KAZUSY NA KOLOKWIUM Z PRAWA KONSTYTUCYJNEGO
(24 i 25 kwietnia 2007 r.)
1) Między Rzeczypospolitą Polską a Chińską Republiką Ludową została zawarta umowa międzynarodowa dotycząca zwalczania procederu podejmowania nielegalnej pracy zarobkowej przez obywateli jednego państwa na terytorium drugiego. Umowa ta nakładała na obywateli każdego z państw obowiązek wcześniejszego zgłoszenia stosownym władzom zamiaru wyjazdu do drugiego państwa, celu wyjazdu oraz miejsca planowanego pobytu. Umowa międzynarodowa została zatwierdzona przez Radę Ministrów i zaczęła obowiązywać - jak wynikało z jej treści - po upływie tygodnia od dnia jej zatwierdzenia. Sześć miesięcy po wejściu w życie umowy do Prezesa Rady Ministrów zaczęły napływać sygnały, że obywatele polscy nie respektują jej postanowień, a nawet w większości nie mają wiedzy o jej obowiązywaniu. Prezes Rady Ministrów upoważnił w związku z tym Ministra Spraw Zagranicznych do wydania rozporządzenia umożliwiającego nakładanie kar pieniężnych na obywateli ignorujących obowiązki prawnomiędzynarodowe. Minister ten przekazał polecenie Premiera Ministrowi Sprawiedliwości, uznając, że wydanie tego rodzaju rozporządzenia należy do jego kompetencji. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości zostało opublikowane w Gazecie Wyborczej. Oceń powyższy stan faktyczny w świetle stosownych przepisów.
2) Minister Sprawiedliwości w drodze zarządzenia uregulował zasady doręczania przez sądy korespondencji stronom postępowania sądowego oraz zasady obowiązkowego stawiennictwa obywateli na posiedzeniach sądowych. Uzasadniając potrzebę wydania takiego zarządzenia Minister stwierdził, że ta istotna problematyka nie była dotychczas przedmiotem regulacji ustawowej, a praktyka sądowa w tym zakresie nie jest jednolita. Sąd Apelacyjny w Krakowie powziął jednak wątpliwość co do konstytucyjności takiego rozporządzenia i wystąpił ze stosownym pytaniem prawnym do Sądu Najwyższego. W wydanej uchwale Sąd Najwyższy stwierdził, że zarządzenie faktycznie jest niekonstytucyjne, jednak powinno być przestrzegane, gdyż do momentu jego uchylenia stanowi źródło prawa obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej. Na wieść o treści tej uchwały Prezes Rady Ministrów uchylił zarządzenie Ministra Sprawiedliwości. Sąd Apelacyjny w Krakowie w zawisłej przed nim sprawie wezwał strony do osobistego stawiennictwa w oparciu o art. 2 Konstytucji, twierdząc, że z zasady demokratycznego państwa prawnego wynika spoczywający na obywatelach obowiązek stawiennictwa na wezwanie sądu. Oceń powyższy stan faktyczny w świetle stosownych przepisów.
3) W Sejmie od kilku miesięcy trwały prace nad wydaniem ustawy transponującej do polskiego prawa przepisy unijnego rozporządzenia dotyczącego idealnej wagi buraków i marchewek. Do czasu wydania stosownej ustawy Rada Ministrów postanowiła zagadnienie to uregulować w rozporządzeniu z mocą ustawy, które po wydaniu, jako rozporządzenie tymczasowe, zostało zatwierdzone przez Sejm i Senat. Ostatecznie parlamentarzyści ustalili, że transpozycją unijnego rozporządzenia zajmą się na szczeblu lokalnym organy samorządu terytorialnego. Rada Miasta Krakowa podjęła uchwałę ustalającą idealną wagę małopolskich buraków i marchewek. Jak się później okazało waga ta została znacznie zaniżona w stosunku do wagi narzuconej przez rozporządzenie unijne. Przewodniczący Rady Miasta Krakowa stwierdził, że uchwała nie zostanie zmieniona, gdyż prawo wspólnotowe -z uwagi na treść art. 8 ust. 1 Konstytucji oraz zasadę suwerenności narodu - nie ma w Polsce pierwszeństwa przed prawem krajowym.
Oceń powyższy stan faktyczny w świetle stosownych przepisów.
4) Roman K., pacjent krakowskiego szpitala psychiatrycznego, w dniu referendum w sprawie dalszego udziału wojsk polskich w Iraku, przebywał na przepustce u swojej rodziny w Warszawie. Tam też wraz z krewnymi udał się na głosowanie. Przewodniczący obwodowej komisji ds. referendum odmówił mu jednak wydania karty do głosowania z uwagi na fakt, że nie figurował on w spisie osób uprawnionych do udziału w referendum. Po powrocie do domu krewni Romana K. pomogli mu sporządzić protest wyborczy na nieprawidłowości w sporządzeniu spisu przez komisję obwodową, który wysłano pocztą do SN. Referendum trwało jednak dwa dni, stąd też następnego dnia Roman K. wrócił do Krakowa i postanowił oddać swój głos w obwodzie głosowania utworzonym w jego szpitalu psychiatrycznym. Członkowie komisji nie sprawdzali tam tożsamości osób głosujących, jak również nie sprawdzali, czy nazwiska tych osób znajdują się w spisie uprawnionych. Po otwarciu urny okazało się, że wrzuconych kart do głosowania jest więcej niż osób ujętych w spisie. Przewodniczący komisji obwodowej wniósł zatem protest przeciwko ważności referendum, domagając się powtórzenia głosowania w całym kraju. Jak zostaną rozpoznane oba protesty?
5) Wydana została dyrektywa wspólnotowa wskazująca na konieczność ochrony zabytkowych starówek miejskich stanowiących dziedzictwo kulturalne Europy. W ramach implementacji dyrektywy Rada Miasta Krakowa podjęła uchwałę wyłączającą dzielnicę Śródmieście z ruchu samochodowego. Prezydent miasta Krakowa dodatkowo zakazał ruchu samochodowego w obrębie krakowskich dzielnic: Kazimierz i Podgórze. Do wyjaśnienia okoliczności wprowadzenia przez Prezydenta tego zakazu posłowie partii rządzącej powołali komisję śledczą, która podjęła uchwałę wzywającą Prezydenta do stawienia się w charakterze świadka. Posłowie partii opozycyjnej wystąpili do TK żądając stwierdzenia niezgodności:
dyrektywy wspólnotowej z art. 52 ust. 1 Konstytucji, twierdząc, że implementacja dyrektywy uniemożliwia realizację konstytucyjnej wolności poruszania się po terytorium RP;
uchwały Rady Miasta Krakowa z dyrektywą wspólnotową, twierdząc, że dyrektywa nie wymagała wprowadzenia przez uchwałę tak drastycznych ograniczeń w zakresie wolności poruszania się;
uchwały komisji śledczej z ustawą o komisji śledczej, twierdząc, że ustawa nie dopuszcza możliwości wezwania Prezydenta Miasta w charakterze świadka.
Które z tych aktów mogłyby być ewentualnie przedmiotem lub wzorcem kontroli przed TK?
6) W toku postępowania sądowego January C. zgłosił wniosek o zwolnienie go od kosztów sądowych. Sąd cywilny, który rozpoznawał jego sprawę odmówił takiego zwolnienia, ustaliwszy uprzednio, że January C. nie znajduje się w trudnej sytuacji finansowej. January C. odwołał się do sądu II instancji, lecz ten podzielił zapatrywania sądu I instancji i również nie uwzględnił wniosku o zwolnienie od kosztów. Wobec powyższego January C. wniósł skargę konstytucyjną podnosząc w niej, że rozstrzygnięcia obu sądów zasadę równości (art. 32 Konstytucji), gdyż wszyscy obywatele, w tym również on, płacą podatki, lecz tylko niektórzy mogą z pieniędzy pochodzących z podatków uzyskać pokrycie kosztów w swoich sprawach sądowych.
Prezes TK po przeczytaniu skargi konstytucyjnej Januarego C. uznał, że podnoszone przez niego argumenty wydają się być trafne i skierował sprawę do merytorycznego rozpoznania. TK w składzie 1 sędziego na posiedzeniu niejawnym wydał wyrok, mocą którego uznał, że przepis przewidujący zwolnienie od kosztów sądowych tylko dla osób najuboższych jest niezgodny z art. 32 Konstytucji. Wyrok ten został doręczony Januaremu C., który wystąpił do sądu prowadzącego jego sprawę o zwrot wszystkich poniesionych przez niego kosztów sądowych. Sąd odmówił uwzględnienia tego wniosku twierdząc, że niekonstytucyjny przepis utracił moc obowiązującą z chwilą wydania wyroku przez TK, a zatem przepis ten obowiązywał w momencie, gdy sąd rozstrzygał wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Wyrok TK nie może przecież wstecznie uchylić przepisu, gdyż naruszałoby to zasadę „lex retro non agit”. Skoro zatem rozstrzygnięcia obu sądów odmawiające zwolnienia od kosztów sądowych zostały wydane w oparciu o przepis, który w chwili wydania tych rozstrzygnięć obowiązywał, to obecnie nie ma podstaw do ich weryfikacji na tej podstawie, że przepis z chwilą wydania przez TK wyroku przestał obowiązywać.
Dokonaj oceny prawnej powyższego stanu faktycznego.
7) Do TK wpłynęły pytania prawne Sądu Rejonowego w Krakowie i Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie. Oba pytania dotyczyły zgodności z Konstytucją i z kodeksem cywilnym ustawy o warunkach wykonywania eksmisji z lokali mieszkalnych. W uzasadnieniach obu pytań wskazano, że w toku wielu spraw zawisłych przed tymi organami strony podnoszą, że wspomniana ustawa jest sprzeczna z Konstytucją, a wątpliwości tego rodzaju podziela znaczna część doktryny i praktyki. Poza tym w pytaniu prawnym Sądu Rejonowego w K. zwrócono uwagę, że wspomniana wyżej ustawa wywołuje w orzecznictwie sądowym rozbieżności interpretacyjne, co dodatkowo uzasadnia konieczność dokonania przez TK powszechnie obowiązującej wykładni jej spornych przepisów. Sędzia TK wezwał oba organy, które wystąpiły z pytaniem prawnym o usunięcie braków formalnych poprzez wskazanie, w jakim stopniu wyrok TK wpłynie na rozstrzygnięcie określonych spraw. SR w Krakowie wskazał, że z chwilą wydania tego wyroku utracą moc obowiązującą wszystkie orzeczenia sądowe o eksmisji, które zostały wydane na podstawie niekonstytucyjnego przepisu. Przed wyznaczeniem przez TK rozprawy ustawa o warunkach wykonywania eksmisji z lokali mieszkalnych została uchylona przez inną ustawę. Nowa ustawa zawierała jednak identyczne przepisy, jak przepisy starej ustawy uczynione przedmiotem obu pytań prawnych. Dokonaj oceny prawnej powyższego stanu faktycznego.
8) Marian K. po uzyskaniu meldunku czasowego w Krakowie złożył do wojewody małopolskiego wniosek o wpisanie go do rejestru wyborców. Wojewoda odmówił uwzględniania wniosku stwierdzając, że z uwagi na zbyt krótki okres zamieszkiwania w Krakowie między Marianem K. a byłą stolicą Polski nie wytworzyły się jeszcze wystarczająco trwałe związki uczuciowe. Marian K. zaskarżył tę decyzję do Sądu Okręgowego w Krakowie, który po rozpoznaniu skargi wydał korzystne dla niego postanowienie. Tuż przed wyborami Marian K. postanowił jednak sprawdzić, czy faktycznie został ujęty w krakowskim rejestrze wyborców i sporządzonym na jego podstawie spisie wyborców. W urzędzie gminy okazało się, że jego nazwisko nie figuruje ani w rejestrze, ani w spisie wyborców. Wskaż nieprawidłowości, które wystąpiły w toku postępowania o wpis Mariana K. do rejestru oraz środki prawne, jakie mu przysługują wobec pominięcia jego nazwiska w rejestrze i spisie wyborców.
9) Józef K. wraz z synem Marianem K. oraz córką Marianną K. udał się na głosowanie. W lokalu wyborczym mieszczącym się w Krakowie przy ul. Św. Marka okazało się, że wszystkie trzy osoby nie są ujęte w spisie wyborców. Józef K. przedstawił komisji dowód osobisty potwierdzający jego zameldowanie na pobyt stały w Krakowie. Marian K. przyznał, że na stałe zameldowany jest w Warszawie, jednak emocjonalnie czuje się związany z Krakowem i nie wyobraża sobie, że mógłby głosować w stolicy. Marianna K. oświadczyła komisji, że stale zamieszkuje w Niemczech, lecz specjalnie przyjechała do Krakowa na wybory, słysząc w telewizji TRAM, że ojczyzna jest w potrzebie. Czy komisja obwodowa powinna uwzględnić prośby tych trzech osób o dopisanie ich do spisu wyborców?
10) Po południu w dniu głosowania kilku członków obwodowej komisji wyborczej udało się na obiad. W lokalu wyborczym pozostał przewodniczący komisji oraz dwóch członków, z których jeden był jednocześnie tzw. mężem zaufania. Z uwagi na fakt, że lokal już od dłuższego czasu nie odwiedził żaden wyborca, przewodniczący podjął decyzję o otwarciu urny i przeliczeniu dotychczas oddanych głosów. W trakcie wykonywania tej czynności okazało się, że niektóre karty do głosowania wyciągnięte z urny nie posiadały urzędowej pieczęci, stąd przewodniczący w międzyczasie karty te podbijał. Po powrocie z obiadu pozostałych członków komisji przewodniczący za ich zgodnym przyzwoleniem podjął decyzję o skróceniu czasu głosowania uznając, że jest już tak późno, że i tak nikt więcej nie przyjdzie oddać głosu. Wtedy do lokalu wszedł niewidomy wyborca. Jeden z członków komisji pomógł mu udać się na miejsce przeznaczone do głosowania i tam na jego prośbę postawił krzyżyk przy nazwisku kandydata wskazanego przez wyborcę. Po opuszczeniu lokalu przez tego wyborcę, tj. ok. godz. 18 lokal wyborczy został zamknięty. Wskaż nieprawidłowości, których dopuścili się członkowie obwodowej komisji wyborczej.
11) W wyborach do Sejmu wzięło udział 7 partii politycznych. W skali całego kraju poszczególne partie uzyskały następujące poparcie: A - 25 %, B - 22 %, C - 12 %, D - 8 %, E - 8 %, F - 6 %, G - 2 %. Każda z w.w. partii politycznych wystawiła swoją listę kandydatów w okręgu wyborczym X, w którym do obsadzenia było 7 mandatów poselskich. Poszczególne listy uzyskały w tym okręgu następujące poparcie: A - 26 tys., B - 21 tys., C - 17 tys., D - 14 tys., E - 8 tys., F - 6 tys., G - 6 tys. Dokonaj podziału mandatów pomiędzy poszczególne listy. Którym kandydatom z list mandaty te przypadną?
12) Marszałek Sejmu Marian K. w samo południe wybrał się na spacer na krakowski rynek. Wśród wielu spacerujących Krakowian zobaczył posłankę Józefę Z., która ostatnio z mównicy sejmowej zarzuciła mu, że w sposób stronniczy kieruje pracami Izby. Marszałek, który słowami posłanki poczuł się urażony, nie myśląc wiele, stanął na środku rynku krakowskiego i krzyknął w jej kierunku „Hej, Ty małpo w czerwonym, wracaj do Warszawy!”. Następnego dnia posłanka Józefa K. złożyła w sądzie cywilnym pozew o zadośćuczynienie za wyrządzoną jej takim wyzwiskiem krzywdę moralną. Marian K. w zwołanej konferencji prasowej oświadczył, że jest chroniony immunitetem materialnym wyłączającym odpowiedzialność za jego czyn, gdyż określenia „małpa w czerwonym” użył w nawiązaniu do wystąpienia posłanki w trakcie ostatniego posiedzenia Sejmu. Ponadto dodał, że w najbliższym czasie zamierza wystąpić przeciwko posłance na drogę sądową o zadośćuczynienie z powodu naruszenia jego dobrego imienia. Po kilku dniach, pod naciskiem opinii publicznej, Marian K. zrezygnował z chroniącego go immunitetu. Ze swojego immunitetu zrezygnowała również Józefa Z.
Oceń powyższy stan faktyczny w świetle obowiązujących przepisów.
13) Marian K., przeciwko któremu od kilku miesięcy toczyło się postępowanie przed sądem karnym o kradzież buraków i pobicie sąsiada, nieoczekiwanie został wybrany na senatora RP. Po ogłoszeniu wyników wyborów Marian K. wysłał do sądu pismo, w którym oświadczył, że nie stawi się na wyznaczoną przez sąd rozprawę, dopóki Senat nie wyda w jego sprawie zgody na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Prokurator odmówił jednak wystąpienia ze stosownym wnioskiem do Senatu, w związku z czym sąd postanowił kontynuować postępowanie karne. Marian K. został skazany na karę 3 lat pozbawienia wolności. Odmówił jednak stawienia się w zakładzie karnym przed upływem kadencji argumentując, że nie może być pozbawiony wolności bez zgody Senatu. Po kilku dniach, pod naciskiem opinii publicznej, dobrowolnie zrezygnował z chroniącego go przywileju nietykalności i wyraził zgodę na osadzenie go w zakładzie karnym.
Oceń powyższy stan faktyczny w świetle obowiązujących przepisów.
14) Poseł Antoni Z. otrzymał intratną propozycję pracy w zarządzie Firmy Mięsnej „Cielaczek” sp. z o.o. Dochodów z tytułu członkostwa w zarządzie firmy celowo nie ujawnił jednak w oświadczeniu majątkowym, po to, by nie narazić się kolegom ze swojego klubu poselskiego. Praca ta okazała się na tyle absorbująca, że Antoni Z. zaczął opuszczać posiedzenia Sejmu i Komisji Ustawodawczej, której był członkiem. W końcu posłowie z opozycyjnego ugrupowania zgłosili do Marszałka Sejmu wniosek o pozbawienie go mandatu poselskiego. Podczas debaty w tym przedmiocie Antoni Z. z mównicy sejmowej zaczął atakować swoich oponentów, aż w końcu Marszałek Sejmu wyłączył mu mikrofon. Zdesperowany poseł oświadczył, że z mównicy nie zejdzie, jeśli debata na temat jego mandatu poselskiego będzie kontynuowana.
Kto i w jaki sposób powinien zareagować na zachowanie Antoniego Z.?
Czy Antoni Z. może zostać pociągnięty do odpowiedzialności regulaminowej za któryś czyn powyżej opisany?
15) Senator W.K z trybuny senackiej, odpowiadając w dyskusji na zarzuty, iż posiadany przez niego rękopis autorstwa jednego z polskich panujących, jako posiadający ogromną wartość historyczną nie jest przez niego udostępniany badaniom naukowym, oświadczył - pokazując ów rękopis - iż może go w każdej chwili sprzedać za symboliczną złotówkę Polskiej Akademii Nauk. Wkrótce potem skończyła się kadencja Senatu i do senatora zgłosił się przedstawiciel PAN z gotowością zapłaty oznaczonej w ten sposób ceny i domagający się w związku z tym wydania mu rękopisu. Po zbadaniu rękopisu okazało się, że nie jest on własnością W.K., lecz że został przez niego przywłaszczony. Wobec tego PAN złożył do prokuratury zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez W.K.
czy w zaistniałej sytuacji senator może ponosić odpowiedzialność prawną?
Jakie działania powinien podjąć prokurator?
16) Prezydent, mając wątpliwości co do konstytucyjności przedłożonej mu do podpisu ustawy, wystąpił z wnioskiem o jej kontrolę do Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał orzekł, że ustawa jest zgodna z Konstytucją. Argumentacja Trybunału nie przekonała jednak Prezydenta i postanowił on zwrócić ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Weto prezydenckie zostało jednak przełamane i Sejm bezwzględną większością głosów ponownie uchwalił ustawę. Doradcy Prezydenta zwrócili jego uwagę na fakt, że ponowne uchwalenie ustawy nastąpiło z naruszeniem Konstytucji. Prezydent rozważa teraz wystąpienie przed podpisaniem ustawy do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności ustawy i trybu jej uchwalenia z w.w. przepisem konstytucyjnym. Czy wniosek taki jest dopuszczalny?
17) Minister Sprawiedliwości wystąpił z inicjatywą ustawodawczą zmierzającą do zaostrzenia kar dla przestępców wielokrotnych (tzw. recydywistów). Projektowi ustawy nadana została klauzula pilności. W trakcie drugiego czytania w Sejmie Minister Sprawiedliwości zgłosił autopoprawkę do projektu ustawy. Marszałek odmówił poddania jej pod głosowanie twierdząc, że powinna była zostać zgłoszona wcześniej. W związku z tym Minister Sprawiedliwości ogłosił, że wycofuje klauzulę pilności, lecz Marszałek Sejmu stwierdził, że nie jest to możliwe i dalej traktował ustawę jako pilną. Po uchwaleniu przez Sejm ustawa została przekazana do Senatu, który również traktując ją jako pilną w 21 dniu od jej otrzymania podjął uchwałę o jej odrzuceniu. Ustawa została ponownie przekazana do Sejmu, który zwykłą większością głosów odrzucił uchwałę Senatu odrzucającą ustawę. Prezydent po 14 dniach od otrzymania ustawy zwrócił ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Kiedy posłowie odmówili rozpatrzenia weta ustawodawczego twierdząc, że Prezydent nie ma kompetencji do jego zgłoszenia w odniesieniu do ustawy rozpatrywanej w trybie pilnym, Prezydent ogłosił, że skraca kadencję Sejmu. Wskaż wszystkie nieprawidłowości, które wystąpiły w niniejszej sprawie.
18) Prezydent, obawiając się zamieszek związanych z przegraną polskiej drużyny piłkarskiej w finale Mistrzostw Świata, ogłosił w wystąpieniu telewizyjnym wprowadzenie w Polsce na okres dwóch tygodni stanu wojennego. Akt urzędowy Prezydenta został kontrasygnowany przez Premiera i Ministra Sportu. Sejm uznał jednak, że nie było podstaw do wprowadzenia stanu wojennego i postanowił pociągnąć Premiera oraz Ministra Sportu do odpowiedzialności politycznej. Wniosek o wotum nieufności dla obu polityków zgłosiły wspólnie trzy kluby poselskie oraz dwóch posłów mniejszości niemieckiej. Na drugi dzień za odwołaniem Premiera głosowało 232 posłów, przeciw było 100 posłów, 3 wstrzymało się od głosu. Taki sam był wynik głosowania w sprawie odwołania Ministra Sportu. Po głosowaniu posłowie zostali poinformowani przez Premiera, że dzień wcześniej złożył on rezygnację z kierowania rządem, jednak Prezydent rezygnacji tej nie przyjął i powierzył Premierowi dalsze sprawowanie obowiązków szefa rządu. Po upływie miesiąca ta sama grupa posłów złożyła wniosek o wotum nieufności tym razem dla całej Rady Ministrów.
Oceń powyższy stan faktyczny w świetle obowiązujących przepisów.
19) Dwaj posłowie na Sejm RP oraz Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji dokonali zuchwałego napadu na bank, a następnie wraz ze zdobytym łupem odjechali z miejsca przestępstwa limuzyną rządową. Po 20 minutach pościgu wszyscy trzej politycy zostali zatrzymani przez Policję. Obaj posłowie, zasłaniając się immunitetem materialnym, nie zgodzili się na zatrzymanie, dlatego też po ustaleniu ich tożsamości zostali oni zwolnieni. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wydał natomiast policjantom polecenie niezwłocznego własnego zwolnienia i za wykonanie tego polecenia nagrodził ich pokaźną kwotą z „pozyskanych” funduszy bankowych. Po kilku dniach, kiedy całe zdarzenie zostało opisane w prasie, postanowiono jednak pociągną wszystkich trzech polityków do odpowiedzialności karnej. W jaki sposób można to uczynić?
20) Prezydent postanowił wraz z małżonką wyjechać w podróż dookoła świata. O swoim zamiarze zawiadomił Marszałka Sejmu, prosząc go jednocześnie o tymczasowej przejęcie swoich obowiązków. Marszałek postanowił skorzystać z okazji i zarządził skrócenie kadencji Sejmu. Za czyn ten został on postawiony w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu, a wszystkie jego kompetencje przejął Wicemarszałek Sejmu. Prezydent po powrocie do kraju zapowiedział, że niezależnie od tego, jaką karę wymierzy Marszałkowi Trybunał Stanu i tak skorzysta on z dobrodziejstwa prawa łaski. Marszałek jest jednak przekonany, że postępowanie w jego sprawie zostanie umorzone, gdyż po pierwsze - jest on posłem, a zatem tylko przewodniczący izby może wnioskować o pociągnięciu go do odpowiedzialności konstytucyjnej, a po drugie - nie naruszył żadnych przepisów antykorupcyjnych. Oceń powyższy stan faktyczny w świetle obowiązujących przepisów.
21) Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło pismo następującej treści:
„Skarga na działalność administracji państwowej. Niniejszym zawiadamiam o szeregu naruszeń praw i wolności obywatelskich, dokonywanych przez ob. mgr inż. Artura Letnickiego, dozorcy domu, w którym zamieszkuję od lat 30 i jednocześnie mojego sąsiada. W ostatnim czasie przez kilka tygodni z jego mieszkania dobiegały hałasy o dużym natężeniu. Hałasy te, będące prawdopodobnie wynikiem rzucania ciężkimi przedmiotami i sprzętami, występowały ze szczególnym natężeniem w godzinach nocnych i połączone były z krzykiem i płaczem żony ob. Letnickiego. Wydarzenia ostatniego tygodnia przebrały miarę mojej wytrzymałości. Przez trzy kolejne dni ten człowiek do późnej nocy zakłócał spokój wszystkim mieszkańcom bloku. W ubiegły piątek do godziny trzeciej nad ranem z jego mieszkania dochodziły odgłosy przypominające uderzenia siekierą. Po ustaniu owego rąbania ob. Letnicki opuścił swoje mieszkanie, wynosząc duże, czarne worki foliowe, które następnie wrzucał do windy, skutecznie budząc przy tym wszystkich mieszkańców bloku. Złośliwość ob. Letnickiego była tak daleko posunięta, że - jak mogłem zaobserwować zza firanki mojego okna - w rabatach założonych przed blokiem przez moją żonę wykopywał głębokie dziury, do których wrzucał wspomniane worki i następnie je zakopywał. Niewielkim pocieszeniem dla mnie jest fakt, że od tego czasu żona inż. Letnickiego nie awanturuje się, a nawet nie pojawia się na naszym osiedlu. Proszę Rzecznika Praw Obywatelskich o podjęcie skutecznej interwencji, najlepiej poprzez eksmisję Letnickich.”
Wskaż działania, jakie RPO powinien podjąć po otrzymaniu niniejszego listu. Czy RPO może uruchomić procedurę zmierzającą do eksmisji sąsiada wnioskodawcy?
KAZUSY ROZWIĄZYWANE PO KOLOKWIUM
1) Grupa 3 osób zwróciła się do wojewody z prośbą o zezwolenie na organizację w parku miejskim ogólnopolskiego spotkania miłośników muzyki metalowej. We wniosku napisano, że uczestnicy spotkania zamierzają zaprotestować przeciwko dyskryminowaniu tego rodzaju muzyki przez wiodące stacje radiowe i telewizyjne. Do dnia zaplanowanego spotkania jego organizatorzy nie otrzymali ani decyzji zakazującej ani zezwalającej na jego odbycie. W związku z tym uczestnicy spotkania zebrali się w wyznaczonym dniu i miejscu. Nagle na scenę wkroczył Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji informując obecnych, że rozwiązuje ich zgromadzenie i związku z tym wszyscy muszą się natychmiast rozejść. Na pytanie organizatora o przyczynę tej decyzji, Minister stwierdził, że istnieje obawa, że wygląd uczestników spotkania oraz głośna muzyka metalowa wpłyną negatywnie na zdrowie psychiczne mieszkańców miasta wypoczywających parku. Oceń powyższą sytuację.
2) Podczas zgromadzenia na rynku miasta doszło do bójki pomiędzy jego uczestnikami. Przewodniczący zgromadzenia chcąc przywrócić spokój najpierw (bezskutecznie używając telefonu komórkowego) próbował wezwać znajomych ochroniarzy, a następnie samodzielnie podjął interwencję, w wyniku której siły wszystkich bijących zwróciły się przeciwko niemu. Bójkę przerwała dopiero policja oraz pogotowie, które odwiozło przewodniczącego w stanie krytycznym do szpitala. Pozostali uczestnicy zgromadzenia postanowili jednak kontynuować obrady i w związku z tym przez aklamację wybrali nowego przewodniczącego. Oceń powyższą sytuację.
3) Została ustanowiona nowa ustawa Prawo o zgromadzeniach. Jej treść jest następująca:
„Art. 1. Rzeczpospolita Polska gwarantuje wolność zgromadzeń
Art. 2. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady organizowania zgromadzeń. Wydając rozporządzenie Rada Ministrów nie może ustanawiać ograniczeń wolności zgromadzeń innych niż niezbędne w państwie demokratycznym.
Art. 3. Traci moc ustawa z 5 lipca 1990 r. - Prawo o zgromadzeniach.
Art. 4. Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.”
Dwa dni po wejściu w życie ustawy grupa 28 senatorów wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności ustawy z Konstytucją. W tym samym dniu Franciszek Z. wniósł do TK skargę konstytucyjną na wymienioną ustawę. Skarga została sporządzona i podpisana przez adwokata. Uiszczono wymagany wpis. W uzasadnieniu skargi adwokat skarżącego zwrócił uwagę, że nowa ustawa narusza konstytucyjną wolność zgromadzeń.
Jakie rozstrzygnięcie wyda TK i jak je uzasadni? Czy ustawa jest zgodna z Konstytucją?
4) Grupa 15 obywateli postanowiła zorganizować w Krakowie dwie manifestacje przeciwko polityce rządu. Po pierwsze, organizatorzy wezwali mieszkańców do udziału w pochodzie w dniu 1 lipca, godz. 10.00. Pochód miał wyruszać spod Wawelu i przejść ulicami miasta na Rynek Główny. Po drugie, organizatorzy zaprosili mieszkańców do udziału w dniu 2 lipca o godz. 18.00 w publicznej dyskusji o polityce rządu, w wynajętej w tym celu sali teatru. Organizatorzy spodziewali się negatywnej reakcji władz, dlatego też postanowili, że nie będą występować o żadne zezwolenie na odbycie pochodu i dyskusji, ani też nie będą zawiadamiać żadnego organu władzy publicznej. W dniu 22 czerwca Sejm, obawiając się rozruchów, podjął uchwałę zakazującą wszelkich zgromadzeń w Krakowie w dniu 1 i 2 lipca. Grupa 30 posłów wystąpiła do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności uchwały Sejmu z Konstytucją..
Czy działania organizatorów pochodu i spotkania w sali teatralnej były zgodne z prawem? Jakie rozstrzygnięcie wyda Trybunał?
5) Sejm w drodze uchwały znowelizował treść Prawa o stowarzyszeniach w ten sposób, że wprowadzony został całkowity zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez stowarzyszenia. Za naruszenie tego zakazu została przewidziana kara grzywny, kara ograniczenia wolności lub kara pozbawienia wolności do 1 roku. W oparciu o nowe przepisy Józef K., prezes Stowarzyszenia Hodowców Papug został skazany przez sąd rejonowy na karę grzywny. Sądy wyższych instancji oddaliły kolejno apelację i kasację. Józef K. wniósł skargę konstytucyjną. W uzasadnieniu skargi napisał, że zaskarża wydane w jego sprawie w I i II instancji oba orzeczenia, ponieważ rażąco naruszają one konstytucyjną wolność zrzeszania się.
Jakie rozstrzygnięcie wyda Trybunał Konstytucyjny? Dlaczego?
6) Dnia 20 stycznia 2004 r. Sąd Okręgowy w Warszawie dokonał rejestracji stowarzyszenia pod nazwą „Pomoc dla ubogich”. Stowarzyszenie to istniało od 1995 r. i od tego czasu prowadziło działalność gospodarczą polegającą na nabywaniu w hurtowniach odzieży i sprzedawaniu jej za symboliczną złotówkę osobom ubogim. Stowarzyszenie organizowało również zbiórki publiczne oraz przyjmowało darowizny od osób fizycznych. Zdecydowana część funduszy przeznaczana była na zakup odzieży dla ubogich, pozostałą część członkowie stowarzyszenia dzielili między siebie jako wynagrodzenie za pracę w ramach stowarzyszenia. Po dokonaniu rejestracji stowarzyszenie kontynuowało swoją działalność, a nadto podjęło uchwałę, by większość pieniędzy otrzymywanych z darowizn przeznaczać na wynagrodzenie dla członków. Prasa wykryła wówczas, że stowarzyszenie od dwóch lat zajmuje się praniem brudnych pieniędzy i jest finansowane przez miejscową mafię. Kiedy informacje te zostały upublicznione Minister Sprawiedliwości wydał rozporządzenie, w którym zakazał przyjmowania przez stowarzyszenie „Pomoc dla ubogich” jakichkolwiek środków finansowych od osób fizycznych.
Oceń legalność działania stowarzyszenia.
Kto i w jaki sposób powinien zareagować na łamanie prawa przez stowarzyszenie?
Oceń legalność rozporządzenia.
7) Mieszkający w Krakowie Irańczycy postanowili założyć stowarzyszenie mające na celu propagowanie wiedzy o ich kraju, kulturze i religii. Komitet założycielski zawiązało 15 osób obywatelstwa irańskiego, z tym, że jedna spośród tych osób nie ukończyła 18 lat. Członkowie komitetu złożyli następnie do wojewódzkiego sądu administracyjnego wniosek o wpis stowarzyszenia do rejestru stowarzyszeń. Sąd odmówił rejestracji stowarzyszenia stwierdzając, że jego statut jest niezgodny z prawem polskim, gdyż przewiduje, że członkami stowarzyszenia mogą być wyłącznie obywatele irańscy. Mimo braku rejestracji stowarzyszenie rozpoczęło swoją działalność ogłaszając, że działa jako tzw. stowarzyszenie zwykłe. Zaniepokojony działalnością Irańczyków Minister Spraw Wewnętrznych wystąpił do wojewódzkiego sądu administracyjnego z wnioskiem o rozwiązanie stowarzyszenia twierdząc, że nagminnie narusza ono prawo odmawiając obywatelom polskim wstępowania w jego szeregi. Sąd stwierdził, że wniosku uwzględnić nie może, gdyż nie został on złożony przez podmiot legitymowany.
1. Jakie błędy popełniono w procedurze rejestracji stowarzyszenia?
2. Czy stanowisko sądu jest słuszne? Jeśli tak, to kto może złożyć wniosek o rozwiązanie stowarzyszenia?
Partia polityczna „SOS - Sam Obroń Się” wprowadziła do swojego programu zasadę dożywotniego charakteru funkcji przewodniczącego partii, zaś do statutu postanowienie przewidujące obciążenie członków partii tzw. podatkiem SOS przeznaczonym na realizację działań samoobronnych, który to podatek można było zamienić na pracę społecznie użyteczną w gospodarstwie rolnym przewodniczącego. Partia zdecydowała się nie zgłaszać nowych zasad funkcjonowania do ewidencji partii politycznych, gdzie była wpisana. Sąd Okręgowy w Warszawie na podstawie doniesień prasowych powziął wątpliwość co do konstytucyjności działań partii „SOS - Sam Obroń Się” i wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym w tej kwestii.
W tym czasie kilku członków partii zostało wykluczonych z jej szeregów z powodu odmowy opodatkowania się. Jeden z nich Bożysław Z., wniósł w tej sprawie skargę konstytucyjną do TK. Jako ostateczne rozstrzygnięcie wskazał on decyzję przewodniczącego o wykluczeniu go z partii, dodając jednocześnie, że decyzja ta nie podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego. Zdaniem skarżącego zostało naruszone jego konstytucyjnego prawo do uruchomienia postępowania sądowego.
Oceń powyższy stan faktyczny. Jakie rozstrzygnięcie wyda TK?
Prezydent, mając na uwadze pogłębiającą się demoralizację przedstawicieli Narodu, postanowił rozwiązać parlament i zarządził niezwłoczne przeprowadzenie nowych wyborów. Chęć pomocy przy wyborach organizowanych w trybie pilnym zgłosiła partia „a-PSIk”, której powierzono drukowanie przygotowanych przez PKW kart do głosowania. Koszty wydruku kart mieli pokryć wyborcy wrzucając dobrowolne datki do puszek wystawionych przez partię w lokalach wyborczych. W wyborach partia ta uzyskała poparcie 4 % w skali kraju, jednak dwie osoby, które z jej ramienia otrzymały mandat poselski, złożyły legitymacje członkowskie przed oficjalnym ogłoszeniem przez SN wyników wyborów. Mimo to partia wystąpiła do PKW z wnioskiem o przyznanie subwencji i dotacji z budżetu państwa mających na celu zwrot poniesionych przez nią wydatków związanych m.in. z drukiem kart do głosowania.
9