1. Przedstaw rozwój zarządzania środowiskiem jako nauki:

-Nauka o zarządzaniu środowiskiem jest jedną wśród najmłodszych problemowych nauk o zarządzaniu. Powstała na początku lat osiemdziesiątych XX w. W Polsce rozwinęła się 10 lat później, w okresie przezwyciężania globalnego kryzysu ekologicznego

-Obecnie nauka o zarządzaniu środowiskiem koncentruje się na problemach gospodarowania elementami i walorami środowiska z uwzględnieniem jej zmienności w czasie i przestrzeni

-Wciąż aktualny jest problem należytego wkomponowania zarządzania środowiskiem do współczesnych koncepcji i metod zarządzania na szczeblu globalnym, regionalnym i państwa, oraz lokalnych samorządów terytorialnych, a także do nowych modeli zarządzania jednostek wytwórczych produkcyjnych i usługowych.

-Przedmiotem badań jest zarządzanie środowiskiem przyrodniczym, gospodarowanie jego elementami i walorami.

-Podmiotem zarządzania środowiskiem jest obiekt zarządzania, obejmujący społeczeństwo, gospodarkę i środowisko.

-Cel badań

-Celem badań jest zapewnienie rozwoju gospodarczego i społecznego oraz utrzymanie właściwych przyrodniczych podstaw długotrwałego rozwoju populacji ludzkiej. Służy temu zachowanie bioróżnorodności biologicznej na wszystkich poziomach organizacji przyrody:

-krajobrazowym

-ekosystemowym

-gatunkowym

-genetycznym

-jest nauką o aspektach naukowych i działalności praktycznej, obejmująca projektowanie, wdrażanie, kontrolowanie i koordynowanie procesów gospodarowania środowiskiem.

-Procesy korzystania, ochrony i kształtowania środowiska przebiegają w sferze przyrodniczej, gospodarczej i społecznej.

-Oznacza to, że zarządzanie tymi procesami musi obejmować wiele sfer - od edukacji ekologicznej społeczeństwa, poprzez narzędzia proekologicznej reorientacji gospodarki, do rekomendacji dotyczącej sposobu gospodarowania w konkretnych ekosystemach.

Rys historyczny:

-Nowopowstała dziedzina nauk kształtowała się na pograniczu doświadczeń z praktyki i teorii naukowych. Naukowa analiza efektów zarządzania pojawiła się na przełomie wieków XVIII i XIX, a teoria zarządzania dopiero na początku XX wieku.

-Naukę o zarządzaniu środowiskiem charakteryzują trzy ważne cechy:

-analizowanie i uogólnienie rozwiązań stosowanych w działaniach praktycznych,

-Wykorzystanie interdyscyplinarnych, teoretycznych założeń nauk pokrewnych;

-twórcza adaptacja kategorii, pojęć i metod opracowanych w ramach innych dyscyplin naukowych.

-W kształtowaniu się teoretycznych podstaw nauki o zarządzaniu można wyróżnić cztery okresy:

-tayloryzmu - zarządzania klasycznego,

-zarządzania profesjonalnego,

-zarządzania strategicznego,

-zarządzania sieciowego.

-W każdym z tych okresów zostały opracowane teorie, metody i techniki zarządzania, które wykorzystuje nauka o zarządzaniu środowiskiem:

-I etap - nazywany zarządzaniem klasycznym

-II etap - zarządzanie profesjonalne

-III etap - zarządzanie strategiczne

-IV etap - zarządzanie sieciowe

Zarządzanie środowiskiem ma na celu:

-tworzenie teoretycznych podstaw (zasad, celów) budowy instrumentów sterowania ochroną biosfery

-zarządzanie firmami o globalnym zasięgu działania, ze szczególnym uwzględnieniem ich ekologicznej uciążliwości.

2. Wyjaśnij podstawowe pojęcia nauki o zarządzaniu:

Zarządzanie jest definiowane jako „działalność organizacyjna i kierownicza oparta na wiedzy, prowadzona w celu skutecznego oraz efektywnego wykorzystania zasobów organizacji - ludzkich, kapitałowych i materiałowych”. Sprawność i skuteczność zarządzania jest ściśle związana z generowaniem, selekcjonowaniem, przekazywaniem i wykorzystaniem informacji.

Kierowanie jest procesem dobrowolnego lub wymuszonego ukierunkowania działań ludzi dla osiągnięcia powodzenia działania zbiorowego na rzecz realizacji celu organizacji (systemu).Istotą tego procesu jest koordynacja zbiorowych wysiłków na pożądanym poziomie. Dotyczy wyboru celu i uruchomienia systemu kierowania, który zapewni zgranie czasu, miejsca, sposobu, ilości i jakości działań cząstkowych na poziomie niezbędnym do osiągnięcia celu działania zbiorowego.

-Benchmarking, to porównanie z najlepszymi, dorównywanie im, uczenie się od najlepszych. Jest to punkt odniesienia pozwalający zorientować się, jak dany problem jest rozwiązywany przez innych. Przedmiotem porównań mogą być całe jednostki organizacyjne, ich struktury, procesy, miejsca pracy, produkty i komponenty. Benchmarking jest procesem innowacyjnym, a nie poszukiwaniem idealnego rozwiązania.

-Outsourcing, jest to przedsięwzięcie polegające na wydzieleniu ze struktury organizacyjnej jednostki określonych elementów lub funkcji i przekazanie ich innym podmiotom lub usamodzielnienie.

Podmiotem outsourcingu są przeważnie funkcje pomocnicze takie, jak gospodarka transportowa lub ochrona środowiska w systemie „końca rury”.

-Reengineering to fundamentalne przemyślenie zmian i radykalne przeprojektowanie procesów w organizacji (przedsiębiorstwie), prowadzące do istotnej poprawy sprawności jej funkcjonowania i wielkości osiąganych wyników.

Fundamentalne przemyślenie oznacza poszukiwanie odpowiedzi na pytania:

-dlaczego prowadzimy taką działalność,

-dlaczego w taki sposób,

-co należy zmienić w sposób zasadniczy, aby sprostać wyzwaniom współczesności.

Reengineering sprzyja projakościowemu, proekologicznemu i prospołecznemu ukierunkowaniu działalności organizacji

-Radykalne przeprojektowanie to oderwanie się od przeszłości, ukształtowanie nowej organizacji, zastosowanie całkowicie nowych procesów systemu organizacji i zarządzania.

-Myślenie sieciowe, jest metodą zarządzania opartą na teorii systemów i cybernetyce. Jest postrzegana jako swego rodzaju analiza systemowa. Badane są relacje odnoszące się do danego problemu zarządczego w układzie wewnętrznym - między poszczególnymi elementami całości oraz między tymi elementami i/lub całością a otoczeniem.

3. Wyjaśnij pojęcie gospodarowanie środowiskiem.

Gospodarowanie środowiskiem jest to korzystanie z zasobów i walorów przyrody dla zaspokojenia potrzeb społecznych, osadniczych i poziomu życia ludzi (od społeczności lokalnych do narodów) przy jednoczesnym:

-

ograniczeniu strat i zachowaniu największej ostrożności w przekształcaniu ekosystemów lub tworów geologicznych przy pozyskiwaniu zasobów nieodnawialnych;

-

wspomagania procesów przyrodniczych (zasilania przy użytkowaniu zasobów odnawialnych w celu zapewnienia trwałości i wydajności ich funkcjonowania, np. agrocenoz).

4. Wyjaśnij pojęcie korzystanie ze środowiska

Korzystanie ze środowiska stanowi podstawę procesów życiowych wszystkich organizmów. Każdy organizm w sobie właściwy sposób korzysta z określonych zasobów i walorów przyrody w celu utrzymania podstawowych procesów życiowych. W odniesieniu do człowieka jest to korzystanie z czystej wody, powietrza, żywności, tworzenie przyjaznego środowiska w miejscu zamieszkania, dzielnicy, domu. Wykorzystywanie wartości kulturowej, walorów środowiska do wypoczynku i regeneracji sił człowieka.

5. Wyjaśnij pojęcie użytkowanie środowiska.

Użytkowanie środowiska - jest to korzystanie w sposób stały z zasobów i walorów przyrody dla celów gospodarczych.

Polega ono na:

-

zagospodarowaniu powierzchni przestrzeni

- korzystaniu z nieożywionych i ożywionych zasobów naturalnych oraz z naturalnych źródeł (nośników) energii

- usuwaniu odpadów i ich doprowadzania do naturalnej asymilacji

6. Wyjaśnij pojęcie ochrona i kształtowanie środowiska

Ochrona środowiska - jest to ukierunkowanie lub ograniczenie korzystania z biotycznych a także abiotycznych zasobów i walorów środowiska przyrodniczego w celu zapewnienia ciągłości ich użytkowania oraz utrzymania właściwej jakości elementów biosfery.

Kształtowanie środowiska - jest to świadome wprowadzanie zmian w ekosystemach i krajobrazach, które ukierunkują ich naturalny rozwój i zapewnią wysoki stopień ich samokontroli i jednocześnie przynoszą możliwie największe korzyści gospodarcze i społeczne.

Kształtowanie środowiska polega na:

- redukcji nadmiernie rozwiniętych elementów ekosystemu środowiska przez ingerencję człowieka

- kompensacji, czyli uzupełnienia brakujących ogniw materii i energii oraz formowanie nowych łańcuchów tego obiegu w celu zwiększenia produktywności ekosystemów , ich zdolności asymilacyjnych lub poprawy walorów estetycznych i mikroklimatycznych środowiska, mających wpływ na przyrodnicze warunki życia i rozwoju człowieka

- rekultywacji, czyli odtworzenie zdegradowanych ekosystemów przez wyeliminowanie czynników powodujących degradację (np. zbytnie odwodnienie, zasolenie)

- przeobrażeniu krajobrazów stosownie do wymogów zachowania różnorodności biologicznej i normalnych, ukształtowanych w czasie ewolucji środowiskowych warunków życia człowieka.

7. Wyjaśnij pojęcie usługi środowiskowe

Usługi środowiska - polegają na dostarczaniu przez biosferę materii, energii i informacji potrzebnych do życia człowieka. Obejmują one ochronę atmosfery i klimatu, oczyszczanie i magazynowanie wody pitnej, wytwarzanie i wzbogacanie gleby, podtrzymywanie obiegu substancji odżywczych, detoksykację, rozkładanie (utylizację) odpadów, zapylanie roślin uprawnych, produkcję żywności i materiałów energetycznych.

8.Trwały i zrównoważony rozwój środowiska

Rozwój zrównoważony inaczej ekorozój - to rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń. Opiera się na dwóch podstawowych pojęciach:

• pojęciu "potrzeb", w szczególności podstawowych potrzeb najbiedniejszych na świecie, którym należy nadać najwyższy priorytet;

• pojęciu ograniczeń, narzuconych zdolności środowiska do zaspokojenia potrzeb obecnych i przyszłych przez stan techniki i organizacji społecznej.“

LUB Zrównoważony rozwój Ziemi to rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby wszystkich ludzi oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralność ekosystemu Ziemi, bez zagrożenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń i bez przekraczania długookresowych granic pojemności ekosystemu Ziemi.

Trwały i zrównoważony rozwój jest to rozwój oparty na racjonalnym gospodarowaniu zasobami kulturowymi i przyrodniczymi w skali lokalnej i globalnej, które są wyczerpalne, nieodnawialne lub mają ograniczoną zdolność samoodtwarzania i odbudowywania się.

W trwałym i zrównoważonym rozwoju pojęcie dobrobytu mierzy się skalą posiadania zasobów kulturowych, przyrodniczych a w dalszej konsekwencji - posiadania kapitału ludzkiego, który determinuje przetrwanie cywilizacji nie tylko w skali lokalnej ale również w skali globalnej.

9. Wyjaśnij istotę teorii systemów:

teoria systemów: nzajmuje się sposóbem poznania i analizowania prawidłowości rządzących złożonymi zjawiskami i rzeczami. Jest ona dziedziną wiedzy, która bada systemy traktowane jako zorganizowane całości znajdujące się w określonym otoczeniu. Badanie systemu jest prowadzone z punktu widzenia jego struktury, funkcjonawania i rozwoju systemu.

nanalizę systemową, ktόra obejmuje zbiόr metod i technik analitycznych, umożliwiających rozwiązywanie problemów w sytuacjach decyzyjnych.

nW analizie systemowej istotną rzeczą jest dążenie do uchwycenia spraw zasadniczych dla danego obiektu (procesu, zjawiska) z pominięciem szczegόłόw i praw drugorzędnych, rozumowanie przez analogię, budowanie modeli, czyli abstrakcyjnych konstrukcji odzwierciedlających rzeczywistość w sposób uproszczony, konstruowanie projektόw organizacji, wskazόwek decyzyjnych i poleceń, ktόre można zastosować w praktyce.

nDowodzi to szczegόlnej przydatności analizy systemόw w badaniach złożonych problemόw zarządzania środowiskiem.

nsystem, jest to wyodrębniony zbiόr elementόw (materialnych lub abstrakcyjnych), wzajemnie powiązanych, uważanych za całość z określonego punktu widzenia, mający przy tym, takie właściwości, ktόrych nie mają inne elementy, powiązany z otoczeniem dzięki przepływom materii, energii i/lub informacji;

npodsystem, czyli część systemu o specyficznych właściwościach, sprzężona lub mająca powiązania z innymi podsystemami tego systemu, w ktόrym można wydzielić mniejsze podsystemy i elementy;

nelement, czyli najmniejszy składnik (część) systemu, ktόry nie podlega dalszemu podziałowi na danym etapie badań;

nsprzężenie, czyli wzajemne oddziaływanie elementόw (podsystemόw);

nstruktura systemu, czyli zbiόr elementόw systemu;

nfunkcjonowanie systemu, relacje między elementami;

nrelacja (jednostronna lub dwustronna), czyli związek funkcjonalny, ktόry zachodzi w systemie między jego elementami lub podsystemami;

notoczenie, czyli zbiόr elementόw nienależących do systemu, ktόrych właściwości w pewnym stopniu oddziałują na system lub ulegają zmianie pod wpływem działania systemu;

nmodel systemu (graficzny, matematyczny, opisowy, techniczny), czyli uproszczone odwzorowanie wyodrębionego/poznanego systemu, ukazujący tylko te cechy systemu ( podsystemy, elementy, sprzężenia), ktόre są ważne z punktu widzenia celu analizy.

nSystemy funkcjonują dzięki przepływom co najmniej jednego z trzech mediόw „napędzających”: materii, energii i informacji.

nSystemy zarządzania funkcjonują dzięki przepływom informacji, a systemy przyrodnicze (ekosystemy) - dzięki rόwnoczesnym przepływom materii, energii i informacji.

nZe względu na obiekt badania wyrόżnia się systemy:

¨gospodarcze

¨społeczne

¨przyrodnicze

nze względu na strukturę wewnętrzną

¨proste

¨złożone

¨i szczegόlnie złożone

nze względu na przepływ medium “napędzającego”

¨systemy otwarte

¨systemy zamknięte.

10. Ogólny model systemu zarządzania środowiskiem:

System zarzadzania środowiskiem obejmuje:

• zarządzanie użytkowaniem

• ochroną i kształtowaniem środowiska w skali państwa

• regionu(województwa)

• samorządu terytorialnego, a także zarządzanie ochroną środowiska lub zintegrowane zarządzanie środowiskiem w przedsiębiorstwach.

System jest uzalezniony od uwarunkowań polityczno-ustrojowych, miejsca polityki ekologicznej w ogólnej polityce państwa oraz narzędzi zarządzania różnych w zależności od szczebla zarządzania.

12.Gospodarowanie środowiskiem jest to korzystanie z zasobów i walorów przyrody dla zaspokojenia potrzeb społecznych,osadniczych i poziomu życia ludzi (od społeczności lokalnych do narodów) przy jednoczesnym:

ograniczeniu strat i zachowaniu największej ostrożności w przekształcaniu ekosystemów lub tworów geologicznych przy pozyskiwaniu zasobów nieodnawialnych;

wspomagania procesów przyrodniczych (zasilania przy użytkowaniu zasobów odnawialnych w celu zapewnienia trwałości i wydajności ich funkcjonowania, np. agrocenoz).

13.”System społeczeństwo” jako obiekt zarządzania środowiskiem

Zarządzanie ekologiczne zajmuje się dostosowywaniem działalności gospodarczej i pozagospodarczej aktywności społeczeństwa do danego stanu - potencjału i pojemności - ekosystemów. Stąd obiektem zarządzania ekologicznego jest gospodarka i społeczeństwo.

14. Przedstaw cele i zasady polityki ekologicznej

Podstawowe zadania centrów edukacji ekologicznej:

1)Powszechna edukacja ekologiczna dzieci i młodzieży.

2)Rozwijanie i wspieranie pozaszkolnych form edukacji ekologicznej.

3)Doskonalenie i poszukiwanie nowych metod, technik i form edukacji ekologicznej.

4)Doskonalenie zawodowe nauczycieli oraz specjalistów z dziedziny ochrony środowiska.

5) Krzewienie wiedzy ekologicznej w społeczeństwie ludzi dorosłych.

6)Podnoszenie świadomości ekologicznej decydentów, pracowników administracji lokalnej i samorządów terytorialnych.
7) Gromadzenie i przesyłanie informacji oraz tworzenie baz danych.
8)Rozpowszechnianie materiałów dydaktycznych.
9)Tworzenie bazy dydaktycznej dla potrzeb edukacji ekologicznej.
10)Doskonalenie zawodowe rolników w zakresie sanitacji wsi oraz ograniczania zanieczyszczeń pochodzących z rolnictwa.

15.Wskaż najważniejsze cele i zadania polityki ekologicznej w Polsce

Polityka ekologiczna, czyli polityka ochrony środowiska jest to świadoma i celowa działalność państwa (lub grupy państw w przypadku Unii Europejskiej) polegająca na racjonalnym korzystaniu z zasobów i walorów środowiska przyrodniczego, jego właściwej ochronie i umiejętnym kształtowaniu na podstawie zdobytej przez ludzkość wiedzy teoretycznej i praktycznej

Nadrzędnym celem polityki ekologicznej jest zachowanie walorów środowiska w celu umożliwienia trwałego rozwoju społeczno-ekonomicznego oraz poprawy stanu środowiska na terenach zdegradowanych lub też znacznie zanieczyszczonych. Cel ten jest możliwy do zrealizowania jedynie w długim okresie. Polityka ekologiczna jest ściśle powiązana z innymi politykami szczegółowymi państwa.

Polityka ochrony środowiska powinna obejmować:

• Ocenę stanu środowiska i powstałych w nim szkód oraz ustalenie ich sprawców,

• Określenie sposobów rekultywacji środowiska i naprawy szkód oraz pokrycia kosztów tych przedsięwzięć (zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci”),

• Oddziaływanie na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń poprzez realizację inwestycji proekologicznych stymulowanych instrumentami technicznymi, prawnymi i ekonomicznymi,

• Planowanie zagospodarowania przestrzennego zgodnie z wymogami ekorozwoju.

16. Wskaz podstawowe zadania polityki ekologicznej UE na lata 2001-2010:

1. lepiej zapobiegać niż leczyć (zasada przezorności);

2. w możliwie jak najwcześniejszym etapie podejmowanej inwestycji powinien być uwzględniony wpływ podjętej działalności gospodarczej na środowisko;

3. należy unikać działań powodujących naruszenie równowagi ekologicznej;

4. konieczne jest podniesienie poziomu wiedzy naukowej, mającej na celu podejmowanie działań służących ochronie środowiska;

5. zasada „zanieczyszczający płaci”, oznaczająca pokrywanie szkód w środowisku przez ich sprawców;

6. działania podejmowane w jednym państwie członkowskim nie powinny pogarszać stanu środowiska w innym państwie;

7. polityka ekologiczna w państwach członkowskich musi uwzględniać interesy państw rozwijających się;

8. Wspólnoty Europejskie i kraje członkowskie powinny wspierać ochronę środowiska w skali międzynarodowej;

9. ochrona środowiska jest obowiązkiem każdego obywatela, trzeba więc edukować w tym zakresie całe społeczeństwa;

10. stosowane środki ochrony środowiska powinny uwzględniać rodzaje zanieczyszczeń, potrzebne działania i teren geograficzny, który trzeba chronić;

krajowe programy państw dotyczące środowiska powinny być koordynowane na podstawie wspólnych długofalowych koncepcji.

Wraz z narastaniem zagrożeń środowiska jego ochrona przeniknęła działalność Wspólnot. Od tej pory ich działalność ma być ukierunkowana na:

- zapobieganie negatywnym wpływom na środowisko naturalne (zasada zapobiegania wskazuje na charakter prewencyjny polityki),

- zwalczanie, w miarę możliwości ich przyczyn (zasada przyczynowości oznacza zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń już u ich źródeł, czyli najwcześniej jak to tylko jest możliwe),

- obciążanie finansowego odpowiedzialnych za negatywne oddziaływanie na środowisko (zasada odpowiedzialności sprawcy mówi, że koszty unikania i usuwania szkód ekologicznych powinien ponosić ten, kto je spowodował);

- traktowanie ochrony środowiska jako części składowej innych polityk Wspólnoty (zasada przenikania wynika z tego, że uznano wymagania ochrony środowiska za istotną część składową wszystkich innych dziedzin polityki Wspólnoty).

17. Przedstaw programy i plany w zakresie ochrony środowiska sporządzone przez gminy. Co powinien zawierać program ochrony środowiska?

Programy gminne

Programy gminne powinny się składać z dwóch części:

 zadań własnych (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą

finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy);

 zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe

zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów

naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków

zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego,

wojewódzkiego i centralnego).

Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji niezbędnej do

kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna,

koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim

stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie gminy.

Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad gminnym programem ochrony środowiska były

włączone wszystkie właściwe ze względu na zasięg swojej działalności instytucje, związane z

ochroną środowiska i zagospodarowaniem przestrzennym oraz przedsiębiorstwa

odziaływujące na środowisko, oraz przedstawiciele społeczeństwa. W tym ostatnim

przypadku rozumie się, że są to organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego

(jeśli istnieją na terenie gminy) i ekologiczne organizacje pozarządowe obejmujące zakresem

swej działalności daną gminę.

Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z:

 lokalnym, miejscowym planem (planami) zagospodarowania przestrzennego;

 lokalnymi planami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu,

zaopatrzenia w energię, itd.;

 gminnym planem gospodarowania odpadami sporządzonym zgodnie z ustawą o

odpadach;

 obejmującym teren gminy programem ochrony powietrza, programem ochrony

środowiska przed hałasem i programem ochrony wód, jeśli takie programy (dla obszarów

obejmujących teren danej gminy) zostały lub zostaną opracowane w związku z

wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony środowiska (zgodnie z tą ustawą

naprawcze programy ochrony powietrza opracowuje się dla obszarów, gdzie zostaną

stwierdzone przekroczenia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu, natomiast

programy ochrony wód - dla wchodzących w skład dorzeczy obszarów, na których nie są

osiągnięte wymagane poziomy jakości wód);

 programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

18. Przedstaw programy i plany w zakresie ochrony środowiska sporządzone przez wojewodę:

Programy wojewódzkie

Programy wojewódzkie powinny się składać z trzech części:

 zadań własnych województwa (pod zadaniami własnymi należy rozumieć te

przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków

budżetowych i pozabudżetowych będących w dyspozycji województwa);

 zadań koordynowanych (pod zadaniami koordynowanymi należy rozumieć pozostałe

zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów

naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków

zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla centralnego, bądź

instytucji działających na terenie województwa, ale podległych bezpośrednio organom

centralnym.

 szczegółowych wytycznych do sporządzania programów powiatowych (również w

odniesieniu do programów naprawczych, związanych z wdrażaniem dyrektyw Unii

Europejskiej);

Zadania własne powinny być w programie ujęte z pełnym zakresem informacji, niezbędnej do

kontroli ich realizacji (opis przedsięwzięcia, terminy realizacji, instytucja odpowiedzialna,

koszty, źródła finansowania). Zadania koordynowane powinny być w programie ujęte z takim

stopniem szczegółowości, jaki jest dostępny na terenie województwa.

Jest rzeczą niezbędną, aby do prac nad wojewódzkim programem ochrony środowiska zostały

włączone wszystkie instytucje właściwe ze względu na zasięg swojej działalności

specjalizujące się w zagadnieniach ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i

racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych, przedsiębiorstwa odziaływujące na

środowisko oraz przedstawiciele społeczeństwa. W tym ostatnim przypadku rozumie się, że

są to wojewódzkie organy samorządu terytorialnego, samorządu gospodarczego i

pozarządowe organizacje ekologiczne, obejmujące zakresem swej działalności dane

województwo.

Wojewódzki program ochrony środowiska powinien być skoordynowany ze:

 sporządzanymi na szczeblu województwa programami sektorowymi (np. programem

rozwoju turystyki, programem gospodarki leśnej;

 programem ratowniczo-gaśniczym, sporządzanym przez wojewódzkie komendy

państwowej straży pożarnej, itp.);

Powyższa struktura na charakter ramowy i może być modyfikowana w zależności od

warunków lokalnych (np. w gminach w głębi kraju nie posiadających obiektów

niebezpiecznych nie będzie ani rozdziału „współpraca międzynarodowa” ani rozdziału

„poważne awarie”).

Ponadto jest oczywistym, że programy wojewódzkie powinny być obszerniejsze niż

powiatowe i gminne, natomiast ich szczegółowość powinna być adekwatna do kompetencji

organów szczebla wojewódzkiego, powiatowego i gminnego.

 wojewódzkimi programami rozwoju infrastruktury (jeśli są): mieszkalnictwa, transportu,

zaopatrzenia w wodę, itd.;

 planem zagospodarowania przestrzennego województwa;

 wojewódzkim planem gospodarki odpadami sporządzanym zgodnie z ustawą o odpadach;

 programami ochrony powietrza, programami ochrony środowiska przed hałasem i

programem lub programami ochrony wód (jeżeli programy takie, dla obszarów

położonych w obrębie lub obejmujących cały teren województwa, zostały lub zostaną

opracowane w związku z wymaganiami wynikającymi z ustawy Prawo ochrony

środowiska);

 programami ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

23. Omow instrumenty prawno-administracyjne: Prośrodowiskowe normy prawne w Konstytucji RP, w Kodeksie karnym, Kodeksie wykroczeń, Kodeksie cywilnym, Kodeksie postępowania cywilnego, Kodeksie postępowania administracyjnego  oraz w Kodeksie pracy. Ustawy tworzące system zarządzania środowiskiem. Normy prawne o charakterze ogólnym. Normy jakości środowiska. Normy emisji. Normy techniczno-technologiczne i produkcyjne. Proekologiczne procedury postępowania wymagane prawem.

25. Omow instrumenty społecznego oddziaływania: Instrumenty dobrowolnego stosowania i instrumenty oddziaływania społecznego. Edukacja ekologiczna. Lobbing. Sponsoring. Negocjacje. Porozumienia. Proekologiczne zalecenia i procedury dobrowolnego stosowania. Dobrowolne umowy. Nieformalne narzędzia: nacisku bezpośredniego, lobbystyczne, działania usługowe i komplementarne.

26. Omów narzędzia zarządzania gospodarką wodna: Gospodarka wodna jako obiekt zarządzania: zasoby wód, korzystanie z wód, ochrona wód, budownictwo wodne, ochrona przed powodzią oraz suszą. Instytucje systemu zarządzania gospodarką wodną. Narzędzia zarządzania gospodarką wodną.

Instrumenty - Sieci wodociągowe, kanalizacja, oczyszczanie ścieków, Zagospodarowanie wód deszczowych)

27. Główne problemy zarządzania bezpieczeństwem ekologicznym.

TEORIA EKONOMII ŚRODOWISKA dostrzegła i wskazała możliwość rozwiązania kilku ważkich problemów takich jak:

1. Problem organiczności i wyboru w gospodarowaniu zasobami środowiska. Ekonomia środowiska uwzględnia ograniczony wymiar:

• Podstawowych zasobów naturalnych i nośników energii, niezbędnych do kontynuacji wzrostu gospodarczego na dotychczasowych podstawach;

• Jakości elementów środowiska decydujących o warunkach bytowania i rozwoju organizmów, w tym również człowieka;

• Ekologicznych uwarunkowań procesów gospodarowania;

Ograniczności zawsze związana jest z problemem wyboru. W odniesieniu do środowiska główne wybory dotyczą:

• Kierunku rozwoju gospodarczego i społecznego;

• Sposobu pomiaru efektów gospodarowania;

• Stopnia technogennego obciążenia środowiska.

Problem ograniczności i wyboru odgrywa istotną role przy konstruowaniu systemu zarządzania środowiskiem.

2. Substytucyjność dóbr i czynników produkcji, które zakłada:

• Możliwość wyrównania popytu i podaży każdego dobra i czynnika produkcji w procesie transakcji rynkowych;

• Możliwość substytucji podstawowych czynników produkcji: kapitału, pracy, środowiska, wiedzy.

We współczesnych systemach zarządzania wykorzystuje się ogromne możliwości, jakie stwarza wiedza o ograniczenia zużycia lub użycia zasobów i walorów środowiska.

3.Wprowadzenie kategorii efektów zewnętrznych działalności gospodarczej, które wywołują powstanie strat ekologicznych. Teoria ekonomi swoje zainteresowanie na tzw. Technologicznych efektach zewnętrznych, które ogranicza się do ustalenia kosztów produkcji w przedsiębiorstwie „Y” w związku z korzystaniem ze środowiska przez przedsiębiorstwo „X” oraz na zanieczyszczeniu i ochronie środowiska z punktu teorii dóbr publicznych.

4.Ocena i wycena zewnętrznych kosztów środowiskowych działalności gospodarczej. Ekonomia środowiska zakłada możliwości i wskazuje metody oceny i wyceny elementów środowiska oraz środowiskowych skutków działalności gospodarczej. Wycena efektów ekologicznych umożliwia internalizację kosztów zewnętrznych działalności gospodarczej.

5. Opracowanie koncepcji regulacji ekonomicznej korzystania ze środowiska, za pomocą takich instrumentów jak podatki i opłaty ekologiczne, oraz zbywalne uprawnienia. Regulacja ekonomiczna dotyczy zarówno gospodarki zasobami naturalnymi jak i zanieczyszczenia środowiska. Ekonomia środowiska zakłada, że efektywne i oszczędne wykorzystanie zasobów naturalnych jest możliwe wskutek wolnej gry rynkowej, jednakże pod warunkiem dobrze zdefiniowanych praw własności.

28. Omów znane Ci programy prośrodowiskowe:

Program "Odpowiedzialność i Troska" ("Responsible Care®"), jest dobrowolną inicjatywą przemysłu chemicznego ukierunkowaną na osiągnięcie podstaw zrównoważonego rozwoju. Program ten powstał w 1984 w Kanadzie i szybko rozprzestrzenił się w innych krajach na całym świecie. W Polsce chwili obecnej realizuje go 38 firm chemicznych, które zobowiązane są do:

• Przyjęcia świadomej odpowiedzialności za bezpieczeństwo ludzi i stan środowiska w sposób całkowicie dobrowolny, nie wymuszony przez normy i przepisy prawne.

• Uznania w pierwszej kolejności: aktywności osobowej ludzi, przemyślanych zmian organizacyjnych i umiejętnego zarządzania, za czynniki zasadnicze w osiągnięciu dostrzegalnej zmiany w podejściu do spraw bezpieczeństwa i ochrony środowiska.

• Uznania za priorytet poszukiwania środków i ich przeznaczenia na stopniową modernizacje zakładu prowadzącą do oszczędności energii, zmniejszenia produkcji odpadów, ścieków, emisji zanieczyszczeń do powietrza.

• Wzajemnego powiązanie zakładów i społeczności lokalnej w kierunku wypracowania systemu współpracy i współodpowiedzialności za bezpieczeństwo i właściwy stan środowiska.

• Propagowania zasad Programu "Odpowiedzialność i Troska".

Program "Odpowiedzialność i Troska" posiadając istotną rangę wśród systemów zarządzania środowiskowego został w "Polityce ekologicznej Państwa na lata 2003-2006" uznany za rozwiązanie, które odgrywa istotną rolę w kształtowaniu świadomości ekologicznej i współodpowiedzialności za stan środowiska wśród przedsiębiorców. W Polsce, podobnie jak we wszystkich 52 krajach na świecie, Program " Resposible Care®" promuje wzajemną pomoc i współpracę wśród jego realizatorów. Działania te ukierunkowane są na rozwój dobrych praktyk zarządzania przyczyniających się do poprawy funkcjonowania, komunikacji ze społeczeństwem oraz odpowiedzialności za wytwarzane wyroby.

Program „Planet me”

Wiosną 2007 roku, w ramach odpowiedzialności społecznej, TNT podjęło nowe ambitne wyzwanie, jakim jest walka z postępującą degradacją środowiska naturalnego naszej planety, a przede wszystkim z tzw. globalnym ociepleniem.

Sektor transportowy generuje jedną piątą światowej emisji dwutlenku węgla (CO2), która jest główną przyczyną ocieplenia klimatu. TNT pragnie realizować działania mające na celu redukcję emisji spalin i zużycia energii. W tym celu Firma opracowała korporacyjny program TNT pod nazwą Planet me. Jest on realizowany jest w dwóch nurtach: Code Orange i Choose Orange.

Code Orange, stawiając kwestię zarządzania środowiskowego w samym sercu strategii i kultury TNT, dotyka bezpośrednio kluczowych aspektów naszej działalności biznesowej:

transport lotniczy,

zarządzanie budynkami,

wykorzystanie pojazdów operacyjnych i samochodów służbowych,

podróże służbowe,

zarządzanie zakupami,

rozwój nowych usług.

Wyniki niektórych inicjatyw, podejmowanych przez menedżerów funkcjonalnych TNT, mogą być widoczne już w niedalekiej perspektywie, inne wymagają kilku lat, zanim przyniosą dostrzegalne rezultaty.

Choose Orange dotyczy osobistego zaangażowania pracowników TNT w ochronę środowiska. Pracownicy TNT oraz ich rodziny produkują w życiu prywatnym prawie tyle samo dwutlenku węgla (CO2), ile wytwarza cała nasza firma prowadząc swoją działalność biznesową. Celem programu jest popularyzowanie sposobów ograniczania szkodliwego wpływu na środowisko w prostych czynnościach, jakie wykonujemy na co dzień oraz uświadomienie skali zmian, jakie możemy osiągnąć poprzez skumulowany efekt drobnych działań wielu ludzi.

LIFE+ - instrument finansowy Unii Europejskiej funcjonujący od roku 2007. Zastąpił poprzednio funkcjonujący, podobny instrument LIFE. LIFE+ finansuje w 50-75% projekty z zakresu ochrony środowiska i przyrody, w tym w szczególności projekty dotyczące ochrony sieci Natura 2000.

29. Wymień elementy systemu zarządzania środowiskiem w przedsiębiorstwie zgodne z normą ISO 14001

1. analizy życia wyrobu - Analiza cyklu życia wyrobu polega na identyfikacji i ocenie wszystkich oddziaływań tego wyrobu na środowisko, począwszy od pozyskania surowców niezbędnych do jego wytworzenia poprzez wszystkie fazy realizacji wyrobu, aż do użytkowania i postępowania z wyrobem zużytym.

2. etykietowanie środowiskowe - Etykietowanie środowiskowe odnosi się do umieszczeniach na wyrobach informacji świadczących o tym, że dany wyrób jest zgodny z przyjętymi zasadami dotyczącymi ochrony środowiska. Etykiety te są przyznawane tym wyrobom, które w danej grupie wyrobów zostały ocenione jako mniej szkodliwe dla środowiska.

3. audytowanie środowiskowe - Audytowanie środowiskowe zostało wprowadzone na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku przez niektóre przedsiębiorstwa w związku z rosnącymi kosztami nieprzestrzegania przepisów prawnych dotyczących ochrony środowiska. Audyty te wykorzystywane były jako instrument „oceny zgodności” działalności przedsiębiorstw w zakresie przestrzegania wymagań prawnych. Wyniki audytu były podstawą podjęcia decyzji o realizacji inwestycji proekologicznych.

4. przewidywanie skuteczności i efektywności działań - Audyt wykorzystywany jest jako narzędzie oceny całego systemu, dzięki niemu można przewidzieć skuteczność i efektywność działań.

21. Koszty bieżące ochrony środowiska

to:

- koszty działań własnych, w tym koszty związane z

funkcjonowaniem i utrzymywaniem urządzeń ochrony

środowiska („końca rury” oraz zapobiegających

zanieczyszczeniom),

- koszty działań świadczonych przez podmioty

zewnętrzne w zakresie ochrony środowiska w danej

firmie, (np. opłaty usługowe za oczyszczanie

ścieków, wywóz i utylizację odpadów itp.),

- zakup dóbr używanych dla celów ochrony

środowiska, na przykład wodorozcieńczalne farby, paliwa

o niskiej zawartości siarki lub surowce odnawialne

- opłaty ekologiczne ( m.in. produktowa i depozytowa)

- wewnętrzne koszty transportu i przetwarzania

odpadów,

- koszty kontroli, badań laboratoryjnych i

monitorowania stanu środowiska,

- koszty szkoleń,

- koszty prac badawczo - rozwojowych,

- koszty administrowania i innych działalności, na

przykład utworzenia i utrzymywania systemów

informacji o środowisku, przygotowania pozwoleń

środowiskowych, wdrażania i certyfikacji systemów

zarządzania środowiskowego,

całkowite nakłady na ochronę środowiska

stanowią sumę wydatków inwestycyjnych i kosztów bieżących.

Wydatki inwestycyjne = nakłady na środki trwałe +

pozostałe nakłady na:

- budynki i budowle, w tym m. in.: roboty budowlano-montażowe, dokumentacja projektowo-kosztorysowe,

- maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia (łącznie z przyrządami i

ruchomościami i wyposażeniem),

- środki transportu,

- inne, np. koszty ponoszone przy nabyciu gruntów i używanych

środków trwałych, odsetki od kredytów i pożyczek inwestycyjnych za

okres realizacji inwestycji.

30. System Emas - System Ekozarządzania i Audytu EMAS (ang. Eco Management and Audit Scheme) jest unijnym instrumentem wprowadzonym w życie rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady. Ma na celu zachęcenie różnych organizacji do ciągłej poprawy swojej działalności na rzecz środowiska poprzez przestrzeganie norm i przepisów ochrony środowiska, a także poprzez wprowadzanie niezbędnych zmian wzorców produkcji i konsumpcji na bardziej zrównoważone. Rejestracja w systemie EMAS w żaden sposób nie zwalnia organizacji z obowiązku przestrzegania wszystkich takich przepisów czy norm. Jego zasadniczym założeniem jest dostrzeżenie i nagradzanie tych organizacji, które dobrowolnie wychodzą poza zakres minimalnej zgodności z przepisami i w sposób stały poprawiają efekty swojej działalności środowiskowej. Tak więc przystąpienie do systemu EMAS stanowi wejście do „elitarnego klubu” tych organizacji, które uwzględniają aspekty środowiskowe na równi z innymi elementami prowadzonej działalności, oraz w sposób ciągły dążą do poprawy i minimalizacji swojego oddziaływania na środowisko. Rozporządzenie w sprawie EMAS weszło w życie na terenie Polski bez modyfikacji w momencie przystąpienia do Unii Europejskiej. Udział w systemie jest dobrowolny i dostępny dla wszelkiego rodzaju organizacji obejmujących instytucje i przedsiębiorstwa zarówno komercyjne, jak i te działające w formule non-profit, które, wykorzystując ten instrument, dążą do osiągnięcia coraz lepszych efektów swojej działalności, podnosząc jednocześnie jej efektywność. Obecnie w unijnym rejestrze EMAS znajduje się ok. 3200 organizacji Niekwestionowanym liderem są Niemcy, gdzie liczba zarejestrowanych organizacji sięga 1600 podmiotów.

31. Produkt ekologiczny to taki towar, którego negatywne oddziaływanie na środowisko jest maksymalnie ograniczone lub całkowicie zlikwidowane. Taki produkt powinien charakteryzować się następującymi cechami:

-ilość surowców użyta do jego wytworzenia została znacznie ograniczona lub też surowce pochodzą z recyclingu

-sam proces wytwarzania nie jest szkodliwy dla środowiska

-surowce użyte do produkcji są nietoksyczne

-produkt ani jego składniki nie są testowane na zwierzętach

-opakowanie jest ograniczone do minimum lub w ogóle z niego zrezygnowano

-opakowanie może zostać ponownie wykorzystane

-zużycie energii na każdym etapie produkcji i użytkowania produktu jest zminimalizowane

-istnieje system zbierania produktów wyeksploatowanych lub ich części

-istnieje możliwość ponownego wykorzystania w całości lub w części zużytego produktu

-unika się sztucznego przyspieszania starzenia się fizycznego lub moralnego (np. poprzez reklamę nowszych typów danego towaru) produktu

32. Ekoznakowanie to oznaczanie produktów znakami informującymi konsumenta o oddziaływaniu produktu na środowisko. Istnieje wiele rodzajów ekoznakowania w zależności od kraju, regionu czy rodzaju działalności. Ekoznaki to informacje o produktach, które spełniają normy dotyczące środowiska wyższe niż określone prawnie. Ubieganie się o ekoetykietę jest dobrowolne, a otrzymanie jej uzależnione jest od oceny jaką produktowi wystawi komisja przyznająca znak. Najczęściej przyznawane są na okres 3 lat, po którym produkt musi poddać się kolejnej weryfikacji

---