Handel zagraniczny Polski w latach 90tych.

Od początku lat 90-tych głównym partnerem handlowym Polski są Niemcy, na które przypada ponad 50 % wymiany handlowej z krajami Europy Zachodniej. W roku 1994 na Niemcy przypadało 27,4 % wartości importu i 35,7 % eksportu (saldo dodatnie). W eksporcie do Niemiec dominują wyroby przemysłu elektromaszynowego (25%) i lekkiego (23 %). Eksportujemy znaczne ilości wyrobów przemysłu drzewno-papierniczego i spożywczego. Z Niemiec importujemy głównie wyroby przemysłu elektromaszynowego (40,6 %) - maszyny, urządzenia i środki transportu, również wyroby przemysłu chemicznego i lekkiego. Spośród pozostałych krajów Wspólnot Europejskich (UE i EFTA) najważniejszymi partnerami handlowymi Polski są: Włochy, Holandia, Francja, Wielka Brytania i Austria. Na Włochy przypada 8.4 % wartości polskiego importu, sprowadzamy głównie wyroby przemysłu elektromaszynowego (56 %), chemicznego i mineralnego oraz lekkiego, eksportujemy do Włoch wyroby przemysłu elektromaszynowego, wyroby przemysłu drzewno-papierniczego i artykuły rolno-spożywcze. Znaczne niezrównoważenie wymiany handlowej z Włochami doprowadziło w roku 1994 do powstania znacznego salda ujemnego. Saldo dodatnie uzyskaliśmy natomiast w wymianie handlowej z Holandią (5,9 % polskiego eksportu), dokąd wysyłamy wyroby przemysłu elektromaszynowego i spożywczego. Importujemy z Holandii wyroby przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i lekkiego. Zbliżoną strukturę towarową ma wymiana handlowa z Francją. W eksporcie do Wielkiej Brytanii znaczną rolę odgrywają surowce energetyczne, wyroby przemysłu metalurgicznego i chemicznego, importujemy natomiast paliwa płynne, wyroby przemysłu elektromaszynowego i chemicznego. Ważnymi odbiorcami polskiego węgla i energii elektrycznej są również: Niemcy, Austria i Finlandia. Rozpad Związku Radzieckiego zapoczątkował spadek wymiany handlowej ze wschodnim sąsiadem. W roku 1994 na Rosję przypadało już tylko 6,8 % importu i 5,4 % eksportu. Jest to bardzo niekorzystne, ponieważ stawia pod znakiem zapytania regularność dostaw cennych surowców energetycznych - ropy naftowej i gazu ziemnego (którego Rosja pozostaje głównym dostawcą wobec niepowodzenia rozmów z Norwegią i Katarem). Paliwa i energia stanowią73 % wartości importu z Rosji, w eksporcie do Rosji ogromną rolę odgrywają artykuły rolno-spożywcze na które przypada ponad 40 % eksportu. Kraje WNP stanowią ogromny i nienasycony rynek zbytu, w tej sytuacji jako zjawisko pozytywne należy odebrać próby zacieśnienia współpracy gospodarczej z Białorusią i Ukrainą, podejmowane w ostatnich latach przez stronę polską. Lata 90-te przyniosły również spadek obrotów w handlu z pozostałymi krajami dawnego RWPG. Najważniejszymi partnerami nadal pozostają Czechy i Słowacja, wartość wymiany handlowej z Bułgarią, Węgrami i Rumunią spadła o kilkadziesiąt procent.

Ponad 90 % wymiany handlowej przypada na kraje europejskie (łącznie z WNP). Z krajów pozaeuropejskich najważniejszym partnerem są Stany Zjednoczone, do których eksportujemy wyroby przemysłu elektromaszynowego, chemicznego i lekkiego (głownie spożywczego). Sprowadzamy wyroby przemysłu elektromaszynowego (środki transportu, sprzęt komputerowy), chemicznego i spożywczego, znacznemu ograniczeniu uległ import zbóż i komponentów paszowych. Ujemne saldo wymiany handlowej ze Stanami Zjednoczonymi powiększa się z każdym rokiem. Stale rośnie wartość wymiany handlowej z Japonią i „tygrysami azjatyckimi”, skąd sprowadzamy głównie wyroby tzw. Przemysłów wysokiej techniki. Handel z krajami azjatyckimi napotyka jednak na wiele trudności, Jedną z nich jest brak bezpośrednich kontaktów handlowych. Większość eksportowanych artykułów, głównie stal i artykuły spożywcze, sprzedajemy przez pośredników, co znacznie ogranicza potencjalne zyski. Spośród krajów rozwijających się jako głównych partnerów możemy wskazać: Chiny, Turcję, Brazylię, Indie i Iran. Z Chin sprowadzamy artykuły rolno-spożywcze, z Turcji wyroby przemysłu lekkiego (głównie włókienniczego i odzieżowego). Z Brazylii artykuły rolno-spożywcze (kawa, komponenty paszowe) i rudy żelaza, z Iranu sprowadzamy ropę naftową. W eksporcie do Indii i Chin przeważają wyroby przemysłu metalurgicznego i spożywczego. Brazylia i Turcja importują głównie wyroby przemysłu chemicznego. Liczącym się odbiorcą wyrobów przemysłu spożywczego jest również Algieria. Podsumowując, możemy stwierdzić, że struktura towarowa polskiego handlu zagranicznego jest mało korzystna. Zbyt duży udział w eksporcie mają wyroby o niskim stopniu przetworzenia, surowce naturalne i artykuły rolno-spożywcze. Znikomy jest udział produktów przemysłu wysokiej techniki, które obok paliw stanowią główną pozycję polskiego importu.

Z handlem zagranicznym wiąże się również eksport i import usług oraz przepływy kapitałów. W przeszłości Polska czerpała znaczne dochody z eksportu siły roboczej, polskie ekipy budowlano-remontowe pracowały głównie w krajach Bliskiego Wschodu, w Turcji i w Niemczech. Obecnie ilość kontraktów zagranicznych znacznie spadła, głównym partnerem pozostają Niemcy. Przepływy kapitałów mają raczej jednostronny charakter, znacznych inwestycji na terenie Polski dokonuje kapitał zagraniczny. Przypadki inwestowania Polaków poza granicami kraju należą, jak na razie do rzadkości.

Eksport i import oraz Polski

Lata	Eksport	Import	Saldo
		Ceny bieżące - w mln $
1990	14322	9528	+4794
1991	14903	15522	-619
1992	13187	15913	-2726
1993	14143	18834	-4691
1994	17240	21569	-4329
1995	22895	29050	-6155

Znaczenie handlu zagranicznego w latach 90-tych w gospodarce Polski było niestety niewielkie. Według szacunków za 1995 rok eksport stanowił nie więcej jak 20% naszego PKB, podczas gdy w krajach wysoko rozwiniętych relacja ta dochodziła do 50 - 70 % w krajach małych (Holandia, Belgia) i 25 - 40 % w krajach dużych (Niemcy, Francja, W. Brytania). Równocześnie osiągane przez nas wskaźniki eksportu w przeliczeniu na jednego mieszkańca (prawie 600 USD w 1995r.) były 10 - 30 razy niższe niż w wyżej wymienionych krajach. W tym względzie pozostawaliśmy też w tyle za średnio rozwiniętymi krajami Europy Środkowej - Węgrami, Czechami i Słowacją.

Począwszy od 1991 roku obroty bieżące Polski zamykały się rosnącym saldem ujemnym. W tej sytuacji coraz większego znaczenia dla równoważenia bilansu płatniczego naszego kraju nabierał napływ kapitału zagranicznego. Oblicza się, że w latach 1990-1996 napłynęło do Polski ponad 16 mln $.

Dynamika rozwoju i przeobrażenia strukturalne handlu zagranicznego Polski w następnych latach odzwierciedlają koniunkturę i zaawansowanie przekształceń gospodarki, a także nasze inspiracje proeuropejskie, przede wszystkim chęć uzyskania członkostwa UE i przynależność do NATO.

---