawiało trwałej wartości i nie było policzalne (nie występowało w sztukach). Było trudniejsze w przenoszeniu i szybciej niż złoto się psuło. Trudno było ocenić jego wartość - na gatunkach win znali się tylko wybrańcy. Wymiana winem pochłania znacznie więcej czasu.

14. Co to jest płynność w sensie finansowym?

Płynność to cecha określająca szybkość, łatwość z jaką dana rzecz, dany przedmiot może być przekształcony w środek wymiany. Ani nieruchomość, ani biżuteria nie są tak płynne jak pieniądz, gdyż on sam jest środkiem wymiany. Pieniądz nadaje się do użytku natychmiast.

15. Co to jest miara pieniądza?

Miara pieniądza to mierzenie jego wartości. Wartość pieniądza jest jak np. ciężar jakiegoś dobra. Dzięki pieniądzom nie mamy problemu z przeliczaniem ceny, także w różnych walutach. Wartość pieniądza zależy od poziomu cen.

Pomiar pieniędzy związany jest z wątpliwościami, co jest jeszcze pieniądzem, a co już nie? Na świecie istnieją określone miary pieniądza oparte na tzw. Agregatach pieniężnych M0, M1, M2, M3, M4, M5.

M0 -najwęższe określenie pieniądza, baza monetarna, zasoby pieniądza gotówkowego będącego w skarbcach w banku i zasoby pieniężne gotówkowe poza systemem bankowym

M1 - przejście na pieniądz bezgotówkowy, obok żywej gotówki także wkłady a-vista, na każde żądanie

M2 - depozyty krótkoterminowe

M3 - depozyty długoterminowe

M4 - depozyty walutowe

M5 - pozostałe lokaty pieniężne

Z wykorzystaniem agregatów pieniężnych dokonuje się pomiaru pieniądza także w Polsce - depozyty krótkoterminowe są mniej płynne niż a-vista i bardziej płynne niż depozyty długoterminowe.

16. Dlaczego w średniookresowej perspektywie nie przejdziemy na pieniądz elektroniczny?

W średniookresowej perspektywie nie przejdziemy na pieniądz elektroniczny, bo:

• korzystanie z pieniądza elektronicznego wymaga sporych wcześniejszych, rozproszonych nakładów;

• pieniądz papierowy, a zwłaszcza, czeki stanowią swoistą dokumentację finansowo-księgową, która w określonych sytuacjach jest niezbędna;

• pieniądz elektroniczny nie jest pieniądzem bezpiecznym, kiedy nosimy gotówkę przy sobie i zostaniemy napadnięci możemy wołać o pomoc, w przypadku ataku hakera na nasze konto/bank nic nie możemy zrobić np. 1995 r. - kradzież w Rosji dużej ilości pieniędzy, haker przelał je na na rachunek własny i swoich przyjaciół;

• pieniądz elektroniczny pozostawia elektroniczny ślad zawierający mnóstwo prywatnych informacji - szpiegostwo

17. Co oznacza zjawisko obustronnego zbiegu żądań?

Każdy z konsumentów/producentów żąda innego towaru. Tylko za pośrednictwem pieniądza może go efektywnie wymienić na inny towar. Najpierw wymienia swój towar na pieniądze (sprzedaje go), potem kupuje za to inny towar od innego konsumenta/producenta. Żądania biegają się i zostają spełnione. W przypadku barteru jest to praktycznie niemożliwe, gdyż każdy z uczestników wymiany żąda od drugiego uczestnika konkretnego towary, którego akurat ten nie może posiadać. Obustronny zbieg żądań nastąpi, jeśli uczestnicy wzajemnie będą akceptowali dobra, które chcą między sobą wymienić. Np. wino i złoto.

18. Wskaż przykładowe tytuły przepływu pieniężnego między sektorem gospodarstw domowych, a sektorem publicznym, które z nich mają charakter transferów?

Gdy brak jest skorelowania pieniądza z przepływem dóbr i usług, który ma charakter ostateczny- jest to przepływ transferowy np: przepływ pieniężny z tytułu udzielenia dotacji, subwencji, przekazania składki na ubezpieczenia społeczne, pobranie stypendium;

Wymuszony - składki na ubezpieczenia społeczne, podatki

19. Wskaż przykładowe tytuły przepływu pieniężnego między sektorem gospodarstw domowych, a sektorem finansowym?

Przepływ czasowy - przepływ pożyczkowo-kredytowy , może następować w różnych kierunkach, dla pojedynczego podmiotu: przychód, rozchód. W systemie rachunkowości może być on wydatkiem albo kosztem. Wydatek będzie opłacany z podatku dochodowego, ale nie będzie to koszt. Rozchód - opłacenie engergii elektrycznej czy cieplnej.

Dobrowolny - umowa handlowa, leasing

20. Co było podstawą pojawienia się instrumentów pochodnych? Wskaż przykładowe instrumenty bazowe dla instrumentów pochodnych.

Rozwinęły się w latach 20-tych, modne w latach 70-tych i teraz, w związku ze wzrostem ryzyka na rynkach finansowych. Są to papiery wartościowe, których cena zależy od instrumentów bazowych uprzednio wyemitowanych papierów. Zyskują tu Ci, którzy trafnie przewidują ryzyko i ceny. Zalicza się:

• Opcje

• Kontrakty

• Swaty

• Gwaranty (warranty)

Np. kupujemy dom

Kupujemy prawo =opcje, że kupimy go w grudniu za 3 mln zł. Przychodzimy w grudniu i kupujemy, ale w grudniu ceny poszły w górę i ten dom wyceniony jest na 4 mln zł. Więc opcja wynosi 1 mln zł. Kupiliśmy za 3 mln ,a sprzedaliśmy za 4 mln zł.

21. Gdybyś chciał zabezpieczyć się przed zwyżką cen na bilet samolotowy do USA w czasie wakacji, to jakiego instrumentu pochodnego byś użył?

Użyłbym opcji = prawa do zakupu biletu z cenie z dnia zakupu opcji - jeśli cena biletu poszłaby w górę. Jeśli cena nie uległaby zmianie lub bilet by potaniał, nie musiałbym korzystać z opcji.

22. Jakie podstawowe decyzje podejmują gospodarstwa domowe? Podaj konkretne przykłady każdej z nich.

• Decyzja dotycząca konsumpcji i oszczędności - rozstrzygnięcie: jaką część uzyskiwanych dochodów dane gospodarstwo będzie konsumować, a jaką zamrozi na okres czasu w postaci oszczędności

• Decyzja: jak oszczędzać - jak zainwestować zaoszczędzone pieniądze

• Decyzja w sprawie tego, kiedy i w jaki sposób gospodarstwa domowe powinny użytkować pieniądze innych ludzi i gospodarstw, aby wprowadzić w życie własne plany życiowe i inwestycyjne

• Decyzje związaną z zarządzaniem ryzykiem, wyrażającą się w pytaniu „jaki poziom ryzyka są w stanie zaakceptować konkretne, pojedyncze gospodarstwa?”

23. Jakie podstawowe decyzje podejmują państwa? Podaj konkretne przykłady każdej z nich.

• Decyzja dotycząca preliminarza budżetowego albo planowania finansowego(czy uruchamiać nową produkcje? wycofać się z produkcji jakiegoś wyrobu? wprowadzić nowy produkt czy pozostać przy starym? przenieść produkcje w inny region czy nie? rozbudowywać strukturę organizacyjną ?)

• Decyzja dotycząca finansowania państwa(czy finansowanie działalności gospodarczej oprzeć wyłącznie na kapitałach własnych czy skorzystać także z kapitałów obcych i jakie powinny być? Relacje między wielkościami kapitałów własnych, a kapitałów obcych. Formy pozyskiwania kapitału obcego: kredyt, emisja obligacji

• Decyzja odnośnie tego, jaki powinien być w państwie poziom środków obrotowych, żeby zabezpieczyć jego płynność

24. Jakie są główne powody oddzielenia funkcji właścicielskiej od zarządzania firmą?

• Bycie bogatym, posiadanie kapitału nie musi iść z parze z odpowiednią, z daną w biznesie wiedzą techniczną, doświadczeniem, osobowością

• Aby prowadzić biznes na odpowiednią skalę trzeba zebrać zasoby gospodarstw domowych, które nie mają możliwości aktywnie w ten biznes się zaangażować

• W niepewnej sytuacji finansowej, przy dużym ryzyku gospodarowania, właściciele starają się zoptymalizować ryzyko - zdywersyfikować ryzyko poprzez zbudowanie dla siebie portfela aktywów

• Oddzielna struktura zarządzania i właścicielska pozwala zaoszczędzić i zoptymalizować zakres zbierania informacji

• Jeśli właściciel również tym zarządzającym, nowy właściciel biznesu, aby móc zarządzać firmą efektywnie, będzie musiał uczyć się biznesu od obecnego właściciela

25. Dlaczego z punktu widzenia kierowania spółek zasada maksymalnej wartości majątku akcjonariuszy jest lepsza niż zasada maksymalnego zysku?

Podstawowym celem każdej S.A. jest maksymalizacja wartości a nie zysku, gdyż firma może osiągać zysk, ale może nie mieć bieżącej płynności finansowej - staje się bankrutem. Gdy natomiast wzrasta wartość firmy, akcjonariusze kupują akcje, wzrasta wartość ich majątku. Zyskują właściciele, zarządzający i akcjonariusze.

26. W jaki sposób istnienie efektywnego rynku akcji ułatwia oddzielenie funkcji właścicielskiej od zarządzania firmą?

• Własność akcji może być przekazywana bez przekazywania bieżącej wartości spółki;

• Organiczenie odpowiedzialności, co oznacza że jeśli spółka nie będzie w stanie spłacić swojego zadłużenia, to kredytodawcy nie będą mogli zająć aktywa spółki, nie będą zajmować prawa do regresu;

• Rodzielanie własności i zarządzania należy do rzadkości - właściciel i/lub jego rodzina kierują bezpośrednio spółką. Na ogół akcjonariusze powierzają zarządzanie spółką menagerom, zarządcom (średnia klasa białych kołnierzyków) - pytanie 23.

27. Dlaczego gospodarstwa domowe oszczędzają część ze swoich dochodów?

3 powody oszczędzania:

• Konsumpcyjny - nabycie droższych dóbr bez brania kredytu wymaga zgromadzenia określonej kwoty, co wymaga czasu.

• Transakcyjny - rozbieżność w czasie między wejściem w posiadanie pieniędzy a ich wydawaniem, to motywuje gospodarstwa domowe do krótkoterminowych oszczędności.

• Spekulacyjny - na odłożeniu konsumpcji w czasie można zarobić, oszczędzając, oczekujemy wynagrodzenia za zwolnienie z bieżącej płynności w postaci procentu.

28. Podaj i zinterpretuj prawo Wagnera.

Suma wydatków publicznych systematycznie wzrasta raz wolniej, raz szybciej. Jest to zjawisko powszechne, globalne - nazwano je PRAWEM FINANSOWYM - PRAWO WAGNERA(1892). Z jego badań wynikało, że wydatki publiczne stale rosną i nie wynika to zasadniczo z deprecjacji pieniądza.

29. Podaj uzasadnienie stałego wzrostu wydatków publicznych.

• O charakterze socjologicznym(związek z zasadą permanentnego rozwoju, poszerzania wszechświata
  jeśli się nie rozwijamy, to zmierzamy do śmierci. Godement: wydaję, więc jestem!)

• O charakterze politycznym(decentralizacja wydatków publicznych - kto powinien więcej wydawać rząd czy samorząd).

• O charakterze ekonomiczno - społecznym(kolejne kryterium kształtowania się wydatków publicznych, efektywność ekonomiczno - społeczna, jest to trudno zmierzyć, bo nie wszystkie efekty da się zmierzyć, nie wszystkie dają o sobie znać od razu, tylko po czasie

• O charakterze technicznym( za wzrost wydatków odpowiada wciąż rozwijająca się technika, która zmusza społeczeństwo do zaopatrywania się w coraz to nowe „sprzęty”

• O charakterze historycznym( powodują wzrost wydatków zachowania ludności - zapotrzebowanie na dobra społeczne i publiczne. Skutkiem presji na zapotrzebowania na te dobra są : konsolidacja - łączenie się samorządów w pewne związki by sprostać wyzwaniom. UE może zwiększyć solidarność narodową i stabilizację na świecie.

30. Czy będąc wyborcami będziemy głosować na partie zawierające w programie wzrost wydatków publicznych? Uzasadnij wybór.

Nie gdyż wzrost wydatków publicznych i deficyt budżetowy, który przekroczy 60% PKB (konstytucyjny limit) będzie gwoździem do trumny dla polskiej gospodarki. Aktualnie potrzebne są cięcia w wydatkach publicznych, które muszą zostać rozpoczęte jak najszybciej i muszą przebiegać stopniowo.

31. Będąc ministrem finansów jaką metodę byś preferował kształtując strukturę wydatków publicznych?

Najlepszą metodą jest metoda ekspercka, gdyż poprzez osoby specjalistów od finansów i ekonomii łączy w sobie zalety pozostałych czterech metod.

32. Podaj podstawowe rodzaje wydatków publicznych.

• bieżące (wynagrodzenia itp.)

• obsługa długu publicznego

• majątkowe

33. Uzasadnij konieczność kontroli i nadzoru nad wydatkami publicznymi.

Sektor publiczny dysponuje cudzymi(naszymi) pieniędzmi. Tu następuje rozerwanie związku między dochodem a wydatkami. Kontroluje: NIK, RIO, sieć audytoriów

NADZÓR - sprawdza tylko legalność

KONTROLA - sprawdza legalność, celowość, efektywność, gospodarność

34. Jakie podmioty należą do sektora finansowego?

Sektor finansowy obejmuje zróżnicowane podmioty z uwagi na wypełniane funkcje i zadania. Zaliczamy tu przedsiębiorstwa, banki, firmy ubezpieczeniowe, giełdy papierów wartościowych, przedsiębiorstwa maklerskie, leasingowe, faktoringowe, forfightingowe, sekuryzacyjne, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, emerytalnych, przedsiębiorstwa typu venture capital i inne.

35. Co to jest niepewność i ryzyko?

Niepewność - opisuje stan naszego umysłu, mamy z nim do czynienia wtedy, gdy skutki działań nie mogą być poznane z absolutną pewnością

Ryzyko - to potencjalna zmienność zdarzeń - wszechobecna.

36. Co może być źródłem ryzyka?

Istnieje wiele źródeł ryzyka:

• Środowiska naturalne

• Środowiska społeczne

• Środowiska polityczne

• Środowiska prawne

• Działalność operacyjna

• Środowisko ekonomiczne i społeczne

37. Jakie funkcje pełnią ubezpieczenia gospodarcze?

Spełniają 3 funkcje:

• Ochrony ubezpieczeniowej(polega na sprzedaży ochrony ubezp., która oznacza gotowość przejęcia przez f. ubezp. materialnych i niematerialnych skutków ryzyk będących przedmiotem umowy ubezp.

• Funkcja prewencji(działalność zmniejszania szkód losowych zarówno przez ograniczanie ich rozmiarów jak i zmniejszania prawdopodobieństwa ryzyka. Nie podlega to więc na biernym oczekiwaniu na ryzyko, ale na zapobieganiu. Wyprzedzają one występowaniu ryzyk, szkód, strat.)

• Alokacja kapitału( gromadzenie środków ze składek w celu pokrycia ewentualnych odszkodowań, w krajach rozwiniętych przekracza 10% PKB, realizowana głównie w ubezpieczeniach życiowych)

38. Kiedy ryzyko uważane jest za dobrze ubezpieczalne?

Ryzyko jest dobrze ubezpieczalne gdy:

• Ryzyko dla określonej populacji, klasy podmiotów musi być na tyle istotne i identyczne, aby znacząca wielkość populacji, klasy, zdecydowała się na ubezpieczenie

• Szkoda powinna być raczej określona, czyli ma mieć czas zajścia, miejsce i przyczynę w polisie czyli umowie ubezpieczeniowej. Inaczej mogą pojawić się problemy ze zgłoszeniem roszczenia

• Oczekiwana szkoda powinna być możliwa do kwantyfikacji i obliczona w określonym czasie

• Szkoda powinna być niezamierzona, przypadkowa z punktu widzenia ubezpieczenia

39. Wymień najważniejsze decyzje podejmowane przez firmy ubezpieczeniowe.

• Jakie ryzyko ubezpieczyć?

• Jakie zastosować formy ubezpieczeń w zakresie określonego ryzyka?

• Jak wyceniać ryzyko, jak kształtować składki?

• Gdzie i kiedy inwestować napływające ze składek kapitały?

40. Co jest istotą reasekuracji?

Reasekuracja - ubezpieczenie pośrednie, firma ubezpiecza ryzyko katastroficzne, firma może zawrzeć umowę z inną firmą na drugiej półkuli i w przypadku ziszczenia tego ryzyka wypłacone będą odszkodowania, ale rzadko zdarza się to sama katastrofa na dwóch półkulach więc obie firmy unikają ryzyka

41. Co należy do zadań aktuariusza?

Zgodnie z definicją słownikową aktuariusz to osoba zajmująca się obliczeniami ubezpieczeniowymi . Metody aktuarialne to nic innego co metody matematyczne stosowane przy obliczeniach ryzyka, premii i funduszów rezerwowych przy ubezpieczeniach (obie definicje za Słownikiem wyrazów obcych- Wydanie Nowe PWN 1995)
Słowo pochodzi z języka angielskiego, od actuary.

42. Przedstaw znane Ci formy ubezpieczeń.

• grupowe (szczególnie w Polsce) i indywidualne

• pośrednie (np. reasekuracja - firma ubezpieczeniowa zawiera umowę z inną firmą w innej części świata, aby zminimalizować ryzyko), bezpośrednie - ryzyko pozostaje w portfelu zawierającego ubezpieczenia

• gospodarcze - przedsiębiorstw, społeczne - jedna z podstawowych dziedzin ubezpieczeń, która ma na celu prewencyjną i ubezpieczeniową ochronę zdrowia, zdolności do wykonywania pracy oraz życia ludności.

Ubezpieczenia społeczne powstały w końcu XIX w. w Niemczech, a następnie rozwinęły się w większości państw europejskich. Zadaniem powszechnych i obowiązkowych ubezpieczeń społecznych jest zapewnienie niezbędnego minimum świadczeń oraz ochrony ubezpieczeniowej. W przypadku osób pozostających w stosunku pracy, składki związane z ubezpieczeniem społecznym pokrywane są przez pracodawcę.

W Polsce tak sformułowane cele są realizowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Ponadto istnieje możliwość wykupienia dodatkowych polis ubezpieczenia na życie (z funduszem emerytalno-rentowym) zarówno w formie grupowej, jak i indywidualnej.

43. Wymień uniwersalne funkcje Banku Centralnego.

• Emisja banknotów i monet

• Regulowanie i zapewnianie obiegu gotówkowego i jego płynności

• Ustanawianie i określanie podstawowej jednostki pieniężnej - nazwa kształt, forma

• Dobór zabezpieczeń - przed fałszerstwami

• Współpraca z pozostałymi bankami( odbiera od nich pieniądze zużyte, przerabia itp.)

• Relacja polityki pieniężnej(Rada Polityki Pieniężnej z prezesem NBP)

44. Wymień znane Ci koncepcje polityki pieniężnej.

Polityka pieniężna, polityka monetarna, część ekonomicznej polityki państwa obejmująca decyzje dotyczące kształtowania podaży pieniądza, w celu dostosowania jej do potrzeb gospodarki.

Ponieważ podaż pieniądza uzależniona jest od jego emisji oraz od wartości udzielonych przez banki komercyjne kredytów, sterowanie nią polega na utrzymywaniu określonego, możliwie stabilnego tempa emisji pieniądza oraz regulowaniu aktywności kredytowej banków komercyjnych. Instrumentami polityki pieniężnej są:

1) stopa procentowa kredytu refinansowego, tj. kredytu zaciąganego przez banki komercyjne w banku centralnym. Jej podwyższenie powoduje wzrost stóp oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych, ograniczenie wartości udzielanych przez nie kredytów i zmniejszenie podaży pieniądza. Obniżenie stopy kredytu refinansowego powoduje skutki odwrotne.

2) stopa rezerw obowiązkowych, wyrażająca minimalną relację wartości rezerw gotówkowych banków komercyjnych do wartości depozytów. Jej podwyższenie przez bank centralny zmniejsza możliwości udzielania kredytów przez banki komercyjne, a zatem ogranicza podaż pieniądza, obniżenie tej stopy powiększa podaż pieniądza.

3) stopa rezerw specjalnych, określająca procentowo część depozytów, którą banki komercyjne obowiązkowo muszą przekazać do banku centralnego jako rezerwę specjalną. Skutki jej zmian są identyczne jak w przypadku stopy rezerw obowiązkowych.

4) operacje otwartego rynku.

Polityka pieniężna może mieć charakter ekspansywny (łagodny) - państwo, wykorzystując wymienione instrumenty, zwiększa podaż pieniądza w celu pobudzenia popytu globalnego, wzrostu dochodu narodowego i zatrudnienia (powstaje tu jednak realna groźba inflacji), albo restrykcyjny (twardy) - państwo ogranicza podaż pieniądza, dążąc do zmniejszenia nadmiernego popytu i związanego z tym wzrostu cen (ten typ polityki pieniężnej wykorzystywany jest w walce z inflacją). Realizując określone cele polityki ekonomicznej, państwo posługuje się zazwyczaj odpowiednią kombinacją polityki pieniężnej i polityki fiskalnej.

45. Co jest głównym finalnym celem polityki pieniężnej NBP?

Podstawowym celem jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, jeśli nie ogranicza to podstawowego celu NBP.

46. Wymień, scharakteryzuj zasady działania banku centralnego.

Bank centralny, naczelna instytucja systemu bankowego każdego kraju. Współczesna instytucja banku centralnego jest wynikiem ewolucji, która datuje się od założenia w 1694 Banku Anglii. Doprowadziła ona do zróżnicowania zakresu działania, uprawnień, stopnia autonomii, funkcji i narzędzi działania banków centralnych w różnych krajach.

Bank centralny spełnia cztery podstawowe funkcje:

1) jest bankiem emisyjnym, tzn. jedynym bankiem uprawnionym do emisji pieniądza. Wyjątkiem jest tu system bankowy Stanów Zjednoczonych, w których prawo do emisji jednolitej waluty (dolara) ma 12 Rejonowych Banków Rezerwy Federalnej (System Rezerwy Federalnej);

2) jest bankiem banków. Funkcja ta przejawia się w kilku płaszczyznach: bank centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, dokonywane zarówno w walucie krajowej, jak i walutach obcych. Udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, a stopa ich oprocentowania wyznacza pośrednio stopy oprocentowania kredytów i depozytów w bankach komercyjnych. Ustala stopy rezerw obowiązkowych, regulując zgodnie z potrzebami gospodarki aktywność kredytową banków komercyjnych (polityka pieniężna);

3) jest bankiem państwa. Bank centralny gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa, udziela rządowi kredytów na sfinansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz;

4) jest bankiem gospodarki narodowej. Reguluje podaż pieniądza, utrzymując ją na poziomie dostosowanym do aktualnych potrzeb gospodarki, zapewnia dostępność i określa warunki kredytowania oraz reguluje wartość wymienną waluty. Działania te zmierzają do zapewnienia wewnętrznej stabilności gospodarki i jej rozwoju.

Bank centralny współpracuje z bankami centralnymi innych krajów, przede wszystkim w zakresie międzynarodowej wymiany walutowej w celu stabilizacji lub regulacji kursów. Bank centralny jest z reguły własnością skarbu państwa, a jego dochody są składnikiem dochodów budżetu państwa. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski.

47. Wymień czynniki różnicujące banki.

Banki różnią się formą własności. Mogą być własnością:

• prywatną (PKO BP, BGŻ)

• państwową

• komunalną

Istnieje możliwość funkcjonowania banków o zróżnicowanych własnościach np. prywatno-państwowe.

Ze względu na formę prawną :

• banki w formie spółek akcyjnych

• banki spółdzielcze( różnią się od banków akcyjnych, że siła głosu spółdzielcy nie zależy od jego udziału, a w sp. ak. siła głosu akcjonariusza jest bardzo silnie powiązana z liczbą posiadania akcji lub klasą akcji).

Ze względu na formę organizacyjną:

• jedno oddziałowe

• wielo oddziałowe w formie grup bankowych, holdingów bankowych

Ze względu na pochodzenie źródła kapitału:

• krajowy

• zagraniczny

• mieszane

48. Jak postrzegasz znaczący udział kapitału zagranicznego w kapitałach własnych polskich banków?- negatywnie czy pozytywnie. Uzasadnij.

Duży udział kapitału zagranicznego w bankach polskich budzi bardzo dużo emocji:

1. pozytywne

• wzrost konkurencji na rynku usług bankowych zwiększający jakościowe standardy obsługi klienta

• różne innowacje produktowi, z którymi dzieli się bank-matka z bankiem córką ( know-how, kanały dystrybucji usług bankowych, zarządzania)

• nastąpił import nowoczesnych technologii bankowych

• konsolidacja naszego systemu bankowego

• zezwalająca na swoisty import depozytów w postaci udzielanych kredytów i pożyczek

• uwiarygodnienie gospodarki polskiej, inwestorzy w innych sektorach zaczęli podejmować śmielsze decyzje

• umożliwia kojarzenie krajowych i zagranicznych klientów

2. negatywne

• dyskryminacja polskiej kadry z zarządzających bankiem

• utrudnia realizacje różnych programów rządowych

• osłabienie parametrycznych instrumentów polityki monetarnej NBP, gdyż banki z przeważającym kapitałem zagranicznym mogą wykazywać większą wrażliwość na sygnały z ich banków -matek

• na rynku globalnym może dojść do szybkiej ewaluacji kapitału zagranicznego, co mogłoby wywołać w gospodarce krajowej kryzys

• banki zagraniczne preferują rodzimych dostawców dóbr inwestycyjnych lub inwestorów kapitałowo powiązanych z matką- bankiem

49. Jakie zadania wypełniają banki regionalne na rzecz zrzeszonych banków spółdzielczych.

• Prowadzenie rachunków bieżących i pomocniczych

• Rozliczanie i utrzymywanie rezerwy obowiązkowej

• Wypełnianie obowiązków sprawozdawczych wobec NBP

• Prowadzenie rozliczeń z tytułu operacji na papierach wartościowych

• Udzielanie pożyczek i kredytów

• Zarządzanie funduszem stabilizacyjnym,** Zapewnianie obsługi dewizom

50. Wymień typowe usługi banku inwestycyjnego.

• Obrót papierami wartościowymi i zarządzaniem funduszami(organizują emisje papierów wartościowych dla innych podmiotów, gwarantują emisję, zarządzają pakietami akcji, organizują kredyty konsocjarne na cele inwestycyjne, zarządzają towarzystwami inwestycyjnymi i spółkami venture kapitał)

• Doradztwo finansowe i zarządzanie finansami(banki inwestycyjne koncepcje przeprowadzania restrukturyzacji finansowej państwa, opracowują koncepcje prywatyzacji państwa, nadzorują jej przebieg, sekintyryzacja - zamiana długów wierzyt. na akcje, udziały, prowadzą systematyczne badania koniunktury gospodarczej, instrumentów finansowych, rentowności kluczowych dla państwa)

• Operacje rynku pieniężnego( sprzedaż i kupna, certyfikaty depozytowe i gromadzą operacje terminowe na instrumentach pochodnych)

51. Jakie najważniejsze decyzje finansowe podejmują banki?

• Jakie i w jakim zakresie świadczyć usługi, na jakim rynku działać?

• Jak zarządzać ryzykiem bankowym?

• Na jakim poziomie kształtować ceny usług bankowych - prowizje bankowe?

52. Z jakich etapów składa się proces zarządzania ryzykiem bankowym?

Zarządzanie ryzykiem jest sercem bankowości. System zarządzania ryzykiem bankowym obejmuje takie etapy:

1. Identyfikacja ekspozycji(czy możliwość narażenia się w banku na ryzyko i na ocenę tego ryzyka, w bankach w rzeczywistości istnieje możliwość narażenia się na różne rodzaje, które towarzyszą:

• Usługom(kredytowe)

• Kredytobiorcom(mniejsze klientom indywidualnym)

• Oddziałami

• Pracownikami banku(oszustwa, defraudacje)

• Płynności

• Stopy procentowe

• Walutowy

• Wypłacalności

Sterowanie ryzykiem:

• Unikanie ryzyka(unikanie usług z największym ryzykiem np. Internet)

• Dywersyfikacja(preferowanie udzielania dużej ilości małych kredytów)

• Przerzucanie ryzyka na osoby trzecie(żądać przy kredycie gwarancji innego banku)

3. Nadzór nad ryzykiem czyli nieustanny jego monitoring

4. Finansowanie(kompensowanie) ryzyka (czyli rezerwowanie przez bank środków pieniężnych na pokrycie ewentualnych, potencjalnych strat w przypadku aktywizacji określonego ryzyka, to finansowanie odbywa się w drodze tworzenia rezerw bankowych

5. Administrowanie ryzykiem (tworzenie administracji, procedur, regulaminów postępowania np. badanie zdolności kredytowych)

53. Podaj 3 przykłady ryzyka bankowego.

Ryzyko bankowe wiąże się możliwością nie osiągnięcia określonego zysku przez bank. Wyróżnia się tu podstawowe rodzaje ryzyk:

- ryzyko kredytowe,

- ryzyko utraty płynności - Podstawową funkcją banku jest umożliwienie lokowania wolnych środków pieniężnych w postaci depozytów oraz udzielanie kredytów osobom, firmom i innym podmiotom. Aby sprawnie spełniać te funkcje, bank musi zapewnić sobie płynność finansową, czyli zgromadzić odpowiednią ilość środków pieniężnych. Zapewnienie płynność polega na utrzymaniu zdolności do natychmiastowego pokrycia wszystkich płatności związanych z bieżącą obsługą wymagalnych depozytów, akcją kredytową, a także w niespodziewanych sytuacjach związanych z wcześniejszym likwidowaniem depozytów, zwiększonym zapotrzebowaniem na kredyty bądź kłopotów z regulowaniem innych zobowiązań banku.

- ryzyko operacyjne,

- ryzyko zmiany stopy procentowej,

• ryzyko kursu walut.

54. Podaj określenie pojęcia: waluty, dewizy, wartości dewizowej.

Waluta, pieniądz określonego kraju występujący jako środek rozliczeniowy (miernik wartości) i/lub jako środek regulowania należności (płatności) i zobowiązań w transakcjach międzynarodowych.

Jednostka pieniężna danego kraju staje się walutą, gdy istnieje możliwość jej wymiany na jednostki pieniężne innych krajów (wymienialność waluty). Relację wymienną walut zagranicznych (obcych) na walutę krajową (własną) określa kurs walutowy.

Wartości dewizowe:

• Waluty obce i dewizy

• Złoto i platyna w stanie nieprzerobionym w postaci sztab, nawet bitych po 1850 roku, półfabrykatów( z wyjątkiem stosowanych w technice stomatologicznej) też wyroby ze złota i platyny

• Wartości dewizowe obejmują nominowane w walutach obcych lokacyjne papiery wartościowe nie będące zagranicznymi środkami płatniczymi

Dewizy to pełniące funkcje płatnicze:

• Weksle

• Czeki

• Czeki podróżnicze

• Akredytywy

• Polecenia wypłat

• Przekazy

• Inne dokumenty bankowe płatne w walutach obcych

55. Kto jest rezydentem i nierezydentem na rynku walutowym?

Rezydenci:

• Osoba fizyczna mająca miejsce zamieszkania w kraju

• Osoba prawna mająca siedzibę w kraju

• Podmiot nie mający osoby prawnej, ale mający siedzibę w kraju i posiadający zdolność do zaciągania zobowiązań, nabywania praw we własnym imieniu

• Polskie przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne, korzystające z immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych

Nierezydenci:

• Osoby fizyczne mające stałe miejsca zamieszkania w innych krajach

• Osoby prawne mające siedziby za granicą

• Inne podmioty mające siedziby poza krajem

• Osoby fizyczne, osoby prawne i inne podmioty mające siedzibę w kraje, w zakresie jakim te podmioty prowadzą swoją działalność za granicą przez swoje oddziały czy przedstawicielstwa zagraniczne

• Obce przedsiębiorstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne, misje specjalne korzystające z immunitetów, korzystające z przywilejów nadane przez inne kraje lub w drodze umów międzynarodowych

56. Czym różni się działalność dealera od działalności brokera na rynku walutowym?

Dealerzy czerpią swoje zyski z różnicy między aktualnym kursem zakupu i sprzedaży walut.

Brokerzy pośredniczą w nawiązywaniu bezpośrednich kontaktów z dealerami, sami nie dokonują żadnych obrotów, nic nie kupują, sprzedają, ułatwiają tylko kontakty.

57. Czym różni się działalność spekulanta od działalności arbitrażysty na rynku walutowym.

Spekulanci wykorzystują rynek walutowy wyłącznie jako źródło zwiększenia swoich dochodów, nie świadczą żadnych usług kupna - sprzedaży walut klientom, kupują i sprzedają wyłącznie na własny rachunek. Spekulanci starają się uzyskać duży dochód przy dużym ryzyku.

Arbitrażyści zarabiają na dokonywaniu jednoczesnych transakcji kupna walut na „tańszym” rynku oraz odsprzedając na rynkach „droższych”. Arbitrażyści starają się uzyskać dochód bez ponoszenia ryzyka.

---